INMUNITATE- SISTEMA

1.- OSASUNA, zer da? Gaixotasunik gabe egotea.

Ongizate fisikoa egotea.

Burua ondo egotea Ongizate soziala mantentezea.

2.- GORPUTZAK OREKA MANTENTZEN DUEN HIRU EREMU HAUETAN.

OSASUN FISIKOA BURUKO OSASUNA GIZARTE ETA INGURUMENA

 Aparatuek eta  Oreka emozionala eta  Pertsonaren

sistemek ondo
funtzionatzen dute.
 Organismoak bizi-
funtzioak ondo egiten
ditu.
psikologikoa egoerarekin
mantentzea. erlazionatzen da:
 Buruarengan bakea, hezkuntza,
konfiantza edukitzea. soldata duina,
berdintasuna eta
justicia.
 Airearen eta uraren
kalitatea garrantzitsua
da.

3.- GAIXOTASUNA. Zer da?

Organismoaren alterazio bat da eta osasunean kaltea egiten du.

Termino horiek erabiltzen ditugu gaixotasun bat aztertzeko: Sintomak, Seinaleak,

Diagnostikoa(Probak) eta tratamenduak.
4.- GAIXOTASUNEN SAILKAPENA: Modu askotan sailkatzeko gaixotasunak:

Denborari dagokionez Aparatuei begiratuz Infekzioei dagokienez

Akutuak: Denbora gutxi
irauten dute.
Kronikoak: Denbora luze
batean mantentzen dira.
Arnasbideetako gaixotasunak-
Digestio-aparatu gaixotasunak.
Gaixotasun kardibaskularrak.
Gaixotasun
endokrinoak..etabar.
1.Infekziosoak:
Mikroorganismo patogenoek
eragiten dute.
2.Ez-infekziosoak:
mikroorganismo ez dute parte
hartzen.Adib: artrosia,
diabetesa.

4.- MIKROORGANISMO PATOGENOAK:

BIRUSAK BAKTERIOAK ONDDOAK PROTOZOOAK

Ez dira izaki bizidunak. Organismo Organismo Organismo
Zelulak erabili behar zelulabkarrak eta zelulaniztunak, zelulabakarrak eta
dituzte. prokariotoak dira. zelulabakarrak eta eukariotoak dira.
Adb: gripeakoa. Adb: Salmonella , eukariotoak. Adb: Malaria
pneumonia, difteria, ADB: Atleta-oina, toxoplasmosia , loaren
tetanosa tuberkulosia. kandidiasia. gaixotasuna.

5,. GAIXOTASUNEN INFEKZIOSOEN TRANSMISIOA:

Mikroorganismoek hartzen dute parte: 1) Kutsadura egiten dute.

2) Kate epidemiologikoa garatzen dute.

Infekzioetan elementu horiek agertzen dira : Lau dira

AGENTEA 1.Zeintzuk dira mikroorganismo patogenoak?’ Birusak, bakterioak, onddoak,

Protozooak.

2. Zer egiten dute? gaixotasunak sortzea.

ITURRIA A) Gordailua (reservorio).: Mikroorganismo bizi eta ugaltzen diren lekua

da, eta handik kutsadura egiten dute. adibide batzuk:
- Ura eta lurzorua.
- Animaliak.
- Gaixo bat
- Eramaile bat (portador): mikroorganismo patogenoa du baina
sintomarik gabe.
B) Giroa: Mikroorganismopatogenoak bizi diren lekua , baina ezin dira
ugaldu.

BEKTOREAK Animaliak dira eta mikroorganismo patogenoak eramaten dizkiote

pertsonei gaixotasuna transmititzeko.

Bektoreek ez dute jjasaaten gaixotasuna.

Nola egiten dute animaliek? Ziztatu edo hozka egiten dute. / Adb:
euliak, eltxoak, arkakusoak, akainak(garrapatas), zorriak, arratoiak,
txakurrak, katuak.

Hauek dira gaixotasun sonatuenak:

GAIXOTASUNA BEKTOREA
Loaren gaixotasuna Trypanosoma (Protozoo)
Malaria Anopheles eltxoa eta Plasmodium
protozooarekin hasten da.
Bruzelosia Ardiak

Amorrua Rhabdobirusa (birus bat)

 Nor da ostalari bat? Infekzioa parte hartzen duen eta

OSTALARIA Beste organismo bat gaixoarazten duen izakia da.

ADB: Fasziola hepatikoa eta eltxo bat malariaren kasuan.

6.- TRANSMISIO MOTAK : Gaixotasun infekziosoak kutsatzeko moduak.

ZUZENEKOA ZEHARKAKOA

 Kontaktu fisikoa behar da .  Gaixotasuna beste inor ukitu gabe

 Adb: ukitzen dugunean, Musu bat agertzen da. Gaixotasuna
emeten dugunean, sexu harremanak elementuetatik dator.: Airea, lurzorua,
ditugunean, eztul eta doministiku ura , elikagiak, objektuak eta bektoreak.
egiten ditugunean.

7.- NOLA SARTZEN DIRA MIKROOGANISMOAK GURE ORGANISMOAN?

Lau mekanismo ditu mikrooganismo batek gure organismoa kutsatzeko:

DIGESTIO-APARATUTIK ARNASBIDEETATIK GENITALETATIK

LARRUAZALETIK

 Zaurietatik Ura edo janariak Airearen bidez Sexu harremanen

 Fisura kutsatzean digestio patogenoak sartzen bidez sortzen diren
txikietatik. aparatura arte sartuko dira. gaixotasunak dira.
 Insektu da patogenoa. Adb: Gripea, Adb: HIESA, sifilia,
zistadetatik. Adb: Salmonella eta tuberkulosia, gonorrea.
 Animalien kolera. neumonía , COVID-a
hozkadetatik.
 Adb: tetanos,
malaria eta
amorrua.
8.- EPIDEMIAK, ENDEMIAK ETA PANDEMIAK.

ENDEMIAK EPIDEMIAK PANDEMIAK

-Lurralde jakin batera agertzen
da.
-Gaixo kopurura konstantea
da.
-Adb: Malaria gaaixotasun
endemikoa da eskualde
tropikaletan.
-Leku jakin batean agertzen
da.
-Gaixo kopurua azkarra eta
zabala zabaltzen da.
-Adb: Gripea.
-Infekzioak kontinenteak
zeharkatzen ditu eta azkenean,
mundo osora zabaltzen da.
-Adb: HIESA, Espainako gripea,
COVID-a.
9.- INMUNITATE SISTEMA:

Sistema inmunologikoak gure organismoa babesten du mikroorganismo patogenoen kontrako

borroka eginez. Hiru mekaniso- defentsa ditugu organismoan.

1) SARRERAKO OZTOPOAK.
2) ERANTZUN INMUNITARIO EZ- ESPEZIFIKOA.
3) ERANTZUN INMUNITARIO EZPEZIFIKOA.

1. SARRERAKO OZTOPOAK.:
Hiru motatakoak izan daitezke: Fisikoak, Kimikoak eta Biologikoak.

OZTOPO FISIKOAK OZTOPO KIMIKOAK OZTOPO BIOLOGIKOAK

Egiturak dire, gure Substantzia horiekin Gorputzean bizi diren

organismoak estaltzen dute
eta kanpoko ingurunetik
babesten dute.
Adb: Larrruazala eta
mukosak.
mikroorganismoek ezin dute mikroorganismoak dira ,
ugaldu. organismoan patogenoak
sartzea eragotziz.
Adb: malkoak , listua.

2.- ERANTZUN INMUNITARIO EZ-ESPEZIFIKOA.

 NOIZ AGERTZEN DA? Mikroorganismo patogenoak sarrerako oztopoak gainditzen

dituztenean eta ehunetan sartzen direnean.

 NOLA EGITEN DA ERANTZUN EZ-ESPEZIFIKOA? Hurrengo eskema jarraritzen da.

Monozito
Fagozito bihurtuta Erantzun bera da beti.
neutrofiloak

Patogenoaren identitatea ez da ezagutzen eta orokor-mekanismoak martxan jartzen dituzte.

Fagozitoek patogenoa inguratzen dute eta neutralizatu egiten dute, prozesu horri FAGOZITOSI
deritzo.

fagozitoak
3.- ERANTZUN INMUNITARIO ESPEZIFIKOA

 NOIZ AGERTZEN DA? Mikroorganismo patogenoak aurreko bi ozpotopoak gainditzen

dituenean
 ZEINEK OSATZEN DUTE ERANTZUN ESPEZIFIKOA? Linfozito izeneko zelulak (leukozito edo
zelula txuri mota batzuk dira). Bi linfozito mota daude Linfozito B eta linfozito T.
 NOLA FUNTZIONATZEN DU ERANTZUN ESPEZIFIKOAK? Patogeno bakoitzaren kontra
erantzuna desberdina da.

Linfozitoak Mikroorganismoa ezagutu

T linfozitoak B linfozitoak antigorputzak sortu mikroorganismoa

kutsatutako zelulak neutralizatu
suntsitzen ditu

3.1.- OROIMEN LINFOZITOAK

 Linfozitoek mikroorganismo patogenoei aurre egiteko balio dute eta bizitza osoan irauten
dute.

 Linfozitoek mikroorganismoak detektatzen dituztenean neutralizatzen dute, gaixotasuna

agertu baino lehen, eta esaten dugu organismoa gaixotasunaren kontra INMUNIZATUTA
dagoela.

PREBENTZIOA
1- Higiene personala eta ingurumen
higienea mantentzea. Garbiketa
egitea:eskuak, gorputza...
2- Osasun sexuala: Preserbatiboa
erabiltzea eta azterketa ginekologikoak
egitea.
3- Elikagaien higienea: Intoxikaxioak
ekiditzea.
4- Txertaketak: Erantzun inmunitario
espezifikoa kontrolatzeko.
Antigorputzak eta oroimen-linfozitoak
sortzeko.
5- Neurriak, bidaiak egiteko: Txtertoak
bereziak ipintzea eta Insektuak
ekiditzea.
6- Maskotak zaintzea.
11.- GAIXOTASUN INFEKZIOSOAK:
PREBENTZIOA ETA TRATAMENDUA.
TRATAMENDUA
 Bakterioengatiko infekzioak:
Tratamendurik egokienek antibiotikoak
dira. Komenigarrria da dosia
errespetatzea, aitzitik, erresistentzia-
bakterioak agertuko da.
 Birusengatiko infekzioak:
Tratamendua antibiralak dira.
 Onddoengatiko infekzioak:
Infekzio horiek tratatzeko
antimitotikoak eta antifungikoak
erabiltzen dira.
 Protozooengatiko infekzioak:
Zailak dira tratatzeko: Tratamendu
horiek espezifikoak izango dira eta gutxi
daude.
12.- GAIXOTASUN EZ-INFEKZIOSOAK: EZ DIRA KUTSAGARRIAK, MIKROORGANISMO PATOGENOAK
EZ DUTE PARTE HARTZEN.

1.- TRAUMATIKOAK:

 Kolpe edo bihurrutuen ondorioz sortzen dira.

 Zauriak eta llesioak ager daiteke,
larruazalean, organoeta etab… .

2.- METABOLIKOAK:

 Metabolismoaren aldaketak dira.

 Adb. Diabetesa (organismoak ez du
insulina ekioztu.

3.- GAIXOTASUN GENETIKOAK:

 Material genetikoak aldaketak jasaten

ditu eta organoek eta sistemek
malformazioak dituzte.
 Adb: daltonismoa, hemofilia.

4.- GAIXOTASUN DEGENERATIBOAK:

 Ehunak narratzeagatik gertatzen dira,

eta kalteak egiten dituzte.
 Adb: Alzheimer ( neuronak suntsitzen
dira); Artrosia ( kartilagodun-zelulek
bere funtzioa moteltzen dute eta
giltzaduretan eragina du.)
 5.- AUTONMUNITARIOAK:

 Sistema Inmnologikoak aldaketak ditu eta

organismoaren kontra erreakzionatzen du eta susntsitu
egiten du.
 Adb: ELA (esclerosis lateral amiotrofica), Lupus eta
esclerosis múltiple.

6.- NEOPLASIKOAK: Tumoreak edo neoplasiak dira

eta zelulen multzo bat aldatzen direnean agertzen
dira.

Adb: Minbizia gaixotasun neoplasiko gaizto bat da.

13.- GAIXOTASUN EZ –INFEKZIOSOAK PREBENTZIOA.

 Zer da prebentzioa? Gaixotasunak harrapatzeko arriskua txikitzeko modurik onena da.

Talde honetan komenigarria da arrisku-faktoreak eta ohitura arriskutsuak aztertzea:

1) ARRISKU-FAKTOREAK: a) Industriako produktuek arnasbideetako gaixotasunak eragiten

diuzte.
b) Aire eta uraren kalitateak antigenoen kopurua gora egiten dute.

2) OHITURA ARRISKUTSUAK: a) Drogak eta alkohola konsumitzea. b) Nutrizio desegokia egitea.

PREBENTZIOA: 1.-Argi-iturria egokiak erabiltzea.

2.- Begiak eta larruazala eguzki-erradiaziotik

babestea.
Eguneroko bizitzako jarduekin erlazionatuta
3.- Ariketa fisikoa egitea.
Dauden neurriak dira.