ZELULA ETA NUKLEOA

1- TEORIA ZELULARRA

 Hooke --> zelulak behatu mikroskopio batekin --> zelulen aurkikuntza (XVII.
mendea)
o Horrela teoría zelularra sortu
 EGITURAZKO UNITATEA: Izaki bizidun guztiak zelula batez edo gehiagoz
osatuta daude.
 UNITATE FUNTZIONALA: bizirik irauteko beharrezko prozesu metabolikoez
arduratzen da: ugalketa, harremanetan jartzea eta nutrizioa. --

 ZELULAK: guztiak beste zelula batzuetatik sortzen dira --> zatiketaren bidez

2- ZELULA MOTAK
2.1- PROKARIOTOAK

 Ez dute nukleorik--> material genetikoa zitoplasman Erribosoma

 Antolaketa txikia daukate Nukloidea
 Bakterioak --> prokariotoak dira Kapsula
Flagelo Zitoplasma Zelula-pareta
2.2- EUKARIOTAK
Mintz plasmatikoa
Zilioak
 Material genetikoa nukleoaren barnean dago
 Erribosomez gain, beste organulu batzuk dituzte zitoplasman
 Animalien, landareen, onddoen eta protistoen zelulak

ANIMALIA-ZELULAK LANDARE-ZELULAK

Zelula-pareta
Nukleoa Nukleoa
Zitoplasma

Bakuoloak Bakuoloa

Mitokondria
Mitokondrioa Zitoplasma
Mintz
Kloroplastoa
plasmatikoa
Mintz
plasmatikoa

2.3- ZELULA KONPARAKETA

PROKARIOTOAK EUKARIOTOAK
Tamaina 1 - 10 µm (TXIKIA) 10 - 100µm (HANDIA)
Mintz nuklearra / Ez Bai
Nukleoloa /
Mitokondriak
DNA Proteina gabekoa eta Proteinekin (histonak)
zirkularra
Kromosoma Bakarra Asko
 Erribosoma 70 inguru 80 inguru
Arnasketa Mintz plasmatikoan Mitokondrioetan
entzimak
Pareta zelularra Bai --> peptidoglikanoz - Landare zeluletan --> zelulosaz osatuta
osatuta - Onddoetan --> kitinaz osatuta
Kloroplastoak Ez Bai --> landare zeluletan
Mugimendua Zilioak + Flageloa Flageloak
Zatiketa zelularra Mitosia Meiosia
Organuluak Ez - Golgi aparatua - Peroxisomak
- Mitokondrioak - Kloroplastoak
- Erretikulu (landareetan)
endoplasmatikoak - Zentrioloak
- Lisosomak (animalietan)

3- ZELULA-NUKLEOA

 Informazio genetikoa (DNA) gorde --> zelularen funtzioak kontrolatu eta

erregulatu.
o MINTZ NUKLEARRA:
 2 mintzez osatuta
 Kanpokoan: erribosomak itsatsita eta erretikulu
endoplasmatikoa pikordunarekin lotuta dago.
 Bi mintzetan nukleo-poroak --> nukleoaren + zitoplasmaren
arteko substantzia trukatzeko
o NUKLEOPLASMA: nukleoaren barne-ingurune urtsua da.
o NUKLEOLOA:
 Biribila, mintzik gabe --> funtzioa: erribosomak eratu
 Izaki bizidunaren arabera --> nukleolo bat edo gehiago
o KROMATINA: DNA harizpiak histonekin korapilatzen den materiala da
 DNA harizpiak – histonarekin (proteina) korapilatu -->
kondentsatzean, loditu eta txikitu --> kromosomak eratu.

Nukleoplasma
Kromatina --> kromosoma
Nukleoloa

Mintz nuklearra
4- KROMOSOMAK
 Banakoaren informazio genetikoa dute: zelula amatik --> alabetara transmititu.
 Biribilkatutako DNA kateak --> proteinekin nahastuta (egiturari eutsi).
 Ikusezina --> soilik zelula zatiketan dagoenean (ugalketan).
 Bi DNA kopiek osatu. Kromosoma bat --> 2 KROMATIDAZ osatuta.
o ZENTROMERO: 2 kromatida bikiak lotzen
duen gunea
o KROMATIDA: kromatina oso kondentsatuta
o BESOAK: zentromerotik muturreraino
joaten den zatia (2)
4.1- MOTAK

METAZENTRIKOA: AKROZENTRIKOA:
- zentromeroa erdian dago - zentromeroa muturretik gertu
- bi besoek luzera = - beso 1 askoz luzeagoa
SUBMETAZENTRIKOA: TELOZENTRIKOA:
- zentromeroa ez dago erdian - zentromeroa mutur batean
- bi besoek luzera ≠ - beso 1 soilik ikusten da
4.2 - KROMOSOMA KOPURUA
 Espezie bakoitza kopuru bereizgarria --> Gizakia 46 ditu (23 bikote)
o Organismo haploidea (n): kromosoma sorta bat du bere zeluletan -->
ez du homologorik.
o Organismo diploidea (2n): bi kromosoma multzoa --> homologo
parekatuta (1 amarengandik + 1 aitarengandik).

4.3- KARIOTIPOA
 Espezie baten kromosoma multzoa da --> 2 mota
o HETEROKROMOSOMAK // SEXU-KROMOSOMAK:
 Sexua zehazten dute
 2 mota: X / Y (oso desberdinak) --> ugaztunak, XY arra XX emea
o AUTOSOMAK // KROMOSOMA SOMATIKOAK:
 Gainerako kromosomak dira.

5- ZELULA-ZIKLOA
  Hainbat fasez osatutako zikloa da.
 Zelula ama zatiketatik sortzen dira, berriz zatitzen edo hiltzen diren arte.
 Iraupena aldakorra da zelularen arabera --> badaude inoiz zatitzen ez direnak
o Organismo zelulabakarra: organismoak eratzeko (ugalketa-asexuala).
o Organismo zelulaniztuna: organismoaren hazkuntza eragiten du
(meiosia: ugalketa-sexuala) eta kaltetutako ehunak berriz osatzeko.

Mitosia (asexual) Meiosia I (sexuala) Meiosia II

(sexuala)
INTERFAS - DNA bikoiztu (kromosomak eta
EA zentrioloak).
(2n) - zatiketarik gabeko fase luzea.
- zelula-nukleoa ikus daiteke.
- zelula hazi tamaina jakin batera
iritsi arte.
PROFASE - material genetikoa = (kromosoma bakoitza =
A kondentsatu bere homologoarekin
(≠ - kromosomak ikusten dira parekatu --> kromatidak
telofasea) - nukleoa + nukleoloa desegin DNA birkonbinatu)
- Ardatz akromatikoa eratzen
hasi
METAFAS - zentrioloak poloetan jarri = =
EA - kromosomak ekuatore
plakan jarri
- mikrotubuluak kromosomei
lotu
ANAFASE - kromatida ahizpak banatu - kromosoma homologoak =
A - material genetikoa banatu banatu
- bakoitza mutur batera
joan, ardatzeko harizpiek
arrastatuta.
TELOFAS - material genetikoa = = (4 nukleo
EA deskondentsatu sortu)
(≠ - ez dira kromosomak ikusten
profasea) - nukleoa + nukleoloa egin
- nukleoa bitan banatu
ZITOKINE - Zitoplasma banatu --> 2 - Zitoplasma 4

X
SIA zelula berdinak (2n). zatitan
 Animalia-zeluletan: - 4 zelula alaba
zelularen erdian --> estugune desberdin sortu
bat sortu (n)
 Landare-zeluletan: zelula- --> zelula ama
pareta sendoa denez --> (2n) kromosoma
bereizketa trenkada bat sortu. kopuruaren erdia