MIKROORGANISMOAK

1. BIRUSAK
2. IZAKI AZELULARRAK
3. MONEROAK
4. PROTISTOAK
5. ONDDOAK
6. MIKRORGANISMOAK ETA ZIKLO BIOGENKIMIKOAK
7. MIKRORGANISMOAK ETA GAIXOTASUNAK
8. MIKRORGANISMOEN ERABILERA INDUSTRIAN
BIRUSAK
BIRUSAK

● Izaki azelularrak dira (ez dute zelularik)

● Material genetikoa dute
● Zelula bat infektatu behar dute ugaltzeko.
Infektatzen duten zelula horren nukleoa
kontrolatzen dute eta bere makinaria erabiliko
dute ugaltzeko.
Material genetikoa

● DNA edo RNA dute (baina ez biak batera)

● Material genetiko zirkularra edo lerro itxurakoa
izaten da.
● Kate bakarrekoa edo kate bikoitzekoa.
Egitura

● Kapsidea: proteinazko egitura da eta materila genetikoa

inguratzen du. Hauek, protomeroz osatuta daude
(proteinazko egitura)
● Protomeroak: kapside osatzen duten proteinazko
azpiunitatea dira.
● Kapsomeroak: hainbat protomerok bat egitean sortzen
dira.
Birusen sailkapena morfologiaren arabera
(kapsomeroaren formaren arabera)
● 4 mota daude:
○ Helize itxurako birusak
○ Ikosaedro itxurako birusak
○ Birus konplexuak
○ Bilkina duten birusak
Helize itxurako birusak (birus helikoidalak)
● Kapside helikoidala dute
● Barnean kate bakarreko RNA
Ikosaedro itxura duten birusak (birus ikosaedrikoak)
● Itxura ia esferikoa dute.
● Kapsidea ikosaedroa da.
● Material genetikoa, kate
bakarreko RNA da.
● Birus konplexuak:
○ Buru ikosaedrikoa dute.
○ Buru barruan, kate
bikoitzeko DNA. Kapsidea
○ Buztan helikoidala.
○ Lepokoa: buru eta
buztanaren artean. Lepokoa
ADN
○ Plaka basala.
Buztana
○ Espikulak
○ Finkatze zuntzak. Zuntzak

○ Bakteriofagoak ere
deitzen zaie. Plaka basala Espikulak
 Gaineztadura
● Bilkina duten lipoproteikoa

birusak:
○ Mintz
plasmatikoa
antzekoa den
gaineztadura
lipoproteikoa da.
○ Gaineztadurak
espikula
glukoproteikoak
Espikulak
ditu.
BIRUSEN UGALKETA

● Birusek zelulak behar dituzte ugaltzeko: birusa

zelula batean sartzen da eta haren makinaria
erabiltzen dut birus berriak sortzeko.
● 2 ugalketa ziklo dituzte:
○ Litikoa: birulentoa
○ Lisogenikoa: ahuldua
ZIKLO LITIKOA

● Birusek zelula infektatzen du, uagldu egiten

da eta ostalaria lisatzen du ( hil egiten du)
● Birus hauek birulentoak dira.
● Bakteriofagoak edo animalia birusak izan
ohi dira.
Ziklo litikoaren etapak
1. Birusak zelula infektatzen du.
2. Zelula infektatzerakoan bere material
genetikoa sartzen du. Horrela zelula
ostalariaren DNA degradatzen du.
3. Birusaren material genetikoa ugaritzen
da. Horretarako zelula ostalariaren
entzimak, makinaria erabiliko ditu.
4. Birusaren estalkiko proteinak
trasnkribatu eta sintetizatzen dira.
5. Birus berriak sortzen dira.
6. Zelula ostalaria lisatu eta birusak
kanporatzen dira.
ZIKLO LISOGENIKOA

● Birusek zelula infektatzen dute baina ez dute suntsitzen.

● Birusaren material genetikoa, zelularen material genetikoan
txertatzen da.
● Horrela, zelulako material genetikoa bikoizten denean,
berarekin batera birusaren material genetikoa ere bikoizten
da.
● Baldintza jakin batzuetan, birusaren material genetikoa
aktibatu egiten da eta ziklo litikora pasatzen da.
 1. Birusaren materila
ziklo litiko eta lisogenikoa
genetikoa zelula
ostalariaren
materila genetikoan
txertatzen da.
2. Zelula osatalariaren
materila genetikoa
bikoitzen denean,
Litikoa
Lisogenikoa birusaren materiala
ere bikoitzen da.
BESTE IZAKI AZELULAR BATZUK:
PLASMIDOAK
BIROIDEAK
PRIOIAK
PLASMIDOAK

● Kate bikoitzeko DNA molekula txikiak dira

● Esferikoak dira.
● Plasmido motak:
○ Konjugatzaileak: sexu piliak kodetzen dituzten geneak
dituzte. Piliak ugaltzeko balio dute.
○ Erresistentzia faktoreak (R faktoreak): antibioitikoei aurre
egiteko erresistentzia ematen die bakterioei.
○ Kol plasmidoak: Bakteriozinak eratzen dituzte. hoenk beste
bakterio batzuk suntsitzen dituzte.
○ Birulentzia plasmidoak: toxinak sortzen dituzte.
BIROIDEAK eta PRIOIAK

● BIROIDEAK ● PRIOIAK
● Kate bakarreko ● proteina partikula
RNA molekula infekziosoak dira.
txiki eta biribila ● gaixotasun
dira. neurologikoak sortzen
dituzte.
● Landareak
infekatzen dituzte.
 MONEROEN
ERREINUEN
MIKROORGANISMOAK:
BAKTERIOAK eta
ARKEOBAKTERIOAK
BAKTERIOAK

● Zelula prokariotoak dira.

● Material genetikoa: DNA kate bikoitza.
● Ez dago nukleoz babestuta: nukleoidea.
● Ez dute organulurik.
● Erribosomak dituzte.
 Kokoak Baziloak Espiriloak
Bakterioen
formak Koko Baziloa
Espiroketak

Diplokokoak
Diplobaziloa

Estreptokokoak
Estreptobaziloa Bibrioak

Tetrada Sarcina
Bazilokokoa

Estafilokokoa
BAKTERIOEN UGALKETA MOTAK

● Ugalketa asexuala dute: erdibitzea.

● Material genetikoa bikoiztu egiten
da.
● Mintza eta horma luzatu egiten dira.
● Kromosomak bereizi egiten dira.
● 2 zelulak banatu egiten dira.
PARASEXUALA: transferentzia genetikoa

3 mota daude:
● Konjugazioa
● Trasnformazioa
● Transdukzioa
KONJUGAZIOA

● Bi bakterioen arteko transferentzia zuzena dago.

● Sexu pilien bidez bakterioek elkar ukitzen dute
● Horrela, plasmidoa transferitzen da.
● Plasmidoa, bakterioen genoman txertatzen bada,
episoma sortzen da.
● Plasmidoa ematen dio bakterioa F+ deitzen da eta
plasmidoa hartzen duen bakterioa F- izango da.
bakterio ADN plasmidoa

F+ pilia
F-
TRANFORMAZIOA

● Zelula hartzaile batek,

aske dagoen DNA zati bat
hartzen du eta bere
kromosoman txertatzen
du.
● DNA zati hauek lisatu
diren bakterioenak izan
ohi dira.
TRANSDUKZIOA

● DNA, birusen bidez trabsferitzen da.

● Bakteriofagoek, bakterioa infekatzean, zikloan
akatsak izaten dituzte eta birusaren kapsidean,
infektatu duen bakterioaren geneak sartzen
dira.
● Birus horrek, beste bakterio bat infekatzen
duenean, bakterioaren geneak sartzen dizkio.
 bakterio DNA
birusaren DNA birusaren DNA
bakterioaren DNA

DNA bakterioanoa duen birusa

bakterio baten DNA beste bakterio

baten DNAn txertatatuta geratzen da. DNA bakterianoa
duen birusak
bakterioa infekatzen
du

DNA bakterianoa
BAKTERIOEN SAILKAPENA

2 talde nagusi daude:

● Eubakterioak: benetako bakterioak
○ Gram positiboak
○ Gram negatiboak
○ Zelula horma gabeko bakterioak
● Arkeobakterioak: muturreko baldintzetan bizi diren
bakterioak. Extremofiloak dira.
Eubakterio gram negatiboak

● Hainbat geruzako pareta zelularra dute.

● Horietako geruza bat peptidoglukonoa (mureina) da eta
kanpoko mintz batek inguratzen du. Mintz honek osagai
toxiko du animalientzat.
● Mintz plasmatikoa eta geruza bikoitzak (mureina+
kanpoko mintza) bereizten dituen eremua, eremu
periplasmikoa da.
Gram negatiboak lipopolisakaridoak

porina

kanpoko mintza

peptidoglukanoa

periplasma

zelula mintza

mintz proteinak
Bakterio gram positiboak

● Zelula horma askoz lodiagoak dira.

● Peptidoglukanoa dute.
● Eremu periplasmatikoa txikiagoa
da.
Gram positiboak

peptidoglukanoa

periplasma

mintz plasmatikoa

mintzeko proteina
Zelula hormarik gabeko eubakterioak

● Ez dute zelula hormarik

● Tindaketa gram negatiboa dute.
Gram tindaketa
ARKEOBAKTERIOAK

● Muturreko inguruetan bizi diren organismoak dira,

ingurune lehortar edo urtarretan.
● Gram + edo - daude.
● Hainbat itxura dituzte eta isolatuta edo multzoetan bizi
dira.
● Zatiketa bidez ugaltzen dira.
● Gehienak anaerobioak dira baina aerobikoak ere
badaude.
PROTISTOAK
algak eta
protozooak
PROTOZOOAK

● Talde heterogeneoa dute.

● Eukariotoak dira.
● Zelulabakarrak
● Heterotrofoak
● Kolore gabeak
● Pareta zelularrik ez daukate.
● Hainbat ingurunetan bizi dira, baina beti ere
hezetasuna dagoen lekuetan.
● Pinozitosi edo fagozitosi bidez elikatzen dira.
● Ugalketa asexuala (zatiketa) edota ugalketa
sexuala izaten dute.
● Parasitoak ere izan daitezke.
PROTOZOOEN SAILKAPENA

● 4 talde daude:
○ Flagelatuak (Zoomastigioak)
○ Ziliatuak (Zilioforoak )
○ Errizopodoak (Sarkodinoak)
○ Esporozooak (apikonplexuak)
FLAGELATUAK

● Parasitoak edo aske bizi

daiteke.
● Batzuk patogenoak dira
gizakientzat.
● Nukleo bakarra dute eta
mugitzeko flagelo bat edo bat
baino gehiago izaten dute. Trypanaosoma
ZILIATUAK

● Zilioz estalita daude.

● Zilioak mugitzeko erabiltzen dituzte.
● 2 nukleo dituzte: makronukleoa (zelula
hazteko eta bizitzeko beharrezkoa
dutena) eta mikronukleoa (ugaltzeko).
● Zitostoma egitura dute: fagozitosia
egiteko.
● Uretan bizi dira (gazia-geza).
ERRIZOPODOAK
● Amebak.
● Pseudopodoak dituzte
mugitzeko.
● Fagozitosi bidez elikatzen dira.
ESPOROZOOAK

● Mugitzen ez diren parasitoak dira.

● Animaliak parasitatzen dituzte.
● Esporak sortzen dituzte bere bizi
zilkloan zehar.
● Ugalketa sexuala eta sexugabea
dute.
● Plasmodium generoa da ezaguna.
(malaria)
Onddoen ezaugarriak dituzten protozooak

● MIXOMIZETOAK:
○ ur geza edo deskonposatzen ari
den landaretza dagoen
inguruetan bizi dira.
● OOMIZETOAK
○ zelulabakarrak dira eta hifa
osatzen dute.
○ zelulak horma zelularra daukate.
ALGAK

● Organismo eukarioto, fotosintetiko, autotrofo eta

fotolitotrofoak dira.
● Klorofila eta beste pigmentu batzuk izan ditzakete.
● Uretan edo ingurune hezeetan bizi dira.
● Onddoekin sinbiosian bizi dira eta likenak sortzen
dituzte.
● zelulabakarrak, koloniak sortzen dituzte.
● Egitura talofitikoa dute: errizoide, kauloide eta filoideak.
Alga mikroskopikoak eta makroskopikoak
MIKROSKOPIKOAK MAKROSKOPIKOAK

● dinoflagelatuak ● klorofitoak (berdeak)

● krisofitoak ● feofitoak (arreak)
● eugenofitoak ● errodofitoak (gorriak)
● diatomeoak
ONDDOAK
ONDDOAK
● Eukariotoak
● Zelulabakarrak edo zelulaniztunak izan daitezke.
● Heterotrofoak dira
● Ez dutu beneako ehunik: talofitoak dira.
● Zelulaniztunek hifak sortzen dituzte eta horrek mizelioa sortuko du.
● Ugalketa sexuala eta sexuganea dute (esporen bidez)
● Saprofitoak: materia organikoz elikatzen dira.
● Deskonposatzaileak dira.
● Parasitoak izan daitezke.
● Likenak ere sor dezakete
● Kititnazko horma zelularra dute.
Onddoen sailkapena
● Zigomizetoak
● Askomizetoak
● Basidiomizetoak
● Deuteromizetoak
● Mikofikotikoak
MIKROORGANISMOAK
ETA GAIXOTASUNAK
Eragile infekziosoak

● Organismo patogenoek zelulak suntsitzen dituzte

zuzenean, zelula barrura sartzen direlako edo toxinak
sortzen dituztelako.
● Toxinak: mikoorganismoek sortzen dituzten
substaantziak dira eta eragin kaltegarriak ditu zelula
osatalarian.
● Birulentzia: gaixotasuna eragiteko gaitasuna da.
TOXINAK

2 toxina mota daude:

● EXOTOXINAK
○ Proteina disolbagarriak dira.
○ Organismo patogenoak ingurunera askatzen ditu.
○ Oso toxikoak dira.
○ motak:
■ enterotoxinak: heste mukosari eragiten die.
■ neurotoxinak: nerbio ehunari eragiten diote
■ zitotoxinak: hainbat ehunei eragiten diete.
● ENDOTOXINAK
○ Bakterio Gram (-)ren hormaren kanpoko mintzeko lipopolisakaridoak dira.
○ Zelula lisatzean kantitate handian askatzen dira.
○ Ez dira oso toxikoak
GAIXOTASUN INFEKZIOSOA

● Gaixotasun inefkziosoa, eragile patogenoak, ostalarira iristen

direnean sortzen da.
● Infekzioarekin lotutako terminologia:
○ epidemia: eskulade jakin batea azkar hedatzen den gaixotasuna
○ eramaile: gaixotasunaren sintomarik agertu ez arren, eragile patogenoadu eta
gainerakoei transmititu diezaiokete
○ gordailu: organismo patogenoa gordetzen den lekua edo ostalaria. Infekzio
iturri dena.
○ endemiko: populazio batean izaera ia iraunkorra duen gaixotasuna.
○ pandemia: hedadura haniko epidemia. Lurralde edo kontinente bateko nahiz
mundu zabaleko gehiengori eragiten dionean.
○ zoonosi : animaliek jasaten dituzten gaixotasunak. Batzuetan gizakia ere kutsa
TRANSMISIO BIDEAK/kutsatze bideak

1. HARREMAN ZUZENA
○ Interakzio dago ostalaria, iturria eta banako osasuntsuaren artean
○ musuak, sexu harremanak, gorputz zauriak, haurdunaldia karena bidez,
edoskitzea…
2. AIREA
○ ur tanta edo hautsean esekita trasnmititzen dira.
3. GARRAIATZAILEAK
○ elikagaiak, likidoa, materiala, obektuen bidez transmititzen dira.
4. BEKTOREAK
○ bektorea: patogeno bat transmititzeko gai den organismoa. zorriak, kaparrak,
arkakusoak, abereak, karraskariak, saguzarrak…
 GAIXOTASUN
INFEKZIOSOAK
GAIXOTASUN INFEKZIOSO MOTAK
(TAULA) adibide pare bat ikasi bakoitzetik.
HARTUTAKO IMMUNOESKASIAREN SINDROMEA
(HIESA)
● GIB-1 erretrobirusak eragiten du.
● Birusak immunitate-sistemako zelulei eragiten die.
● Immunitate funtzioa galdu egiten da.
● Infekzioak jasaten dituzte.
● Transmisio bideak:
○ sexu harremanak, birusa dukaten orratzak, haurdun dagoen
amak fetuari transmititzea, edoskitzea…
ERRETROBIRUSAK
Gaixotasunaren garapena
● Hasieran gripe modukoa da.
● Kutsatu eta gutxira GIBren antigenoak agertzen dira.
● GIB-antigorputzak agertuz doaz (4-12 aste)
● Antigorputzek ez dute birusa suntsitzen, baina infekzioa nabaritzen da:
seropositiboa.
● Faseak:
○ Fase kronikoa:
■ 2-10 urte
■ birusak ugaltzen dira baina apal apal
■ sintomarik gabekoa
○ Azken fasea:
■ GIB asko ugaltzen da
■ immunitate sistema hondatzen da.
■ infekzioak, neoplasiak, asaldura neurologikoak..
■ azkenean gizakia hil egiten da.
Mikroorganismo oportunistak
MIKROBIOEN
AURKAKO
AGENTEAK
Mikrobioen hazkuntza eteten edota inhibitzen dute

● agente fisikoak
● agente kimikoak
● agente biologikoak
mikrobizidak: mikroorganismoa hiltzen dute
mikrobiostatikoak: mikroorganismoen
hazkuntza inhibitzen dute.
Agente fisikoak

● BEROA: mikroorganismoak hazi daitezkeen baino T

altuagoan jartzen dira.
○ Pasteurizazioa: elikagaiak berotzen dira 15 segundoz 72ºCtan.
Elikagaiek bere propietateak gordetzen dituzte. Hotzean gorde behar
dira. adib esnea, zukuak…
○ UHT esterilizazioa (uperizazioa): talka termikoa egiten da 1 eta 3 s
bitartean 135ºC-150 ºCra bitartean jarztean dira elikagaiak.
Elikagaien propietateak galdu gabe. esnea.
● ERRADIAZIOA: agente mutagenikoak dira eta
zelulak hil dezakete. Mikrobizidak dira.
○ Ez ionizatzaileak (izpi ultramoreak): airea, ura eta
ospitaleko gainazalak esterilizatzeko erabiltzen dira.
○ Ionizatzaileak (gamma izpiak eta x izpiak): kontserba
latak eta ekipamendu medikoak esterilizatzeko
erbailtzen dira.
Agente kimikoak:

● Antiseptikoak: larruazalaean eta mukosetan aplikatzen dira

baina ez barne egituretan. Adi Iodoa, etanola, ur
oxiegnatua…Mikrobizida da.
● Desinfektatzaileak: mikroorganismo patogeonoak suntsitzen
dituzte, baina ez bakterioen esporak. Gainazal bizigabeetan
erabiltzen dira. adib fenola.
● Kontserbagarriak: elikagai eta produktu farmazeutikoetan
erabiltzen dira. mikroorganimsoen hazkuntza inhibitzen dute.
Sodio bentzoatoa adibidez. Mikrobiostatikoa da.
Agente biologikoak

● Antibiotikoak: beste mikroorganismo batzuk suntsitzeko

gaitasuna duten substantziak dira. Substantzia hauek
bakterioek sortutakoak izaten dira.
○ Ez dute balio gaixotasun birikoak tratatzeko. Birusek ez dute
berezko metabolismorik eta beraz antibiotikoak ez dio eraginik
egiten.
Nola lortzen dira antibiotikoak?