TROPI

MEDIKUNTZA TROPIKALA
ETA MEDIKUNTZA
GEOGRAFIKOA
OROKORTASUNAK
Medikuntza tropikal modernoaren “aita”: Sir Patrick Manson.
— Hong Kong College of Medicine for Chinese.
— Albert Dock Seamen´s Hospital (London School of Tropical Medicine and
Hospital for Tropical Diseases (1899)
— London School of Hygiene and Tropical Medicine (1924; 1929)
“The title I have elected to give to this work, TROPICAL DISEASES, is more convenient than accurate... If by ‘tropical diseases’
we meant diseases peculiar to, and confined to, the tropics, then half a dozen pages might have sufficed for their description
. If . . . the expression ‘tropical diseases’ be held to include all diseases occurring in the tropics, then the work would require
to cover almost the entire range of medicine( . . .) The tropical practitioner enjoys opportunities for original research and
discovery far superior in novelty and interest to those at the command of his fellow inquirer in the well-worked field of
European and American”
Patrick Manson.
Preface. Manson´s Tropical Diseases,1898.
Eskualde tropikalen eta subtropikalen higiene eta

osasun-baldintzak, egoera sozioekonomikoak eta
ingurumen-baldintzak dituzten herrialdeetan
prebalentzia altua duten gaixotasun infekziosoak eta
parasitarioak ikasten dituen medikuntzaren atala
Azpigarapen eta pobreziazko ezaugarri berdinak dituzten beste

herrialdeetako gaixotasunak ikasten dira ere, nahiz eta
eskualde tropikalean ez egon
“Tropikala” terminoak ez dauka

esklusiboki esanahi geografiko bat
Eskualde tropikal eta

subtropikaletan ematen diren
bakarrik ematen diren
gaixotasunak eta baita eskualde
haietan prebalenteagoak diren
eta banaketa zabalagoa duten
gaixotasunak (kosmopolitak)
lantzen ditu.
Ingurumenak garrantzi handia du gaixotasun baten

agerpenean, mantentzean eta desagerpenean:
• Unibertsalak / Kosmopolitak
• Autoktonoak / Endemikoak
• Inportatuak
• Gizakiak faboratutakoak
MEDIKUNTZA GEOGRAFIKOA
Gaixotasunen epidemiologian eragina daukaten faktoreak
1. Eskualdearen ezugarri geografiko eta klimatikoak (hezetasuna,

plubiositatea, tenperatura, landaredia, altitudea,...)
2. Populazioaren arraza-ezaugarriak eta ezaugarri genetikoak (adib:

Glu-6-P deshidrogenasaren defizientzia eritrozitoetan, hemoglobina S-ren
presentzia, Duffy odol-taldearen gabezia, laktasan defizientzia genetikoak,...).
Immunizazio naturala.
3. Ezaugarri kultural eta erlijiosoak
4. Kondizio sozioekonomikoak: pobrezia, ezjakintasuna, gabeziak ingurune

saneamenduan (edateko ura; ur-beltzen, zaborren eta isuri toxikoen ezabapen
egokia), gabeziak etxebizitzan eta beste motatako azpiegitura eta zerbitzuetan
(komunikazioak, ospitalak eta osasun-zentroak, eskolak), gabeziak garapen
industrialan eta nekazaritza eta abeltzaintzan  garapen orokorraren falta 
AZPIGARAPENA
WHO-k herrialde azpigaratutzat hartzen dituen herrialdeen

ezaugarri orokorrak
1. Heriotza-tasa indize oso altuak
Bost urtetik beherakoen 15.000 heriotza eguneko


ezaugarri orokorrak
2. Jaiotza-tasa indize oso altuak

ezaugarri orokorrak
3. Biztanleriaren piramide oso markatuak eta garatutako
herrialdeko ezberdinak
Azkar hazten den populazio baten biztanleriaren piramidea Zahartze prozesuan dagoen populazio baten
biztanleriaren piramidea

ezaugarri orokorrak
4. Biztanleria landatarra nagusiki eta nekazaritzako ekonomia

ezaugarri orokorrak
5. Pobrezia larria
Mota askotako organismoak gaixotasun

tropikalak eragiten dituzte
 Bakterioak
 Onddoak
 Birusak
 Parasitoak: protozooak,
helmintoak, artropodoak
WHO-aren “Programme for Research and Training in Tropical Diseases” programaren
arabera (1975tik), hurrengoak gaixotasun tropikal garrantzitsuenak dira:
Afrikako tripanosomiasia
Denge Kategoria 1
Leishmaniasia
Malaria
Tuberkulosia* Kategoria 2
Eskistosomiasia
Onkozerkosia
Legenarra* Kategoria 3
Filariasis linfatikoa
Biztanleri sentikorra
 Faktore estrintsekoak
Bizimodua
Maila sozioekonomikoa
Maila soziosanitarioa
 Barne-faktoreak
Aurretiko gaixotasunak edota gaixotasun kronikoak

Asoziaturiko infekzioak
Immunitate-egoera, adina
Faktore genetikoak
Gaixotasun infekziosoen Tratamendua

kontrola
 Bizi-baldintzak
Edateko ura Beste edozein gaixotasun

Iraizkinen eliminazioa infekziosoan bezala,
Etxebizitzen hobekuntza organismo eragilearen
Elikagaien higienea ezagutza beharrezkoa da
Lan-baldintzak tratamendu eraginkor
bat eman ahal izateko
 Profilaxia:
 Txertoak
 Antimikrobianoak
Gaur egun gaixotasun tropikalen garrantzia handiagotzen ari

da, immigrazio fenomenoak direla eta, nazioarteko bidaiak
erraztu direlako eta klima-aldaketaren eraginez. Ondorioz,
gaixotasun tropikalak arazo epidemiologiko larria bihurtzen ari
dira mundu mailan.
Gaixotasun endemiko askoren birbanaketa

geografikoa
INPORTATUTAKO GAIXOTASUNAK
Frekuentzia nabaria duten herrialde batean hartzen diren

gaixotasun infekzioso edo parasitarioak, eta existitzen ez diren edo
arraroak diren beste herrialde batean manifestazio klinikoak
agertzen dituzten eta diagnostikatzen diren gaixotasunak
Endemikoa ez den herrialde batean inportatutako gaixotasun bat finkatu

egiten denean eta bat baldintza naturaletan beste pertsonetara
transmititu egiten bada.
Sartutako gaixotasuna
*kontzeptutik kanpo uzten dira infekziosoak edo parasitarioak ez diren gaixotasunak (adib.: diabetesa, minbizia,...)
• Korronte migratzaileak,
merkataritzak eta nazioarteko
turismoak eragina du
inportatutako gaixotasunetan.
• Korronte migratzaileak garapen

bideko herrialdeetatik
garatutako herrialdeetara, edo
garapen bideko herrialdeen
artean eman daitezke
https://migrationdataportal.org/es/themes/international-migrant-stock
Korronte migratzaileen arrazoi garrantzitsuenak:
 Hondamendi naturalak
 Luzaroko lehorteak
 Gudak
 Landa-migrazioa
 Immigrazio ekonomikoa
 Immigrazio politikoa
Osasun publikoa Osasun internazionala
Gaixotasunak saihesteko, bizitza luzatzeko Osasun publikoaren printzipioak diru-

eta osasun fisikoa eta eraginkortasuna sarrera txikiko eta ertaineko herrialdeei
sustatzeko zientzia. eragiten dieten arazo eta erronkei
• Ingurumena saneatu aplikatzea
• Infekzio kutsakorrak kontrolatu
• Higiene pertsonalean heziketa
• Mediku- eta erizaintza-zerbitzuak
antolatu Gaixotasunen diagnostiko
goiztiarra
• Prebentziozko tratamendua egin
• Bizi-maila egokia ziurtatu
Mundu mailako osasun publikoa, disziplina

Osasun ezberdinek osatzen dutena (medikuntza,
Globala ekonomia, ekologia, biologia…), herri garatu
eta “azpigaratuen” arteko elkarlana.
Bidaiariaren medikuntza
Bisitatzen ditugun eskualdeetako pertsonen,

kulturen eta ingurumenaren osasuna sustatzearekin
lotutako medikuntzaren arloa, baita nazioarteko
bidaiariaren gaixotasunen edo osasunerako beste
alderdi kaltegarri batzuen prebentzioarekin ere.
Bidaia egin aurretiko bidaiariaren zainketa
prebentiboan zentratzen da bereziki.
GAIXOTASUN
INFEKZIOSOEN
EZARPENA
Triangelu epidemiologikoa
Gaixotasun emergenteak
EPIDEMIOLOGIA – Definizioa eta erabilera
1.-”Giza populazioetan, eritasunaren eta heriotzaren agerpena eta banaketa
kuantifikatzen dituen zientzia”.
2.-“Indibiduoen eta beraien ingurumeneko ezaugarrien eta eritasunaren arteko
erlazioak kuantifikatzen dituen zientzia”.
3.- “Indibiduoen osasunarengan, faktore eta interbentzio desberdinen eragina
kuantifikatzen duen zientzia”.
1.- Komunitate baten osasun-egoeraren diagnostikoa ezartzea.

2.- Gaixotasunaren kausak eta ARRISKU-FAKTOREAK aztertzea.
3.- Neurri terapeutiko batzuen eragina edo efektua neurtzea (drogak
eta prozedura berriak) eta emaitzen jarraipena egin.
4.- Osasun-zerbitzuen ebaluazioa eta neurri administratibo batzuen
eragina neurtzea.
5.- Literatura medikoaren irakurketa kritikoa egiteko gaitasuna.
Ikerkuntza eta difusioa
EPIDEMIOLOGIA – Osasun indikatzaileak
TASA: Kasu kopurua denbora batean/populazioa: heriotza-tasa,
jaiotze-tasa, intzidentzia, prebalentzia,…
PREBALENTZIA: Gaixoen proportzioa populazioan momentu
konkretu batean. Gertakizun baterako dagoen
arriskua neurtzen du.
INTZIDENTZIA: Gaixo berrien kopurua populazio eta denbora tarte
batean. Arriskuan dagoen populazioa.
Gaixotasunaren sakabanaketa-abiadura edo kasu
berrien frekuentzia.
ARRISKU ERLATIBOA (AR): Faktore batek gaixotasun batean duen
eragina: faktore babestzailea, loturarik ez edo arrisku faktorea.
Epidemiologia tropikalean arrisku faktorea ezagutzea

funtsezkoa da, kontrolerako bereziki.
EPIDEMIOLOGIA – Arrisku erlatiboaren kalkulua
Gaixoak Osasuntsuak Guztira
Esposizioa bai a b a+b
Espozisioa ez c d c+d
Guztira a+c b+d N
a/ (a+b)
AR =
c/ (c+d)
FAKTORE BABESTZAILEA < 1 < ARRISKU FAKTOREA.

EPIDEMIOLOGIA – Triangelu epidemiologikoa
KONTROLA AGENTEA
Infekzio-dosia, biziraupena,
erreplikazioa, produktu toxikoak,
A saihesteko ahalmena, botikei
erresistentzia…
OSTALARIA
INGURUMENA
Adina, elikadura, higienea, GAIXOTASUNA

arraza, sexua, genetikoak,
immunitate sistema, H E Biologikoak/ ekologikoak /
klimatikoak: tenperatura, ura,
gaixotasun konkomitanteak Davis Triangle
gordailuak, hondamendi
naturalak,…
Sozio-ekonomikoak: etxeak,
metaketa, hondakinen kudeaketa,
osasun-sistema, gudak,…
INGURUMENA
AGENTEA
A
E
OSTALARIA
BEKTOREA
Dentsitatea, biziraupena,
GAIXOTASUNA gizakiekin kontaktua…
H V
May´s Model
PLoS Negl Trop Dis.
2015 Jul; 9(7):
e0003826.
Arrisku
faktore
indibidualak
+
Ingurumena
+
Bektorearen
sakabanaketa
AGENTEA – Kontzeptuak
PATOGENIZITATEA: Agenteak ostalariaren mugak gainditu eta

gaixotasuna eragiteko duen gaitasuna.
BIRULENTZIA: Patogenizitate-maila
INBASIBITATEA: Agenteak ostalariaren zeluletan eta ehunetan
zehar hedatzeko duen gaitasuna.
INFEKTIBITATEA: Infekzioa ezartzeko gaitasuna.
KUTSAKORTASUNA: Ostalari batetik bestera zabaltzeko duen
gaitasuna.
TOXIGENIZITATEA: Toxinak ekoizteko gaitasuna.
AGENTEA – Motak
Infekzio-dosia, biziraupena, erreplikazioa, produktu toxikoak,

ostalariaren immunitate sistema saihesteko ahalmena, botikei
erresitentzia…
1 • Bakterioak
2 • Birusak
3 • Onddoak
4 • Parasitoak*
AGENTEA
AGENTEA OSTALARIA
PATOGENIZITATE/BIRULENTZIA IMMUNITATE SISTEMA_

FAKTOREAK EZAUGARRI PERTSONALAK
DEFENTSA MEKANISMOAK
INFEKZIOA vs.
GAIXOTASUNA
AGENTEA – Ezarpen prozesua
INBASIOA
• KONTAKTUA • HEDAPENA • ZUZENA
• EZARPENA • BARNE • ZEHARKAKOA
ORGANOETAN
HAZKUNTZA
ATXIKIDURA KALTEA
KOLONIZAZIO INFEKZIOA
GAIXOTASUN
INFEKZIOSOA
AGENTEA – Ezarpen prozesua
Mikroorganismoen hazkuntza
Gaixotasunaren atalasea
Erantzun immunea Erantzun immunea
Egunak Egunak
Heriotza
Infection, microbiology and management. Bannister et al. 3rd Ed.
Gaixotasun infekziosoa
Infekzio asintomatikoa
(2006)
(Infekzio kronikoa,
eramaile asintomatikoa)
BAKTERIOAK – Patogenizitate faktoreak 1
 Sarrera eta infekzio-dosia
 Atxikimendu mekanismoak (adhesinak, kapsulak, LPS,…)
 Inbasio ahalmena eta entzimak (agresinak,…)
 Mugikortasuna (flageloak,…)
 Proteina zitotoxikoak
 Endotoxinak (LPS,: g-, adib: enterobakterioak)
 Exotoxinak, (C. tetani, C. diphteriae)
 Superantigenoen ekoizpena (Streptococcus,
Staphylococcus)
 Ostalariaren defentsa mekanismoak saihesteko ahalmena
 Sideroforoak (Fe bahitu)
BAKTERIOAK – Defentsa mekanismoak 1
 Enkapsulazioa (N. meningitidis)

 Mimetismo antigenikoa eta antigenoen aldaketa
 Immunoglobulinen kontrako proteasak (N. gonorrhoeae)
 Fagozitoak suntsitu
 Kimiotaxiaren inhibizioa
 Fagolisosomaren sorrera ekidin
 Lisosomako entzimei erresistentzia (Salmonella, M. leprae)
 Zelula barneko erreplikazioa izatea (Listeria sp, Chlamydia sp.)
 Antibiotikoekiko erresistentzia
BIRUSAK – Ituarekin interakzioa 2
 Sarbidea (arnas bidea, kontaktua…)

 Birusaren egonkortasuna (tenperatura, liseri –hodiko
azidoak,…)
 Mukosa eta epitelioak zeharkatzeko ahalmena
 Biremia sortzeko gaitasuna
 Sistema erretikulu-endotelialean hedatzeko ahalmena
 Ehunetan (ituan): Birusen atxikimendu proteinen eta
ehunetako errezeptoreen interakzio egokia.
Baldintza egokiak  Erreplikazioa

BIRUSAK – Ekintza zitopatogenikoa 2
 Zelularen metabolismoaren aldaketa: sintesi proteikoa

ekiditea (Poliobirusa)
 Zelula DNA-ren degradazioa
 Mintz zelularraren eta zitoeskeletoaren egitura aldaketa
 Nukleoaren deformazioa
 Inklusio gorputzak (amorrua)
 Birioien toxizitatea
 Sintzitioen sorrera
 Zelularen lisia edo heriotza
BIRUSAK – Erresistentzia 2
Erantzun inmunea
saihesten dute
 Ostalariaren erantzun antibiriko ez-espezifikoa

(interferoia, makrofagoak…) eta espezifikoa (T
linfozitoak eta antigorputzak) saihestu.
 Mutazioak eta antigenoen aldaketa
 Linfozitoen suntsipena (VIH).
 Birusen arteko komunikazioa  Birusen
barianteak sortu.
ONDDOAK – Mikosiak 3
― Mekanismo patogenikoak ez dira ondo ezagutzen.
― Pertsona gehienek inmunitate ona dute onddoen aurka.
― Gehienek gainazalean kaltea. Infekzio sistemikoak ere gertatu.
― Oso garrantzitsuak; bereziki Hegoameriketan.
― Kaltea: toxinak, antigenoak (alergenoak), ehunen inbasioa
(mikosiak),…
 MIKOSI PRIMARIOAK (Blastomyces, Coccidoides,

Paracoccidoides, Histoplasma)
 MIKOSI OPORTUNISTAK (Candida, Cryptococcus, Aspergillus)
 MIKOSI LOKALAK (ahoa, azala, bagina, birikiak)

 MIKOSI SISTEMIKOAK
PARASITOAK 4
Parasitoa : parasitos (grek) “bestearen mahaian jaten duena”.
Parasitoa = Bizkarroia: Ostalarian bizi ostalariari onurarik ekarri barik.
Parasitismoa: SINBIOSI EZ MUTUALISTA. Bi espezien

arteko harreman estua zeinetan partaide batek (parasitoak)
bestearekiko (ostalaria) menpekotasuna agertzen duen.
PARASITOAK – Parasitologia klinikoa 4
PARASITISMOA PARASITOSIA
Infekzioa Gaixotasuna
 Ostalarian bizi dena printzipioz kalterik eragin gabe

(ostalariaren elikagaiak hartuko ditu; kalte minimoa).
 Ostalarian bizi eta kaltea sortzen duena → PATOGENOA
(!) PARASITOEI EZ ZAIE INTERESATZEN OSTALARIEI KALTE

HANDIEGIRIK SORTZEA, OSTALARIAN BIZI NAHI ETA
KRONIKOAK IZATEKO JOERA DUTELAKO.
PARASITOAK – Patogenizitate faktoreak 4
 1. Sarrera eta Infekzio-dosia

 2. Atxikimendu mekanismoak
 3. Erreplikazioa
 4. Ostalaria kaltetzeko gaitasuna.
 5. Ostalariaren defentsa
mekanismoak ekiditzeko ahalmena
1. Sarrera eta infekzio-dosia
• Dosi ezberdinak parasito eta sarrera

Infekzio- moduaren arabera
dosia • Infekzio-dosi txikia
Esposizio • Parasitoaren biziraupena

denbora • Esposizio errepikatuak ↑
• Orala (enteroparasitoak) eta sarrera

Sarrera zuzena (helmintoak).
modua • Bektoreen bitartez: ERAGINKORRA
2. Atxikimendua
PARASITOA DIANA ATXIKIMENDU ERREZEPTOREA
MODUA
E. histolytica Kolon (zelula epitelialak) Lektina ( Gal eta Karbohidratoak
(patogenoak) Nac-Gal)
P. vivax Eritrozitoa Merozoitoa (Duffy Duffy antigenoa
binding proteins)
G. lamblia Duodeno eta jejunoa Lektina (TAGLINA + Karbohidratoak
(zelula epitelialak) GLAM-1) (glukosa eta
manosa)
L. mexicana Makrofagoa gp63 (azaleko Complement
glukoproteina) Receptor3
T. cruzi Fibroblastoa Penetrina, Fibronektinaren
fibronektina errezeptorea
3. Erreplikazioa
 Konplexutasunaren araberakoa (protozooak, metazooak).
 Baldintzen arabera erreplikazio ezberdinak:

Adibidez:
L. donovani-k barne organoak kaltetu (37°C).
L. tropica-k azaleko leishmaniasia sortu (25-30°C).
Baldintza ezberdinetara moldatzen den parasitoa

PATOGENIKOAGOA izango da.
4. Ostalaria kaltetzeko gaitasuna
1 • Produktu toxikoak
2 • Kalte mekanikoa
3 • Immunopatologikoa
1 • Produktu toxikoak
Entzima hidrolitikoak, Schistosoma, Strongyloides,

proteinasak, kolagenasa, A. duodenalis
elastasa T. brucei, P. falciparum,
Entamoeba histolytica
Ionoforoak Entamoeba histolytica
Endotoxinak T. brucei, P. falciparum
Katabolitoak Trypanosoma spp.
2 • Kalte mekanikoa
Barne-organoen Ascaris, Taenia ,

blokeoa Schistosoma, Filaria
Presioak eragindako Echinococcus, Taenia
atrofia solium
Migrazioa Helmintoen larbak
3 • Immunopatologikoa
Hipersentsibilitatea I ANAFILAKTIKOA Helmintoak, T.brucei

II ZITOTOXIKOA T. cruzi
IV ATZERATUA Leishmania,
Schistosoma,
Trypanosoma
Autoinmunitatea III IMMUNOKONPLEXUAK Plasmodium,
Schistosoma,
Trypanosoma spp,
Enteropatiak (xurgapena↓). Hantura. A. duododenalis, Taenia,
Giardia, Strongyloides…
Aldaketa metaplasikoak Opisthorchis,
Schistosoma
PARASITOAK – Defentsa mekanismoak 4
ekiditzeko gaitasuna
1 • Antigeno aldaketa
2 • Mimetismo molekularra
3 • Antigenoa ezkutatzea
4 • Kokapen intrazelularra
5 • Immunosupresioa
1. Antigeno aldaketa
Parasitoak bere kanpo antigenoak aldatzen dituzte, ostalariak
defentsa espezifikorik ez sortzeko. Hau behin baino gehiagotan
egiten dute : VSG : variant surface glycoproteins .
Manna et al., 2014. Trends in parasitology

• Trypanosoma spp.
•Plasmodium spp
• Babesia spp.
• Giardia spp.
2. Mimestismo molekularra
Ostalariaren antzeko antigenoak dituzte, erantzun
immunologiko eskasa sortuz.
• Plasmodium
• Trypanosoma
• Schistosoma
3. Antigenoa ezkutatzea
Antigenoak ostalariaren proteinekin estaltzen dituzte
eta ostalariak propio moduan identifikatzen ditu.
• Echinococcus granulosus
• Filariak
• Schistosoma
•Trypanosoma
4. Kokapen intrazelularra
Ostalariaren zelulen azalean ez Plasmodium, Trypanosoma,

da antigeno mikrobianoen Leishmania, Toxoplasma
esposaketa gertatzen.
Fagolisosomaren eraketa Toxoplasma
saihesten dute.
Fagosomatik alde egiteko Leishmania, Trypanosoma cruzi

ahalmena dute, zitoplasman
erreplikatu, entzimen
neutralizazioa
4. Immunosupresioa
Immunoglobulinak deuseztatzen dituzten
proteinasak ekoizten dituzte.
• Schistosoma mansoni
CDC
GORDAILUAK
Agentea mantentzen deneko toki espezifikoak.

Gordailuak suntsitzen badira, agentea desagertzen da.
GIZAKIA MATERIAL ANIMALIAK

BIZIGABEAK
1. Kutsakortasuna
1.Lurra 1. Etxekoak
2. Inkubazio aldia 2. Ura 2. Basatiak…
3. Hautsa
3. Eramaileak
4. Fomiteak
(asintomatikoak)
GORDAILUAK – Gizakia. Kutsakortasuna
OINARRIZKO ERREPRODUKZIO-ERRITMOA (R0): kasu batetik
sortutako kasu berriak. Kutsakortasuna neurtzeko egokia.
Infektibitatearen iraupenaren, infekzio-tasa eta harremanetan
dauden pertsona kopuruaren araberakoa.
http://www.npr.org/sections/health-shots/2014/10/02/352983774/no-seriously-how-contagious-is-ebola
R0 < 1
the infection will
die out in the long
run.
R0 > 1
the infection will
be able to spread
in a population.
Zenbat eta handiagoa izan R0 balioa, orduan

eta zailagoa da epidemia kontrolatzea
GORDAILUAK – Gizakia. Inkubazio aldia
Agente Asintomatikoak
kausalaren
araberakoa
GIB adibidez
GORDAILUAK – Gizakia. Eramaile asintomatikoak
E. histolytica
%80 Amebiasi
asintomatikoa
—http://www.cdc.gov/dpdx/
Parasitoen askapena
Infekzio-iturri
garrantzitsua
GORDAILUAK – Material Bizigabeak
Lurra Necator, Ancylostoma, Strongyloides, Ascaris
Forma askeak
lurran bizi dira
http://www.cdc.gov/dpdx/
Ura Cryptosporidium spp.
—http://www.cdc.gov/dpdx/
Garatu,
garabidean… 1 2
Hautsa
.com/2016/06/22/aspergillus-spp/
https://atlasdemicologia.wordpress
Aspergillus
Fomiteak
Trakoma
Euliak Eskuak Trapuak
WHO©, 1993,Primary Healthcare Level Management of Trachoma
GORDAILUAK – Animaliak
Etxeko animaliak: askotan
gaixotasun tropikalen ziklo
domestiko eta
peridomestikoaren parte dira.
Animalia basatiak: askotan

gaixotasun tropikalen oihaneko
zikloan parte hartzen dute.
ZOONOSIAK: Animalia (ornodun) eta gizakien

artean transmititzen diren gaixotasunak.
Transmisio moduak ezberdinak izan daitezke.
GORDAILUAK – Animaliak
> 200 zoonosi deskribatuta
Adibideak:
BIRUSAK: Amorrua (Lyssavirus), Hantavirusa, Ebola, Influenzavirus, E Hepatitisa
BAKTERIOAK: Brucella, tularemia (Francisella tularensis), leptospirosia (L.
interrogans), Q Sukarra (Coxiella burnetti), Lyme gaixotasuna
(Borrelia burgdorferi)….
ONDDOAK: dermatofitoak
PROTOZOOAK: toxoplasmosia (T. gondii), leishmaniasia (L.infantum, L. major..)
HELMINTOAK: trikinosia (Trichinella spp.), zistizerkosia (Taenia solium),
hidatidosia (Echinococcus granulosus, E. multilocularis).
  
Haginkadak Ziztadak
Irensketa Kontatu zuzena
BEKTOREAK
Agente etiologiko bat ostalari batetik bestera
transmititu egiten duena: intsektuak,araknidoak,
krustazeoak, marraskiloak…
Mikroorganismoak mantentzen dituzte baina ez denbora luzez,
transmisioan bakarrik.
Ez dira gordailu modura kontsideratzen. Bitartekariak baino ez.
GORDAILUA  BEKTOREA  OSTALARIA
BEKTORE BIOLOGIKOA BEKTORE MEKANIKOA

Agentearen ziklo Garraiatzaile hutsa, ez da
biologikoaren parte ziklo biologikoaren parte.
denean. Espezifikoa. Transmisioan lagungarria
Transmisioan beharrezkoa baina ez transmisio modu
bakarra. Ez-espezifikoa
GAIXOTASUN EMERGENTEAK
Cohen, M. L. Changing patterns of infectious disease. Nature (2000). 406, 762-767

GAIXOTASUN EMERGENTEAK
Lehenengo aldiz agertzen den gaixotasuna, gaixotasun
baten intzidentzia era nabarian igotzen denean edota
hedapena zabalagoa duenean.
Cohen, M. L. Changing patterns of infectious disease. Nature (2000). 406, 762-767

Bektoreak,
gordailua…
GAIXOTASUN EMERGENTEAK – Gudak
https://wwwnc.cdc.gov/eid/
GAIXOTASUN EMERGENTEAK – Merkataritza
https://journals.plos.org/plosntds/
ECDC
Aedes albopictus
www.atrapaeltigre.com
GAIXOTASUN EMERGENTEAK – Migrazioa
http://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=21037
GAIXOTASUN EMERGENTEAK – Hirien eraketa
GAIXOTASUN EMERGENTEAK – Habitat aldaketa
https://journals.plos.org/plosntds/
GAIXOTASUN EMERGENTEAK – Teknologia
GAIXOTASUN EMERGENTEAK – Mikroorganismoen
egokitzapena
PROTOZOOSI
INTESTINALAK
AMEBIASIA
GIARDIASIA
KRIPTOSPORIDIOSIA
INFEKSIO GASTROINTESTINALA
 Beherakoa : urtsua, disenteria  Deshidratazioa

(odola+mukia)
 Elikagaien xurgapena ↓
 Sukarra, goragalea, sabeleko Umeen garapena ↓
mina, flatulentzia, azkura, Immunitate Sistema ↓
anorexia, nekea …
KUTSAKORTASUNA: Irensketa = fekal-orala

• Ura eta kutsatutako elikagaien bitartez
• Pertsona-pertsona (higiene txarra, sexuala)
INFEKSIO GASTROINTESTINALA – Arrisku faktoreak
ETIOPIA
INFEKSIO GASTROINTESTINALA – Hilkortasuna
2 milioi ume ≈ /urtero hiltzen dira
Garatu ≠ Garabidean Asia, Afrika eta Hego Ameriketan
WHO© Map, 2004
http://gamapserver.who.int/mapLibrary/Files/Maps/Global_wsh_daly_2004.png
INFEKSIO GASTROINTESTINALA – Hilkortasuna
Deaths due to diarrhoea

Country WHO subregiona (thousands)
India SEAR D 535
Nigeria AFR D 175
Democratic Republic of the

AFR E 95
Congo
Ethiopia AFR E 86
Pakistan EMR D 77
China WPR B 74
Bangladesh SEAR D 69
Afghanistan EMR D 65
Indonesia SEAR B 39
Angola AFR D 34
Niger AFR D 33
Uganda AFR E 28
Myanmar SEAR D 26
United Republic of
AFR E 25
Tanzania
Mali AFR D 24
Bulletin of WHO.
Boschi-Pinto et al., 2008
Total of 15 countries 1384 Volume 86, 9: 710-717
INFEKSIO GASTROINTESTINALA - Etiologia
http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0072788
INFEKSIO GASTROINTESTINALA - Etiologia
http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0072788
INFEKSIO GASTROINTESTINALA - Motak
Beherako urtsua Disenteria Sukar enterikoak*
(mukia+-odola)
Kopro-analisia Leukozitorik ez Leukozito Leukozito
polimorfonuklearrak mononuklearrak
Bakterioak V. cholerae, E .coli, Shigella spp, S. typhi,
C. perfringens, S. enteritidis, Y. enterocolitica
B. cereus C. difficile, C. jejuni
Birusak Rotavirus;
Norwalk like virus
Parasitoak G. lamblia, C. parvum, E. histolytica
C. cayetanensis,
Isospora belli
Heste-epitelioko garraio Heste epitelioaren

sistemaren aldaketa (Ura- suntsipena (hantura ↑↑)
ioi xurgapena)
AMEBIASIA
AMEBIASIA – Entamoeba histolytica
Morfologia 12-50 µm 10-16 µm
1 - 4 nukleo
Mikroskopia
Optikoarekin EZIN
EZBERDINDU:
E. histolytica,
E. dispar eta
E. moshkovskii
Epidemiologia eta banaketa geografikoa
Prebalentzia altuagoa klima beroetan (%1-2 vs. %10-50***)
34-50 milioi kasu/urte →100.000 hildako (Afrika, Hego
Amerika, India). 6-14 urteko umeak %40.
Mundu-mailan gaixotasun parasitarioen 3. kausa
http://fundacionio.org/viajar/img/enfermedades/Entamoeba%20histolytica%20distribucion%20mundial.jpg
Nagata et al., Emerg Infec Dis. 2012;18(5):717-24.
Bizi-zikloa ERRESISTENTZIA FORMA = INFEKZIO FORMA
Infekzio-dosia:
1 kiste
Kutsakortasuna:
• Fekal-orala (ura, janaria,
Kisteak erresistenteak eskuak)
Asteak ingurumenean • Sexu orala
• Hondakin-urak ongarri
moduan erabili
• Leku jendetsuetan
• Gizakia gordailu nagusia
Fisio binarioa Epiteliora atxikitzeko

ezinbestekoa da
Gal/GalNac lektina
10-60 µm
Nukleo 1
www.atlas-protozoa.com

Patogenesia
Heste mehearen bukaeran

• Trofozoitoak
gorotzetan 4 nukleo
• Epitelioa suntsitu Trofozoitoak

• Gaixotasuna bai,
infekzio-iturriak
ez edo gutxi
• Ziklo arruntena
• Kiste infektiboak
gorotzetan
• Eramaile
asintomatikoak
• Osasun publikorako
garrantzitsuak
Klinika • Asintomatikoa: %80
• Inbasiboa/Intestinala: %20
• Inbasiboa/ Heste kanpokoa <%1
Guerrant, R.L., Walker, D.H. & Weller, P.F. 2011. “Tropical Infectious Diseases
Klinika
Hesteko amebiasia
•Forma arina: beherakoak, abdomen-mina, urdail-arranpa
•Forma larria → Sindrome Disenterikoa (%15-33): Beherakoak
Hemorragiak
Koliko minak
Klinika
Heste kanpoko amebiasia
Konplikazioak: hestearen
zulaketa eta trofozoitoak
gorputzeko organo
ezberdinetara barreiatu
Garuna
Gibela Birikak
Azala Bihotza
Klinika
GIBELEKO ABZESU AMEBIANOA:
• < %1. Gizonak>Emakumeak>umeak.
• Hego Amerikan. Gibel-abszesua
• Hepatomegalia, leukozitosia, sukarra,

sabeleko mina, min pleuritikoa, ondoeza eta
beherakoa batzuetan…
• Garrantzitsua tumore edo beste gaixotasun

infekzioetatik desberdintzea Gibel-abszesua. Hodian bere edukia ikusten da.
Klinika
AMEBIASI METASTASIKOA:
• Arraroa, gibelekoarekin lotuta.

• Birikietan, perikardioan, faringe, aorta…
• Burmuinean (oso larria, heriotza)
• Azaleko amebiasia: zuzenean kolonetik
Azaleko amebiasia
Diagnostikoa
Hesteko amebiasia
Gorotzen behaketa mikroskopiora

Antigenoen detekzioa gorotzetan
PCR teknikak
Heste kanpoko amebiasia Heste kanpoko

Serologia amebiasian
Hemaglutinazio ez-zuzena koproanalisia
ELISA negatiboa izaten da!!
Immunofluoreszentzia ez-zuzena
PCR teknikak
Erradiografia/ekografia
Diagnostikoa
, PCR
, PCR
Tratamendua
Heste amebiasia eta

Heste amebiasia Heste kapoko amebiasia
eramaile asintomatikoak
Iodokinol (20 egun) Metronidazol (7-10 egun)

(Helduak: 800 mg egunean 3 aldiz)
Diloxanida furoato (10 egun) Tinidazol (5 egun)
(Helduak: 500 mg egunean 3 aldiz)
(kasu larrienetan)
Paramomizina (7 egun)
+ Lumenaren amebizidak
Hilabetera gorotz laginen

Lumenaren behaketa errepikatu!!! Amebizida
amebizidak sistemikoak
Batzuetan (bereziki abzesu/amebomen kasuan
ala kolitis konplikatuetan) kirurgia beharrezkoa
Prebentzio eta kontrola
Kutsadura fekala saihesteko bideratuta

 Osasun baldintzen hobekuntza
 Edateko ur-hornidura egokia eta klorazioa
 Gorotzen kudeaketa egokia (letrinak, komunak)
 Osasun hezkuntza
 Detekzio eta tratamendu azkarra (eramaileak)
 Kutsatuta egon daitezkeen elikagaiak saihestu
https://www.wikihow.health/Prevent-Amebiasis
“Boil it, cook it, peel it or leave it”
 Txertoa garapenean (oraindik ez)

 Bidaiarientzako kimioprofilaxirik ez.
GIARDIASIA
GIARDIASIA – Giardia duodenalis = G. intestinalis
Morfologia = G. lamblia
8-12 µm Kistea 9-12 µm

9-20 µm
 4 flagelo pare  Obala

 2 nukleo berdinak  1-2 trofozoito barruan
 Disko bentrala
Trofozoitoa 12-20 µm
GIARDIASIA – Giardia duodenalis
Bizi-zikloa ERRESISTENTZIA FORMA = INFEKZIO FORMA
Infekzio-dosia
10-25 kiste
Transmisio
fekal-orala
Inkubazioa
Kisteak oso 1-14 egun
erresistenteak
ingurumen
baldintzekiko
Patogenia
• Atxikipena:
diskoa+taglina eta
GLAM-1.
• Epitelioko
iragazkortasuna aldatu,
zelulen egitura aldatu
 xurgapena↓
https://web.stanford.edu/class/humbio103/ParaSites2003/Giardia/GIARDIA2.htm
 Banaketa mundiala. Kosmopolita. 100.000-2,5 milioi kasu /urte
 Osasun eta higiene maila baxua duten zonaldeetan prebalentzia
altuagoa (%3-7 vs. %20-30)
 Bidaiarien beherakoen %2-3-ren eragilea
https://www.amse.es/informacion-epidemiologica/187-giardiasis-epidemiologia-y-situacion-mundial
https://publicaciones.isciii.es/unit.jsp?unitId=cne
Arrisku faktoreak
• Bidaiariak (prebalenteagoa
den herrialdeetara).
https://publicaciones.isciii.es/unit.jsp?unitId=cne
• Haur eskolara doazen haurrak

eta langileak.
•Tratatu gabeko ura edan:
mendian, etxeko putzuetatik…
• Animalia gaixoekin kontaktua
• Infektatutako pertsona batekin
kontaktu sexual zuzena
Arrisku faktoreak
Brasilen:
Haur-eskola
entsalada
Baserria +
animaliak
Pereira, M.G.C. et al. 2007. Prevalence and associated risk factors for Giardia lamblia infection among children
hospitalized for diarrhea in Goiânia, Goiás State, Brazil. Rev. Inst. Med. trop. S. Paulo, 49(3): 139-145.
Arrisku faktoreak
Prebalentzia altuago ume

Adina: 1-4 urte
gehiago zeuden etxeetan.
Pereira, M.G.C. et al. 2007. Prevalence and associated risk factors for Giardia lamblia infection among children
hospitalized for diarrhea in Goiânia, Goiás State, Brazil. Rev. Inst. Med. trop. S. Paulo, 49(3): 139-145.
Kutsakortasuna
• Transmisio fekal-orala: ura, elikagaiak, sexuala
• Gizakia gordailu nagusia. Animalia domestikoak eta basatiak ere.
Giardia duodenalis: 7 genotipo (A-G)

A eta B gizakienak; animalia espeziearen arabera beste
genotipo batzuk (eta beste espezie batzuk).
• Katu eta txakurren genotipoak ≠ gizakien genotipoak
• Behiak, ardiak, tximinoak… = gizakien genotipoak
Zoonosia??
Patogenia
• Mikrobilosken alterazioa
entzimen bidez 
Iragazkortasunaren aldaketa
• HESI MEKANIKOA
(gainhazkuntza)
Mantenugaien xurgapena ekidin
• Lehiaketa: burdinak, zinka,

aminoazidoak, gatz biliarrak,
kolesterola, fosfolipidoak,
nukleotidoak (purinak eta
pirimidinak), glukosa,… (ez dira
ekoizteko gai)
Klinika
 Asko asintomatikoa (%50) Sintomatologia
 Iraupena: 3-10 egun (mugatua) edo hilabeteak eta sintomen
 Sintomak: intentsitatea
o Beherakoa (urtsua, gero gantzatsua) larriagoa gune
o Goragaleak
o Sabeleko mina eta handipena ez endemikoko
o Flatulentziak bidaiarietan
o Pisu galera
o Idorreria (batzuetan)
o Leukozito polinuklearrak bai, odolik ez
 Malabsortzio sindromea: Beherako iraunkor edo kronikoetan.
Umeetan garapen ez egokia. Elikadura txarra denean larriagoa.
Klinika
Beherako kronikoak pairatzen dituzten paziente batzuk

laktosarekiko intolerantzia garatzen da (Giardia desagertu
ondoren mantendu)
Diagnostikoa
― BALIABIDEEN ARABERA
― Batzuetan : klinika +/- koproanalisia +/- odol analisia +/-
froga erradiologikoak
― KLINIKAREN ARABERA
― Akutua ala kronikoa maneiatzeko modua ezberdina
Diagnostikoa – Behaketa mikroskopikoa
• Koproanalisia mikroskopioan
 KISTEEN eta
TROFOZOITOEN BEHAKETA.
•Giardia-ren kanporaketa EZ da
konstantea  azterketa
parasitologiko seriatua
gomendatzen da.
Diagnostikoa – Teknika azkarrak
Diagnostiko azkarra, baina garestiak
• ANTIGENOAK materia fekalean
detektatu (ELISA, immunokromatografia,
immunofluoreszentzia)
•DNA materia fekalean (PCR) “ProSpect™ Giardia”
(erreferentzia zentruetan)
Thermo Scientific™ Prueba Xpect™ para Giardia
VIASURE Real Time PCR Detection Kits Noiz lehenengo aukera??

Diagnostikoa – Bestelakoak
String-test edo Enterotest
Duodenoko fluidoen
xurgapena eta behaketa
mikroskopiora 
TROFOZOITOEN BEHAKETA.
Guiney, w.J et al., British Journal of Clinical Pharmacology. 2011. 72(1): 133–142.
Azken aukera
Metodo inbasiboak:
BIOPSIA
Immunoglobulinen
detekzioa ez da
Tindaketak erabiltzen dira askotan erabilgarria
Tratamendua
Metronidazol (5-7 egun)
Tinidazol (dosi bakarra: 2g)
Nitazoxanida (3 egun)
Paramomizina: haurdunaldian eta eramaile asintomatikoetan
Monitorizazioa-tratamendua (eramaileak 3
hilabetez egon daitezke kisteak askatzen…)
Sintomatikoa: Ahozko hidratazioa elektrolitoak

berreskuratzeko. Laktosa gabeko dieta.
Prebentzioa eta kontrola
 Osasun hezkuntza → higienearen
emendioa populazioaren artean
 Edateko ur-hornidura egokia
Klorazioa
Iragazketa, flokulazioa, sedimentazioa
Iragazi gabeko ura → ura irakin eta
iodo pilulak
 Gorotzen kudeaketa egokia (letrinak,
komunak)
 Zabor-bilketaren hobekuntza
https://www.wikihow.health/
(intsektuak,…)
 Agerraldien kudeaketa egokia
KRIPTOSPORIDIOSIA
KRIPTOSPORIDIOSIA – Cryptosporidium parvum
Morfologia
Trofozoitoa Esporozoitoa Ookistea
4 esporozoito biluzi
ookistearen barruan
ERRESISTENTZIA FORMA = INFEKZIO FORMA
Bizi-zikloa
Infekzio-dosia:
OSO ERRESISTENTEA 10-30 ookiste
Inkubazioa:
1-30 egun
Merogonia
Autoinfekzioa edo
Eskizogonia
Esporogonia
(asexuala)
(asexuala)
Gametogonia (sexuala)
Bizi-zikloa
Putignani, L. & Menichella, D. Interdisciplinary Perspectives on Infectious Diseases 2010

Mouse small intestine infected with Mature schizont including eight merozoites.
Cryptosporidium parvum. Small basophillic bodies
seem to be on the surface of epithelial cells are
various developmental stages of C. parvum
enveloped by host cell membrane. H & E stain.
Merozoites of Cryptosporidium parvum Immature oocyst of Cryptosporidium parvum

Kutsakortasuna
Zuzena: Transmizio fekal-orala
Abereetatik pertsonetara
Pertsona-pertsona
Zeharkakoa: Ookisteekin kutsatutako elikagaiak edo ura
Kasu arruntenak
Kutsakortasuna
•Tratatu gabeko ura: putzuetatik
• Urarekin kontaktua: igerilekuak edan eta lakuetan bainatu.
eta aquapark •Animaliekin kontaktu zuzena
• Edateko ura ( tratamenduan (zoonosia).
akatsak) • Infektatutako pertsonekin
Klorazioa kontaktu zuzena
• Autoinfekzioa
AGERRALDIAK TRANSMISIO ARRUNTA.

EEBB, AUSTRALIA, KANADA, TOKI ENDEMIKOETAKO KASUAK
FRANTZIA
Outbreaks of Illness associated with recreational water. United States, 2011-12. CDC. MMWR June 26, 2015
Kutsakortasuna
Epidemiologia Crytosporidium outbreaks and sporadic cases. Literature review 1998-2008.
Putignani, L. & Menichella, D. Interdisciplinary Perspectives on Infectious Diseases 2010
• Diagnostikoa ez da erraza; azpidiagnostikatuta

• Garabidean dauden herrialdeak (P = %7,5-22*)> garatuak (P = %4,2)
• EE.BB 300.000 /urtero. Kasu gehienak: Uztaila-Iraila (P = %30)
• Brasilgo zonalde batzuetan (P = %90).
• Hego Ameriketan-hirietan (P = %64).
Arrisku faktorea
IMMUNOESKASIA (OPORTUNISTA): haurrak (<5 urte), pertsona
adinduak, beste patologiak izatea eta bereziki GIB-dunak:
•HERRI GARATUETAN: prebalentziak beherakoa tendentzia

+ GIB: %3-16*
•GARABIDEAN*:
• Afrikan: beherakoa populazio orokorrean (%1,4-6,3)
+GIB: %33,4
• Indian, zonaldearen arabera: %0,7-83 (sintomatikoetan)

%1,4-57 (asintomatikoetan)
* ↓ TARGA tratamenduari esker

Klinika
Cryptosporidium garrantzitsua da 4 esparru klinikoetan:
 Beherako endemikoak umeetan garapen-bideko

herrialdeetan
 Bidaiarien beherakoak
 Beherako iraunkorrak immunoeskasiadun pertsonetan
 Ura bidez transmitituriko agerraldiak garatu eta
garapen-bideko herrialdeetan
Klinika
Ezaugarri klinikoak: Beherako urtsua, abdomen-mina (abdomen-
arranpa), pisu galera, sukarra, ondoeza
Immunoeskasiadun
Pertsona immunokonpetenteetan
pertsonetan prozesu
BEHERAKO MUGATUA
Heste mehe amaieran eta heste
lodian. Agerraldiak. Bidaiariak.
KRONIKOA FULMINANTEA
BEHERAKO IRAUNKORRA Urdailean, hestean,
Mikrobilosken atrofia, linfozitoak ↑ behazun hodian, Heste
Umeak (herrialde azpigaratuetan). kanpoko: infiltratuak
Xurgapen arazoak birikietan,…
Xurgapena mugatua
Diagnostikoa
 Gorotz laginetan edo lumeneko aspiratuetan Ziehl-Neelsen tidaketaren eraldaketa 
OOKISTEAK BEHATU (azido-alkohol erresistenteak)
 Kriptosporidoen antigenoen detekzioa gorotzetan → ELISA, immunofluoreszentzia,
immunokromatografia
 Metodo molekularrak → PCR
 Normalean test inbasiborik ez
4-6 µm
Tratamendua
Sintomatikoa: Ahozko hidratazioa elektrolitoak berreskuratzeko.
Paziente kronikoetan:
Tratamendu antiparasitario eraginkorrik EZ
GIB asoziaturiko tratamenduetan:

 Paromomizina (efektu partziala)
 Nitazoxanida?
 Sendagai berrien ikerketa
 GIB-erlazionaturiko kriptosporidiosiak askotan hobetzen dira
tratamendu antirretrobiralak hasten direnean
Afekzio biliarretan  Kirurgia

 Higiene pertsonalaren mantenua
 Elikagai gordinak zuritu/garbitu
 Edateko ur guztia irakin
 Kontuz ur publikoetan eta igerilekuetan igeri egiterakoan

Ookisteak klorazioarekiko (eta beste
desinfektatzaile batzuekiko) erresistenteak dira.
Tamaina txikikoak direnez, iragazketa arruntan
erabiltzen diren iragazkietatik pasa daitezke
Irakiten, izozketaz, lehorketaz eta hidrogeno

peroxidoarekin (%3-ra) inaktibatzen dira
HELMINTOAK
PLATELMINTOAK
NEMATODOAK
HELMINTOAK
HELMINTOAK, izen orokorra da, ez
taxonomikoa, zizare parasitoak eta bizi
askekoak definitzeko erabiltzen dena.
CESTODA
TREMATODOAK
GIBEL-TREMATODOAK
ODOL-TREMATODOAK
HESTE-TREMATODOAK
BIRIKI-TREMATODOAK
TREMATODOAK – Ezaugarri orokorrak
 DUELA izenez ezagutzen dira (≈ 11.000 sp).

 Heldu guztiak ornodunen organo-sistemen
endoparasitoak.
 Mundu mailan 40 milioi pertsona irensketa bitartez
transmititutako trematodoekin infektatuta.
 Bizi-ziklo konplexua eta ez-zuzena (Digenetikoak):
• Bitarteko ostalari bi : 1. moluskoak, 2. krustazeoak.
• Behin-betiko ostalariak ornodunak (arrainak, anfibioak,
hegaztiak, narrastiak eta ugaztunak).
• Gizakia ostalari akzidentala askotan.
TREMATODOAK – Helduen morfologia
Irensketa bidez transmititzen diren guztiak:
• Hermafroditak dira (barneko ernalkuntza).
• Segmentu gabeko gorputza.
• Bi bentosa: Ahokoa eta sabelaldekoa (Azetabulua)
• Forma zilindroidea/obala eta tamaina aldakorra (1 mm-tik 8 cm-tara).
• Dortsobentralki lauak, aldebiko simetria.
•Tegumentuarekin inguratuta. Batzuk arantzak.
TREMATODOAK – Estadio larbarioak
Arrautzetik irteten
den ziliodun
enbrioia
1. bitarteko
ostalarian
asexualki
sortu
MIRAZIDIOA ESPOROZISTOA
ERREDIA
Kistea.
Bizitza Infekzio-formak.
askeko Behin-betiko
organismoa. ostalarian heldua
Enkistatu bihurtu
2. bitarteko METAZERKARIA
ostalarian
ZERKARIAK
TREMATODOAK – Sailkapena
Azalean barrena
eta Fasciola gigantica

Transmizioa Aho bidez
Gehienetan
kutsatutako
elikagai gordinak
jaterakoan
TREMATODOAK – Morfologia eta tamaina
Guerrant, R.L., Walker, D.H. & Weller, P.F. 2011. “Tropical Infectious Diseases”
GIBEL-TREMATODOAK
Fasciola hepatica
Clonorchis sinensis
Opistorchis spp.
FASZIOLOSIA
Fasciola hepatica
Fasciola gigantica
FASZIOLOSIA – Fasciola hepatica
• «Ardien gibelaren duela»
• Trematodorik handienetarikoa (30 x 15 mm).
• Hosto forma.
• Zoonosia (gizakia zorizko ostalaria).
• Bitarteko ostalaria: marraskiloak (Lymnaea, Fossaria, Pseudosuccinea).
• Behin-betiko ostalariak: ardiak, behiak eta beste hausnarkariak.
• Gordailua: zaldiak, ardiak, txerriak, untxiak, marsupialak,…
130-150 x 60-90 µm
Operkuludun arrautzak
Bizi-zikloa Metazerkaria = INFEKZIO-FORMA
5-8 aste
Metazerkaria
7-29°C Helduak behazun-hodietan ezarri:

• 10 urteko biziraupena
• Arrautzak ekoizten hasten dira
• Arrautzak behazunarekin batera
hesteetara
Kiste heldugabeak
Bizi-zikloa
Metazerkaria =
INFEKZIO-FORMA
Bizi-zikloa
Ostalariaren barruan
10-12 aste
Bizi-zikloa
4-5 hilabete Forma askeak
3-4 aste
Marraskiloaren barruan
5-8 aste
Kutsakortasuna
• Metazerkariak ur-kutsatuetan (zingira, aintzira edo urpetutako larreetan),
bai uretako landareei itsatsita zein uran flotatzen.
• Pertsona (esporadikoa) edo animalien infekzioa:
• Kutsatutako ura edateagatik (gutxitan).
• Kutsatutako urarekin garbitutako edo ureztatutako barazkiak jateagatik.
Berro gordinak edo kutsatutako ur-landareak.
• Ardi edo ahuntzen gibel kutsatua jateagatik.
Ingurumen baldintzak
Bitarteko ostalariaren bizi-zikloa
• Kosmopolita: 3 milioi pertsona. > 600 milioi animalia.
• Prebalentzia altuagoa behi eta ardi zaintza ematen den eskualdeetan,
bereziki garabidean dauden herrialdeetan
• Eskualde hiperendemikoak: Bolibia, Peru, Ecuador
Asiako Hegoekialdean
eta Afrikan F. gigantica
Zenbait zonaldeetan sp
biak aldi berean agertu
Klima aldaketak
banaketa alda dezake
Galera-ekonomiko garrantzitsuak bereziki artile, esne eta haragi ekoizpenean (> $2000 milio).
Klinika
Behazun-konduktuen eta gibelaren infekzioa nagusiki.
Fasziolasiaren Trematodo kantitatearen araberako

gaixotze-tasa edo
erikortasuna Infekzio fasearen araberakoa
1. Fase akutua: heldugabeen/metazerkarien migrazioa.

2. Fase kronikoa: helduen finkapena behazun-hodietan.
3. Buxadura fasea: Aldaketak behazun-konduktuetan.
Klinika - FASE AKUTUA
Mina eskumako hipokondrioan
Aldizkako sukar altua
Urtikaria edo erupzioak
Hepatomegalia, Ikterizia,
Mikroabzesu nekrotikoak gibelean
Goragaleak, okadak eta beherakoak
Arnasteko zailtasuna
Pisu galera
Eosinofilia
 Metazerkarien ingestiotik 6-12 astetara (iraupena > 4 hilabete)
 Migrazio aberrantea → Migrazioa gibela ez den beste organo batera.

Lesio ektopikoak (noduluak, granulomak) zenbait ehunetan: azalean,
birikietan, garunean, traktu urogenitalean,…
Heldu bilakatu daiteke edo ez.
Klinika - FASE KRONIKOA
Hantura, Sukarra
Desoreka digestiboa
Anorexia eta beherakoak  Arrautzen ekoizpena eta askapena.
Ikterizia?
Transaminitis  > 5-10 urteko iraupena
Behazun-kolikoak, handipena, buxadura
Eosinofilia (ez zorrotza)
Behazun-konduktuen
Hepatomegalia
hipertrofia
Klinika
• FARINGEAREN INFEKZIOA ere ager daiteke (faringean

itsatsita gelditu).
• PSEUDOFASZIOLIASIS: Gorotzetan arrautzak, arrautz ez-

infekziosoak daraman gibel kutsatua jateagatik. Analisia
serologikoekin infekzioa baztertzen da.
Diagnostikoa
MIKROSKOPIO bidez (diagnostiko zuzena)  ARRAUTZAK BILATU
gorotz laginetan (batzutan duodenoko edo behazuneko edukinean).
Lagin bat baino gehiago.
Fase kronikoko laginak.
Fase akutuan arrautzik ez.
vs.
Fasciola hepatica Fasciolopsis buski
Tratamenduan akatsak
Diagnostikoa
• ANTIGORPUTZEN BILAKETA (2-4. astetik aurrera detektagarriak).
• ODOL-ANALISIAK: eosinofilia, Fase akutuko proteinak, behazun-azidoa,
gibel entzimak (fosfatasa alkalinoa)
• ELISA TAC
• ERRADIOLOGIKOAK toraxeko irudiak (ekografia, TAC, Rx)
Fase kronikoan
• AZTERKETA HISTOPATOLOGIKOA: gibelaren biopsia.
F. hepatica heldua behazun-xixkuan,CPRE) Behazun-xixkuaren kolangioerresonancia magnetikoa (CRM)

Diagnostikoa
F. hepatica heldua gibelean,
Tomografia Axial Konputerizatua (TAC)
Tratamendua
Ez da erreza.
Antihelmintiko dosi altuek efektu
kontrajarri asko
Praziquantel ez da eraginkorra
TRICLABENDAZOL (WHO-ek gomendatutakoa)

• Aho-bidea. Janariarekin absortzioa hobetzeko.
• Dosia helduetan: 10 mg / kg (1-2 dosi).
• Ez ditu zeharkako efektu asko, nahiko ondo toleratzen da
• Fasciola heldu zein heldugabeen aurka eraginkorra.
Tratamendua
ORDEZKO TRATAMENDUA
BITHIONOL
• Aho-bidea.
• Dosia helduetan: 30-50 mg/kg egunero (10-15 dosi)
• Zeharkako efektu asko
NITAZOXANIDA
• Aho-bidea. Janariarekin batera.
• Dosia helduetan: 500 mg (2 dosi / egun, 7 egun).
• Esperientzia gutxi. Momentuz sendatze ratioak %60.
Ikerketa gehiago behar dira
• Ez dago txertorik (etorkizunean?)
• Berroen eta jangarriak diren bestelako ur-landareen hazkuntza
eta salmenta zorrozki kontrolatu.
• Abeltzaintza gune endemikoetan ur-landareak ondo garbitu
edota animalien gibelak ondo egosi jan aurretik.
• Kutsatuta egon daitekeen ura edatea ekidin.
• Bizi-zikloan parte hartzen duten abere belarjaleen profilaxia edo
tratamendua.
• Infekzio masiboen aurrean MOLUSKIZIDAK (kontrol biologikoa).
• Prebalentzia altuko zonaldeetan : osasun-hezkuntza
KLONORKIASIA
Clonorchis sinensis
KLONORKIASIA – Clonorchis sinensis
• «Txinako duela hepatikoa»
• Uretako habitan garatu. Helduak behazun-hodietan ezarri.
• Lehenengo bitarteko ostalariak: Marraskiloak (Bithynia,
Parafossarulus, Simisulcospica).
• Bigarren bitarteko ostalariak: Ur gezako arrainak
(Pseudorasbora parva, Ctenopharyngodon idella).
• Behin-betiko ostalaria: Beste ornodun batzuk jaten dituzten
bestelako arrainak eta gizakia.
P. manchouricus Pseudorasbora parva Ctenopharyngodon idella

Morfologia Gorri-marroixkak
28-35 x 12-19 µm
Operkuludun
8-25 mm x 1,5-5 mm
arrautzak +
Arantza kurbatua
https://www.cdc.gov/dpdx/clonorchiasis/index.html Hori-marroixkak
Morfologia Bentosa
Mirazidioa Arrautza
Esporozistoa
Heldua
Zerkaria Erredia Estadio
larbarioak
Metazerkaria =
Bizi-zikloa INFEKZIO-FORMA
Kutsakortasuna:
/viewImg.html?uid=786
http://atlas.or.kr/atlas/include
Arrain gordinak,
ketuak, gatzatuak eta
eskabetxean jateagatik.
ZOONOSIA
3 hilabeteko 2. Behin-
zikloa 5-50 askatu behineko
ostalaria
1. Behin- 3-4 aste

behineko
ostalaria
Helduak
Behin-betiko < 30 urte

ostalaria
2 aste
Marraskiloaren heste-horman
4000 arrautz/egun
• Arrain gordina jaten dan herrialdeetan endemikoa: Asia Ekialdean.
• Japonen desagerrarazteko bidean AURREKARI
• Korean asko murriztu da (%40 vs. %1,5) EPIDEMIOLOGIKOEN
• Oso arrunta: Taiwan, Vietnam, Txinan (%60) GARRANTZIA!!!
• Asia Ekialdetik kanpo: bidaiarienak edo lurralde endemikoetatik inportatutakoak.
• Ez da gizakien arteko transmiziorik ematen. Zoonosia.
30.000.000
pertsona
infektatuta
(prebalentzia
oso altua).
Klinika
Behazun-hodietan eta gibelean kokatu
C. sinensis behazun-konduktuetan
C. sinensis gibelean
Klinika
• Gehienetan asintomatikoa (< 100 trematodo).
• Ekintza mekanikoen ondoriozko patologia.
• Behazun-konduktuen hantura eta hodien buxadura intermitentea.
• Larritasuna irentsitako trematodo kopuruaren araberakoa.
• Zama parasitario moderatua (100 – 1000): sabeleko mina, goragaleak,
beherakoak, eosinofilia, urtikaria, sukarra, hepatomegalia, nekea
• Zama parasitario altua (1000 - 25000): Mina (mugimendua) goi-eskuineko
kuadrantean, kolangitisa, behazun harriak, abzesu hepatikoak, hepatomegalia,
arazo digestiboak, pankreatitisa, zirrosia, hepatitisa.. Heriotza ekar daike.
• Oso arrunta KRONIFIKAZIOA berrinfekzioak direla eta.
• Intentsitate eta iraupenaren arabera: nekrosia, hiperplasia, minbizia,…
Txinan Kolangiokartzinomaren
intzidentziaren igoerarekin erlazionatuta
Klinika
Behazun-xixku infektatua Infekzio larrietan gibelaren eta

behazun-konduktuen hipertrofia
Diagnostikoa
• MIKROSKOPIOA: ARRAUTZEN presentzia bilatu gorotz-laginetan eta
behazunean (irensketatik 3-4 astetara).
Arrautz kopurua intentsitatearern arabera. Infekzio arinetan zaila.
• Bestelakoak:
• Antigenoen detekzioa (ELISA) eta PCR
• Endoskopia  HELDUEN IDENTIFIKAZIOA
• Ultrasoinuak, Tomografiak (CT), Erresonantziak (MRI)
Immunoglobulinak ez erbilgarriak
Tratamendua
PRAZIQUANTEL
• Aho-bidea. Murtxikatu eta urarekin hartu (2h jan barik)
• 25 mg/kg, 3 aldiz, 2 egun edo dosi bakarra (40 mg/kg)
• Infekzio larrietan: 120 mg/kg/egun, 2 dosi
eta tratamenduaren errepikapena
ALBENDAZOL (ordezkoa)
• Aho-bidea. Absortsioa hobetzeko janari gantzatsuekin hartu.
• Dosia 10 mg/kg/egun (7 dosi).
• Ez hain eraginkorra
• Zeharkako efektu gutxiago
• TRIBENDIMIDINA (aurrerantzean??)
Kolangitisaren kasuan  kirurgia, antibiotikoak,…

• Arrain gordinak edo gutxi sukaldatutako arrainak (ketuak,
eskabetxean, gatzatuak,…) jatea ekidin.
• Arrainak jan baino lehen izozkailuan > 24 h mantendu.
• Osasun-hezkuntza.
• Marraskiloen laginketa eta kontrol biologikoa (Moluskizidak).
OPISTORKIASIA
Opistorchis spp.
OPISTORKIASIA – Opistorchis spp.
Clonorchis sinensis
Opisthorchis viverrini
Opisthorchis felineus
Antzekotasunak: Ezberdintasunak:
Heldu formen Tamaina
morfologia Zelula flamigeroen
≈ Arrautzen morfologia banaketa patroia /
Bizi-zikloak protonefridioak
Patogenia Banaketa geografikoa
O. viverrini («Southeast Asian liver fluke»)
eta O. felineus («cat liver fluke»).
• Lehenengo bitarteko ostalariak:

Marraskiloak (Bithynia,
Melanoides, Codiella).
• Bigarren bitarteko ostalariak: Ur
gezako arrainak. Ur geldietan,
zingiretan. (Cyprinidae familia).
• Behin-betiko ostalaria: Beste
ornodun batzuk jaten dabezan
bestelako arrainak eta gizakia,
Bithynia sp.
baita txakurrak eta katuak ere.
Morfologia
Gardenak edo marroixkak
5-12 x 1-3 mm
https://openi.nlm.nih.gov/detailedresult?img=PMC3381413_10-2071-F&req=4
Bizi-zikloa Metazerkaria =
INFEKZIO-FORMA
Kutsakortasuna:
Arrain gordinak,
Armignacco et al, 2009

ketuak, gatzatuak eta
eskabetxean jateagatik.
ZOONOSIA
2. Behin-
behineko
ostalaria
1. Behin-
behineko Infekziotik 3-4
astetara
ostalaria
arrautzen
produkzioa hasi
Helduak behazun-
konduktuetan eta
Behin-betiko behazun-xixkuan
ostalaria
10 urte inguru bizi
200 arrautz/egun
• Arrain gordina jaten dan herrialdeetan endemikoa da:
• Opisthorchis viverrini
• Tailandian prebalentziaren jaitsiera (lehen hiperendemia) (%24)
• Arrunta: Laos (%40-80), Kanboia, Vietnam (%1-40)
• Opisthorchis felineus
• Arrunta: Alemania Ekialdean, Errusia, Kazakhstan, Ukrania (%40-95)
Asia Ekialdetik kanpo:

bidaiarienak edo
inportatutakoak.
Klinika
• Klonorkiasiaren sintomatologia bardina.
• Area geografikoaren arabera ezberdintasunak:
• Iraupena
• Intentsiatea
• Indibiduoen nutrizio-egoera
Tailandian Kolangiokartzinomaren
intzidentziaren igoerarekin erlazionatuta
O. viverrini heldua
behazun-konduktu
handituetan
Diagnostikoa
MIKROSKOPIOAREN bidez ARRAUTZEN presentzia gorotz-laginetan eta
behazunean. Gorotz-lagin bat baino gehiago behar izaten da identifikapenerako.
Clonorchis Small, ovoidal, or

elongated with
broad rounded Small size,
posterior end and operculum on
30 µm x l6 µm. Embryonated.
a convex posterior end.
Range, 27-35 µm x Yellow brown. Contains mature
operculum resting Shell often is
11-20 µm. miracidium.
on "shoulders." A covered by
small "knob" may adhering debris.
be seen on the
posterior end.
Elongated with
operculum on Operculum.
30 µm x 12 µm. Embryonated.
anterior end and Lacks prominent
Range, 26-30 µm x Yellow brown. Contains mature
pointed terminal shoulders and has
11-15 µm. miracidium.
"knob" on more tapered end.
posterior end.
Opistorchis
http://www.cdc.gov/dpdx/diagnosticProcedures/stool/morphcomp.html
BIRIKA-TREMATODOAK
Paragonimus westermani
PARAGONIMIASIA
Paragonimus westermani
PARAGONIMIASIA
> 40 espezie deskribatuta

8 espezie daude gizakia parasitatzen dituztenak →
Paragonimus westermani garrantzitsuena
Paragonimus miyazaki (Japon)

Paragonimus skrjabini (Txina)
Paragonimus hueitungensis (Txina)
Paragonimus heterotrema (Txina, Asiaren hegoekialdean)
Paragonimus uterobilateralis (Afrikako erdialdean eta
mendebaldean)
Paragonimus africanus (Afrikako erdialdean eta mendebaldean)
Paragonimus mexicanus (Hego eta erdi Amerika)
Paragonimus kellicotti (Ipar Amerika)
PARAGONIMIASIA – Paragonimus westermani
Ezaugarri orokorrak
• «Birikietako duela».
• Ugaztunak infektatzen dituzten birika-trematodo asko daude, baina
soilik Paragonimus espeziekoek infektatzen dute gizakia.
• Bitarteko lehenengo ostalaria: Marraskiloa (>15 sp. Hydrobiidae,
Thiaridae, Pleurocercidae familietakoak).
• Bitarteko bigarren ostalaria: Krustazeoak (ganba, karramarroa edo
ibai-karramarroa).
• Behin-betiko ostalariak: Gizakia eta beste haragijale batzuk
(felidoak, txakurrak, karraskariak, erbinudeak eta txarriak).
• Zoonosia. Ez da gizaki batetik bestera transmititzen.
Morfologia
• Lauak eta hosto formakoak.
• Bizi-itxaropena gizakian: 20 urte.
• Aho-bentosa eta azetabulua tamaina berdintsua
• Tegumentua ezkata moduko arantzekin.
• Poltsa kistikoan enkapsulatuta.
Arrautzak
urre-kolorekoak
http://www.cdc.gov/dpdx/paragonimiasis/gallery.html
80-120 μm x 45-70 μm
Helduek 7-16 x 4-8 mm. Gorrixkak Operkulua

INFEKZIO-FORMA
Metazerkaria
5-6 aste
65-90
egun
arrautzak
jarri arte
Helduak 20
1000-2000 urte iraun
arrautz/egun
Bizi-zikloa
• Gizkaiak infektatzen dira ganba, karramarro edo ibai-karramarro
gordinak, adobatuak, gatzatuak edo gutxi sukaldatutakoak
jateagatik.
• Trematodo heldugabeak dituzten basurde, txerri edo animali
txiki basatiak jateagatik (ez ohiko transmisioa ).
• Janaria prestatzerakoan metazerkariekin kutsatu diren esku edo
gailuen bidezko transmisioa.
• Mundu osoan 22 milioi pertsona infektatuta daudela estimatu.
• Prebalentzia jaisten doa (hezkuntza, poluzioa,…). Paragonimus
westermani: Txina,
• P. westermani batez ere Asian Filipinak, Japon,
Vietnam, Hego-Korea,
Taiwan, Tailandia,
India
Paragonimus
africanus: Ghana,
Nigeria, Kamerun,
Kongo, Tanzania
Paragonimuns
kellicotti.
Ekuador, Peru,
Mexiko, Kolonbia,
Venezuela eta Brasil
Espezie bat baino gehiago

herrialde berean
Txinan prebalentzai %10,4
Prebalentzia totala %1,7
Doanh, P.N. et al., 2013.

Klinika
Infekzioaren Infekzio fasea: akutua
intentsitatea ala kronikoa
PARAGONIMIASIAREN
KLINIKA
Espeziearen Ostalariaren osasun

araberakoa egoera
Klinika
• Kasu gehienak asintomatikoak
• LEHENENGO FASEA (2-15 egun): beherakoak
eta sabelaldeko mina. Geroago: eztula,
sukarra, nekea, urtikaria, janguraren galera,
espektorazio odoltsua, bularraldeko eta
buruko mina, eosinofilia.
• FASE KRONIKOA (urteak pasatu): Eztul Fonte Galindo et al., 2018
kronikoa, esputo edo karkaxa marroixka, Charlot-Leyden kristalak

bularraldeko mina, gaueko izerdia, Charlot-
Leyer kristalak. Konplikazioak: pneumonia,
bronkitisa, bronkiektasia, abzesuak, epiema,
krisia eta koma.
Gaixotasun hau askotan tuberkulosiarekin nahastu

Klinika
Helduak poltsa kistikoetan bizi dira birikietan
Klinika
INFEKZIO EKTOPIKOAK (<%1): Helduak beste organo batzuetara migratzekotan:
• Azalera («Trematode larva migrans»). Lesio alergikoak
• Gibelera
• Begietara
• Sabelaldeko organoetara (errai-migrazioa)
• Garunera  meningitis eosinofilikoa eragin (buruko mina, ikuste-
desoreka, konbultsioak, funtzio mentalaren galera). Paralisia.
Hilkortasun-tasa altua. Gazteetan gehiagotan.
Diagnostikoa
• DIAGNOSTIKO ZUZENA: Mikroskopioan ARRAUTZEN behaketa. Infekziotik 2-
3 astetara ez dira aurkituko. Karkaxan (24h), likido pleuralean eta
gorotzetan*.
• ODOL-ANALISIAK: Eosinofilia (batez ere larben hasierako migrazio-fasean)
• IMMUNOLOGIKOA: Hasierako infekzioa zein infekzio kronikoa detektatzeko.
Tratamendu osteko egiaztapenean. ELISA (>%95, 4-24 hilabetera),
Konplementoaren fixapena eta Immunoblot (tuberkulositik ezberdintzeko)
• MOLEKULARRA: PCR: ez eguneroko diagnostikoan. Espezieak ezberdintzeko
y.html
http://www.cdc.gov/dpdx/paragonimiasis/galler
TAMAINA (!)
Operkuludunak. 80-120 µm x 50-65 µm

Diagnostikoa
• IRUDI-ANALISIA: X-izpiak, TAC,

Ultrasoinuak, Erresonantzia
magnetikoa.
X-Izpiak Kisteak eta kaltzifikazioak
• Torax-erradiografian
anormaltasunak: infiltrazioak eta
barrunbeak (mahats antzeko
opakutasuna), kaltzifikatutako
noduluak, pleuraren lodipena,...
Tuberkulosiarekin nahastu!!
TAC
Diagnostikoa Arrautzak
• BIOPSIA:
Ehunetan bilatu
arrautzak.
Kistea (bikoteka agertzen dira)

Tratamendua
PRAZIQUANTEL
• Aho-bidea. Murtxikatu eta urarekin hartu (2h jan barik).
• Dosia helduetan zein umeetan: 75 mg/kg (3 dosi/egun, 2 egunetan zehar).
• %100ko eraginkortasuna
• Garuneko paaragonimiasiaren kasuan, kortikoesteroideak eman batera
(hanturazko erantzuna txikitzeko).
TRICLABENDAZOL (ordezkoa)
• Aho-bidea.
• Dosia helduetan zein umeetan: 10 mg/kg (1-2 dosi).
• EEBBetan ez da saltzen (CDC bidez)
BITHIONOL (ordezkoa)
• Dosia helduetan zein umeetan: 40 mg/kg (10-15 dosi).
• %92ko eraginkortasuna, zeharkako efektuak.
** Birikietako lesioak drenaje eta kirurgia bidez konpondu behar dira.

• Ganba, karramarro eta ibai-karramarro gordinak edo gutxi
sukaldatutakoak jatea ekidin (5 min 55°C-tan).
• Bidaiariek ere janari tradizional horiek jatea ekidin behar dute.
• Ziurtatu lehenengo izozkailuan 7 egunez egon direla (-20°C-tan)
• Moluskizidak erabil daitezke marraskiloen populazioa
kontrolatzeko.
• Heziketa. Dieta aldaketa
HESTE-TREMATODOAK
Fasciolopsis buski
Echinostoma spp.
Heterophyes heterophyes
Metagonimus yokogawai
FASZIOLOPSIASIS
Fasciolopsis buski
FASZIOLOPSIASIS – Fasciolopsis buski
Ezaugarri orokorrak
• «Asian Giant Intestinal Fluke»
• Gizakien hesteeko trematodo endoparasitorik handiena.
• Bitarteko ostalaria: Marraskiloa (Segmentia, Hippeutis,
Gyraulus)
• Behin-betiko ostalariak: gizakia eta txarriak.
• Gordailuak: Txarriak eta txakurrak
helduak 20-75 x 8-20 mm

Morfologia
Azetabulua
ZERKARIA
(Ezin da Fasciola
Fasciolopsis buski Fasciola hepatica
hepatica-ren
zerkariatik
F. buski handiagoa bereiztu)
Metazerkaria
Finkapena
3 hilabete
25.000 arrautz/egun Urte 1 bizirik iraun

Fasciolopsis buski – Bizi-zikloa
• Ur-landare gordin kutsatuak jateagatik.
• Ez da gizakien artean transmititzen. Zoonosia.
• Prebalentzia: Asiako Hegoerdialdean, Taiwan, India Ekialdea, Tailandia,
Vietnam, Malasia eta Indonesia.
• Prebalentzia altua: ur-landereen hazkuntza (akzidentala/ongarriak),
txarrien hiltegiak, zona landatarretako umeak,…
Map showing geographical distribution

of flatworm Fasciolopsis buski
Klinika
• Infekzio gehienak asintomatikoak.
• Hestean itsastearen ondorioz hestearen hantura, ultzerak eta abzesu txikiak.
• 1-2 hilabetera sintoma inespezifikoak: Sabelaldeko mina, goragaleak, okadak
eta beherakoa, flatulentzia, janguraren murrizketa.
• Anemia, B12-bitamina jaitsi, eta malnutrizioa (xurgapen arazoak).
• Kasu larrietan (parasito kopuru altua): hesteen buxadura, nekrosia eta
toxemia (odolean sartzearen ondorioz).
• Erantzun alergikoak aurpegi eta hanketan ager daitezke.
• Leukositosia eta eosinofilia.
Diagnostikoa
• DIAGNOSTIKO ZUZENA: metodorik erabiliena (Makro eta mikroskopikoa):
ARRAUTZAK zein HELDUAK
• Gorotz-laginen behaketa. Arrautzak eta helduak (hilda).
• Okaden behaketa (sedimentazioa)
** Zaila da F. hepatica-ren arrautzak F. buski-

ren arrautzetatik bereiztea.
Operkuludunak
Handiak
130-140 x 80-85 µm
F. buski arrautzak
http://www.japi.org/december_2013/19_cr_intestinal_infestation_with.html
Diagnostikoa
• IRUDI ANALISIA: Ultrasoinuak,…
http://www.tropicalgastro.com/articles/32/4/small-bowel-stricture5.html
http://web.stanford.edu/group/parasites/ParaSites2004/Fasciolopsiasis/diagnostics.htm
Fasicolopsis buski eggs traveling through intestinal tissue.

Tratamendua
PRAZIQUANTEL
• Aho-bidea. Murtxikatu eta urarekin hartu (2 h
jan barik)
• Dosia helduetan eta umeetan: 75 mg/kg (3 dosi
egun bakarrean).
DIKLOROFENO (ordezkoa)
• Arrautzen %80 deuseztatu (2/3 kasuen
ebazpena)
HEXAKLOROPARAXYLOL (ordezkoa)
• Ongarri eta ureztatzeko ur kutsatuen
erabilera ekidin.
• Metazerkariak hiltzeko barazkiak
egosi.
• Ur-landare egosigabeekin txarriak
haztea ekidin.
• Zona endemikoetan, edateko ura eta Trapa bicornis
ahoa garbitzeko erabiltzen den ura
botilakoa edo ur-egosia / iragazia.
• Ur-landareak hazten diran lekuetan
kutsadura fekala ekidin .
• Saneamendu-sarea hobetu.
EKINOSTOMIASIA
Echinostoma spp.
EKINOSTOMIASIA – Echinostoma spp.
Ezaugarri ororkorrak
• 16 Echinostoma spp. inguru gizakien parasitoak. Garrantzitsuenak:
• Echinostoma hortense
• Echinostoma macrorchis
• Echinostoma revolutum
• Echinostoma ilocanum
• Echinostoma perfoliatus
• Ekinostomiasia gaixotasun zoonotikoa da, elikagaien bidez transmititzen dana.
• Bitarteko lehenengo ostalaria: Ur-gezetako marraskiloak

edo molusku batzuk. Chai, “Human Intestinal Flukes” (2019)
• Bitarteko bigarren ostalaria: Ur-gezetako marraskiloak,

bibalboak, anfibioak, arrainak, zapaburuak,... Edo Ø. 
INESPEZIFIKOTASUN HANDIA
• Behin-betiko ostalaria: Gizakia eta beste ornodun batzuk Cipangopaludina sp.
(ornodun urtarrak, hegazti urtarrak , karraskariak).

Morfologia Tegumentua
• Gorri-errauts kolorea.
• Luzangak. 5-15 x 1-2 mm
• Circum diskoa aho-bentosa inguratzen.
• Tegumentua ezkata moduko
estrukturez inguratuta
• Guruin-bitelinoek lateral biak bete.
• Ilaran kokatutako testikulu bi.
Chai, “Human Intestinal Flukes” (2019)

Morfologia
• Circum diskoa zerkarietan,
metazerkarietan eta helduetan.
• Arantzen kopuruak, tamainak eta
posizioak balio taxonomikoa du
http://image.slidesharecdn.com/echinostomailocanum-091109175559-phpapp01/95/echinostoma-ilocanum-3-728.jpg?cb=1257790322
Enbrionatugabeko arrautzak uteroan

Metazerkaria
GIZA-ZIKLOA
ZIKLO BASATIA
2 Ziklo oso
efizienteak
14 egun
• Gehienbat ur-gezetako marraskiloak, ibai-muskuiluak eta arrainak gutxi
sukaldatuta edo gordinak jaten diran lekuetan
• Gizakien gorotzak urmaeletan ongarri moduan erabili.
• Leku landatarretan eta diru gutxien duten lekuetan sarriago: txirotasuna,
desnutrizioa, higiene falta, elikagaien inspekzio eza, beste helmentiasi
batzuk,…

Kosmopolita
• Filipinasen, Indonesia, Indian, Ekialde Urrunean eta Txinan endemikoa da.
• Prebalentzia aldakorra: %50 Tailandia, %44 Filipinas, %5 Txina kontinental
Iparraldea eta %9 Korea.

Klinika
• Patologia asintomatikoa, arina edo zorrotza (oso arraroa).
• Sintomak 500 metazerkariatik gorako infekzioetan (arraro)
• Hantura itsasten den lekuan (circum diskoa mukosetan sartzean), ultzerazioa,
beherakoak (batzuetan odoltsuak), sabelaldeko minak.
• Infekzio larrietan: goragaleak, okadak, beherako urtsu bortitzak, anorexia,
sukarra, sabelaldeko mina.
Diagnostikoa
Arrautz oboideak
• DIAGNOSTIKO ZUZENA: Horma mehea
ARRAUTZEN eta HELDUEN (hilda) Operkulu txikia
identifikazioa gorotz-laginetan Hori argi kolorekoak
(Makro eta Mikroskopikoa).
83-130 x 58-90 µm
Helduen ezaugarri
bereizgarria: aho-
bentosa inguruko
arantzadun-eraztuna.
Tratamendua/biziraupena
http://image.slidesharecdn.com/echinostomailocanum-091109175559-phpapp01/95/echinostoma-ilocanum-3-728.jpg?cb=1257790322
Diagnostikoa
** Fasciola eta Fasciolopsis –en arrautzen antzekoak dira.
Behin-betiko diagnostikorako helduen morfologiaren behaketa
beharrezkoa (tratamendu antihelmintiko ostean jaso).
http:/www.cdc.gov/dpdx/
Diagnostikoa
• ENDOSKOPIA: Heste-mehean HELDUEN behaketa.
http://parasitol.kr/upload//thumbnails/kjp-41-117-g001.jpg
Endoscopic images of two live parasitic worms in the patient's duodenal bulb.
Diagnostikoa
Zelula bitelinoak Testikuluak
• BIOPSIA: Heste-
Arrautzak
mehekoa.
HELDUEN
behaketa.
Azetabulua
Adult Echinostoma removed during a colonoscopy, stained

with hematoxylin and eosin (H&E).
Tratamendua
PRAZIQUANTEL
• Aho-bidea. Murtxikatu eta urarekin hartu (3h
jan barik, ura bakarrik)
• Dosia helduetan eta umeetan: 25 mg/kg 3 dosi
egun bakarrean edo 40 mg/kg dosi bakarrean.
• Gantzik ez 24 h lehenago eta tratamenduaren
ostean.
Ordezkoak:
MEBENDAZOL
ALBENDAZOL
NIKLOSAMIDA http://ehs.sph.berkeley.edu/china/e/im
ages/praziq.gif
TETRAKLOROETILENOA
TRIKLABENDAZOL
…
• Arrain eta molusku gordinak jatea ekidin.
• Hondakin-ura eta isurketa industrialekin amaitu.
WHO elikagaien bidez transmititutako helmintiasen kontra garatutako
programak ez dira guztiz eraginkorrak izan ekinostomiasiaren kontra
area endemikoetan.
Bigarren ostalariarekiko espezifikotasun falta.
Gizakia barik bizi-zikloa amaitzeko gai dira.
HETEROFIDOAK
HETEROFIDOAK
Badaude zenbait heste-trematodo txiki (<2,5 mm) gizakia,
hegaztiak eta bestelako ugaztunak parasitatzen dituztenak
Gizakian gaixotasuna sortzen duten espezieak:

Heterophyes
Haplorchis
Heterofidoak
Metagonimus
Carneophallus
Oso arruntak uretako

elikagaiak eta intsektuen Heterophyes heterophyes
larbak jateko ohitura dagoen Metagonimus yokogawai
herrialdetan
HETEROFIOSIA
Heterophyes heterophyes
HETEROFIASIA – Heterophyes heterophyes
Ezaugarri orokorrak
• Bitarteko lehenengo ostalaria: Ur-marraskiloa (Pirenella Egipton,
Cerithidia Japonen, Tympanotomus, Melania, Cleopatra,…)
• Bitarteko bigarren ostalaria: Arrainak (mota asko. Barbarina batez ere).
• Behin-betiko ostalaria: Gizakia eta arraina jaten daben beste animalia
batzuk (hegaztiak, katuak, txakurrak, azeriak, txakalak, beste arrain
batzuk,…).
• Heste-meheko biloetan kokatzen da.
Morfologia
• Luzatuak eta piriformeak. Azetabulua
• Txikiak. ~1,5 x 0,5 mm
• Tegumentuan ezkata
Gonotiloa
antzeko arantza txikiak
(aurrekaldean gehiago).
• Gonotiloa azetabuluari
konektatuta (bentosa
genitala), 60-90 arantzekin.
• Guruin-bitelinoak
atzekalderantz.
Morfologia
• Marroi argiak. Oboideak

• Txikiak. 28-30 x 15-18 µm.
• Operkuludunak. Lepoko antzekoa oso arina.
• Helduak. Mirazidio simetrikoa barruan.
INFEKZIO-FORMA
Metazerkaria
• Infekzioa arrain gordina edo gitxi sukaldatutakoa jateagatik

ematen da.
• Infekzio arrisku altua: Ibaien alboan bizi diranak, arrantzaleak
• Pertsona batean trematodo kantitate oso altua aurki daiteke,
baita espezie ezberdin asko ere.
• Area endemikoak: Tunez, Egipto, Sudan, Filipinas, Txina, Japon, Taiwan,
Indonesia, India, Korea eta Ekialde Ertaina.
• Grezia eta Espainian salbuezpen kasuren bat dokumentatu da.
• Area endemikoetatik kanpo, ekialdeko jatetxeetan arrain gordinak jateagatik.

Klinika
• Orokorrean asintomatikoa.
• Parasitoaren itsaspena ematen dan lekuan hantura.
• Sintoma nagusiak inespezifikoak: beherakoak, koliko antzeko sabelaldeko mina.
• Mukosan zulaketak gerta daitezke, parasitoaren migrazioa beste organo
batzuetara ahalbidetuz.
• INFEKZIO EKTOPIKOA: Arrautzen migrazioa  LESIO GRANULOMATOSOAK
• Birikietara, bareara, gibelera…
• Bihotzera: balbulen eta miokardioan kalteak (potentzialki hilgarria)
• Garunera edo Bizkar-muinera: Desoreka neurologikoak (delirioak eta koma).
Diagnostikoa
• DIAGNOSTIKO ZUZENA: ARRAUTZEN detekzioa gorotz-
laginetan.
** Ezin dira Metagonimus yokogawai–ren arrautzetatik ezbardindu.
** Clonorchis–en eta Opistorchis en arrautzak ere oso antzekoak.
• Behin-betiko diagnostikorako helduen morfologiaren behaketa
beharrezkoa da (tratamendu ostean).
• Heste kanpoko heterofiasiak kirurgietan edo autopsietan aurkitu.
Tratamendua
PRAZIQUANTEL
• Aho-bidea. Murtxikatu eta urarekin hartu (3h jan barik, ura bakarrik)
• Dosia helduetan eta umeetan: 75 mg/kg (3 dosi egun bakarrean).
NICLOSAMIDA
TETRACLOROETILENO
Hezkuntza  Tradizioaren aurrean ez da baliogarria izan.
 Arrain gordinak edo gutxi sukaldatutakoak jatea ekidin.
 Bidaiariek ere janari tradizional horreek jatea ekidin behar dabe.
 Ziurtatu lehenengo izozkailuan 7 egunez egon dirala (-20ºC-tan)
 Moluskizidak erabil daitezke marraskiloen populazioa kontrolatzeko.
 Arrainen irradiazioa
 Ur-sistemen garbitasuna mantentzen dela ziurtatu.
 Kaka egiteko area bereziak aukeratu, janaria prestatzen den lekutik
eta marraskiloen habitatatik urrun.
 Ez erabili gizakien gorotzak ongarri moduan.
METAGONIMIASIA
Metagonimus yokogawai
METAGONIMIASIA – Metagonimus yokogawai
Ezaugarri orokorrak
• «Japanise fluke»
• Normalean M. yokogawai. Batzuetan M. takashii edo M. miyatai.
• Bitarteko lehenengo ostalaria: Ur-marraskiloa (Semisulcospira,
Scoreana, Thiara).
• Bitarteko bigarren ostalaria: Arrain mota asko. Izokina eta karpak
batez ere.
• Behin-betiko ostalaria: Gizakia eta arrainez elikatzen diran
ugaztunak (txakurrak, katuak, txarriak, hegaztiak,…)
Semisulcospira Zacco platypus Urre-karpa

Morfologia
• Heldua hosto formakoa. <2,5 x 0,75 mm
• Trematodorik txikienetariko bat.
• Azetabulua lateral batean eta poro
genitalera elkartuta.
• Testikuluak handiak eta diagonalki kokatuta
bata bestearekiko.
• Obario txikia, borobila, testikuluen aurrean.
Morfologia
• Arrautz oso txikiak. 26-28 x 15-17 μm.
• Oboideak.
• Oskol leuna, gogorra eta gardena.
• Hori-marroi kolorekoa.
• Operkuludunak. Lepoko antzekoa oso arina.

Bizi-zikloa

Metazerkaria
• Kutsatutako putzuetan hazitako arrain gordinak jateagatik.
• Arriskuak: hezkuntza falta, arrain gordinak jateko tradizioa,
kaka egiteko praktika ez-higienikoak, txirotasuna, malnutrizioa,
elikagaien osasun-inspekzio falta, beste helmintiasiak, e.a.
• Munduan zehar 650.000 metagonimiasi kasu.
• Prebalentzia altuagoa herrialde landatarretan.
• Batez ere Txinan, Korean (240.000) eta Japonen (150.000).
• Area endemikoetaik kanpo ere eman daiteke inportatutako arrain-
kutsatuak jateagatik.
Endemikoa edo potentzialki

endemikoa 19 herrialdetan:
Japon, Korea, Txina, Taiwan,
Balkanak, Espainia,
Indonesia, Filipinak, Errusia,
Israel, Siberia, e.a.

Klinika
• Orokorrean asintomatikoa.
• Sintoma nagusiak: beherakoak eta koliko antzeko
sabelaldeko mina. Sintomak arinak izaten diranez,
askotan ez da aintzat hartzen.
M. yokogawai heste mehean
• Duela kopuru handian badago: beherako kronikoak, (duodenoan). Arrautzen
goragaleak, sabelaldeko mina, letargia eta anorexia. ekoizpena ikusten da.
• Mukosaren inbazioa gertatzen bada, ehunetan uzten diran arrautzak,

zirkulazioaren bidez, beste organo batzuetara migratzea ahalbidetuko da
 INFEKZIO EKTOPIKOA
• Bihotzera: Gutxiegitasun kardiakoa.
• Garunera edo Bizkar-muinera: Granulomen ondorioz, desoreka
neurologikoak eta konbultsioak.
Diagnostikoa
• DIAGNOSTIKO ZUZENA: ARRAUTZEN detekzioa gorotz-
laginetan. Arrautz gutxi jartzen dituztenez, infekzio arinetan
sedimentazio bidezko kontzentrazioa egitea beharrezkoa da.
** Ezin dira H. heterophyes–ren arrautzetatik ezbardindu.
** Clonorchis–en eta Opistorchis en arrautzak ere oso antzekoak.
• Behin-betiko diagnostikorako helduen morfologiaren behaketa

beharrezkoa da (tratamendu ostean).
Diagnostikoa
Tratamendua
PRAZIQUANTEL
• Aho-bidea. Murtxikatu eta urarekin hartu (3h jan barik, ura bakarrik)
• Dosia helduetan eta umeetan: 75 mg/kg (3 dosi egun bakarrean).
• Bakarrik praziquantelek lortzen dau gaixotasuna guztiz sendatzea.
NICLOSAMIDA
TETRACLOROETILENO
BITHIONOL
NICOFLAN
Hezkuntza  Tradizioaren aurrean ez da baliogarria izan.
 Arrain gordinak edo gutxi sukaldatutakoak jatea ekidin.
 Bidaiariek ere janari tradizional horreek jatea ekidin behar dabe.
 Ziurtatu lehenengo izozkailuan 7 egunez egon dirala (-20ºC-tan)
 Moluskizidak erabil daitezke marraskiloen populazioa kontrolatzeko.
 Arrainen irradiazioa
 Ur-sistemen garbitasuna mantentzen dela ziurtatu.
 Kaka egiteko area bereziak aukeratu, janaria prestatzen den lekutik
eta marraskiloen habitatatik urrun.
 Ez erabili gizakien gorotzak ongarri moduan.
PLATELMINTOAK
TREMATODOAK
ZESTODOAK
ZESTODOAK
Ordenak:
CYCLOPHYLLIDEA
PSEUDOPHYLLIDEA
ZESTODOAK - Sailkapena
Phyluma: Platyhelmintes
Klasea: Cestoda
ORDER FAMILY GENUS
Cyclophyllidea Dilepididae Dipylidium spp.
(2 ostalari) Choanotaenia spp.
Davaineidae Raillietina spp.
Anoplocephalidae Anoplocephala spp.
Moniezia spp
Taeniidae Taenia spp.
Echinococcus spp.
Mesocestoididae Mesocestoides spp.
Hymenolepididae Hymenolepis spp.
Pseudophyllidea Diphylobothriidae Diphyllobothrium spp.
(>3 ostalari) Spirometra spp.
Sparganum spp.
ZESTODOAK - Ezaugarri orokorrak
• «Tenia» izenez ezagutzen dira.

• Guztiak endoparasitoak.
• Bizi-ziklo ez-zuzen konplexuak dituzte (di- edo poliheteroxenoak).
• Helduak ostalariaren digestio-aparatuan*. Larbek habitat aldakorra.
• Espezifikotasun handiagoa helduetan larbetan baino.
• Infekzio-iturriak: lur- eta ur-kutsatuak, artropodoak, haragi gordinen,
ketuen eta txarto sukaldatuen irensketa.
ZESTODOAK - Ezaugarri orokorrak
• Zizare dortsibentralki lauak. Zinta itxura. Segmentatuak.
• Zurixkak-grisaxkak
• Tamaina aldakorrekoak (mm-tik m-ra).
• Digestio-hodirik ez  mugimendu peristaltikoak, entzimak, xurgapena
• Tegumentu oso erresistentea + mikrotrikoekin.
• Protonefridioetan oinarritutako iraizketa eta osmoerregulazioa
• Hemafroditak.
• Mugimendu mugatua  gongoilak interkonektatuta.
• Muskulatura oso garatua.
ZESTODOAK - Morfologia
ESKOLEXA: Finkapena
• Makoen presentzia/ausentzia
• Makoen morfología / kopurua
• Bentosa kopurua / forma.
• Botrien presentzia / kopurua
SAMA / LEPOA: Estrobilizazioa

ESTROBILOA
PROGLOTIDEAK:
• Heldugabeak (gazteak)
• Helduak (Sexu-organoak)
• Grabidoak (Ernalduak)
• Forma
ARRAUTZAK:
• Enbrioi Hexakantoa edo
Onkosfera
• Enbrioforo oso erresistentea
ZESTODOAK – Metazerkoen morfologia
 Zistizerkoidea eta zistizerkoa, eta eratorritako moldapenak: gorputz
solidoa duten organismoak, guztiz garatutako eskolexa beraien
gorputzean inbaginatuta
Ziklofilideotan
ZISTIZERKOA KOENUROA HIDATIDEA ZISTIZERKOIDEA
 Prozerkoidea eta plerozerkoidea: kakoak mantentzen dituzte, baina

behin betiko finkapen organoa ez dago oraindik garatuta
Pseudofilideotan
KORAZIDO PROZERKOIDE PLEROZERKOIDE

ZESTODOAK – Medikuntzan garrantzia
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis
Taenia saginata
Taenia solium LARBA  → KISTE HIDATIDIKOA,
EKINOKOKOSI ALBEOLARRA….
Taenia asiatica
Diphylobotrium latum
Taenia multiceps
Dypilidium caninum
Hymenolepis nana LARBA  → KOENUROSIA
Hymenolepis diminuta
Spirometra spp., LARBA  →

Sparganum spp. ESPARGANOSIA
HELDUA 
TENIASIA
Taenia solium
Taenia saginata
Taenia spp. – Ezaugarri orokorrak
• Txarto sukaldatutako txarrien edo behien haragian dauden zistizerkoak
irensteagatik.
• Txarria (T. solium) edo behia (T. saginata) bitarteko ostalariak.
• Gizakia bitarteko (T. solium) edo behin-betiko ostalaria (bietan).
• Helduak heste-mehean (jejunoan). 20 urte bizi.
• Proglotideak askatu gorotzetan. T. saginata-ren kasuan narrastuta
uzkirantz (mugimendu uzkurgarriak).
http://scenio.es/parasito-1 https://www.shutterstock.com/es/search/taenia+saginata
Taenia solium – Morfologia
• Helduek 5m-taraino.
• Eskolex piriformea (1 mm).
• Makoekin. Koro bikoitza errosteloan (25-30 bakoitzean).
• 4 bentosa eskolex erdian.
• Sama estua eta luzea.
• Proglotide errektangularrak (<1000).
• Proglotide grabidoaren adarkadura uterino primarioak: <12
• Heldutasunean: 30.000-50.000 arrautz proglotide bakoitzean.
• Larba: Zistizerkoa.
Taenia saginata – Morfologia
• Helduek 10m-raino (25 m-tako salbuezpenak ere).
• Eskolex piramidala edo lau angelutakoa.
• Errostelorik ez. Makorik ez.
• 4 bentosa eskolexeko alde subapikalean.
• Sama oso laburra. https://www.shutterstock.com/es/search/taenia+saginata
• Proglotide errektangularrak (<2000).

• Proglotide grabidoaren adarkadura uterino primarioak: 15-35
• Heldutasunean: 100.000 arrautz proglotide bakoitzean.
• Larba: Zistizerkoa.
Taenia spp. – Morfologia
• T. solium eta T. saginata-ren arrautzak berdinak
• 35-40 μm
• Arrautzek forma esferikoa.
• Operkulurik gabe.
• Enbrioforoa horixka eta ildo erradialekin
• Onkosferan makoak. Enbrioi Hexakantoa
Taenia saginata – Bizi-zikloa
Cisticercus bovis
Urteak
2 hilabete
Urteak
100.000 arrautz / egun

• Heces
• Migración al ano
Egunak /
hilabeteak
Taenia solium – Bizi-zikloa
ZISTIZERKOSIA!!
Txarriak txarto
Gizakia behin- Urteak sukaldatuta
behineko ostalaria
Gizakia behin-
betiko ostalaria
2 hilabete
Egunak /
hilabeteak
50.000 arrautz / egun
Urteak
Taenia solium – Bizi-zikloa
Taenia solium – Epidemiologia
eta banaketa geografikoa
• Kosmopolita. Mundu osoan >50 milioi kasu.
• Kutsakortasun altua txarrien okel gordina jaten dan lekuetan, abeltzaintza
dagoen lekuetan edota higiene defizientzia dagoen lekuetan.
• Latinoamerika, Espainian, Europa Ekialdean, Afrikan, Errusia, India eta Asian
endemikoa.
Taenia solium – ZISTIZERKOSIA
Taenia spp. – Klinika
• Tenia helduak  Asintomatikoa edo arinak
• Itsatsi den lekuan narritadura: sabelaldeko mina, indigestio kronikoa,
beherakoak, pisu galera, jateko gogoaren galera?.
• Buxadura mekanikoa gerta daiteke. T. saginata handiagoa danez
sintomak zorrotzagoak
• Infekzioaren presentzia antzeman gorotzetan (edo T. saginata-renak
arropan) proglotideak ikusterakoan.
• Proglotideak apendizean edo behazun-hodietan geldi daitezke (arraroa).
Taenia solium – Klinika – ZISTIZERKOSIA
** ZISTIZERKOSIA: Oso gaixotasun larria.

Garunean %60 (neurozistizerkosia)  Larbak bizirik edo
hilda (kaltzifikazioak). Epilepsia, konbultsioak, meningitis.
Entzefalitis, Heriotza.
Muskuluetan  Konkorrak azal azpian. Leku bitaletan ez
bada eta kopuruaren arabera asintomatikoa. Atrofia eta
fibrosia (arraroa).
Begietan %3  Ikuste-desoreka, ikusmenaren galera,
begiaren galera.
Gorotzekin kutsatutako janaria eta ura

Teniaz infektatutako pertsona batekin bizi diran pertsonak
AUTOINFEKZIOA
Begietan Muskuluetan
Garunean
CT. Kaltzifikazioa eta edema

RMI
Beaumont et al., 2006

Taenia solium – Diagnostikoa
• ZUZENA: Gorotzetan proglotideak eta arrautzak (infekziotik
2-3 hilabetetara). Laginak 3 egun desberdinetan.
**Eskolexaren morfologia ez erabilgarria diagnotikorako tratamendua ematen ez den arte
Azterketa mikroskopikoa: ARRAUTZEN eta

PROGLOTIDEEN BEHAKETA
Kontzentrazioa: S ↑
x3
Azterketa makroskopikoa:
x10
PROGLOTIDEEN BEHAKETA
**Ezin dira T. solium- T. solium T. saginata
ren eta T. saginata-ren
arrautzak errez • Tamaina
desberdindu 
tratamendu ostean
• Poro genitalaren kokapena
behin-betiko • Uteroaren adarkapen kopurua
Uzkurdura bai ala ez diagnostikoa
DIAGNOSTIKO DIFERENTZIALA GARRANTZITSUA!!
Taenia solium – Diagnostikoa
• MOLEKULARRAK: Ag odolean eta gorotzetan. ELISA,

immunofluoreszentzia, immunoblot, …
PCR multiplex: T. solium ≠ T. saginata. ≠ T. asiatica
• IRUDI ANALISIA: Zistizerkosi positiboak konfirmatzeko.
TAC, x-izpiak, RMN
Endoskopia
Taenia solium – Tratamendua
PRAZIQUANTEL: Aho-bidea. 5-10 mg/Kg helduentzat eta umeentzat (dosi bat).
Neurozistizerkosiaren kasuan 50 mg/kg/egun bi dositan (15 egun).
**Zistizerkosiaren kasuan kontuz: Zistizida denez, hiltzen diren kisteen
inguruan hantura eta kaltzifikazioak sortzean, konbultsioak ekar ditzake.
**Diagnostikoaren arabera tratamendu konkominantea: ESTEROIDEAK
(dexametason).
NICLOSAMIDA: Aho-bidea. 2 g/Kg helduentzat eta 5-10 mg/Kg umeentzat (dosi bat).
ALBENDAZOL: Neurozistizerkosiaren kasuan 15 mg/kg/egun bi dositan (15 egun).

Oso eraginkorra.
Zistizerkosiaren kasuan askotan KIRURGIA behar da.
Tratamendu ostean, gorotzak aztertu 3 egunetan zehar.. Kanporatutako proglotideak

espeziaren identifikazioa burutzeko eta ESKOLEX 
Gorotzen azterketa hilabetera eta 3 hilabetera Taenia-ren arrautzak ez direla agertzen
ziurtatzeko→ infekzioaren desagerpena konfirmatu
Taenia solium – Prebentzioa eta kontrola
Edo izoztu 15 egun

Taenia solium – Prebentzioa eta kontrola
Txarrien zistizerkosia ekiditeko txerto bat garatu dute UNAM-en
S3Pvac-papaya (orala)
EKINOKOKOSIA
Echinococcus
Echinococcus-ek eragindako gaixotasunak
Eckert et al., 2004

Echinococcus spp.
Echinococcus
granulosus
HIDATIDOSIA
Echinococcus granulosus – Ezaugarri orokorrak
• Behin-betiko ostalariak (helduak): Txakurra, otsoa, azeria, hiena,
lehoia.
• Bitarteko ostalaria (larbak): Ardiak. Batzutan behiak, txarriak,
karraskariak , zaldia, ahuntza, ...
• Gizakian larben infekzioak HIDATIDOSIA eragin. Zoonosia.
Echinococcus granulosus – Morfologia
• Oso txikia. 2-7 mm luzera.

• Estrobiloa 3 proglotidez osotuta:
Heldugabea, heldua eta grabidoa.
• Eskolexak errostelo ez-uzkurgarria,
makoen koro bikoitzarekin (24-40).
• 4 bentosa nabarmenak.
• Proglotide grabidoak 300-400 arrautz
(2 astero askatu).
• Arrautza (30-38 µm) ildo erradialadun
enbrioforoarekin.
• Larba: Hidatidea.
Echinococcus granulosus – Bizi-zikloa
Txakurraren
heste-mehean
G
1 - >20 cm
Gehienak
antzuak
Azefalokisteak
G1 genotipoa
Ardian %40-50 EK Primarioa
azefalokisteak Tarteko ostalaria
KISTE HIDATIDIKOA
E. granulosus – Epidemiologia
9 genotipo desberdin
Eckert et al., 2004

Australian, Nueva Zelandan, Ekialde Ertainan eta Amerika
Hegoaldean (Argentina Uruguay, Txile, Brasil, Peru) batez ere.
Alaskan, Mexikon, Kanadan eta EEBB ere dokumentatu dira kasuak.
2009
• Gizakiaren infekzio parasitarioa, E. granulosus-en larbak irensteagatik.
• Txakurrekin harreman estuak eukiteagatik (laztanak, miazkadak).
• Kutsatutako janaria edo edaria irensteagatik, mahai-tresnak,…
ARRISKU FALTOREAK:
1. Zona landatarra
2. Txakur kopuru altua
3. Txakurrak animalia basatiekin kontaktua
4. Txakurrak errai kutsatuak jateko aukera (ardi-aziendetik hurbil).
5. Erraien errausketa egiteko baliabiderik ez.
6. Hiltegi ilegalak.
7. Txirotasuna eta osasungarritasun falta (saneamendu-sistema ezegokiak)
8. Hezkuntza falta
9. Kontrol eta prebentziorako diru-inbertsiorik ez
E. granulosus – Klinika
Kiste hidatidikoa Ezaugarri kliniko ezberdinak:
Burmuina >%1 • Organoa eta kokapena
• Tamaina
Bihotza/torax: %2 • Kopurua: %80ak bakarra.
Birikak: %20 %20 multipleak
Barea: %6 • Egoera (aktibo/inaktibo)
• Konplikazioak
Giltzurrunak: %2
Gibela: %62
MASA EFEKTUA
Hezurrak/muskuluak: %4
Besteak: %2 APURTZERAKOAN:
ANAFILAXIA
PROTOESKOLEX DISEMINAZIOA:
GAIXOTASUN MULTIPLEA
• Kiste unilokularraren garapena geldoa (aldakorra)  1 – 160 mm / urte
• Kisteak hazten doazen heinean sintomak (hilabeteak-urteak): mina edo
ondoeza abdomenaren goiko aldean, goragaleak, okadak, eztula. Sukarrik ez.
• Hantura eta presioa eragin inguruko ehunetan (egitura fibrotsuaz inguratuta).
• Zainen inguruan: Hemorragiak eta presio baskularra  zelulen atrofia eta
nekrosia.
• Hezurretan bizkar-muina infektatu  Deformazioa, apurketak.
• Gibelean Hepatomegalia, mina, buxadura eta ikterizia.
• Birikietan mina, eztula, disnea, hemoptisia (karkaxa odoltsuak).
• Garunean disfuntzioa neurologikoa
Ekintza mekanikoa batez ere

 Inboluzioa posiblea da
Ekintza toxikoalergikoa larriagoa
• Metazestodoen metabolismo-hondakinek
urtikaria eta zefalea eragiten dute
• Kistearen apurketa
DISEMINAZIOA
EK Sekundarioa.
Alergia-erreakzioa, shock
Kisteen barreiaketa
anafilaktikoa
Absezuak (bakterioak)
Gibelean Birikietan
Echinococcus granulosus – Diagnostikoa
Zaila
IRIZPIDE KLINIKOAK: • MASA EFEKTUA _KLINIKAREKIN

(1 GUTXIENEZ)
• ERREKZIO ANAFILAKTIKOA
• USTEKABEKO AURKIKUNTZA
• FROGA ERRADIOLOGIKOAK Ez inbasiboak

IRIZPIDE • SEROLOGIA
DIAGNOSTIKOAK • PARASITOA: HISTOLOGIA ALA
TEKNIKA PARASITOLOGIKOAK
• KIRURGIA: MAKROSKOPIKOA Inbasiboak
Brunetti et al., 2010.
1. ERRADIOLOGIKOA: Oso erabilgarriak batez ere
birikietako kisteentzat eta kaltzifikazioak daudenean:
• RX, EKOGRAFIAK*, RM
OSO
•TOMOGRAFIA edo ULTRASOINUAK: kaltzifikatu gabeko kisteak GARRANTZITSUA
aurki daitezke gibelean.
Kaltzifikazioa-
• Lesioaren tamaina, kopurua, egoera, kokapena. bideragarritasuna?
• Irudiaren araberako sailkapena tratamendua erabakitzeko.
Bereizigabe Aktiboak Trantsizioa Inaktiboak
Eboluzio-
faseak

Erradiografia
Gibel-ekografia
Sabelaldeko TAC
2. SEROLOGIKOA: diagnostikoa konfirmatzeko

ANTIGORPUTZAK (IgG1 eta IgG4)
• ELISA
Kiste hidatidikoaren likidoan aurkitzen
• HEMAGLUTINAZIOA
ditugun antigenoen kontra:
• LATEX AGLUTINAZIO BITARTEZ.
• Antigeno 5 (Ag5)
• Antigeno B (AgB).
Batzutan
konformazio
Sentikortasuna: testak 
• gibelean: %85-98 IMMUNOBLOT
• birikietan: %50-60
• mutliplea: %90-100
Erreakzio gurutzatuak: Taenia solium, E. multilocularis,... (Faltsu positiboak).

Gibeleko (%20) birikietako (%40), begietako eta garuneko infekzio askotan ez
da IgG-rik ekoizten!  Faltsu negatiboak: detektagarriak ez diren
antigorputzak. Gutxi.
3. PARASITOLOGIA: MIKROSKOPIKOA ETA MOLEKULARRA

KISTEA: PROTOESKOLEX-en BEHAKETA
• Tindaketa ezberdinak erabiliz (Hematoxilina-Eosina, PAS, azido-alkohol erresistentzia…)

• Batzutan gernuan edo karkaxan hare hidatidikoa.
http://ruby.fgcu.edu/courses/davidb/50249/web/egran%20223.htm
www.cdc.gov/dpdx
Hare hidatidikoa gernuan Kistetik askatutako protoeskolexak
4. MOLEKULARRA:
Erreferentzia zentruetan: PCR

E.granulosus, E.multilocularis eta E. vogelis ezberdintzeko.
5. KIRURGIA: kisteetako eskolexen behaketa zuzena egin daiteke
Gómez et al., 2003

Echinococcus granulosus – Tratamendua
Tratamendua kisteen ezaugarrien (kiste mota, kokapena,
tamaina, konplikazioak) araberakoa da

Echinococcus granulosus – Tratamendua
• “Wait and observe” ⁻ PAIR

⁻ Kirurgia ezin denean egin
• KISTEAREN KIRURGIA (!!!) ⁻ Kisteak ≥2 organotan
• PAIR (percutaneous aspiration,
injection of chemicals and reaspiration) • MEBENDAZOL:
+ kimioterapia 10 mg/kg/egun (2 dosi 4
hilabetetan zehar, erdian 2 aste
⁻ Kirurgia ondoren berriz utziz hilabete bakoitzean).
gaixotzen direnean
⁻ Kirurgia ezin denean egin • ALBENDAZOL:
10 mg/kg edo 400 mg birritan
Ziztada egunean 4 astetan zehar. 12
Xurgapena ziklotan errepikatu behar beste
Injekzioa (eskolizidak) (2 astez bananduta).
Berxurgapena
Sendatu %10-30
Hobetu %50-80
** PRAZIQUANTEL-ek emaitza kontrajarriak

Echinococcus granulosus – Prebentzioa eta kontrola
• Ez utzi txakurrei ardien errai gordinak jaten.
• Desparasitaziorako tratamendu periodikoak burutu (Praziquantel 5 mg/kg,
45 egunero).
• Hezkuntza: eskuak garbitu txakurrekin ibili ondoren, ez jan barazki gordinak
desinfektatu gabeko ortuetatik hartuta (txakurrek kaka egin), larreetan
hartutako fruituak ez jan, kanpoan gelditu mahai-tresnak garbitu erabili
baino lehen,…
• Animalien gorputz hilak esterilizatu edo erraustu.
Echinococcus
multilocularis
HIDATIDOSI
ALBEOLARRA
Echinococcus multilocularis – Ezaugarri orokorrak
• Behin-betiko ostalariak (helduak): Azeria, otsoa, txakurra, katua

• Bitarteko ostalaria (larbak): karraskariak
• Gizakian larben infekzioak HIDATIDOSIA eragin daike. Zoonosia.
Echinococcus multilocularis– Morfologia
• E. granulosus baino txikiagoa (1,2-3,5 mm).
• Estrobiloa 3-5 proglotidez osotuta.
• Proglotide helduan testikulu gitxi (16-26) eta kokapen pre-ekuatoriala.
• Proglotide grabidoa E. granulosus–ena baino handiagoa eta <100 arrautz.
• Larba: Hidatide albeolarra edo Albeokistea.
Echinococcus multilocularis – Bizi-zikloa
Adarkadurak
Solidoa
E. multilocularis – Epidemiologia
• Larruazalak lantzen lan egiten dutenak hauts fekalez infekta daitekez
(azerien ehiztariak adibidez).
• Bereziki Kanadan, Europa Ekialdean eta erdialdean (Frantzia, Suiza,
Alemania, Austria, Bulgaria), Japon Iparraldean, Errusia, Alaska, EEBBtan.
Inzidentzia: 0.03-1,2 /100.000

Altuagoa adinduetan
Heriotza: >%90.
https://www.theveterinarynurse.com/Review/article/update-on-echinococcus-
multilocularis-with-particular-emphasis-on-its-impact-on-humans
E. multilocularis – Epidemiologia
2014
E. multilocularis – Klinika
• Normalean kaltea gibelean (%98) eta birikietan.
• Kiste multilokularrek garapen pixkat azkarragoa  Sintomak urteetara
• Hasierako sintomak: abdomen-mina, ahultasuna eta pisu galera. Pisutsu
sentitzearen sentsazioa
• Sintomatologia oso aldakorra: organoa, tamaina, kopurua
• Gibelean hepatokartzinoma antzera: hepatomegalia, behazun eta porta zainen
buxadura.
• Birikietan asintomatikoa kistea oso handia izan arte: eztula, arnasteko zailtasuna.
Echinococcus multilocularis– Diagnostikoa
• MASA EFEKTUA _KLINIKAREKIN
IRIZPIDE KLINIKOAK: • ERREKZIO ANAFILAKTIKOA
(1 GUTXIENEZ)
• AURKIKUNTZA INTZIDENTALA
•FROGA ERRADIOLOGIKOAK Ez inbasiboak

• SEROLOGIA
IRIZPIDE DIAGNOSTIKOAK
• PARASITOA: HISTOLOGIA ALA TEKNIKA PARASITOLOGIKOAK
• KIRURGIAN: MAKROSKOPIKOA
Inbasiboak
ANTIGENO EZBERDINAK ERABILIZ: EM2 ETA II/3-10

ANTIGENO ERRERKONBINANTEAK.
PCR
Echinococcus multilocularis– Tratamendua
• KIRURGIA (!!!) **Gibelaren transplantea ez da gomendagarria

• PAIR
• MEBENDAZOL: 10 mg/kg/egun (2 dosi 4 hilabetetan zehar,
erdian 2 aste utziz hilabete bakoitzean).
• ALBENDAZOL: 10 mg/kg edo 400 mg birritan egunean 4 astetan
zehar. 12 ziklotan errepikatu behar beste (2 astez bananduta).
Administrazio jarraia 2 urtetan zehar.

Pazientearen monitorizazioa 10 urtetan zehar (gutxienez)
E. multilocularis– Prebentzioa eta kontrola
• Txakurren eta katuen desparasitaziorako tratamendu

periodikoak burutu.
• Hezkuntza: eskuak garbitu txakurrekin eta katuekin ibili ondoren,
ez jan barazki gordinak desinfektatu gabeko ortuetatik hartuta
(txakurrek kaka egin), larreetan hartutako fruituak ez jan.
• Animalien gorputz hilak esterilizatu edo erraustu.
E. vogelis
E .oligarthus
HIDATIDOSI
POLIKISTIKOA
E. vogelis eta E. oligarthus
Oihanean gertatzen da. E. granulosus ez dagoen tokietan.
Harreman gutxiago (ez domestikoa): ARRISKU GUTXIAGO
Banaketa geografikoa:
BAKARRIK ERTA ETA HEGO
AMERIKAN:
•Gehienak: Kosta Rica, Panama,
Bolibia, Benezuela, Brasil,
Kolonbia, Ekuador eta Argentina.
• 99 kasu (2002); 11 herrialdeetan.
Tesis Celso Roberto Pérez León, 2007
NEOTROPIKOETAKO EKINOKOKOSIA
Askotan ez da diagnostiko etiologikoa egin, bakarrik klinikoa.
E. vogelis:
-kisteak (zatiketa ugarirekin): MASA
• Gibela (%78)
• Birikiak (%14)
•Peritoneo barrunbea, pankrea,
perikardioa, torax-eko
muskuluak
• Kisteen nekrosia, kaltzifikazioa,…
E. oligarthus:
Ez ditu kiste berriak sortzen. Ez hain
larria.
Oso arraroa (10:1). Begietan,
bihotza
Diagnostikoa: TC, serología,…

José Guerra 2011
HIMENOLEPIASIA
Hymenolepis nana
Hymenolepis diminuta
Hymenolepis nana– Ezaugarri orokorrak
• «Tenia nanoa»
• Monoxenoa. Noizbehinka heteroxenoa
koprofagoen, arkakusoen edo gariko kakalardoen
bidez.
• Behin-betiko ostalaria: Gizakia, karraskariak.
• Larba: Zistizerkoidea.
Gariko kakalardoa Arkakusoa

Hymenolepis diminuta– Ezaugarri orokorrak
• Bitarteko ostalaria: Intsektuak larba-fasean (gari-kakalardoak
batez ere; labezomorroa, arkakusoak, sitsak, koprofagoak).
• Behin-betiko ostalaria: Karraskariak, arratoi eta saguak. Gizakia
(arraroa).
Tribolium
Tenebrio
Hymenolepis nana– Morfologia
• Txikia. 2-4 cm luzera eta 1 mm zabalera.
• Makoen koro bat eskolexean (20-30 mako).
• 4 bentosa eta errostelo uzkurgarri luzea.
• Sama luzea eta estua.
• 150-200 proglotide.
• Proglotide helduetan 3 testikulu.
• Arrautz obalak, enbrioforoa lodipenekin eta
4-6 filamentu polarrekin (35-45 μm).
Hymenolepis diminuta– Morfologia
• Txikia. 20-60 cm luzera eta 4-6 mm zabalera.

• Makorik gabeko errostelo nabarmena.
• 4 bentosa eskolexean.
• 800-1000 Proglotide. 3 testikulu.
• Proglotide helduak zabalera handiagoa luzera baino.
Hymenolepis nana– Bizi-zikloa HIPERINFEKZIOA
AUTOINFEKZIOA:
1. Hestean
2. Uzki-esku-aho zikloa
ZIKLO EZ-ZUZENA
ZIKLO ZUZENA
Zereal aleak, irinak,
txokolateak, fruitu
lehorrak, maskoten
janaria,… 10 egun bideragarri
INFEKTIBOAK BEREHALA: GIZAKIA-GIZAKIA INFEK_ ZESTODO BAKARRA (!)

Hymenolepis diminuta– Bizi-zikloa
Tenebrio spp.
Hymenolepis nana– Epidemiologia
• Kosmopolita. Mundu-mailan, zestodoen parasitosirik ohikoena. (Hego
Amerika, Hego Europa, Errusia, EEBB Hegoeliakldean).
• Batez ere garapen-bidean dauden herri epeletan eta lehorretan. Area
landatar eta isolatuetan, osasun-egoera urriekin
• Bereziki umeetan.
• Zuzenean uzki-esku-aho bidez transmititzen da.
• Noizbehinka infekzioa paira daiteke gari edo ale kutsatuak irensteagatik.
Hymenolepis diminuta– Epidemiologia
• Intsektu edo arratoi infektatuekin kutsatutako zerealak, fruitu lehorrak edo
bestelako elikagaiak jateagatik infektatu daiteke gizakia.
• Batez ere umeetan (<3 urte).
• Kosmopolita.
• Prebalentzia altua Ozeanian eta Nueva Guinean (umeen %2 parasitatuta).
• Afganistanen gizakian karraskarietan baino gehiago (beste espezie bat?).
HIMENOLEPIASIA – Klinika
• Kopurua txikia bada, asintomatikoa.
• Infekzio masiboetan (>15000 arrautz/g gorotz) edo autoinfekzioa emon bada:
beherakoak, sabelaldeko mina, zefalea, flatulentzia, anorexia, azkura uzkian
eta beste ondoez inespezifiko batzuk.
• Infekzio larrietan, umeetan pisu galera eta hazkuntzan atzerapenak
detektatu.
• Erreakzio alergikoen ondorioz hantura gerta daiteke (parasitoaren
metabolitoak absorbitzeagatik).
• Hesteko mikrobilosketan zistizerkoak eta eskolexak eragindako traumatismo
mekanikoa.
HIMENOLEPIASIA – Diagnostikoa
H. nana H. diminuta.
Heldua: 2-5 cm (200 proglotide) Heldua: 20-60 cm (800-1000)
Arrautza: 30-47 µm (txikiagoak) Arrautza 70-85 x 60-80 µm
Filamentu polarrik ez.

Ildo erradial arina
Filamentu
polarrak (4-8)
• Azterketa koproparasitarioa karga parasitarioa kuantifikatzeko.

• Arrautzen identifikazioa gorotz-laginetan.
• Arraroa da proglotideak gorotzetan aurkitzea
HIMENOLEPIASIA – Tratamendua
• PRAZIQUANTEL: Zistizerkoideak eta helduak hil. 25 mg/kg. Dosi

bakarra
• NITAZOXANIDA: H. nana. Helduetan 500 mg 12-14 orduro, 3

egunetan zehar. Umeetan 7,5 mg/kg 12 orduro.
• NIKLOSAMIDA: H. diminuta.
HIMENOLEPIASIA – Prebentzioa eta kontrola
• Oinarrizko osasun-egoerak eukitea bermatu: ur-edangarria, kaka
egiteko leku aproposak, e.a.
• Giza-fekalismoa ekidin.
• Umeen geofagia ekidin.
• Uzki-esku-aho zikloa geldiarazi.
• Intsektuen eta arratoien kontaktua elikagaiekin ekidin.
• Kutsatuta egon daitezkeen aleak edo elikagaiak ez jan.
• Garia metatzen dan lekuetan, karraskarien populazioa kontrolatu.
• Gari-aleen inspekzio zorrotza.
DIPILIDIASIA
Dipylidium caninum
Dipylidium caninum– Ezaugarri orokorrak
• Behin-betiko ostalariak: txakurra, katua. Gizakia (umeak).

• Bitarteko ostalaria: txakurren edo katuen arkakusoak.
• DIPILIDIASIA eragin.
Dipylidium caninum– Morfologia
• Helduek 20-40 cm.
• Eskolex ronboidea
• Errostelo estua eta uzkurgarria. 4-5 mako koroekin.
• 60-175 proglotide.
• Proglotideek aktiboki migratu.
Dipylidium caninum– Morfologia
• Proglotide grabidoek kalabaza-hazien itxura
• Utero erretikularra mintz meheko poltsa obaletan bihurtzen
da  KAPSULA UTERINOAK (pepino-hazien itxura)
• Kapsula uterino bakoitzak 15-25 arrautz.
• Arrautzak 30-60 µm.
Dipylidium caninum– Bizi-zikloa
Kutsakortasuna: Arkakusoak irensteagatik
KAPSULA
UTERINOAK
Dipylidium caninum– Epidemiologia
• Kosmopolita.
• Filipinak, Japoi, Txina, Mexiko, Hego Amerika, (Txile, Argentina)
EEBB, India, Brasil,…
• Batez ere <6 hilabeteko – <8 urteko umeetan (maskotarekin
jolasterakoan arkakusoak irentsi).
Dipylidium caninum – Klinika
• Kopuru baxuan asintomatikoa.
• Kopuru altuan: sabelaldeko ondoeza, azkura uzkian

(proglotideen mugimendu aktiboaren ondorioz),
beherakoak, pisu galera. Loezina eta jateko gogoaren galera
ere gerta daitezke.
Dipylidium caninum– Diagnostikoa
• Azterketa koproparasitarioa:
•MAKROSKOPIKOA: PROGLOTIDEAK
• Gorotzetan ala haurren pardeletan
•KONTZENTRAZIOA: ARRAUTZAK (35-40μm)
Bi poro:
Dipylidium http://www.cdc.gov/dpdx/dipylidium/gallery.html
Dipylidium caninum– Tratamendua
• PRAZIQUANTEL: 5-10 mg/kg dosi bakarra (helduak eta umeak)
• NIKLOSAMIDA: 2 g (helduak) et 25 mg/kg (umeak) dosi bakarra.
• PARAMOMIZINA
Dipylidium caninum– Prebentzioa eta kontrola
• Maskotek umeen ezpainak miazkatzea ekidin.

• Katuak eta txakurrak desparasitatu aldizka.
• Arkakusoen aurkako tratamenduak erabili
(intsektizidak/uxagarriak: piretroideak).
BOTRIOZEFALOSIA
Diphyllobothrium latum
Diphyllobothrium latum – Ezaugarri orokorrak
• «Botriozefalo» edo «Tenia lata» izenez ezaguna.
• Bitarteko 1. ostalaria: Kopepodoak (Cylops, Diaptomus).
• Bitarteko 2. ostalaria: Ur-gezako arrainak (salmonidoak)
eta itsasoko arrainak.
• Behin-betiko ostalariak: Gizakia, txakurrak, katuak,…
• Zoonosia.
• Larba: Korazidio-Prozerkoide-Plerozerkoide.
Diaptomus
Cylops
Diphyllobothrium latum – Morfologia
• 3-15 m-raino gizakian.
• Eskolexa dortsibentralki konprimituta (4-10 mm). Botrioak.
• Sama luze eta estua.
• >3000 proglotide. Azkenak ez-funtzionalak eta erdi digerituta.
• Proglotide mistoak (helduak eta grabidoak batera).
• Tokostoma proglotidetan (arrautzak jartzeko).
• Proglotide aktibo ugari  milioi bat arrautz inguru egunero.
• Alboetan folikulu bitelogeno ugari.
• Obarioa bilobulatuta.
Diphyllobothrium latum – Morfologia
• Operkuludun arrautzak.
• Kanporatzeko momentuan enbrionatu barik. Zigotoa
enbrioforoarekin inguratuta.
• Obalatuak. Atzekaldean irtengune txikia.
• Horixkak (behazunak tindatu).
• ~70 x 50 μm
Diphyllobothrium latum – Bizi-zikloa
OSTALARI PARATENIKOA
2-3 aste
2-3 aste
10-30
proglotide
egunero
5-6 aste
Ileon eta jejunoan
10-12 egun
15-25°C Arrautzak askatu, proglotidea ez
Diphyllobothrium latum – Epidemiologia
Diphyllobothrium latum – Epidemiologia
• Prebalentzia altuago ur hotzetako lakuetan, non arrain gordina jatea
tradizionala dan.
• Finlandia (%20), Herrialde Baltikoak eta Eskandinaviarrak, Polonia, Errusia
(%25-100), Europa (Suiza, Irlanda, Frantzia, Italia), Siberia, Asia (Japon,
Korea), Amerikako laku handiko herrialdeetan (EEBB, Kanada, Txile,
Argentina).
Diphyllobothrium latum – Klinika
• Ez da egoten zizare bat baino gehiago normalean (gehiago buxadura).
• Normalean asintomatikoa.
• Sintoma arinak eta inespezifikoak, parasitoaren hondakin-substantziek,
endekatutako proglotideek edo heste-mukosaren narritadurak
eragindakoak (sabelaldeko ondoeza, okadak, pisu galera), mugimendua
• Anemia (B12 bitamina hartzen duelako; 1000:1)  tronbozitopenia,
leukopenia, lesio neurologikoak
Diphyllobothrium latum – Diagnostikoa
• Azterketa koproparasitarioa (kontzentratu barik): arrautzak
eta proglotideak.
• RFLP
• Endoskopia
• Tratamenduaren ostean helduaren behaketa  Eskolexa
errekuperatu behar da.
Diphyllobothrium latum – Diagnostikoa
D. latum gizaki
baten hestean
Diphyllobothrium latum – Tratamendua
• PRAZIQUANTEL: 5-10 mg/kg. Dosi bakarra. %95ean eraginkorra.
• NIKLOSAMIDA: 2 g helduentzat eta 50 mg/kg umeentzat. Dosi bakarra.

Diphyllobothrium latum – Prebentzioa eta kontrola
• Arrain gordinak, marinatuak edo ketuak jatea ekidin.
• Kutsatutako arrainak jan aurretik izoztu (-10°Ctan 24-48 orduz).
• Tratatu gabeko hondakin-urak itsaso eta lakuetara isurtzea

saihestu.
ZESTODOAK - Konparaketa
https://worldtoilet.org/
Rainbow School Toilet Initiative

NEMATODOAK
NEMATODOAK – Ezaugarri orokorrak
• Medikuntzan garrantzitsuenak. Prebalentzia 
• Bizitza askekoak eta parasitoak.
• Kosmopolitak. Uretan zein lurrean.
• Zizare zilindrikoak eta luzangak. Puntetan estuagoak.
• Ez dagoz segmentatuta.
• Tamaina aldakorra (mikroskopikoak – 1 m).
• Zurixkak.
• Aurreko aldean ahoa eta atzeko aldean uzkia.
• Digestio-aparatua (osoa), nerbio-sistema, iraizketa-sistema eta ugalketa-
aparatua dituzte.
• Zirkulazio-sistemarik eta arnas-aparaturik ez.
• Dioikoak dira, dimorfismo sexualarekin helduetan (larbetan ez).
• Helduek bentosarik eta makorik ez. Kutikulan ildaskak
https://www.cals.ncsu.edu/course/zo150/mozley/fall/nematode.jpg
• Gorputzaren barrunbe orokorra Pseudozeloma da (hemolinfa presio
hidrostatikoa mantentzeko).
• Gorputza inguratuz kutikula dago (lipoproteinak eta kolagenoa).
• Mudak fase ebolutibo bakoitzean.
• Egitura bereziak: hedapen laminarrak, baba eraketak, ...
• Bentosik eta makorik ez.
• Arrautzak biteloz inguratutako masa multinukleatua. 3 geruza:
• Barnekoa: bitelina, lipidikoa.
• Erikoa: Benetako estalkia.
• Kanpokoa: zeharrargia, proteikoa.
https://thesoilhuggersjourney.wordpress.com/2014/09/15/soil-life-series-pick-a-phylum-nematodes/
NEMATODOAK – Medikuntzan garrantzitsuak
KLASEA
(Aphasmidia/Phasmidia)
HELDUEN KOKAPENA:
SAILKAPENA
Heste mehea, lodia…
PARASITOAREN
SARRERA | INFEKZIO
BIDEA
NEMATODOAK – Medikuntzan garrantzitsuak
DIGESTIO-BIDETIK TRANSMITITUTAKO GAIXOTASUNAK:
• Askaridiasia.
• Trikozefalosia.
• Oxiuriasia / Enterobiasia.
• Erraietako larba migrans sindromea.
• Meningoentzefalitis eosinofilikoa.
• Anisakiasia.
• Kapilariosia.
• Drakunkulosia.
AZAL-BIDETIK TRANSMITITUTAKO GAIXOTASUNAK:

• Ankilostomiasiak.
• Estrongiloidosia.
BEKTOREEN BIDEZ TRANSMITITUTAKO GAIXOTASUNAK:

• Filariasi linfatikoa.
• Onkozerkosia.
• Loasia.
ASKARIDIASIA
Ascaris lumbricoides
ASKARIASIA– Ascaris lumbricoides
• “Giant Intestinal Roundworm”

• Parasitosirik arruntena mundo
osoan.
• Ez dauka bitarteko ostalaririk.
• Behin-betiko ostalaria: Gizakia.
(Txarria arraroa, A. suum)
• Geohelmintiasia
Ascaris lumbricoides - Morfologia
• Zilindrikoa. Zurixka-horixka-larrosa.
• Aho aldean horzdun 3 ezpain.
• Emeak 25-35 x 3-6 cm > arrak 15-30 x 2-4 cm.
• Arraren atzeko aldea kurbatuta eta bi
espikulekin.
• Emearen atzekaldea konikoa.
Arrautz enbrionatuak
• Eliptikoak
• 45-75 x 35-50 µm
Larba
Ascaris lumbricoides – Bizi-zikloa
Baldintza optimoak: INFEKTIBOA
- Hezetasuna
- Beroa
2-4 aste Irensketa L4
- Lurra
- Gerizpean 2-3 hilabete arrautzak
L3 jartzen hasi arte.
1-2 urte bizi.
200.000 arrautz/egun
Migrazioa L3
Eklosioa L3 Helduen garapena

L3 Infektiboa Gorotzen kudeaketa eza
Gorotzak ongarri moduan
Oso erresistenteak Ez-emankorra

10 urtez bideragarriak Antzua
Lehorketa, egosketa
Ernaldua
Ascaris lumbricoides – Bizi-zikloa
Ascaris lumbricoides – Epidemiologia
• Batez ere umeetan (intentsitate handiagoa 5-15 urte).
• Infekzio-iturriak: gorotzekin kutsatutako lurra, elikagaiak, ura,
eskuak eta objektuak. Transmisioa aho-bidetik emoten da.
• Kutsatutako hautsa arnasteagatik ere gerta daiteke.
• Klimak garrantzi handia.
Ascaris lumbricoides – Epidemiologia
• Munduko osoan 800-1220 milioi pertsona infetatuta daudela estimatu.
• Endemikoa Afrikako area tropikaletan, Amerika Zentralean eta
Hegoaldean, eta Ekialde Urrunean.
• Area txiroetan, osasun-egoera sanitario txarreko lekuetan eta pertsonen
pilaketa emoten dan lekuetan prebalentzia %90koa izan daiteke.
https://www.memrise.com/s3_proxy/?f=uploads/mems/5226733000140429224444.jpeg
3.000-60.000
heriotz urtero
Ascaris lumbricoides – Klinika
• Helduentzat normalean asintomatikoa.
• Umeek sintomatologia oso ezbardinak eta hainbat konplikazio.
• Sintomak honeen arabera:
• Ostalariaren immunitate-erreakzioak.
• Zizare helduek eragindako kalte mekanikoak.
• Ostalariaren elikaduran eragindako efektuak.
• Parasito-karga.
• Ostalariaren ezaugarriak
SINTOMA OROKORRAK: anorexia, jateko gogoaren galera, pisu

galera, desnutrizioa eta garapen atzeratua, eosinofilia, IgE altua.
NERBIO-SINTOMAK: Loezina, ALERGIAK: urtikariak, sudurreko

suminkortasuna, konbultsioak. edo uzkiko azkura, bronkitis
asmatiformea
LARBA-FASEA
Kalte mekanikoa birikietako mintza zeharkatzerakoan: hantura, kongestioa,
sukar altua, disnea, eztula, karkaxa odoltsua, soinu txistukaria arnasterakoan
(LÖEFFLER SINDROMEA, 1. infekzioa), pneumonia eosinofilikoa,
HIPERSENTSIBILITATEA, asma,…
HELDU-FASEA
Kalte mekanikoak eta toxikoak, hantura eta narritadura. Ekimosia hesteetako
mukosetan (hantura, bakterioen infekzioa, abzesuak). Desnutrizioa eta
atzerapena garapenean umeetan (fisikoa eta intelektuala) (xurgapena ↓:
gantzak, A eta C bitaminak,…). Infekzio masiboetan hestearen eta behazun-
konduktuaren buxadura, volvulus, zulapenak, peritonitis.
ERRAI-MIGRAZIOA
Sudurretik edo ahotik irten daiteke. Behazunera, gibelera, giltzurrunetara,
malko-hodietara, kanpoko entzumen-hodietara, zilborrera, maskuriara, e.a.
Apendizitis, dibertikulitisa, gibel-abzesuak eta laringearen buxadura.
Hestearen buxapena
Migrazioa
Ascaris lumbricoides - Diagnostikoa
• Azterketa MAKROSKOPIKOA eta MIKROSKOPIKOA
Gorotzetan: arrautzak
eta helduak.
Ez-emankorra Enbrionatua
Karkaxan: larbak
(birika migrazioan)
Helduak: ahotik
Serologia, PCR
• ENDOSKOPIA, ERRADIOGRAFIA, ULTRASOINUAK eta TAC
Behazun-hodietan
Normalean ez da beharrezkoa izaten

Endoskopia
Normalean ez da beharrezkoa izaten.
• BIOPSIA
Koadro arraroetan edo diagnostiko bereizgarria egiteko
http://www.cdc.gov/dpdx
Larbak birikan Arrautzak apendizean
Ascaris lumbricoides - Tratamendua
ALBENDAZOL: 400 mg, aho-bidetik, dosi bakarra.
MEBENDAZOL: aho-bidetik, 100 mg (12 h, 3 dosi) edo 500 mg dosi bakarra.
IVERMECTIN: 150-200 mg/kg, aho-bidetik, dosi bakarra.
PIPERAZINA: (klasikoa). 75 mg/kg (max. 3,5 g) 2 egun, aho-bidea.
**1-3 egunetan infekzioarekin amaitu, ia albo-ondoriorik barik.
INFEKZIO MASIBOETAN:
• Aho-bidetik ezer ez.
• Hidratazioa eta elektrolitoen berriztatzea.
• Xurgaketa edo kirurgia.
Ascaris lumbricoides – Prebentzioa eta kontrola
• Osasun-egoera duinak eukitea bermatu:
• Edateko-ura eukitea.
• Hondakin-uren eliminazioarako sistema eraginkorrak eraiki.
• Zaborraren metaketa erauzi.
• Lurraren eta elikagaien kutsadura fekala ekidin.
• Eskuak garbitu elikagaiak ikutu aurretik eta azazkalak garbi mantendu.
• Barazkiak / fruituak ondo garbitu, zuritu eta sukaldatu jan baino lehen.
• Ez erabili kutsatutako ura ortuak ureztatzeko edo gorotzak ongarri
moduan.
Ascaris lumbricoides – Prebentzioa eta kontrola
Antihelmintikoak herrialde
endemikoetan (Kontrol
programa masibok).
Reinfekzioak eta farmakoekiko erresistentziak

TRIKOZEFALOSIA /
TRIKURIASIA
Trichuris trichiura
TRIKOZEFALOSIA – Trichuris trichiura
• «Zigor-zizarea» edo «whipworm».

• Heste-lodian (kolon, itsuan, odestean).
• Geohelmintoa
Trichuris trichiura - Morfologia
• Ar helduak 30-45 mm. Eme helduak 35-50 mm.

• Aurreko muturra oso fina.
• Atzeko muturra lodia, arretan kiribilduta. Arra
Emea
Trichuris trichiura - Morfologia
• Arrautzek limoi / upel itxura (50-54 μm).
• Konkor mukitsu polarrak.
• 3.000-20.000 arrautz/egun.
• Enbrioiaren garapena ostalariatik kanpo.
• Lehortasunarekiko sentikorrak.
Trichuris trichiura – Bizi-zikloa
Baldintzen arabera:
2 aste edo 4 hilabete
Arrautzak garatzeko baldintza egokiak:

• 30-33ºC
• Lurzoru egokia:
- Porotsua. Eklosioa heste-
- Hezeak.
- Gerizpetan. mehean
60-70 egunetan
arrautzak jartzen
hasi.
3.000-20.000 1-3 urte bizi.
arrautz /egun.
Helduak
heste-lodian
Trichuris trichiura – Epidemiologia
• Infekzio-iturriak: kutsatutako lurrarekin zinkindutako eskuak
ahora eroatean, praktika ez-higienikoak bazkaltzerakoan,
barazki kutsatuak jaterakoan,…
• Gehienak umeak. Ume askok koinfekzioa (Ascaris + Trichuris).
• Normalean: 20 zizare baino gutxiago; 5-15 urteko ume
batzuek: 200 baino gehiago (%10).
Trichuris trichiura – Epidemiologia
Prebalentzia altuagoa herrialde epeletan (%20-30), tropikaletan

(%60-85) eta osasun-baldintza txarrak mantentzen diran lekuetan.
Trichuris trichiura – Patologia eta sintomak
• Infekzio arinak asintomatikoak.
• Infekzio akutuagoetan (> 200 heldu): kaka egiterakoan mina, gorotzak
muki, ur eta odolarekin, ONDESTEKO PROLAPSOA, sabelaldeko mina,
goragaleak, okadak, ANEMIA (Fe), pisu galera, karkaxa asko usain
garratzarekin.
• Umeetan ATZERATUTAKO GARAPENA.
• Hemorragia petekialak  amebiasi disenterikoa erraztu.
• Heste-lodian narritadura eta hantura.
• Kasu oso akutuetan beherako latzak eta sindrome disenterikoa.
https://www.studyblue.com/notes/note/n/geohelmintos-catedra/deck/10683145
ondesteko prolapsoa
Trichuris trichiura – Klinika
Ascaris lumbricoides Trichuris trichiura
Mantenugaien xurgapena ↓ Disenteria

Heste eta behazun hodien Prolapsoa
buxadura
https://o.quizlet.com/vMDGlSotxChgFRrNuOg2LQ_m.jpg
Eragina hazkuntzan eta garapen kognitiboan

Trichuris trichiura - Diagnostikoa
• Azterketa zuzena mikroskopioan: ARRAUTZEN

edo helduen (hilda, tratamendu ostean)
behaketa eta identifikazioa gorotz-laginetan.
Trichuris trichiura - Diagnostikoa
• Kolonoskopia bidezko diagnostikoa (normalean ez da
beharrezkoa)
http://media.eurekalert.org/multimedia_prod/pub/web/27713_web.jpg http://www.medical-labs.net/wp-content/uploads/2015/03/Trichuris-
trichiura-worms-colon-colonoscopy.jpg
Trichuris trichiura - Tratamendua
MEBENDAZOL: 100 mg, 12 orduro, 3 egun, aho bidetik.

ALBENDAZOL: 400 mg, 3 dosi, aho bidetik.
IVERMECTIN: 200 mg/kg/egun, 3 egun.

**1-3 egunetan infekzioarekin amaitu,
ia albo-ondoriorik barik.
 Eraginkortasun handiagoa eta arrautzen murrizpen

altuagoa lortzeko = IVERMECTIN + ALBENDAZOL.
 Tratamendua baino lehen eta ostean arrautzen murrizpen-
tasa eta sendatze-tasa kontuan hartu behar dira.
Trichuris trichiura – Prebentzioa eta kontrola
• Osasun-egoera duinak bermatu: bainuak, ur-edangarria,…
• Eskuak xaboiarekin garbitu bazkaldu aurretik.
• Norberaren garbitasuna mantendu.
• Ongarriak erabili diran lurretan hazitako
barazkiak/fruituak ondo garbitu, sukaldatu, zuritu,….
• Desparasitasio masiboa 1-2 aldiz/urte.
Trichuris trichiura – Prebentzioa eta kontrola
©WHO
Geohelmints preventive-therapy_ WHO: http://www.who.int/intestinal_worms/en/

NEMATODOAK
OXIURIASIA /
ENTEROBIASIA
Enterobius vermicularis
OXIURIASIA – Enterobius vermicularis
• «Orratz-zizarea» edo «pinworm»

• Heste-lodian (kolon, itsuan, ondestean).
Enterobius vermicularis - Morfologia
• Txikia, filiformea, zilindrikoa, estua, zurixka.

• Ar heldua 2,5 x 0,2 mm. Atzeko muturra kiribildua.
• Eme heldua 9-12 x 0,5 mm (2 obario, 2 utero, 2
obiduktu).
Emea Arra
Enterobius vermicularis - Morfologia
• Arrautzak:
• Zeharrargitsuak
• Alde batetik zapalak eta bestetik
konbexoak
• 50-60 x 20-30 µm.
• Asimetrikoak.
• Enbriogenesia 6 ordutan emoten da.
Larbarekin
Ez-emankorra Enbrionatua
Enterobius vermicularis – Bizi-zikloa
Pertsona-Pertsona
Autoinfekzioa (fekal-orala)
+ Erretroinfekzioa
INFEKTIBOA
L3 Eklosioa heste-
6 ordutan
mehean
infektiboak
bihurtu
1 hilabete
11.000 arrautzak jartzen
arrautz/gau hasi arte.
~2 hilabete bizi
(emea)
2 aste (arra)
Helduak
heste-lodian
Enterobius vermicularis – Bizi-zikloa
Enterobius vermicularis – Epidemiologia
Infekzio-iturria: kutsatutako
izarak, barne-arropak,
xaboiak, eskuoihalak,
jostailuak, hautsa, eskuak
eta azazkalak, harreman
sexualak, e.a.
Enterobius vermicularis – Epidemiologia
• Kosmopolita.
• Batez ere jende-metaketa edo taldeka dagoen leku itxietan (eskolak,
haurtzaindegiak, e.a.), higienizazio-falta,…
• Gehiago leku epel eta hotzetan, beroetan baino (arrautzen garapen hobea).
• Batez ere umeetan (5-14 urte). Mundu osoko umeen %30a.
• Helduetan, batez ere ume infektatuak dituzten gurasoetan.
Enterobius vermicularis – Klinika
• Nahiz eta infekzioa larria izan, ez dau inoiz heriotza ekartzen.
• Azkura alde perianalean (batez ere gauean). Arnastutako arrautzen
kasuan sudurrean azkura ere nabari daiteke.
• Pisu galera, ondoez digestiboak.
1. Traumatismo mekanikoa: Narritadura eta mikrotraumatismoak
heste-mukosetan migrazioaren ondorioz (sabelaldeko mina) eta azalean
kaltea hazkatzeagatik  bakterioen infekzio sekundarioak eta
granuloma perinealak.
2. Sexu-organoen inbasioa: azkura aluan, leukorrea, baginitisa,
endometritisa, zerbizitisa,… (barne organoetara joatea ez-ohikoa)
3. Jokabidearen aldaketa: lo-desoreka, lo-ibiltariak, amesgaiztoak,
arreta falta, bruxismoa, urduritasuna.
4. Erreakzio alergikoak.
Enterobius vermicularis - Diagnostikoa
• ARRAUTZAK ez dira gorotzetan

aurkitzen  Uzkian
GRAHAM-EN ZINTAREN TEKNIKA.
• Gorotz-laginetan edo alde
perianalean HELDUAK (emeak).
• Larbak gorotzetan infekzio larrietan
Guerrant, R.L., Walker, D.H. & Weller,

P.F. 2011. “Tropical Infectious Diseases”
Enterobius vermicularis - Diagnostikoa
• kolonoskopia
Enterobius vermicularis - Tratamendua
MEBENDAZOL: aho-bidetik, 100 mg. %90-100.

ALBENDAZOL: 400 mg, aho-bidetik, dosi bakarra.
PIRANTEL: 11 mg/kg aho bidetik.
IVERMECTIN: 150-200 µg/kg, dosi bakarra. %53.
Haurdunaldian?
**Farmako antihelmintikoak infektatutako UMEEI ETA BERE SENIDEEI.

**Berinfekzioa ekiditeko tratamendua emotetik bi astetara dosia errepikatzen da.
Etxe osoa desinfektatu! Izarak, jostailuak, esku-oihalak,…

Enterobius vermicularis – Prebentzioa eta kontrola
• Noberaren, logelaren, bainuaren, arropen, KONTROLA: etxe
jostailuen eta izaren garbitasun zorrotza.
barruan, eskolan,…
• Izarak astintzea ekidin
• Bakoitzak bere eskuoihala erabili.
• Eskuak eta azazkalak (ebagita) ondo garbitu.
• Dutxa bainua baino hobe
• Baratxuria jan. Azukrea ekidin.
• Azkura euki arren, ez hazkatu.
TOXOKARIASIA
Toxocara canis
Toxocara cati
TOXOKARIASIA – Toxocara spp.
• Behin-betiko ostalaria: Toxocara canis (txakurretan, txakurkumetan
gehiago) eta Toxocara cati (katuetan).
• Gizakian zoonosi bidez ostalari paratenikoa bilakatu  Behin-betiko
ostalaria ez danez, larbek ezin dira heldu bilakatu eta gorputzean zehar
migratzen dabe  ERRAIETAKO LARBA MIGRANS SINDROMEA.
• Txakur ete katuen heste-mehean.
Gizakian larbak bakarrik

Helduak eta arrautzak ez
Toxocara spp. – Bizi-zikloa
Gizakian ez INFEKTIBOA
da heldu Larba Toxocara-ren garapena txakurraren eta
katuaren adinaren eta
bihurtuko immunoerresistentziaren araberakoa
lurra
Ostalari
paratenikoaK
Ehunetan + Larbak ehunetan
Transmisio
bertikala
Helduak 4 hilabete bizi.

200.000 arrautz/egun.
10-35°C
2-4 aste
Toxocara spp. – Epidemiologia
ARRISKU FAKTOREAK
 Umeetan sarriago (1-4 urte bitartean).
 Etxeko txakur edo katuen jabeek. Batez ere txakurkumeen kasuan.
 Toxocara–ren arrautzez kutsatutako etxeak, parkeak, lorategiak, e.a.
 Txakurrak eta katuak laztantzerakoan (ulean arrautzak).
 Lur kutsatuez zikindutako eskuak eta geofagia.
 Barazki kutsatuak (ongarri moduan gorotz kutsatuak erabili).
 Zaborra (garbitzaileak,…).
 Txakurren eginkarien kontrolik ez. Desparasitaziorik ez.
 Baserrialdeak, pobrezia,…
 Gutxi sukaldatutako untxiak / bildotsak jatean (ostalari paratenikoak).
Toxocara spp. – Epidemiologia
• Kosmopolita.
• Mundu-mailan prebalentzia ≥%40koa lekuaren arabera.
• Leku epel eta hezeetan sarriago, arrautzak bideragarri mantendu.
• Batez ere hirietako zonalde marjinaletan.
• Txakur kutsatuek egunero medioa kutsatu ehundaka arrautzekin.
• Munduan zeharreko lurzoruen kutsadura %6-92a.
• Prebalentzia altuagoa Afrikan, Hego Amerika, Karibea, Turkia, Iran,
India, Sri Lanka, Asia Hegoekialdea.
GIDEON database https://web.stanford.edu/class/humbio103/ParaSites2005/Toxocariasis/map%20editied.jpg

Toxocara spp. – Klinika
• Parasito-karga: bat edo ehundaka.
• Pertsona gehienek sintomarik ez -- Larria -- Heriotza.
• Larben migrazioen ondorioz ehunetan eta organoetan kalteak.
• Orokorrean: denboran luzatzen den sukarra, adenopatiak,
artralgia, eosinofilia, leukozitosia, anorexia, beherakoak,
sabelaldeko mina, nekea.
Sintomak larba kopurua,

immunokonpetentziaren eta
infektatutako organoaren
araberakoak
Toxocara spp. – Klinika
ERRAIETAKO TOXOKARIASIA / ERRAIETAKO LARBA MIGRANS SINDROMEA
• GIBELEAN (arruntena): hepatoesplenomegalia granulomekin
• BIRIKIETAN: eztula, espektorazioak, bronkitisa, asma, neumonia
estertoreekin.
• BIHOTZEAN: miokarditis, gutxiegitasun kardiakoa.
• NERBIO-SISTEMAN: entzefalitisa, meningitisa, epilepsia,
aldaketa psikiatrikoak, granulomak NSZ, konbultsioak,
atzerapen psikomotorra.
• HESTEAN: anorexia, goragaleak, okadak, sabelaldeko mina.
• MUSKULUETAN: Sintoma inespezifikoak (TOXOKARIASI EZKUTUA).
BEGI-TOXOKARIASIA / BEGIETAKO LARBA MIGRANS

• BEGIETAN: (begi bakarrean normalean) ikusmen arazoak,
hantura erretianan, koriorretinitisa, fotofobia, lesio
granulomatosoak, ikusmenaren galera graduala.
Irentsitako arrautz kopuruaren araberakoa?

Toxocara spp. – Diagnostikoa
Gizakietan: azterketa koproparasitarioa ez da

baliogarriaK: ez ditugu arrautzak ala helduak aurkituko.
• Klinika eta aurrekariak: eosinofilia, hepatomegalia, sukarra,

arnasteko arazoak, txakur edo katuekin harremanetan ibili izana,…
• Larbaren ibilbidea erretinan edo ehunetan irizpide diagnostikoa
izan daiteke, baina konfirmazioa behar.
https://classconnection.s3.amazonaws.com/664/flashcards/966664/jpg/roundworm_ocular_larval_mi https://www.reviewofophthalmology.com/CMSImagesContent/2007/1/1_13126_1.gif
grans1327467225454.jpg
http://ldbiodiagnostics.com/nos-produits/immunoblots/toxocara-western-blot-igg/
• PROBA SEROLOGIKOAK: eosinofilia eta
leukozitosia. Antigorputzen detekzioa larba
faseko E-S Ag espezifikoen aurka (ELISA)
Ezin da ezbardindu momentuko infekzioa
igarotako infekziotik eta erreakzio gurutzatuak
Ascaris-ekin
ELISA+ak konfirmatzeko: WESTERN BLOT

(espezifikoagoa).
P.F. 2011. “Tropical Infectious Diseases”

Guerrant, R.L., Walker, D.H. & Weller,
Txakurren eta katuen diagnostikoa
garrantzitsua: gorotz-laginetan helduen
edo arrautzen behaketa.
T. canis T. cati
• Oboidea.
• 70-85 µm.
Helduen aurreko aldea. Txakur eta katuetan • Punteatutako kapsula
• Kapoko albuminadun
• Ar helduak 4-6 cm eta Eme helduak 6-15 cm. geruza lodia.
• Hego zefaliko nabarmenak (lantza itxura). • Marroiak
Erradiologia (TC, RMN) ez dira
baliogarriak gehienetan.
• BIOPSIA: LARBEN eta

GRANULOMEN behaketa.
https://www.cdc.gov/dpdx/toxocariasis/index.html
Toxocara spp. – Tratamendua
MEBENDAZOL: 100-200 mg, 12 orduro, 5 egun, aho bidetik.
ALBENDAZOL: 400 mg, 12 orduro, 5 egun, aho bidetik.

Ez dira guztiz eraginkorrak larbaren kontra
** Gizakietan, tratamendu barik 6-18 hilabetetan

desagertu.
**Tratamenduaren iraupena askotan luzeagoa
(albo-ondorioak).
**Sintomak kontrolatzeko kortikoesteroideak.
** Begi-toxokariasiaren tratamendua zailagoa 
ikusmenaren galera ekiditeko neurriak.
Toxocara spp. – Prebentzioa eta kontrola
• Etxeko txakurren eta katuen desparasitazio etengabea.
• Kale-txakurren tasa murriztu.
• Maskota egoten den zonaldea gutxienez astean behin garbitu.
• Norberaren higiene ona, batez ere animaliak ikutu ondoren.
• Kanpoan egiten diran aktibitateen ostean eta elikagaiak ikutu
baino lehen, eskuak garbitu.
• Umeak hezi: eskuak garbitzea, lurrik ez jatea,…
• Ez utzi umeei kaka egiteko leku mugatuetan jolasten.
• Maskoten gorotzak jaso kaleetan, plazetan, leku publikoetan.
• Gorotzak jaso ondoren eskuak garbitu.
MENINGOENTZEFALITIS
EOSINOFILIKOA /
ANGIOESTRONGILIASIA
Angiostrongylus cantonensis
MENINGITIS EOSINOFILIKOA Wang et al., 2008. “Human angiostrongyliasis”
Angiostrongylus cantonensis
arruntena, baina ez da
etiologia bakarra
MENINGITIS EOSINOFILIKOA – A. cantonensis
• «Arratoiaren biriki-zizarea».
• Bitarteko ostalaria: Marraskiloak eta bareak. Batzutan
lurreko karramarroak, igelak, planariak…
• Behin-betiko ostalaria: Arratoiak (birikietako arterietan).
• Gizakia zoonosi bidez. Gaixotasuna ez transmititu.
• Heste-mehean (ileonean).
Angiostrongylus cantonensis – Morfologia
• Filiformea.
• Arrek 16-19 x 0,26 mm eta espikula luzeak.
• Emeek 21-15 x 0,3-0,6 mm.
http://cmr.asm.org/content/22/2/322/F1.large.jpg
Barber´s pole
http://www.cdc.gov/dpdx/images/monthlyCaseStudies/2000/Answer46_C.jpg
Angiostrongylus cantonensis – Morfologia
• Arrautzak oboideak eta luzangak.
• L1-L4-L5 Arratoian
• L2-L3 marraskilo eta bareetan.
• L3 infektagarria gizakiarentzat.
Angiostrongylus cantonensis – Bizi-zikloa
Arrautzak birikietako
>15.000 arrautz/egun arterien adarren
amaieran jarri  L1
L3  Garunera  L4 
Birikietako arteriak  L5
(sexualki heldua)
L1 gorotzen bidez kanporatu L3  Garunera  L4  hil
L2  L3
L3
Ostalari
paratenikoetan
L3
Wang et al., 2008. “Human angiostrongyliasis”
Angiostrongylus cantonensis – Epidemiologia
• Gizakiaren infekzio-bideak:
 Kutsatutako marraskilo edo bare gordinak edo txarto eginak jatea.
 Marraskislo kutsatu txikiak dituzten urazak garbitu barik jatea.
 Marraskilo edo bareen lokatz kutsatuarekin zikindutako barazkiak jatea.
 Kutsatutako marraskiloak maneiatu ondoren eskuak ez garbitzea.
Angiostrongylus cantonensis – Epidemiologia
• Endemikoa Asia Hegoekialdean, Karibean, Hawaiin, Pazifikoko beste
irletan, EEBB, Australian eta Afrikan.
• Sakabanaketa arratoien eta moluskuen barreiaketarekin batera
Wang et al., 2008. “Human angiostrongyliasis”

A. cantonensis – Patologia eta sintomak
• Infekzioa gertatzea arraroa.
• Inkubazio denbora: 1-6 aste.
• Gaixotasunaren iraupena: 2-8 aste.
• Sintoma nagusiak: BURUKO MINA, GARONDOAREN ZURRUNTASUNA,
goragaleak, okadak, sukarra, nekea, gorputzan zeharreko mina, ez-ohiko
sentsazio mingarriak hanketan eta besoetan, fotofobia, ikusmen arazoak,…
• Kasu larrienetan (oso arraroa): disfuntzio neurologiako eta heriotza.
Meningeak
Angiostrongylus cantonensis – Diagnostikoa
Diagnostikoa zaila.
Proba serologikoek sentikortasun eta espezifizitate baxua.
Arrautzak ez dira gorotzen bidez kanporatzen  azterketa
koproparasitarioa ez da erabilgarria.
• Zona endemikoetara egindako bidaien eta marraskilo edo bareak

jan izanaren aurrekariak, informazio garrantzitsua izan daiteke.
• Likido zefalorrakideoan edo odol-laginetan eosinofilo kopuru
altua
• Likido zefalorrakideoatik larba berreskuratu (arraroa).
Angiostrongylus cantonensis – Diagnostikoa
• Erradiologikoa: Erresonantzia magnetikoa, TAC..

erabilgarriak izaten dira.
Magnetic resonance imaging of eosinophilic meningoencephalitis caused

by Angiostrongylus cantonensis following eating freshwater snails.
Angiostrongylus cantonensis – Tratamendua
• Ez dago tratamendu espezifikorik (antihelmintikoak ez-

eraginkorrak).
• Infektatu gehienak guztiz sendatzen dira tratamendurik gabe.
• Farmako laguntzaileak erabil daitezke hantura eta sintomen
larritasuna eta luzapena murrizteko (analgesikoak,
kortikoesteroideak).
• Begietan daudenean: kirurgia larba kentzeko.
A. cantonensis – Prebentzioa eta kontrola
• Marraskilo eta bare gordinak jatea ekidin.
• Marraskilo eta bareak ikutzerakoan eskularruak erabili eta
eskuak garbitu.
• Barazki gordinekin arreta jarri (urazak, tomateak,..).
• Lorategiak daukiezan etxeen inguruan bareen eta
marraskiloen populazioa kontrolatu.
NEMATODOAK
ANISAKIASIA
Anisakis sp.
ANISAKIASIA – Anisakis sp.
• «Arrainen zizareak»: Anisakis simplex eta Anisakis physeteris.
• Bitarteko lehenengo ostalariak: Itsasoko krustazeoak.
• Bitarteko bigarren ostalariak : zefalopodoak eta arrainak.
• Behin-betiko ostalariak: Itsasoko ugaztunak (baleak, izurdeak,
itsas lehoiak,…).
• Gizakiaren hestegorriko, urdaileko eta hesteko hormetara itsatsi.
• Ez da gizakien artean transmititzen.
Anisakis sp. - Morfologia
• Bermiformea, borobildua.
• Zurixkak, ia gardenak.
• 2-3 cm x 1-2 mm heldua. L3 0,5-1 cm.
• Morfologia kokatzen dan ostalariaren araberakoa.
• Ahoaren behekaldean hagin bat (itsaspenerako).
• Ildodun kutikula.
Itsaspenerako hagina
Anisakis sp. – Bizi-zikloa
L3 urdaileko
edo hesteko
mukosetan Ustekabeko
ostalaria
Gorotzen bidez arrautz ez-

enbrionatuak askatu
L3  Heldua
Multzoka urdaileko mukosan
L1 eta L2
arrautzaren
barruan
L3
Infektiboa L3 L2 askeak
L3
Anisakis sp. – Bizi-zikloa
• Arrainen hestean bizi. Gibelean, gonadetan, e.a. ere. Arrainak hiltzen
direnean muskuluetara migratzen dute eta kiribilduta gelditzen dira.
• Batez ere arrainen hegaletan metatu.
https://www.aepnaa.org/ver/anisakis
Anisakis sp. – Epidemiologia
• Gero eta Anisakis gehiago arrainetan  arrantza-ontzietatik berriro

uretara botatzen diran erraiekin erlazionatuta? Uraren tenperatura?
• Espainia-mailan arrainen %36a kutsatuta: Kantabriar itsasoko legatzen

%100, hegaluzeen %81a, eta sardinen %40,5a.
Anisakis sp. – Epidemiologia
• Prebalentzia altuagoa arrain gordinak, marinatuak edo ketuak jaten dituzten
herrialdeetan: Japon, Herbeherak, Espainia, Hego- eta Ertamerika
Sushi Sardinzar marinatua
Arraba gordinak
Cebiche Antxoak ozpinean

Anisakis sp. – Patologia eta sintomak
• Anisakiasia arina edo larria izan daiteke. Sintomak ingestiotik ordu 24-48h.
• HESTEGORRIAN ITSATSITA: eztula. 48 ordutan kanporatu.
• URDAILEKO MUKOSAN ITSATSITA (%60-70): hantura, sabelaldeko mina,
goragaleak, okadak, sukar arina, eta batzutan hemorragia. Liseri-
jariakinekiko erresistentea. Normalean 3 astetan kanporatu.
• HESTEKO MUKOSETAN ITSATSITA (%20-30): Sintomak ingestiotik 2
astetara: hantura, sabelaldeko mina, sukar arina, beherakoak/idorreria,
gorotzetan odola eta mukia. Kronikoa bihur daiteke (abzesoak larbaren
inguruan)  GRANULOMA EOSINOFILIKOA HESTEAN.
Granulona eosinofilikoa
Anisakis sp. – Patologia eta sintomak
• ANASIKIASI INBASIBOA / EKTOPIKOA: urdaila edo hestea zulatu
(haginaren eta entzima proteolitikoen bidez) eta beste organo batzuetara
migratu (gibela, pankreas, barea).
• ERREAKZIO ALERGIKOAK (IgE): azal-erupzioak, azkura, urtikaria. Anafilaxia.

Ingestiotik ordu batzuetara. Parasitosia ez da beharrezkoa
**Alergenoak arrainan mantentzen dira nahiz eta larba hilda egon.
http://2.bp.blogspot.com/-lrRPqGe46l8/VH-
QDpZZLPI/AAAAAAAADnY/7AFn_m1h4M8/s1600/angioedema.png
Anisakis sp. - Diagnostikoa
• Arrain gordina edo txarto eginda jan izanaren aurrekariak garrantzitsuak.

• Normalean ENDOSKOPIA edo LANPARATOMIA bidez egiten da diagnostikoa,
Anisakis zuzenean ikusten delarik.
• SEROLOGIA: IgE espezifikoa
• Batzuetan eztulean botatzen dira
• Kirurgiaren osteko parasitoaren identifikazioa.
http://www.madrimasd.org/gestion2006/img/Noticias/Anisakis-ucm.jpg
Endoskopia bidezko Anisakis-aren erauzketa Ebakin histologikoa (L3)

Anisakis sp. - Diagnostikoa
https://anedidic.com/descargas/formacion-
dermatologica/17/prick-test-alergia-cutanea.pdf
Anisakis-ek eragindako alergien diagnostikoa:
Historia klinikoa
Prick teknikaren bidez ateratako azal emaitzak
Azterketa serologikoak (IgE espezifikoa , IgE totala)
Alergenoak : Ani s 1, Ani s 2, Ani s 3, Ani s 4

dermatologica/17/prick-test-alergia-cutanea.pdf
https://anedidic.com/descargas/formacion-
Arrainarekiko alergiatik ezberdindu behar

Anisakis sp. - Tratamendua
• Endoskopia (urdailetik) edo kirurgia (hestean edo hestetik kanpo) bidez
parasitoaren erauzketa.
• Infekzioa arina bada aste batzutan hil eta kanporatu egiten da.
• ALBENDAZOL: Ustekabeko infekzioetan erabilpena eraginkorra (400 mg,
aho-bidetik, 6-21 egun).
Anisakis sp. – Prebentzioa eta kontrola
• Arrantzaleen kasuan:
• Erraiak kendu lehenbailehen, itsasontzian bertan, muskuluetara migratu
baino lehen  Ez bota erraiak itsasora berriro.
• Itsasontzi handietan urltraizozketa arraina hil baino lehen.
• Arrainak ondo eginda jan (barruko tenperatura 60°C).
• Arrainen hegalak jatea ekidin. Buztanak hobeto.
• Arrain gordinak, ketuak, marinatuak edo ozpinean jatekotan, aurretiz 24-48
orduz izoztuta euki.
• Alergikoa izanez gero, ez jan eta ez ikutu kutsatuta egon daitekezan arrainak.
KAPILARIOSIA
Capillaria sp.
KAPILARIOSIA – Capillaria sp.
• Capillaria hepatica  GIBEL-KAPILARIOSIA
• Bitarteko ostalariarik ez.
• Behin-betiko ostalariak: Karraskariak batez ere.
Tximinoak, txarriak, beste haragijale batzuk…
• Capillaria philippinensis. HESTE-KAPILARIOSIA

• Bitarteko ostalariak: ur gezako arrain txikiak.
• Behin-betiko ostalariak: Arrainak jaten dituzten
hegaztiak.
 Bietan gizakia ustekabeko ostalaria

Capillaria sp. - Morfologia
• Leuna, luzanga.
• Emeetan arrautzak ikusi (bioperkulatuak eta kupel fomakoak).
• Arrek 5-7 mm eta emeek 9-17 mm.
• Suge moduko mugimendua.
Capillaria hepatica – Bizi-zikloa Monoxenoa
GIBELEAN_
ZIRROSIA
ARRAUTZAK ASKATU
(PASATU), INFEKZIORIK EZ.
Gibelean
HERIOTZA
Eklosioa hestean
Lurra
Ura
Elikagaiak
30 egun
Infektiboa
Capillaria philippinensis – Bizi-zikloa
AUTOINFEKZIOA 
HIPERINFEKZIOA
Ez da gizakien artean
transmititzen
Heste-mehean
Ur-gezetako arraina
Larba ehunetan
Infektiboa
Capillaria sp. – Epidemiologia
• C. hepatica-ren infekzioa arraroa da, baina kosmopolita (alde epel eta

tropikaletan).
• C. philippinensis endemikoa Filipinasen eta Tailandian. Asiako veste

herrialde batzutan, Ekialde Ertainan eta kolonbian ere aurkitu da.
Capillaria sp. – Patologia eta sintomak
C. hepatica C. philippinensis
• Parasito-karga baxuetan
• Hasieran sabelaldeko mina eta
asintomatikoa.
beherako kronikoak.
• Gibeleko zelulen galera 
• Aurrerago goragaleak, okadak, pisu
disfuntzioa.
galera, zargalera (absortzio
• Parasitoa hiltzean: erantzun txarragatik).
immunea ↑ → hantura eta hildako
• Heriotza ekar daike (enteropatiak
parasitoen enkapsulazioa → fibrosia
eragindako proteinen eta
→ zirrosia. Arrautzak harrapatuta
elektrolitoen galeragatik).
granulometan.
• Hepatitisa, zirrosia, hepatomegalia,
aszitisa, hepatolitiasia, sukarra,
hipereosinofilia, anemia,…
• Heriotza ekar daike.
Capillaria sp. – Diagnostikoa
• C. hepatica gibelaren BIOPSIA bidez: arrautzak eta helduak. Orratza edo
autopsia.
• C. philippinensis AZTERKETA KOPROPARASITARIO edo BIOPSIA bidez.

ARRAUTZAK, larbak eta helduak
C. hepatica-ren arrautzak gibelean
C. Philippinensis helduaren sekzioa hestean
C. hepatica helduaren sekzioa gibelean

Capillaria sp. – Tratamendua
• Tratamendurik gabe, heriotza ekar daike.
C. hepatica
ALBENDAZOL: 400 mg, 10 egun, aho bidetik.
TIABENDAZOL: 25 mg, 30 egun, aho bidetik.
**Infekzio arraroa danez, esperientzia klinikoa mugatua da.
** kortikoideak gibelaren hantura kontrolatzeko.
C. philippinensis
ALBENDAZOL: 400 mg, 10 egun, aho bidetik.
MEBENDAZOL: 200 mg, 20 egun, aho bidetik.
Capillaria sp. – Prebentzioa eta kontrola
• Higiene egokia mantendu.
• Elikagaiak eta ura gorotzekin kutsatzea ekidin.
• Lurzorua ikutu ondoren eta elikagaiak maneiatu baino lehen eskuak garbitu.
• Fruituak eta barazkiak jan baino lehen ondo garbitu.
• Ez jan arrain gordinak edo txarto egindakoak.
• Arrain gordina jatekotan aurretiaz izoztu (24-48 ordu).
• Arratoein kontrola (C. hepatica)
DRAKUNKULOSIA
Dracunculus medinensis
DRAKUNKULOSIA – Dracunculus medinensis
• «Guineako zizarea» edo «Guinea worm disease».
• Bitarteko ostalaria: kopepodoak.
• Behin-betiko ostalaria: gizakia.
• Nahiz eta hilkortasun-tasa baxua izan, gaixotasun larria da.
• Oso gaixotasun mingarria eta kalte ekonomiko eta sozial larriak ekartzen
dituena.
• Eme helduak 60-100 cm (espageti baten antzekoa).
Dracunculus medinensis – Bizi-zikloa
L3
Infektiboa
100 egun
Urte bat
Dracunculus medinensis – Epidemiologia
• Guineako zizarearekin infektatutako ur-

arkakusoekin (kopepodoekin) kutsatuta
dagoen uraren bidezko transmisioa.
• Edateko ura eskuragarri ez dagoen
herrialdeetan
• Errotik kentzear dago (desagerraraztear)
• 80.hamarkadaren erdian 20 herrialdetan.
(2014) 4 herrialde (denak Afrikan: Chad,
Etiopia, Mali, Hego Sudan) kasuak
notifikatu dituzte
http://www.cdc.gov/parasites/images/guineaworm/gw_infographic2015.jpg
Dracunculus medinensis – Errotik kentzeko kanpainia
• Errotik kentzeko kanpainia mundiala 1980.urtean hasi zan (OMS, CDC).
• Erradikaziorako pausuak nabarmenak izan dira: 1980. urtean 3,5 milio kasu, 2012.
urtean 542 kasu eta 2013. urtean 89 kasu.
• Irizpideak:
1. Biologikoki eta teknikoki posiblea.
2. Kosteak onura merezi dau.
• Errotik kentzea lortu danaren ziurtagiria lortzen da >3 urtez kasurik egon ez bada.
http://www.cdc.gov/parasites/guineaworm/
2019. URTEAN
https://www.cartercenter.org/health/guinea_worm/case-totals.html
Dracunculus medinensis – Patologia eta sintomak
• Infekziotik urte batera agertzen diran sintomak (inkubazioa).
• Azaletik urten baino egun/ordu batzuk arinago: sukarra, hantura eta mina
zonalde horretan, azalean erupzioa azkurarekin, goragaleak, okadak,
beherakoak, zorabioak,…
• Zizare emeen %90a oinetatik eta hanketatik urteten dira, baina leku
batzuetatik urten daiteke.
• Babak/anpoilak ere ager daitezke, min sutsua eraginez  uretan sartu mina
arintzeko.
• Askotan zizareak eragindako zaurian bigarren mailako infekzio bakterianoak
gertatzen dira  mina areagotu, abzesoak, sepsia, artritis septikoa,…
• Erauzketan zizarea apurtzen bada: min eta hantura bizia zizare hilaren
gorputza usteltzen den bitartean.
• Oso mingarria, geldoa eta baliaezintasunaren eragilea.
• Behin baino gehiagotan infekta daiteke pertsona bera (ez da immunitatea
lortzen).
Dracunculus medinensis – Patologia eta sintomak
http://www.cdc.gov/dpdx/dracunculiasis/gallery.html#humanhos
t
Dracunculus medinensis – Zizarearen erauzketa
• Zotz batean kiribilduz zizarea erauzi.
• Urtetera animatzeko uretan sartu.
• Zentimetro batzuk egunero.
• Prozesuak egunak/asteak iraun daike.
• Kontuz zizarea ez apurtzearekin!
Erresistentzia nabaritzerakoan gelditu.
Larrialdietako zerbitzu
medikoaren ikonoa
Extracting a Guinea worm from the ankle by wrapping it around a stick.

Photo credit: WHO Collaborating Center at CDC archives.
http://www.cdc.gov/parasites/guineaworm/treatment.html
Dracunculus medinensis – Diagnostikoa
• Sintomak hain bereizgarriak dira, zein ez dabela laborategiko
diagnostikorik behar.
• Ez dago proba serologikorik eskuragarri.
• Erradiografien bidez zizare kaltzifikatuak ikus daitekez.
Belaunan Orkatilan
multiple calcified lesions within the soft tissues around the joint. These
represent dead Dracunculus medinensis.
Dracunculus medinensis – Tratamendua
• Ez dago farmakorik drakunkulasia sendatzeko, ez txertorik
gaixotasuna saihesteko.
• Mina eta hantura murrizteko aspirinak eta ibuprofenoa har
daitezke.
• Infekzio bakterianoa ekiditeko antibiotikodun ukendua
erabilgarria da.
• Baba sortu baino lehen kirurgia bidez erauzi daiteke zizarea.
• Zotz baten laguntzaz zizarea ataratzea.
Dracunculus medinensis – Prebentzioa eta kontrola
• Gelditutako uretatik edatea ekidin.
• Ez utzi hanturak eta zauriak daukiezan pertsonak,
edateko erabiltzen diran uretan sartzen.
• Zalantzazko iturrietan ura iragazi (iragaz-tutuak,
gazak; <1,5 mm), ur-arkakusoak kentzeko.
• Ur-iturriak onartutako larbizidekin tratatu ur-
arkakusoak hiltzeko.
• Ur-iturri seguruak eraiki eta tapak jarri.
ARTROPODOEN BIDEZ
TRANSMITITUTAKO
GAIXOTASUN
TROPIKALAK
ARTROPODOEN BIDEZ TRANSMITITUTAKO GAIXOTASUNAK
1. Malaria edo Paludismoa

2. Leishmaniasia.
3. Tripanosomiasi Amerikarra edo Chagas-en gaixotasuna.
4. Tripanosomiasi Afrikarra edo logurearen gaixotasuna.
5. Filariosiak: Filariosi linfatikoa, Onkozerkosia eta Loasia.
6. Eulien larben miasiak.
MALARIA /
PALUDISMOA
Eragilea: Plasmodium sp.
Bektorea: Anopheles sp.
MALARIA edo PALUDISMOA
Erdi Aroko italiarretik «Mal aire» edo Latinetik «Patos» (patera)
• Mundu-mailako gaixotasunik garrantzitsuenetarikoa.

• Plasmodium generoko odol-protozooak eragindako gaixotasuna,
Anopheles eltxoaren emearen ziztadaren bidez transmititzen dana.
• Plasmodium falciparum
• Plasmodium vivax
• Plasmodium ovale
• Plasmodium malarie
• Plasmodium knowlesi (zoonotikoa)
• Hilgarria izan daiteken arren, saihes daiteke.
• Edozein pertsonak paira daike Malaria.
MALARIA – Transmisioa
• BEKTOREA: Gizakia Anopheles eme kutsatuaren ziztadaren bidez.
• TRANSFUSIOAK.
• ORGANOEN TRANSPLANTEAK.
• ODOLAREKIN KUTSATUTAKO JERINGAK ELKARBANATZEAN.
• HAURDUNALDIAN.
• Ez da sexualki edo kontaktuarekin transmititzen.
• Ez da gripea moduan gizakien artean transmititzen.
MALARIA – Epidemiologia eta banaketa geografikoa
• Osasun-zerbitzurik ez daukien herrialde landatarretan bizi diran txiroek
arrisku gehiago daukie gaixotasuna pairatzeko.
• Txirotasuna-malaria-txirotasuna zirkulua.
• 350-500 milioi gaixo/urtero.
• 1-3 milioi heriotz urtero.
• 2000 milioi arriskuan.
• Arrisku gehien daukien populazioak:
• Eskualde endemikoetako umeak (ez dabe immunitatea garatu).
• Emakume haurdun ez immuneak (abortua %60 edo heriotza %10-50).
• Emakume haurdun semiimmuneak (abortua edo umea gaixorik jaio/hil).
• Hiesa daukien gaixoak.
• Eskualde ez endemikoetako bidaiariak.
• Atzerrian bizi diran eskualde endemikoetako pertsonak euren herrira
bueltatzerakoan.
• Endemikoa Asiako, Afrikako eta Amerikako eskualde tropikaletan eta
subtropikaletan (~16ºC).
• Afrika da kaltetuena faktore-konbinazio baten ondorioz:
• Plasmodium falciparum nagusi: malaria larria eta heriotza
eragiteko probabilitate handiena duena.
• Baldintza klimatikoek transmisioa urte osoan zehar ahalbidetu
• Baliabide eskasek kontrola oztopatu
MALARIA – Hilkortasuna eta Erikortasuna
Kasu kopurua
herrialdeka https://www.who.int/gho/malaria/epidemic/cases/en/
Heriotza kopurua
herrialdeka
https://www.who.int/gho/malaria/epidemic/deaths/en/
Plasmodium sp. – Bizi-zikloa Fase agamogonikoa
Heteroxenoa (asexuala)
Fase esporogonikoa
sporozoites
12-15 μm
60-100 μm Exo-erythtocytic
merozoites
>16ºC
Eraztun formak
10-20 egun
Hezetasuna
15-20 μm
Fase gamogonikoa
Plasmodium sp. – Bizi-zikloa
Plasmodium sp. – Bizi-zikloa
Gametogenesia
Plasmodium sp. – Morfologia
MALARIA – Patologia eta sintomak
• Infekzioaren garapenean 3 prozesu gertatzen dira aldi berean:
1. Eritrozitoen suntsipena.
2. Eritrozitoen eraldapena
3. Erantzun inflamatorioa
• Sintomak ziztadatik 10 egun-4 aste bitartean hasi (urte batera ere).
(hepatoesplenomegalia)
(zitoadhesioa)
Gaixotasun ahulgarria
(aldizkako sukarrak eta hotzikarak)
Garaiz tratatzen ez bada: giltzurrun-gutxiegitasuna, konbultsioak, buruko nahasketa, koma eta heriotza.
SUKARRAREN
PAROXISMOAK
TERTZIANOAK (24h - 48h)

3 FASE:
- Hotzikarak
- Beroa.
- Izerdia
Sukar erregularra
eta periodikoa
KUARTANOA (72h)
Typical fever patterns
in malaria infection by
different Plasmodium
species.
Plasmodium espeziek eragindako infekzioen ezaugarrien konparaketa
P. vivax P. falciparum P. malariae
Ziklo exoeritrozitikoaren
6 - 8 egun 5 - 7 egun 12 - 16 egun
iraupena
Periodo prepatentea 11 - 23 egun 9 - 10 egun 15 - 16 egun
Inkubazio periodoa 12 - 17 egun 9 - 14 egun 18 - 40 egun
Ziklo eritrozitikoaren
48 ordu 48 ordu (irregularra) 72 ordu
iraupena
Parasitemia
20 000 `(++) 20 000 - 500 000 (+++) 6 000 (+)
(batazbesteko mm³)
Krisi primarioaren
Onbera Ez- immunetan larria Onbera
larritasuna
Sukar-krisiaren iraupena 8 - 12 ordu 16 - 36 ordu 8 - 10 ordu
Berrerortzeak Batzutan Ez edo eskasak Askotan
Berrerotzeen arteko
Luzea Laburra Oso luzea
denbora
Infekzioaren iraupena 2 - 3 urte 1 - 2 urte 3 - 50 urte
KONPLIKAZIOAK:
 P. falciparum-aren fase akutuan:
• Hiperparasitemia.
• Anemia larria, desoreka elektrolitikoa.
• Garuneko malaria (zitoadhesioagatik)
• Gibeleko eta giltzurrunetako kaltea, ikterizia
 P. malariae-rek eragindako infekzioa luzatzean:
• Sindrome nefrotikoa (batez ere umeetan).
Gibeleko nekrosia Eritrozitoak garunan
Hemorragia garunan Garuneko nekrosia

MALARIA LARRIA DIAGNOSTIKATZEKO IRIZPIDEAK
• Prostrazioa, konortearen asaldura, koma.

• Anemia zorrotza (hemoglobina <5 g; hematokrito <15 g).
• Giltzurrunaren disfuntzioa (diuresia <12 ml/kg/egun).
• Birikiko edema zorrotza, arnasteko zailtasuna.
• Hipogluzemia.
• Hemorragiak, sakabanatutako koagulazio intrabaskularra.
• Errepikatutako konbultsioak (egunean bi baino gehiago).
• Azidosia (<pH odolean).
• Hemoglobinuria.
• Parasitemia-maila >%5.
 P. falciparum (malaria tertziano gaiztoa):
• Lehen esposizioarekin, heriotza ekarri krisi akutuan (urte bat).
• Immunitate partzialarekin, biziraun hondar-anemiarekin.
 P. vivax eta P. ovale (malaria tertzianoa onbera):
• tratamendu farmakologikoa hartu arren, berriz gaixotu.
• Inaktibo manten daitekez gibelean hilabetetan edo 4 urtetan zehar.
 P. malarie (malaria kuartanoa):
• Inkubazio-denbora luzea (asteak).
• 30 urtetan zehar krisiak errepikatu, gero eta arinagoak.
MALARIA – Immunitatea
• Eskualde hiperendemikoetako biztanleek parasitemia mugatzeko
immunitatea garatzen dabe; immunitate osorik ez, sintomak arindu.
• Eskuratutako immunitatea laburra (kontaktu kte egon behar).
• Immunitate espezifikoa (parasitoaren estadio espezifikoen aurka) 
erantzun immune aldakorra.
• Antigeno mugatuen aurka gara daiteke.
MALARIA – Immunitatea
• Umeek, emakume haurdun ez immuneak eta eskualde ez endemikoetako
bidaiariak gaixotasun larriagoa pairatzeko arriskua daukie.
• Emakume haurdun immuneek fetoari immunitatea pasatu plazentaren bidez
(hilabete batzuk).
• Mutazio genetiko batzuek imunitatea eragin daikie:
• Glu-6-Pho deshidrogenasaren defizientzia eritrozitoetan.
• Duffy antigenoa ez eukitea eritrozitoetan P. vivax-en gaixotasuna saihes
daike (Afrika mendebaldeko %90ak eta Afrika-Amerikarren %70a).
• Talasemia.
• Zelula faltsiformeak (heterozigotoak HbS hemoglobinaren gen
anormalarentzat ).
MALARIA – Plasmodium falciparum
• Patogenikoena.
• Malaria tertziano gaiztoaren eragilea.
• Afrika tropikal eta subtropikalean, Asia
hegoaldea, Amerika hegoaldea, Ozeania.
• Eritrozito gazte eta helduak kaltetu
(parasitemia altua, %40-50). Ez dira
deformatzen.
• Pigmentu-granulu lodiak eta eskasak.
• Ziklo endoeritritikoa 48 orduro.
• Ez dago hipnozoitorik (berrerortzerik ez).
• Eskizogonia exoeritrozitikoan 30.000
merozoito. Eskizogonia eritrozitikoan 16-
18 merozoito eta esporogonikoan 20.000
esporozito  oso birulentoak.
• Bakarrik eraztun formak eta gametozitoak
aurkitu ohi dira odolean. Askotan 2-3 hematie
bakoitzean. Batzuk kromatina bikoitzeko
granuluekin.
• Eskizonteen garapena, organoen barruan
bahitutako hematietan emoten da 
odolean bakarrik infekzio akutuetan.
• Gametozitoek babarrun forma berezia. Heavy parasitemia.A number of red
Heldutasun geldoa (10 egun). cells contain more than one parasite.
• Gaixo tratatuetan gametozitoak aurki daitekez

(gitxi dira gametozitozidak).
Characteristic crescent-shaped male (left)

and female (right) gametocytes
P. falciparum endemicity distribution within the global limits of risk.

Endemicity classes: light green, hypoendemic (areas in which childhood infection prevalence is less than 10%);
medium green, mesoendemic (areas with infection prevalence between 11% and 50%); dark green, hyperendemic
and holoendemic (areas with an infection prevalence of 50% or more). Unclassified areas (yellow) represent only 6%
of the global population at risk and are due to discrepancies between the 2002 delineation of risk and the
endemicity risk limits . Grey areas are a combined mask of areas outside of the transmission limits and areas of
population density less than 1 person km−2
Snow et al. Nature. 2005; 434(7030): 214–217.
MALARIA – Plasmodium vivax
• Malaria tertziano onberaren eragilea.
• Eskualde epeletan eta eskualde tropikal
handietan (Afrika tropikal mendebaldean
ez).
• Trofozoitoak oso mugikorrak (forma
ameboidea pseudopodoekin).
• Eskizonte helduak irregularrak (16-20
merozoito). Pigmentu hemozoikoa
periferian.
• Ziklo endoeritritikoa 48 orduro.
• Hepatozitoa inbaditzerakoan, esporozoito
guztiak edo batzuk hipnozoito bihurtu 
latente urte edo hilabete batzuetan zehar
 berriz gaixotzea.
• Eritrozito gazteak eta erretikulozitoak

(Duffy antigeno positiboak) inbaditu
bakarrik  hipertrofia, desitxuratzea eta
Schüffnerren granulazioak.
• Eritrozitoak luzangak agertu (ia bere
tamainaren bikoitza) + mintz gorri meheak
(Schüffnerren granuluetatik sortuak).
• Gametozitoak ikustea arrunta. Nukleo

bakarra eta handia (more-gorria eta
dentsoa emeetan eta larrosa ahula
arretan)
Gametozito emea
Early schizont Mature schizont

• Eskizonteak odol-laginetan ikusten dira,
garapena zirkulazioan dagozan
eritrozitoetan emoten baita (ez
organoetan bahitutakoetan).
• Eskizonteetan pigmentatutako nukleoa
galdu da, eta 12-24 nukleo txiki ikusten
dira.
• Eskizonte helduaren erdialdean
pigmentuak metatu.
Plasmodium sp. – Banaketa geografikoa
P. falciparum
P. vivax infection represents the major cause of malaria outside Africa. More people were at
risk from P.vivax malaria in 2005 than from any other species.
P. vivax
MALARIA – Plasmodium ovale
• Malaria tertziano onberaren eragilea.
• Ezaugarri biologiko eta kliniko gehienak
P. vivax-en bardinak.
• Hipnozoitoak bai.
• Erretikulozito Duffy negatiboak infekta
daikez.
• Eritrozito gazteak infektatu eta forma
oboidea eragin.
• Schüfferren granuluak.
• Eskizonteak odolean ikusten dira, 8-12
merozoitoekin.
• Ziklo endoeritrozitikoa 48 ordutakoa.
• Afrika tropikalean eta Pazifiko

mendebaldeko irletan.
• Trofozoito gazteak eritrozito luzatuetan

(kometa baten antzera)
• Trofozoitoak eritrozito handituetan, forma

ameboidea, Schüferren granuluak.
• Ez da beti posiblea izaten P. vivax-en eta P. ovale-ren infekzioak
desbardintzea: Eskizonteen eta gametozitoen morfologia bardina.
• Diagnostikoan banaketa geografikoak lagun daike.
Forma obala. Batzutan poloan Eskizonteetan merozoito gitxiago (8-12).

finbriak ikusten dira, diagnostikoan Espezie biak desbardintzeko ezaugarri
lagun daikeena. nagusia.
MALARIA – Plasmodium malariae
• Malaria kuartanoaren
eragilea.
• Oso garapen geldoa, bai
bektorean eta bai gizakian
(efizientzia gitxiago
eskizogonia).
• Ziklo endoeritrozitikoa 72h.
• Eritrozito zaharrak
infektatzen dauz:
hipertrofiarik eta
desitxuraketarik ez.
• Schüfferren granulurik ez. • Afrika tropikalean, Sri-Lankan, Indian,
• Eraztun handiak. Malasian eta Indonesian (P.
falciparum-en area endemiko
bardinak).
MALARIA – Plasmodium malariae
• Trofozoito helduak zitoplasma

konpaktuarekin (banda forma), ez
luzatuta, Schüferren granulurik ez.
Gametozitoa
Eraztun forma
• Gametozitoak borobilak, oso

pigmentatuak. Eritrozitoak baino apur
• Eskizonte txikiak, 8-9 merozoitoekin, bat txikiagoa.
hemozoina granuluekin erdian.
MALARIA – Plasmodium knowlesi
• Makakoetatik (tximinoetatik)
gizakira transmititutakoa (zoonosia).
• Hipnozoitorik ez.
• Eritrozitoak ez dira desitxuratzen.
• Eraztun forma bat edo gehiago
eritrozito bakoitzean.
• Trofozoitoak zitoplasma dentsoa.
• Eskizontea 10-16 merozoitorekin.
• Gametozitoak pigmentatuta eta
eritrozito guztia betetzen.
• Malasian eta Asiako Hegoekialdean.
Indiara sartzeko arriskua.
(a) Eraztun forma (P. falciparum-enaren antza). (e) Trofozoito gaztea (txori-begi forma).
(b) Kromatina arraroa ikustea eraztunaren (f) Trofozoito heldua (banda forma).
barruan.
(g) Eskizontea 16 merozoitoekin.
(c) Trofozoito gaztean kromatina bikoitza.
(h) Makrogametozitoa.
(d) Trofozoitoek eritrozitoaren 2/3 bete.
24 orduko ziklo eritrozitikoa
The observed and theoretical P. knowlesi asexual stage periodicity curves.

MALARIA – Plasmodium espezieen konparaketa
P. falciparum P. vivax
MALARIA – Plasmodium espezieen konparaketa
P. ovale P. malariae
MALARIA – Diagnostikoa
• Aurrekari klinikoak.
• Mikroskopioan behaketa:
• Field tindaketa (tanta lodia).
• Leishma tindaketa (frotis mehea).
• Giemsa tindaketa (tanta eta frotisa).
• Diagnostiko ez-zuzena:
• Indirect Fluorescent Antibody Test
• ELISA, PCR.
• Pigmentu malarikoa makrofagoetan.
• Hematoxilina-Eosina tindaketa
(gibeleko edo bareko laginak).
• Diagnostikorako Test arina
(antigenoak detektatu)
IFA Test
Tanta lodia
Frotis mehea
Malaria rapid diagnostic tests (RDT) in travel medicine
• Malariaren antigeno espezifikoen detekzioa 15

minututan.
• Bakarrik P. falciparum eta P. vivax.
• Positiboak  mikroskopioa.
• Ez jakin parasitemia-maila.
PUNTU LODIAK PUNTURIK EZ PUNTU MEHEAK

MALARIA – Tratamenduarekiko erresistentziak
MALARIA – Tratamenduarekiko erresistentziak
Hilkortasunaren eboluzioa
MALARIA – Tratamendua
• Tratamendua faktore askoren araberakoa:
• Espezie infektatzailea eta infekzioa neureganatu dauan eskualdea.
• Bere farmakoerresistentzia edo alergikoa dan ala ez.
• Gaixoaren egoera klinikoa eta bestelako gaixotasunik daukan ala ez.
• Haurdun dagoan ala ez.
• Bestelako farmakoren bat hartzen ari dan ala ez.
• Tratamendua emon baino lehen metodo parasitologikoen bidez diagnostikoa
konfirmatzea komenigarria da  Susmoko diagnostikoa ekidin.
• Erabilitako farmakoak normalean eskizontizidak, batzuk gametozidak ere.
• Farmakorik gehienak aktiboak dira odoleko parasitoaren kontra.
• Orokorrean albo-ondorioak digestiboak: ondoez gastrikoak, beherakoak,
goragaleak, okadak.
MALARIA – Tratamendua
 P. falciparum edo ez identifikatutako sp. Eskualde klorokina-sentikorretan.
• KLOROKINA edo HIDROXIKLOROKINA
 P. falciparum edo ez identifikatutako sp. Eskualde klorokina-erresistenteetan.
• ATOVAQUONE-PROGUANIL (Malarone).
• ARTEMETER-LUMEFANTRINE (Coartem). Artemisinaren deribatua.
• DOXICICLINA edo TETRACICLINA edo CLINDAMICINA + KININA.
• MEFLOKINA (albo-ondorio neuropsikiatrikoak) + ARTESUNATO
 P. malariae edo P. knowlesi.
• KLOROKINA edo HIDROXIKLOROKINA.
• Bestelakoak ere eraginkorrak.
 P. vivax edo P. ovale.
• KLOROKINA edo HIDROXIKLOROKINA.
• Bestelakoak ordezko moduan erresistentzia aurkeztekotan.
• + PRIMAKINA eraginkorra hipnoziotoen aurka (gibeleko formak),
erreaktibatuz (haurdunek eta G6PD defizienteek ezin dabe hartu 
hemolisia).
MALARIA – Farmakoaren aurkeraketa
MALARIA – Txertoa
• Txertoak garapen-fasean.
• Ez da guztiz eraginkorra dan txertorik.
• Bizi-ziklo konplexudun organismoa.
• Eragindako erantzun immuneak ez dira
guztiz ezagunak.
https://vacunasaep.org/profesionales/noticias/paludismo-primera-campa%C3%B1a-vacunacion-RTSS
MALARIA – Txertoa https://vacunasaep.org/profesionales/noticias/paludismo-primera-campa%C3%B1a-vacunacion-RTSS
• Malariaren aurkako lehenengo

txertaketa kanpaina munduan:
Afrikan 2019an < 2 urteko umeetan
Mlawin, Kenyan, Ghanan).
• RTS,S/AS01 (MOSQUIRIX) txertoa
• Plasmodium falciparum-aren fase
preeritrozitikoari zuzenduta.
• Fusio proteina errekonbinante
batean oinarritua: P. falciparum-
aren RTS polipetidoa +
B Hepatitis birusaren azaleko
antigenoa (S).
MALARIA – Txertoa
Aldakortasun antigenikoak txertoaren garapena zaildu izan du.
MALARIA – Prebentzioa eta kontrola
• Infekzioa saihesteko antipaludikoak hartu
(kimioprofilaxia).
• Diagnostikoa eta tratamendua azkarra eta biztanleriatik
hurbil.
• Permetrinaz edo deltametrinaz bustitako moskiterak
erabili eta azala estali lo egiteko (gauetan ziztatu) 
erresistentziak garatzen ari dira.
• Leihoak eta ateak sarratu.
• Eltxoak uxatzeko produktuak erabili.
• Uretan substantziak bota eltxoen larbak ez garatzeko.
MALARIA – Prebentzioa eta kontrola
ARAZOAK KONTROLEAN:
MAPA INTERAKTIBOA
Arazo hauek non emoten diran ikusteko
MALARIA – Errotik kentzea
LEISHMANIASIA
Eragilea: Leishmania sp.
Bektorea: Lutzomyia sp.,
Phlebotomus sp.
LEISHMANIASIA
• Leishmaniasiaren eragilea: Leishmania sp. 22 espezie deskribatu dira.
• Bektorea: Flebotomo emeen ziztada. Amerikan Lutzomyia eta Europan
Phlebotomus.
• Gordailua: Ornodun asko (txakurrak, karraskariak,…)
• Ostalaria: Makrofagoak.
• Espeziearen arabera gaixotasunaren forma desbardinak:
• Azaleko leishmaniasia.
• Erraietako leishmaniasia edo Kala-azar.
• Sudurreko eta faringeko mukosetako leishmaniasia.
• Gaixotasun kronikoak.
• Batez ere area tropikaletan
eta herri landatarretan.
LEISHMANIASIA – Transmisioa
• BEKTOREA: Flebotomo eme kutsatuen ziztadaren bidez.
• TRANSFUSIOAK.
• HAURDUNALDIAN.
• ZAURIEN KONTAKTUAREKIN.
• LABORATEGIKO ISTRIPUAK
Leishmania makrofagoetan eta

tarte interzelularrean
Leishmania amastigoteak odolean
LEISHMANIASIA – Leishmania sp.
PROMASTIGOTEAK AMASTIGOTEAK
• Bektorean. • Ornodunean.
• Forma infektantea. • Ugalketarako forma.
• Makrofagoen digestioa jasan. • Protozoo-parasitorik txikiena (2-4 μm).
• Luzatua, extrazelularra, flagelo bat. • Obala edo borobila, intrazelularra.
• 10-20 µm. • Makrofagoetan eta zelula
dendritikoetan (Langerhansen zelulak
azalean).
Promastigoteak Amastigoteak Amastigoteak makrofagoan.

LEISHMANIASIA – Leishmania sp.
Promastigoteak Amastigoteak
Leishmania sp. – Bizi-zikloa
Odol ingestan promastigoteak sartu gizakira
INFEKZIO-FORMA
Flageloa galdu
Bakuola
parasitoforoa
PROMASTIGOTEAK
AMASTIGOTEAK
Hesteak aldaketa Fisio

biokimiko eta binarioa
morfologiakoa
Zelula apurtu eta

amastigoteak
Odol ingestan barreiatu
amastigoteak
sartu bektorean
Leishmania sp. – Bizi-zikloa
Leishmania-k, gel berezi bat (sare egitura) sortzen du:
Promastigote Secretory Gel (PSG), transmisioan eragina duena:
Gelak, emearen elikatzea oztopatzen / blokeatzen du 

XURGATEKO ARAZOAK izango ditu.
― Behin eta berriro ziztatzea eragin

― Ostalari aldaketa. Pertsona bat baino gehiago ziztatu
― Gel kopurua metazikliko infektibo kopuruaren araberako
Portaeraren manipulazioa
Transmisioa eraginkorragoa egiten du.
LEISHMANIASIA – Erantzun immunea eta patogenia
 Berezko immunitatea. Immunitateak espezie
berdinaren berrinfekziotik
 Makrofagoek funtzio hirukoitza: babestu.
• Ostalaria.
• Ag-ren erakuslea, T zelulak aktibatzeko. Ziztada guneko
• Zelula efektorea (leishmanizida) makrofago eta zelula
dendritikoetan
 Patogeniarekin erlazionatuta: infekzioa
• Promastigoteetako LPG (fagosomaren
heldutasuna inhibitu) eta GP63
FAGOZITOSIA
(konplementuak bideratutako lisiarekiko EKIDITZEKO
erresistentzia) AHALMENA
• Amastigoteen gaitasuna zelula
dendritikoen apoptosia inhibitzeko 
inbazioaren iraunkortasuna Espezien eta ostalariaren
• Birulentzia faktoreak: gainazaleko immunitatearen arabera
larruazalean geratu ala
molekulak (GIPLs,…), zistein proteasak,… mukosa eta erraietara
LEISHMANIASIA – Epidemiologia eta banaketa geografikoa
EPIDEMIOLOGIA KONPLEXUA: parasito, bektore eta gordailu ezberdinak.

Klinika ezberdinak. Transmisio zoonotiko eta antroponotikoa.
• Erraietako leishmaniasia (Visceral

1 leishmaniasis-VL)
Leishmania spp (subgenus • Larruazaleko leishmaniasia

Leishmania eta Viannia*) 2 (Cutaneous leishmaniasis –CL)
> 20 espezie
• Larruazal eta mukosetako
leishmaniasia (Mucocutaneous
Plebotomus spp Lutzomyia spp. 3 leishmaniasis- MCL)
Gizakia
Animali Profil ekoepidemiologiko

Gordailuak ezberdinak
AZALEKO LEISHMANIASIA
• Arruntena. Amerikan, Mediterraneoan eta Asian. Kasurik gehienak (%80):
Afganistan, Algeria, Kolonbia, Brasil, Iran, Siria, Etiopia, Ipar-Sudan, Costa Rica,
Peru.
• Amerikan L. mexicana, L. braziliensis, L. panamensis, L. guyanensis,
L.peruviana. Europan: L. tropica, L. major, L. aethiopica.
• Inkubazioa: Asteak edo hilabeteak.
• Lehenengo manifestazioa: Eltxoaren ziztadan papula (1-10 cm).
• 1-3 hilabetetan papula ultzeratu (mina, pruritoa eta infekzio bakterianoak).
Ultzera borobila, ondo definituta eta altxatuta, zarakar horixka. Jausterakoan
granuludun ehun garbia ikusten da hondoan. Sendatzerakoan orbaina utzi.
• Ultzeratzen ez bada, garatxodun lesioak.
• Sakabanatutako azal leishmaniasia:
• Noduluak parasito kopuru handiarekin
• Gorputz osoan zehar sakabanatuta, buru-azaletik,
izterondotik, besapetik, kanpo-genitaletatik,
oinazpi eta esku-azpietan izan ezik.
• Kronikoa.
• Tratamenduekiko erresistentziak
• Berrerortzean, bigarren-mailako infekzioak ohikoak.
• Erantzun immune ez-babeslea.
MUKOSETAKO LEISHMANIASIA
• Ez-ohiko gaixotasuna. Kasuen %90a: Bolibia, Brasil eta Peru.
• Azaleko leishmaniasia sendatu ostean, hilabete edo urte batzuetara ager
daiteke (metastasiak izaten dira).
• Lesioek parasito gitxi.
• Lehenengo sintomak: sudurreko mukosan epistasia, eritema eta edema.
Mukosen hantura, hipertrofia baskularra, ultzerazioa. Larrietan: arnasteko eta
janaria irensteko zailtasuna, disfonia eta afonia, asfixia.
• Sudurreko eta faringeko zonaldea progresiboki suntsitu  goiko ezpaina,
ahosabaia, epiglotisa, ahots-kordak, laringea, trakea,…
• Bigarren-mailako infekzioak ohikoak.
• Umeetan hilkortasun-tasa oso altua.
ERRAIETAKO LEISHMANIASIA edo KALA-AZAR
• Kasuen %90: India, Bangladesh, Hego-Sudan, Etiopia, Nepal eta Brasil.

• Amerikan L. chagasi.
• Europan (herrialde Mediterraneoetan): . L. donovani, L. infantum.
• 400.000 gaixo/urte eta 1/10 hil.
WHO
• Infekzioa asintomatikoa, akutua edo kronikoa.
• Inkubazio denbora: hilabeteak edo urteak.
• OPORTUNISTA: Hiesa edo desnutrizioa
daukien umeek arrisku gehiago.
• Fagozitoak dituzten edozein organo infekta
daiteke, baina batez ere barea, gibela eta
bizkar-muina.
• Sintoma orokorrak: sukar irregularra, pisu galera, hepatoesplenomegalia
progresiboak, anemia, azal grisaxka**, leukopenia, panzitopenia,
hipoalbuminemia, hipergammaglobulinemia.
• Umeetan gainera: zurbiltasuna, anorexia, garapen defizientzia, eztula,
okadak, beherakoak, epistaxisa, linfadenopatiak, hortzetatik odol-
ataratzea, ekimosisa eta petekiak gorputz-adarretan.
• Geroko etapetan: takikardiak, ikterizia, sabelaldeko distentsioa, aszitisa,
odol- ataratze larriak, asaldurak azalean (hiperpigmentazioa,
burusoiltasuna, garatxoak, noduluak,…).
• KONPLIKAZIOAK:
• Higadura sindromea
• Bigarren-mailako infekzioak
** Kala-azar: Hinduko sukar baltza (azalak

hartzen duen kolore grisaxkagaitik
• Leishmaniasi dermikoa (Post kala-azar):
• 6 hilabete-3 urtetara.
• Erupzio makularra, makulopapularra, noduluak.
• Azaleko leishmaniasi kronikoa.
• Aurpegian hasi, eta enbor eta gorputz-adarrerantz sakabanatu
larritasunaren arabera (normalean automugatzailea).
• Indian eta Sudanen. Erraietako leishmaniasien %10a.
LEISHMANIASIA – Diagnostikoa
• Aurrekari epidemiologiakoak.
• LAGINAK:
• AL eta ML: papularen ertzetako biopsia, lesioen eta gongoil linfatikoen
arraspatzea eta biopsia.
• EL: hezu-muineko xurgapena, bare edo gibeleko biopsia.
• DIAGNOSTIKO ZUZENA:
• Giemsa tindaketa (makrofagoetan AMASTIGOTEAK ikusi).
• Kultiboa.
• DIAGNOSTIKO EZ-ZUZENA:
• Biokimikoa: Isoentzimen karakterizazioa
• Molekularra: DNA zundak, PCR
• Montenegroren intradermoerreakzioa (antigenoekiko hipersentsibilitate zelularra).
• Serologikoa: Antigorputz espezifikoen identifikazioa, IFAT, ELISA, Western blot.
• Diagnostikorako kit azkarrak (ez daukie sentikortasun handirik).
**AL eta ML  antigorputz kopuru baxua.

• EZAUGARRI KLINIKOAK
1
• AZTERKETA MIKROSKOPIKOA
2
• KULTIBOAK
3
• PCR
4
• IMMUNOLOGIKOA
5
• XENODIAGNOSTIKOA
6
**Herrialde bakoitzaren baliabideen araberakoa

Diagnostiko
1 •EZAUGARRI KLINIKOAK
bereizgarria
ERRAIETAKO LARRUAZALEKO
LEISHMANIASIA LEISHMANIASIA
Malaria Inpetigo
Tuberkulosi miliarra Infektaturiko
Bruzelosia intsektu ziztadak
Sukar tifoideoa Lupus
Histoplasmosia Lepra
Malnutrizioa Sifilis
Azal minbizia
Sukarra, adenopatiak,
Azal lesio ezberdinak…
hepatoesplenomegalia, panzitopenia….
2 •AZTERKETA MIKROSKOPIKOA
Tindaketa: GIEMSA (%10), 10´ ala Field´s B ¼ +A 2´ (Thin film antzera)
MIKROSKOPIA ZUZENA → ZELULA BARNEAN

(ALA KANPOAN) DAUDEN AMASTIGOTEAK
Leishmania amastigotes. www.cdcd.gov/dpdx

HELBURUA: Sentikortasuna (S)
3 •KULTIBOAK handitzea
• ODOLA (S↓)
• HEZUR MUINA (S)
• GONGOIL LINFATIKOAK, BAREA, GIBELA  Ez da erabiltzen. OSO ARRISKUTSUA
• AZALA (LL (%50); LML ↓)
KULTURA MEDIOAK:
• NNN
• M199
• SCHNEIDER Kultiboan
•GIM(GRACE´S INSECT MEDIUM)…
amastigoteak, baina
PROZEDURA: bereziki
• 26°C. PROMASTIGOTEAK
• 4 ASTE (astero begiratu eta
pasea eman). izango ditugu
• +-Tindaketa
Parasitologia laborategia . Hospital Ramón y Cajal. (Madrid).
4 • PCR
• Zuzenean ala kultibotik…

•ODOLATIK : S %70-100*
• HEZUR MUINATIK (S): S %82-100
•AZALA S↓: kontaminazioak E↓
ITUA/TARGET:
• Erribosamaren subunitatea txikia RNA ; SSU rRNA
• Kinetoplastoaren DNA: kDNA
LEISHMANIASIA – Diagnostikoa ZERTARAKO:
• Ikerketa epidemiologikoa.
•Screening (albaitaritzan)
5 • IMMUNOLOGIKOA •IF EZ ZUZENA ETA ELISA tituluen
jarraipenerako.
ARAZOAK:
Toki endemikoetan duten balioa http://www.lbbarba.es/producto/prueba-rapida-leishmania-ac-10-tests/
Tratamendu ostean positiboak (urteak)

Erreakzio gurutzatuak
TEST ARINA: Inmunokromatografia (rK39ICT).

L. donovani konplexurako
ANTIGENOAK GERNUAN
Latex bolatxoen aglutinazioa
IMMUNOFLUORESZENTZIA EZ ZUZENA
DAT: DIRECT AGGLUTINATION TEST
ELISA
MONTENEGRO TESTA : LEISHMANINA

Hipersentsibilitate atzeratua
https://escholarship.org/content/qt9ct3h710/inner/2.jpg
6 • XENODIAGNOSTIKOA • Laborategiko flebotomoek
odola irentsi eta Leishmania-
ren presentzia behatu hestean.
• Immunoeskasiadun
pertsonetan (EL-an)
• Oso espezifikoa
• Zuzenean: disekzio bidez (7
egun), kultiboa ala PCR.
Koloniak mantendu behar dira.

Lan asko. Laborategian ez hain
erraza.
Ziztada mingarria da.
Prozesu luzea.
Rod Dillon http://pcwww.liv.ac.uk/leishmania/assets/life-

cycle-500.jpg -tik aldatuta
LEISHMANIASIA – Tratamendua
• Tratamendurik gabe, erraietako leishmaniasia daukien gaixoak hil daitekez:
• ANTIMONIALAK: Glucantime (20 mg/kg/egun 28 egun), Petostan (8,5
mg/kg/egun 28 egun).
• ANFOTERIZINA B (antimonialekiko intolerantzia eukitekotan edo
berrerortzeetan). 10 egun.
• MILTEFOSINA (100-150 mg/egun)
• Erraietako leishmaniasiaren kasuan tratamendua bide sistemikotik.
• Tratamendua amaitzetik hilabete batera eta urte batera, kontrol
parasitologiakoa eta hematologikoa.
• Mukosetako leishmaniasiaren kasuan: KIRURGIA (aurpegia berreraikitzeko).
Gehien erabiltzen direnak,

merkeenak, Efektu kontrajarri asko.
Ez dago erresistentziarik, baina bai
tratamenduaren hutsegitea
LEISHMANIASIA – Prebentzioa eta kontrola
• Gordailuaren kontrola (tratamendua edo hilketa).
**Txakurrentzako dauden txertoak ez dira oso eraginkorrak.
• Bektoreen populazioaren kontrola eta gizakiarekin kontaktua ekidin:
intsektizidak leihoetan eta ateetan (indoor residual spraying, IRS),
txakurren etxeetan, tela metalioetan, animalien gordelekuetan,
sastegian, egurtegian, arrautzak jartzen duten lekuen kontrola,…
• Intsektizidez bustitako moskiterak (insecticide treated nets, ITN) erabili
lo egiteko.
• Kanpoan errepelenteak: piretroideak: permetrina, deltametrina….
POBREZIAREKIN HARREMANDUTAKO GAIXOTASUNA

+
PROFILAXIRIK ETA TXERTORIK EZ*
Herrialde endemiko gehienetan: diagnostikatu eta tratatutako kasuak,

portzentaia txikia.
Identifikatu gabeko gordailu ugari oraindik.
Giza populazioa hazkunde arina, deforestazioa eta biotopoen suntsipena.
Arrautzak jartzen dituzten tokia asko ezezagunak.
Bektoreen aniztasuna fokoaren arabera: biologia/portaera ezberdina.
Bektoreen identifikazioa zaila. (exo/endo).
Erresistentzien agerpena (Ez asko. DDT Indian)
TXERTOAK GARABIDEAN…
PARASITOA/PARASITO ANTIGENOAK
HAUTAGAIAK PROMASTIGOTE SECRETORY GEL_PSG GELA
FLEBOTOMOEN LISTUA
TRIPANOSOMIASI
AFRIKARRA / LOGURAREN
GAIXOTASUNA
Eragilea: Trypanosoma brucei
Bektorea: tse-tse eulia
TRIPANOSOMIASI AFRIKARRA
• Subespezieak:
• Trypanosoma brucei gambiense: Afrika erdi eta mendebaldean.
• Trypanosoma brucei rhodesiense: Afrika ekialdean eta hegoaldean.
**T. vivax, T. congolense eta T. brucei brucei: bakarrik animalietan.
• Bektorea: Tse-tse euli arrak zein emeak. Glossina sp. (bakarrik Afrikan).
• Gordailua: Behiak, ugaztun basatiak,…
TRIPANOSOMIASI AFRIKARRA – Transmisioa
• BEKTOREA: Tsetse euliaren ziztada (arrak zein emeak).

• TRANSFUSIOAK.
• HAURDUNALDIAN (TRANSPLAZENTARIOA) (Arraroa).
Trypanosoma brucei gambiense
• Gordailua: gizakia.
• Bektorea: papalis taldearen tse-tse eulia (ibaietako eta lakuetako erriberetan,
hezetasuna eta eguzkitik babestea behar dute).
• Euli gehienak ez daude infektatuta (ziztada kopurua handia behar infektatzeko).
• Infekzioa ibaiak gurutzatzerakoan, ura hartzerakoan eta arratza egiterakoan
gertatu.
• Kasurik gehienak Congon, Angolan, Sudanen, Chad eta Uganda Iparraldean.
Trypanosoma brucei rhodesiense
• Gordailua: txahalak, antilopeak, hienak, ugaztun basatiak. Zoonosia.
• Bektorea: sabanan bizi den tse-tse eulia. Ordu argitsuetan ziztatu.
• Animaliekin bizi diranek, ehiztariek, ezti-biltzaleek eta bidaiariek arrisku altuagoa.
• Victoria lakutik hurbil noizbehinkako kasuak edo epidemiak.
• Gudak direla eta, Zairen epidemiak emon dira, zaingoa apurtzeagatik.
• Kasuen %95a Tanzanian, Malawin, Zambian eta Ugandan.
• Tripanosomiasiak Kontrol Unitateari notifikatu behar dira.
TRIPANOSOMIASI AFRIKARRA – Epidemiologia
T. b. gambiense:
T. b. rhodesiense:
loguraren gaixotasunaren
Zoonotikoa.
eragilerik ohikoena. Oso
zabalduta. Gordailua
EKIALDEKOA
gizakia
Glossina morsitans group
MENDEBALDEKOA. Endemikoa 13
Glossina palpalis group herrialdeetan, Afrika
24 herrialdeetan, Afrika Hegoalde eta Ekialdean.
Mendebalde eta Kasuen %10 baino
Erdialdean. gutxiago
Tripanosomiasi larriena
afrikarraren kasuen %90.
http://www.who.int/csr/resources/publications/figure24.jpg
Kasu asko ez dira notifikatzen.

Area landatarretan bakarrik. Urbanizatutako areatan arriskurik ez.
Bektorea: tse-tse eulia Parasitoaren banaketa geografiko berdina
Sexu biak hematofagoak dira Palpalis Morsitans

Wikipedia. International Atomic Energy Agency CC-BY-SA 4.0 taldea taldea
https://en.wikipedia.org/wiki/Tsetse_fly#/media/File:Tsetse-BKF-2.jpg
http://www.who.int/csr/resources/publications/figure24.jpg
http://www9.who.int/trypanosomiasis_african/country/en/
JAITSIERA
NABARIA:
TRATAMENDUA
DOAN.
BEKTOREEN
KONTROLA
Between 1999 and 2008, the reported number of new cases of human African trypanosomiasis
(T. b. gambiense) fell by 62%, from 27.862 to 10.372. This plummeting trend continued and in
2014 only 3 796 cases were reported
http://www9.who.int/trypanosomiasis_african/country/en/
Between 1999 and 2008, the number of newly reported cases of the acute form of human
African trypanosomiasis (T. b. rhodesiense) fell by 58%, from 619 to 259. Now less than 200
cases notified / year.
Trypanosoma brucei
Tripomastigoteak
• Ornodunean, Tripomastigote forma

ezberdinak (amastigoterik ez):
• odolean, linfan eta likido
zefalorrakidean.
• Extrazelularrak. Inoiz ez zelula
http://www.cdc.gov/dpdx/trypanosomiasisAfrican/gallery.htm
l
barnean.
• Aktiboak, mugikorrak, flagelatuak.
• Bektorean tripomastigoteak
eta epimastigoteak
Epimastigoteak
Trypanosoma brucei – Bizi-zikloa
Linfa, likido
zefalorrakideoa eta
bizkar-muina inbaditu.
Trypanosoma brucei – Bizi-zikloa
Aldaketa fisiologikoak eta morfologikoak beharrezkoak dira zikloa betetzeko.
Elikagaiak mugatuta egongo diran

ingurunera fisiologikoki moldatuta.
Flagelo askerik ez
Flagelo askea
Linfa, likido
zefalorrakideoa eta
bizkar-muina inbaditu.
TRIPANOSOMIASI AFRIKARRA – Patogenia
IMMUNE SISTEMAREN MANIPULAZIOA
•Aldakortasun antigenikoa (VAT: Variant Antigenic Types)
•Ostalariaren antigorputzak infekzioa eliminatzekogai direnean →

Azaleko glikoproteina berriak adierazi (VSG: Variant-specific
Surface Glycoprotein).
•Afrikako tripanosomosiak eragindako infekzioek ostalariaren

sistema immunea guztiz eraldatzen dute: parasitoaren
biziraupena errazten duen ingurugiroaren sorrera da helburua.
•Infekzioen ondorioz immunoezabapena ematen da → parasitoek

ekoiztutako substantziek makrofagoen aktibazioa eragozten dute,
erantzun immunea oztopatuz.
Ez da immunitaterik garatzen.
Berrinfekzioa gerta daiteke
TRIPANOSOMIASI AFRIKARRA – Klinika
Tripanosomek EZ DITUZTE ZELULAK INBADITZEN,

baina organo guztietan lesioak sortzen dituzte bai
modu zuzenean zein ez-zuzenean.
Gaixotasunaren eboluzioa 3 faseetan ematen da
 Infekzioa. Hasierako fasea.

 I. Estadioa. Fase hemolinfatikoa
 II. Estadioa. Fase meningoentzefalikoa
 INFEKZIOA: Ziztadaren ondorioz erreakzio lokala, Txankroa:
papulosoa, garaia, edematosoa eta mingarria. 2-3 astetan zehar.
 I. ESTADIOA: Tripanosomiasi hemolinfatikoa. Odola inbaditu.

• 2 hilabetetik 2 urtera.
 T. b. gambiense subakutua edo kronikoa eta asintomatikoa.
 T. b. rhodesiense efektu toxiko larriak eta garapen azkarra.
• Sukarra, buruko mina, hotzikarak, suminkortasuna, nekea,
aurpegiko ehunen lodipena (tristura itxura edo espresioa
galdu), gongoil linfatikoak hanpatuta eta noduluak,
artikulazioaetan eta muskuluetan mina. Winterbottom´s Sign
(cervical lymph nodes)
 II. ESTADIOA: Tripanosomiasi meningoentzefalikoa. NSZ inbaditu.
• Garuneko edema, neuronen desmielinizazioa eta suntsipena.
• Tratatuz gero %80ean suspertu daiteke.
• Buruko mina, loaldi zirkadianoaren desordena, nahasketa eta apatia
progresiboa, jokabide antisoziala, eskizoidea, minaren aurrean erantzun
geldoa.
• Tratamendurik barik: Koma eta heriotza:
• Tb gambiense 6-7 urte; Tb rhodesiense hilabeteak.
• IgM-ren igotzea.
Tripomastigote metaziklikoen Koma eta heriotza

inokulazio txankroa.
Bi astetan desagertzen da.
Paralisia. Konbultsioak.
Parasitoek odola eta linfa-bideak
inbaditzen dituzte. Ugaltzen dira
parasitemia eraginez, eta beste organoak Gelditasuna (apatia). Deskoordinazioa.
inbaditzen dituzte Dorpetasun mentala. Dardarak.
T. b. gambiense-k NSZ inbaditzen du.

Loguraren gaixotasunaren fase
T. b. rhodesiense-k pisu-
kronikoaren hasiera.
Winterbottom zeinua: galera azkarra eragiten du.
Linfa-gongoil oso inflamatuak Bihotzan eragina
(miokarditisa). Heriotza 3 aste
infekzioa jasan eta hilabete
gutxitara
Urte 1
Aldizkako sukarraldiak. Gongoilen tamainaren handipena.

Gaixotasunaren hasiera Min orokorra. Buruko mina.
(antigeno aldakuntza) Ahulezia. Kalanbreak
TRIPANOSOMIASI AFRIKARRA – Diagnostikoa
• LAGINAK:
• Puntzioak (gongoilak, lunbarra).
• Txankroaren biopsia.
• Odol-laginak.
• Likido zefalorrakideoa (tratamendua determinatzeko).
**Parasito-karga altuagoa Tb rhodesiense-ren kasuan.
**Tb gambiense detektatzeko kontzentrazioa behar.
• DIAGNOSTIKO ZUZENA:
• Prestakinen behaketa mikroskopioan.
• DIAGNOSTIKO EZ-ZUZENA:
• Proba serologikoak.
• CATT. Espezifizitate eta sentikortasun baxua.
• IgM maila altua odolean. The card agglutination test for trypanosomiasis (CATT) is used as a first screen
• Xenodiagnostikoa. for antibodies against trypanosomes. Although a sensitive indicator of
infection, a large number of positive results turn out to be false-
positives where prevalence of disease is usually below 2%. Other problems with
the CATT: it is not applicable for T.b. rhodesiense infections; it is manufactured
using whole T.b. gambiense organisms recovered from infected laboratory
animals in a complex process; it has inferior sensitivity in some disease foci; it
can only be performed by trained personnel. (Photo courtesy of Veerle Lejon)
TRIPANOSOMIASI AFRIKARRA – Diagnostikoa
DIAGNOSTIKO BEREIZGARRIA
• Txankroa: intsektuen ziztada, antrax, …

• I. Estadioa: Malaria, Sukar tifoideoa, bruzelosia, arbovirusen infekzioa.
• II. Estadioa: Meningitis piogenikoa, Malaria, Psikosia, Kriptokokosia.
TRIPANOSOMIASI AFRIKARRA – Tratamendua
 NSZ-an kalterik ez:
• SURAMINA: 1 g 0-3-7-14-21 egunak. Tb gambiense eta Tb rhodesiense
• PENTAMIDINA: Bakarrik Tb gambiense-ren kasuan.
 NSZ-an kalteak bai:
• Baldintza orokorrak hobetu (anemia, desnutrizioa, infekzioak).
• SURAMINA: NSZ-tik kanpoko parasitoak suntsitzeko.
• MELARSOPROL ARSENIKAL TRIBALENTEAK + DIMERCAPROL:
Garuneko parasitoak suntsitzeko. 3,6 mg/kg/egun, 3 eguneko tandak eta
erdian 48h, hilabete eta erdian zehar.
• 3 urtetan zehar 6 hilabetero jarraipena.
• Berrerortzeak: %6.
TRATAMENDUAREN ARRAKASTA, FASEA ETA ESPEZIEAREN ARABERAKOA.

TRATAMENDUA GOIZ EMATEA OSO GARRANTZITSUA DA!!
TRIPANOSOMIASI AFRIKARRA – Prebentzioa
• Ez dago triponosomiasia saihesteko profilaxiarik edo
eta kontrola
txertorik.
• Euliarekin kontaktua murriztu eta dentsitatea kontrolatu.
• Euli helduaren kontrako neurriak hartu (tranpak
intsektizidekin).
**Zikloa dela eta: larba bakarra uteroan garatzen dena. Pupa
bakarra eta oso ondo gordeta…. Helburua: HELDUEN KONTROLA.
• Arropa babesleak jantzi (mahuka luzedun kamisetak eta

prakak ez oso meheak, kolore neutroetakoak).
• Kotxeetara sartu baino lehen, eulirik ez dagoala ziurtatu.
• Autobusak ekidin, batez ere eguneko ordurik beroenetan.
• Uxagarriak erabili.
• Diagnostiko eta tratamendu azkarra eta eraginkorra.
eta kontrola
2001. OAU-K (Organisation of African Unity-k): Pan African
Trypanosomiasis Eradication Campaign (PATTEC) kontrol
programa jarri zuen martxan
• Tranpak (Odour baited traps (usainak erakarri) eta koloreekin (Koloreekin erakarri)
• Insektizideekin tratatutako ituak (behiak)
• Intsektizida bota-kanpoan (Ultra volume aerial spraying). 10 egunero (5 guztira,

pupatik ateratzen diren helduak hiltzeko -4-5 aste). Ekologikoki oso kaltegarria
• Intsektizidak zuhaitzetan,…
Momentuz erresistentziarik ez
• Medikamentuak doan.
• Sterile male technique: SMT :bakarrik Zanzibarren (Kontuz, biak bektoreak)

eta kontrola
www.tsetse.org
TRANPAK:
Urdinak erakartzen ditu

eta kolore beltzean
geratzen dira. Intsektizida
gehitzen zaie.
TRIPANOSOMIASI
AMERIKARRA /
CHAGAS
Eragilea: Trypanosoma cruzi
Bektorea: Zimitz hematofagoak
TRIPANOSOMIASI AMERIKARRA edo CHAGAS
• Trypanosoma cruzi-k eragindako gaixotasun zoonotikoa, animaliek eta
gizakiek zimitzen bidez pairatzen dituztena.
• Bektorea: Intsektu triatominoak, zimitz hematofagoak (Rhodnius eta
Panstrongylus).
 Arkupetan, estruktura harritsuetan, zementuaren azpian, arroketan,
egurran, sasitzan, satabietan, oilotegietan, animalien gordelekuetan, …
• Prebalentzia altuko gaixotasuna eta kronikoa (sendaezina).
• Galera ekonomiko handiak (lanerako ezintasuna).
• Antzaz osasuntsu dagozan pertsonen ustekabeko heriotza.
Trypanosoma cruzi – Transmisioa
• BEKTOREA (%80): Zimitz hematofagoen gorotzen kontaktuarekin.
• TRANSFUSIOAK (%16)
• KUTSATUTAKO ANIMALIEN MANIPULAZIOA.
• ORGANOEN TRANSPLANTEAK (bihotza).
• ODOLAREKIN KUTSATUTAKO XIRINGAK ELKARBANATZEA,
LABORATEGIKO ISTRIPUAK,...
• TRANSMISIO KONGENITOA (TRANSPLAZENTARIOA) (Herrialde
endemikoetan (%2-5).
• ZIMITZEN GOROTZEKIN KUTSATUTAKO ELIKAGAIAK (Agerraldiak, %1).
• Bularra emoterakoan??
• Sexualki??
CHAGAS – Epidemiologia eta banaketa geografikoa
PAHO
• Endemikoa Mexikon, Amerika
zentrala eta hegoamerika (21
herrialdetan).
• Transmisioa bereziki zona
landatar eta txiroetan baina
baita hirietan
(migrazio+urbanizioa).
• ~20 milioi pertsona infektatuta
(56.000 kasu barri urtero).
• 2-3 milioi gaixo kroniko.
• Bihotz-gaixoen %30a.
• 12.000 heriotz urtero
(miokardiopatia).
Trypanosoma cruzi
Zimitza
ZIKLO DOMESTIKOA
Ingurumena Gizakia
OIHANEKO ZIKLOA
Oihaneko
gordailuak
Infektatutako pertsonen migrazioak gaixotasunaren sakabanaketa eragin
Rassi et al., 2010

CHAGAS – Trypanosoma cruzi
• Ziklo ebolutiboan zehar, estadio ezbardinak ditu ostalariaren eta

betebeharreko funtzioaren arabera:
• AMASTIGOTEAK.
• EPIMASTIGOTEAK.
• TRIPOMASTIGOTEAK.
AMASTIGOTEAK
• Gizakiaren zelulen barruan (makrofagoak,
neuronak, adipozitoak, kardiakoak eta
eskeletikoak).
• Ugalketarako forma.
• Etengabeko bikoizketa (fisio binarioa).
• Esferikoa (2-5 μm).
• Flagelo laburra, azaleratzen ez dana.
Muskulu kardiakoan
Pseudokisteen apurketa
eta hanturazko
erreakzioa.
EPIMASTIGOTEAK
• Bektorean.
• Intsektuaren hestean / urdailean
ugaldu.
• Luzaxkak edo fusiformeak
(10-20 x 1-3 µm).
• Mintz ondulatzailea, ertzan flagelo
bat daroana.
TRIPOMASTIGOTEAK
• Ugaztunen odolean eta intsektu
triatomideoen gorotzetan.
• Infekzio-forma.
• Ezin da bikoiztu.
• Gorputz luzanga, estua (~18x3 µm).
• Zitoplasma granulotsua nukleo
zentralarekin.
• Mintz ondulatzailea, ertzan flagelo bat
daroana.
www.cdc.gov/dpdx
Trypanosoma cruzi – Bizi-zikloa
Trypanosoma cruzi – Patogenia
Rassi et al., 2010
Trypanosoma cruzi – Patogenia
ZELULEN INBASIOA: neuronak, KARDIOMEGALIA MEGAKOLON MEGAESOFAGOA
makrofagoak, muskulu zelulak

(bihotza + digestio hodia).
Biziraupena bermatzeko
erantzun inmune ekidin.
Gure inmune sistemak:

HANTURA KRONIKOA.
HIPERTROFIA
HIPERTROFIA DILATAZIOA
LINFOZITOEN INFILTRATUA. Fibrosia eta +DILATAZIOA
atrofia. Miokardiopatia eta arritmiak
Hantura, hipetrofia, dilatazioa, Nerbio

sistema autonomaren suntsipena.
CHAGAS – Ezaugarri klinikoak
• Gehienak ASINTOMATIKOAK
• Ziklo biologiko konplexua, eboluzio ezberdina ostalaria (immunitatea) eta
parasitoaren arabera (Trypanosoma cruzi linaje ezberdinak: TcI-VI).
ASINTOMATIKOAK (%70)
INDETERMINATUA
INFEKZIO AKUTUA
SINTOMATIKOAK (%30)
• DIGESTIO HODIAN
• BIHOTZEKOAK
• NERBIO SISTEMA PERIFERIKOAN (oso arraroa)
KRONIKOA
Rassi et al., 2010

1. FASE AKUTUA:
• Inokulazioaren zonaldean hantura eta beroa (Chagoma).
• Parasitatutako zelulen apurketak hanturazko erreakzioa dakar.
• 4-15 egun (bektoriala) edo 25-45 egun (transfusio bidez).
• Asintomatikoa edo arina.
• Sukarra, nekea, gorputzean mina, buruko mina, erupzioak, jateko gogoa galdu,
beherakoak, okadak,….
• Gitxitan miokarditis zorrotza edo meningoentzefalitisa.
• Parasitoak aurkitu odolean.
• Sintomak desargertu arren, tratatzen ez bada, gaixotasunak dirau.
• Erreakzio alergikoak gara daitezke.
ROMAÑAREN ZEINUA
• Zimitzak begitik hurbil utzitako gorotzak, ehun
konjutiboetatik sartu lotan daudenean, gura
barik hazkatzeagatik.
• Hantura, betazalean edema, eritema,
konjuntibitisa, sukar altua.
• Chagasen fase akutuaren adierazlea.
• 30-60 egun iraun. http://www.cdc.gov/parasites/images/chagas/romana_sign.jpg
2. BITARTEKO FASEA edo ZEHAZTUGABEA:
• Infekziotik 8-10 astetara.
• Infekzioa mantentzen da, baina asintomatikoki, urte batzuetara berriro
aktibatuz.
• Odolean parasitorik ez.
• Infektatuen %30ek gaixotasun ahulgarria garatu.
3. FASE KRONIKOA:
• Bihotza. %30: Miokarditis kronikoa,
tronbosi intrakardiakoak, bentrikuluan
atrofia, erdiko mintzaren lodieraren
murrizketa, handitutako bihotza, ondo
ponpatzen ez dauana,, arritmiak 
bat-bateko heriotza.
• Handitutako hestegorria eta kolona
(jateko eta kaka egiteko arazoak) 
desnutrizioa ekar daike. %6. https://classconnection.s3.amazonaws.com/210/flashcards/1428210/png/31343061554863.png
• Lesio neurologikoak, dementzia. %3.

• Sistema immune konprometitua daukienen kasuan erreaktibazioa gerta
daiteke eta Chagas larria garatu.
CHAGAS – Diagnostikoa
• AURREKARIAK: area endemikoan egon/bizi?,
trasfusiorik?, laborategiko istripurik?...
• METODO ZUZENAK:
• Prestakinen behaketa mikroskopioan
(FASE AKUTUAN; kronikoan parasito
kopuru baxua). Trypansoma cruzi parasite in a thin
blood smear. (CDC Photo)
• Giemsa tindaketa
• PCR, rtPCR, komertzialak: ITUA: kDNA kinoteplastoa ala minisatelite DNA
ARAZOAK FASE ZEHAZTUGABE / KRONIKOETAN:

Aldizkako parasitemia intermitentea
Odol laginen behaketa mikroskopioan ez
erabilgarria  Parasitoa ehunetan
PCRaren S < %50
CHAGAS – Diagnostikoa https://web.stanford.edu/class/humbio103/ParaSites2004/Trypanosomiasis/Tr
ypanosoma%20cruzi%20xenodiagnosis.jpg
• METODO EZ-ZUZENA:
• Xenodiagnostikoa (bektoreetan kultibatu,
zimitzak), hemokultiboa (odolean) edo
animalietan inokulazioa. 30 egun. Oso
espezifikoa.
• Proba serologikoak (ELISA, IF, Western-blot).
Gutxienez 2 proba serologiko, eta
diskordantzia badago hirugarren bat egin.
Ig M: Infekzioan zehar agertu eta fase
kronikoan ia ez-detektagarria.
Ig G: Infekziotik 2-3 astetara eta detektagarria
gaixotasunaren fase guztietan.
Falso positibo ugari. https://api.army.mil/e2/c/images/2013/06/03/298535/size0.jpg
Immunofluoreszentzia
Kultiborako LIT- (Liver Infusion Tryptose)

CHAGAS – Tratamendua
• Farmakoen dosiak adinaren arabera, 60 egunetan zehar.
• TRATAMENDU PARASITARIOA: Fase akutuan eta jaiotzetikoan eraginkorrak.

• BENZNIDAZOL
• NIFURTIMOX **Zeharkako efektuak!!!
• PIRIMETAMINA
• TRATAMENDU SINTOMATIKOA: Bihotzeko arazoak eta arazo gastrointestinalak.

• Taupada-markagailua eta arritmientzako farmakoak.
Fase akutuko kasuak azkar tratatuz

gero → %70-100 sendatu
SENDAKETAREN IRIZPIDEAK:
 Tratamenduaren ostean, proba
serologikoek negatibo emotean.
 Antigorputz litikoen
desagerpena emotean.
CHAGAS – Prebentzioa eta kontrola
• Ez dago gaixotasuna saihesteko farmakorik edo txertorik.
• Bidaiarien kasuan, kalitate txarreko etxeetan lo egitea ekidin.
• Etxeetan eta moskiteretan intsektizida bota (aerosol piretroideak).
• Arropa babesleak erabili lo egiteko eta azalean uxagarriak emon.
• Ez utzi zimitzen kontaktuan egon daitekezan elikagaiak tapatu barik.
• Herrialde endemikoetako etxeen baldintzak hobetu eta apurtutako
lekuak konpondu.
• Leihoen, ateen, hormen eta sabaiaren inguruan egon daitekezan
arrakalak zigilatu.
• Etxetik kanpo egon daitekezan arrokak eta egur pilak kendu.
• Bektorearen control biologikoa
http://www.who.int/campaigns/world-health-day/2014/photos/chagas/en/
Transmisioa oihaneko
zikloan gertatzen
denean→ ENZOOTIKOA
Gordailu ugari: Peridomestikoa:

armadiloak, txakurrak,
mapatxeak, katuak..
marsupialak…
Kontrol ekimenak:
Bektorea
Transfusioak/trasplanteak
1991. Hego Kono Ekimena

(INCOSUR)
Uruguay (1997),
Txile(1999), Brasil (2006
zonaldeko), Paraguay, BOLIBIA (!!!)
Argentina. Amazonas.
1997. Andeen Ekimena
(IPA):
Zailena: oihaneko
Kolonbia, Ekuador, Peru, zikloa eta
Venezuela domestikoaren
elkartzea.
1998: Erta Amerika eta
Mexikoko Ekimena
2004. Amazonas-eko
ekimena (Amcha):Bolibia,
Brasil, Kolonbia, Ekuador,
Guyana, Peru, Surinam eta
Venezuela
Transmisio bektoriala: IVM eskema: KONTROL INTEGRATUA
ZIMITZEN KONTROLEAN,
ABANTAILAK:
 Garapen geldoa dute eta
arrautz gutxi jartzen dituzte.
 Etxe berdinean: fase guztiak
aurki daitezke: arrautzak,
ninfak, helduak.
 Ez dira asko mugitzen.
Dispertsio gutxi.
 Genetikoki homegeneoak dira.
PLANA:
HASIERAKO LANDA LANA: Zonaldean inzidentzia/prebalentziari
buruzko informazioa + laginketa+ ingurumen faktoreen ikerketa
(etxe kalitatea etab). (oihanean: gordailuak: laginketa)
EKINTZA: Biosaiakuntzak:
intsektizida mota
eta dosia
FISIKOAK: Etxeen hobekuntza (Adobea, palmondo zapaiak…). aukeratzeko
Animaliak (oiloak ) etxebizitzatik urrundu.
KIMIKOA: RS (residual spraying). Piretroideak etxe eta etxe
inguruan bota. (kontrola 3-6 hilabeteetan). Margoak?
Enzootikoan (oihanean): uxagarriak.
HEZIKETA: etxeen hobekuntza+ kontaktu murrizketa
+monitorizazioan (Moskiterak+plastikoak)
MONITORIZAZIOA:
Inzidentzian efektua? Zimitzak? Etxeekoek eta laginketa bitartez. Monitorizaziorako
zimitz tranpak.
Vector Control - Methods for Use by

Individuals and Communities (WHO, 1997)
Espazio-Intsektizidak (15 min gela osoan)

Zapaiak aldatu.
Palmerondo hostoak kendu.
http://www.who.int/campaigns/world-health-
day/2014/photos/chagas/en/
Vector Control - Methods for Use by Individuals and Communities (WHO, 1997)
TRANSMISIO EZ BEKTORIALAREN KONTROLA

• Odol eta organo EMAILEEN SCREENING-A (Serologia)
• SORTZETIKOAN: ANTIGORPÙTZAK + PCR + ERDITZEA

 Diagnostikoa + jarraipena + haurraren tratamendua.
Haurdunaldi eta edoskitzean ezin zaio amari
nifurtimox ala benznidazolik eman!!!!
• Kutsatutako ELIKAGAIEN KONTROLA. ZIMITZAK +

GOROTZAK
**Estatuan organo eta odol emaileetan

screening-a/behaketa derrigorrezkoa 2005etik.
FILARIOSIAK
FILARIOSIAK
GAIXOTASUNA NEMATODOA BEKTOREA

Filariosi linfatikoa Wuchereria bancrofti ELTXOAK (Culicidae)
Brugia timori
Brugia malayi
Mansonelosia Mansonella spp. Culicoides
(Ceratopogonidae)
Onkozerkosia Onchocerca volvulus Simulium spp.
EULI BELTZA (Simulidae)
Loasia Loa loa Chrysops spp
EZPARA (Tabanidae)
Espezie aniztasuna:
GAIXOTASUNAREN KONTROLERAKO GARRANTZITSUA
FILARIOSI LINFATIKOA
Eragileak: Wuchereria bancrofti
Brugia timori
Brugia malayi
Bektorea: Eltxoen genero ezbardinak
FILARIOSI LINFATIKOA
• Bektorea: eltxoen ziztada errepikatuen bidez
transmititu (hilabete/urteak).
• Area geografikoaren arabera: CDC Photo; DPDx
Microfilaria of Wuchereria bancrofti

• Afrikan Anopheles
• Amerikan Culex CDC Photo; DPDx
• Asian eta Pazifikoan Mansonia eta Aedes

• Mikrofilariek gizakiaren linfa-sisteman bizi dira eta
suntsitu egiten dabe.
• Gaixotasuna, hanturak eta hodien okupatze fisikoak
eragiten dau. Microfilaria of Brugia malayi
• Mundu-mailan ezgaitasunaren kausarik nagusiena.

FILARIOSI LINFATIKOA – W. bancrofti eta B. malayi
Metazooak dira: HELMINTO NEMATODOAK.
HELDUAK: MIKROFILARIAK:
• dimorfismo sexuala. • 300 μm.
• Arrek 20-40 mm eta emeek 80 mm. • Barruan garatutako organismorik ez.
• Emearen uteroan mikrofilariak. • Zorro bat daukie.
• Diagnostiko forma.
Oregon State Public Health Laboratory
Adults of W. bancrofti. Microfilaria of W. bancrofti

Arra ezkerrean, emea eskuinean.
FILARIOSI LINFATIKOA – Epidemiologia
• Eskualde endemikoetan bizi diranek arrisku altua.
• Bidaiariek arrisku baxua.
• 120 milioi pertsona infektatuta 73 herrialdetan.
• Endemikoa area tropikal eta subtropikaletan (73 herrialde): Asia, Afrika,
Pazifiko Mendebaldea, Karibea eta Hegoamerika.
• Prebalentzia handiena: Afrikan eta Indian.
https://hdi.no/project/lymphatic-filariasis/
FILARIOSI LINFATIKOA – Epidemiologia
• Gaixotasunak baliaezintasun eta desfigurazio handia sortzen

du : pertsonen osasunean, lanean eta sozio-afektiboki galera
handiak.
• DALY = Gaixotasunak sortutako baliaezintasunaren ondorioz
galdutako urte osasuntsuen eta produktiboen kopurua.
2,8 milioi DALYs Filariosiari asoziatuta

FILARIOSI LINFATIKOA – Transmisioa
BEKTORE EZBERDINAK
Wuchereria bancrofti ZONALDEAREN ARABERA
Brugia malayi
Brugia timori
ELTXOAK
ANTROPONOTIKOA:
GIZAKIA Wuchereria eta
Brugia
Tximinoak, felinoak,…
ZOONOTIKOA: Brugia
Ziklo antroponotikoa eta zoonotikoa ezbardinak dira

FILARIOSI LINFATIKOA – Bektoreak
Diptera: Culicidae
ANIZTASUNA
BIOLOGIA EZBERDINA
KONTROL NEURRI EZBERDINAK
Aedes Culex Anopheles Mansonia

spp. spp. spp. spp
Wuchereria bancrofti – Bizi-zikloa
Culex, Anopheles, GAUEZ GEHIENAK
Mansonia, Aedes L3 larbak eltxoen ziztadak
eragindako zaurian zehar sartu
Hodi linfatikoetan
heldu bilakatu
5-7 urte bizi

1-2 aste
Eltxoaren muskulu HELDUAK
torazikoetan larba faseak
garatu.
Gehiegi badaude eltxoa hil Mikrofilariak ekoiztu
Odolera eta linfara
migratu
(gehienetan GAUEZ)
MIKROFILARIAK
Eltxoek odola xurgatzerakoan

mikrofilariak barneratu
Brugia malayi eta Brugia timori – Bizi-zikloa
Anopheles, Mansonia
Mikrofilariak ekoiztu
Odolera eta linfara
migratu
(gehienetan GAUEZ)
FILARIOSI LINFATIKOA – Aldizkakortasuna
ALDIZKAKORTASUNA: Odolean
dauden mikrofilaria kopuruaren
fluktuazioa 24 h zehar.
• Periodikoa: egunez ala gauez

BAKARRIK.
• Subperiodikoa:
MOMENTUORO, BAINA
GEHIAGO gauez ala egunez.
• Aperiodikoa: 24 orduz
detektatu odolean.
Bench Aids for the diagnosis of filarial infections. WHO. 1997

FILARIOSI LINFATIKOA – Aldizkakortasuna
Species and forms of Geographic Vectors Zoonotic reservoirs
filariasis distribution
W.bancrofti
Nocturnal periodic Tropics +Subtropics Anopheles spp, Culex, None

(except Polynesia) quinquefasciatus
Papua New Guinea +Mansonia uniformis

Phillipines Ochloretatus togoi
Diurnal subperiodic Polynesia Aedes spp None
Nocturnal Thailand Ochloretatus spp. None

subperiodic
B. malayi
Nocturnal periodic South Asia, India
eastwards Anopheles spp. Not important
China
Nocturnal Malaysia, Indonesia, Mansonia Monkeys and wild
subperiodic Thailand and and domestic cats
Philippines
B. timori Timor, Flores and Anopheles None
Nocturnal periodic other Indonesian barbirostris
islands
Banaketa geografikoaren eta bektorearen arabera

aldatu egiten da parasitoaren aldizkakortasuna
FILARIOSI LINFATIKOA – Patologia eta sintomak
• Toki endemikoetan esposizioa konstantea da 
Akumulazioa.
• Gaixotasun zirkulantea baxua (<%1). Arraroa
bidaiarietan. GOGORATU: bektorean ez da
multiplikaziorik gertatzen.
• Zizare helduak linfatikoetan : blokeoa. Inflamazioa
dago-linfatikoen handitzea.
• Patogenesia zizare kopuruaren + ostalariaren
immunitatearen + infekzio bakteriano sekundarioen
araberako.
• Gehienak asintomatikoak eta ez dabez inoiz sintoma
klinikoak garatzen, sistema linfatikoan kalteak euki arren.
• Infektatzetik urte batzuetara gara daitekez sintomak.
• Zizare helduen heriotzak, hanturazko erantzunak
eragiten dauz hodi linfatikoetan. Granulomak.
• %30ko kasuetan urterekin LINFEDEMA garatuko dabe (BUXAPEN KRONIKOA):
• Sistema linfatikoaren disfuntzioa  likidoen metaketa eta hantura.
• Orkatilaren forma galdu.
• Sukar filarioa (irregularra eta urteetan zehar errepikaria), mina hodi
linfatikoetan eta ondoez orokorra.
• Batez ere hanketan. Baita besoetan, bularretan eta genitaletan ere.
• Azalean eta sistema linfatikoan infekzio bakteriar gehiago.
• Linfedema denbora luzez eukitean (kronifikazioa), azalaren lodipena eta
gogortzea gertatzen da  ELEFANTIASIA (desitxuratuta).
• Gizonetan HIDROZELEA: Eskrotoaren hantura (W. bancrofti): min
zorrotza, sukarra, filariak hidrozelearen likidoan, ezgaitasun sexuala.
• Lan egiteko ezgaitasuna.
• Nahiz eta parasitoa hilda egon gara daiteke.
• Hodi linfatikoen apurketak Kiluria eragin (gernu larrosa argia-zurixka).
LINFEDEMA
HIDROZELEA
CDC photo
ELEFANTIASIA
• BIRIKIETAKO EOSINOFILIA TROPIKALA ere gara daiteke. Batez ere
Asian: Eztula, sukarra, eosinofilia, arnasteko arazoak, IgE altua,
antigorputz antifilariko +ak, erradiografietan infiltratuak.
Tratamendurik gabe FIBROSIA sortzen da.
**Diagnostiko bereizgarria: asma, tuberkulosia, estrongiloidosia,
eskistomiasia, askariosia, toxokariasia,…
Wuchereria Bancrofti vs. Brugia malayi
• Brugia-k ez dau normalean kalte

genitalak edo kiluria eragiten.
• Brugia-k eragindako elefantiasia
belaunetatik behera mugatuta
egoten da.
• Brugia-rekin ez dira filaria helduak
mugitzen ikusten ekografian.
FILARIOSI LINFATIKOA – Diagnostikoa
• BEHAKETA MIKROSKOPIKOA: Mikrofiliarien behaketa odoletik,
gernutik batzuetan. Azaletik EZ. Begietatik EZ.
• Mikrofilaria ikusi ahal izateko: KONTZENTRAZIO TEKNIKAK +
TINDAKETA (Giemsa, hematoxilina-eosina, Metileno urdina).
** Laginak gauetan hartu behar dira, munduko lekurik
gehienetan odol-zirkulazioan bakarrik aldizkakotasun
gautarrarekin aurki daitekelako (22h-2h). Salbuezpenak!!
http://www.cdc.gov/dpdx/lymphaticFilariasis/gallery.html
W. bancrofti Brugia malayi Brugia timori
FILARIOSI LINFATIKOA – Diagnostikoa
• PROBA SEROLOGIKOAK:
Immunoentsegu entzimatikoa.
Antigenoen edo antigorputzen detekzioa
(IgG4 antifilariko altua). Askotan
negatiboak, linfedema infekziotik urte
batzuetara ager daitekelako. ELISA,
Immunokromatografia (ICT).
Ez dago Brugia malayi-rentzat Ag
bidezko detekziorik.
• PCR: Ez dira oso onak.
• BIOPSIAK eta EKOGRAFIA zizare

helduak ikusteko. Ez dira asko erabiltzen.
serpiginous calcifications in
the mammogram.
FILARIOSI LINFATIKOA – Tratamendua
• DIETILKARBAMAZINA ZITRATOA (DEC): Odoleko mikrofilariak eta

heldu batzuk hil. Gaixotasunaren fase kronikoan ez-eraginkorra (linfedema
eta elefantiasia). 6 mg/kg/egun 1-12 egun.
**Ez da komenigarria Onkozerkosia eta Loasia daukien pertsonetan (oftalmia
larriagotu batean eta bestean entzefalopatia eta heriotza eragin daike).
• IVERMECTINA: Mikrofilariak hil, helduak ez (linfedema eta hidrozelea ez

saihestu).
• DOXICICLINA: 200 mg/egun 4-6 aste. Heldua hil.
• Krema ANTIBAKTERIAR edo ANTIFUNGIKO topikoa desinfektatzeko.
• Hidrozelearen kasuan, KIRURGIA (DECaren tratamenduarekin ez hobetu)

 kalte larria.
FILARIOSI LINFATIKOA – Prebentzioa eta kontrola
• Eltxoen ziztada ekidin (iluntzetik argitu arte):
• Moskiteren azpian lo egin.
• Mahuka luzeko kamisetak eta prakak.
• Larruazalean uxagarriak jarri lo egiteko.
• Hanpatutako area egunero ur eta xaboiarekin ondo garbitu bigarren-
mailako infekzioak ekiditeko.
• Hanpatutako besoak eta hankak trebatu linfaren fluxua hobetzeko.
• Intsektizidak, larbizidak,… Bektoreen kontrol biologikoa
• Kanpainak: eltxoen populazioa kontrolatu eta herrietan medikamentuak
banatu odoleko mikrofilarien maila jeisteko eta infekzioaren transmisioa
murrizteko  MONITORIZAZIOA
WHO-k 2000. urtean Global Programme to Eliminate
Lymphatic Filariasis (GPLF) martxan jarri zuen….
TRATAMENDU MASIBOA parasitoaren kontrolerako.

MASS DRUG ADMINISTRATION (MDA).
Helburua: 2020-rako gaixotasuna erradikatzea. (EZ DA LORTU)
Tratamendua mikrofilaremia jaisteko zonaldearen arabera.

Aukerak (urtero 5 urteetan zehar):
• Ivermectina (150-200 μg/kg) +albendazol (400mg), onkozerkiasia
endemikoa den zonaldeetan.
• DEC (6mg/kg) + albendazol (400mg) onkozerkiasia endemikoa ez den
tokietan
• Loasia dagoen tokietan : albendazola (400mg) bakarrik
Bektoreen kontrola egiten da ere.

Informazioa osotzeko errekurtsoak
https://apps.who.int/neglected_diseases/ntddata/lf/lf.html
https://www.who.int/lymphatic_filariasis/epidemiology/en/
https://www.cdc.gov/parasites/lymphaticfilariasis/index.html
https://www.who.int/es/news-room/fact-sheets/detail/lymphatic-filariasis
FILARIOSIAK
ONKOZERKOSIA
Eragileak: Onchocerca volvulus
Bektorea: Simulium (Euli baltza)
ONKOZERKOSIA
• Eragilea: Onchocerca volvulus.
• Transmisio bektoreak: Simulium (euli baltza).
• Ibai eta erreka emaritsuetan.
• Ziztada errepikatuak.
• Gaixotasun kronikoa baina ez hilgarria.
Blackflies are the vector for
• Itsutasuna eta azal ahulgarria eta desitxuratzailea onchocerciasis.
eragin.
ONKOZERKOSIA – Onchocerca volvulus
HELDUAK: MIKROFILARIAK:
• Filariformeak eta zuriak. • Azalean eta ehun konektiboko
• Arrek 23-40 cm eta emeek 20- linfa-hodietan.
70 cm. • Batzuetan odolean, gernuan,
• Azal azpiko noduluetan karkaxan edo begietan.
• 3-4 ugalketa ziklo/urte  • 220-360 x 5-9 µm.
200.000-400.000 mikrofilaria
bakoitzean.
Heldua Mikrofilaria
ONKOZERKOSIA – Epidemiologia
• Infektatutako %99 Afrikakoak. Besteak Ekialde Ertainan (Yemen) eta
Amerikan (Mexiko, Guatemala, Ekuador, Kolonbia, Venezuela eta Brasil).
• Batez ere area landatar urrunetan, ibaietatik eta erreketatik hurbil.
• Bidaiariek onkozerkosia pairatzea arraroa da (ziztada infektagarri bat
baino gehiago behar dira gaixotasuna pairatzeko).
• Area endemikoetan zonaldeka desberdintasunak daude: Afrika
Mendebaldean (sabanan) patologia asko, oihanean gutxi  Ez dago
harremanduta zizare kopuruarekin  Ostalaria???
18-25 milioi pertsona

infektatuta.
300.000 pertsona itsu
onkozerkosiaren ondorioz.
800.000 pertsona
ikusmen arazoekin.
ONKOZERKOSIA – Transmisioa
Simulium (Diptera : Simuliidae)

Onchocerca
volvulus
Afrikan: Simulium damnosum

Euli beltza: Ameriketan: S. ochraceum
Blackfly
Egunez ziztatzen dute.
Emeek bakarrik
Gizakia
Indar handiko Ibaien inguruan.

River blindness
Onchocerca volvulus – Bizi-zikloa
L3 L4-heldua
Euli baltzak ziztada
errepikakorren bidez
filarien L3 larbak sartu
AZAL AZPIAN:
aldizkakortasunik ez!
3-20 hilabete
HELDUAK:
AZALPEKO
NODULOAK
10-12 egun
10-15 urte bizi
Noduluetan erantzun
immunetik babestuta
MIKROFILARIAK
AZALEAN, LINFA-HODIETAN,
2-3 urte bizi ODOLEAN,…
Odola xurgatzean mikrofilariak irentsi
ONKOZERKOSIA – Patologia eta sintomak
AZALEKO SINTOMAK
• Azalean hantura arinak gertatzen dira, baina kronikoak.

• Periodo prepatentea: 10-20 hilabete (larbak aurkitzen hasi arte).
• Sintoma gehienak hildako larbekin erlazionatuta.
• Likenifikatutako onkodermatitis papular kronikoa: enbor eta gorputz-
adarretan. Azal sikua, iktiosiformea, likenifikatuta, pigmentatuta,
ezkatatuta, hiperkeratosia, saurio azala.
• Atrofia: Elastikotasunaren galera ipurmasailetan, markatutako
tolesdurak. Burusoiltasuna, anhidrosia.
Lesión de atrofia de piel en la región glútea;

Sierra de Parima, foco amazónico
AZALEKO SINTOMAK
• Diskromia: Despigmentatutako • Onkozerkomak: Filaria helduak

areak eta hiperpigmentatuta daukiezan kiste esferikoak edo
folikuluen inguruan. oboideak. Larruazal azpian, buruan,
Linfadenopatia, linfedema. enborrean, ipurmasailean.
Denborarekin fibrosia eta
kaltzifikazioa. Normalean 3-6.
BEGIETAKO SINTOMAK
• Begietako asaldurak: Mikrofilariak begietako

aurreko kamaran (atzeko kamarara hel
daitekez). Fotofobia, negarra, konjuntiban
edema eta gorritasuna, konjuntibaren
baskulizazioa eta pigmentazio okrea,
betazalean edema, korneako keratitisa,
itsutasun portzentaia altua.
• Infekzioa kronikoa bihurtzean: Keratitis

esklerosantea (afektatutako gune osoa
opaku) → kornea osoaren opazitatea→
itsutasuna
• Nerbio optikoaren hantura → ikusmen galera

→ behin-behineko itsutasuna
KALTE LINFATIKOAK
• Adenitis, folikuluetako hiperplasia, fibrosia, buxapena, edema

linfatikoa, zintzilikatutako izterrondoko elefantiasia.
• Gongoil inginalean fibrosia: hanging groin

ESTADIO AKUTUA edo MAZZOTIREN ERREAKZIOA
• Bat-batean edo dietilkarbamazinarekin tratatzerakoan agertu.

• Sukarra, zefalea, okadak, anorexia, goragaleak, mialgiak, sabelaldeko mina,
beherakoak, epistaxia.
• Onkodermatitis papular akutua: eritema iluna, edema eta papulak, besikulak
eta babak, azkura bizia aurpegian, lepoan, enborrean eta gorputz-adarretan.
• Fotofobia, konjuntiban edema eta gorritasuna, erresumina, gorputz arrotzaren
sentsazioa.
• Eritema eta edema gogorra eta elastikoa aurpegian, edo pigmentatutako
plakak betazaletan, masailetan, belarrietan edo lepoan.
ONKOZERKOSIA – Diagnostikoa
• Zaila infekzio arinetan (bidaiariak)
• AZALAREN EBAKUNTZA edo
BIOPSIA (Skin snip):
o Lagina: Azal zati txiki bat hartzen da
o 6 lagin ezberdin (posible denean)
o Hartutako biopsiak porta batean
jartzen dira, serum fisiologiko apur bat
botatzan zaie eta mikrofilariak
azaleratu egiten dira (momentuan, Left: A physician takes a skin sample from a patient for a skin snip biopsy by elevating a piece of skin with a
needle and shaving it off with a scalpel. Right: A physician takes a skin sample from a patient for a skin snip
ordura,...). biopsy using a sclerocorneal biopsy punch. Images courtesy of Thomas B. Nutman, MD, Laboratory of Parasitic
Diseases, NIAID, NIH
http://apps.who.int/iris/handle/10665/37156
Mikrofilariak normalean
azalean aurkitzen ditugu
baina ODOLEAN ere aurki
ditzakegu.
Zorro gabe.
Buztanaren puntan nukleorik ez.
Tamaina: 150-368 μm x 8-9 μm
• HISTOLOGIKOA: KIRURGIA bidez noduluak kendu eta zizare HELDUAK
identifikatu (Hematoxilina-Eosina tindaketa erabiliz normalean).
http://www.cdc.gov/dpdx/onchocerciasis/gallery.html#adults http://www.cdc.gov/dpdx/onchocerciasis/index.html
• ARRAILDUN LANPARA begietako infekzioetarako: Mikrofilarien behaketa
begi-kamaran, kornean eta kristalinoan, eta honeek eragindako lesioak.
• ELISA: Antigorputzen detekzioa. Antigotputz orokorra filariasi
guztientzako. Ez ezbardindu egungo eta iraganeko infekzioak.
• PCR: Ez du sentikortasun onik.
• MAZZOTTIREN TESTA: Dietilkarbamazina 50 mg emon (orala/topikoa) 
15 min hantura, azkura, erupzio papularra, mialgiak, artralgiak, edema,
sukarra eta ondoeza. (24 h larriagotu; 4-5 egunetan desagertu).
Arriskutsua. Oralarekin erreakzio sistematiko larriak eta
ikusmen arazoak gerta daitezke.
Ezin da erabili begietan kalteak dituzten pertsonetan
Mazzotiren erreakzioa Arraildun lanpara /slit lamp
https://en.wikipedia.org/wiki/Mazzotti_reaction
ONKOZERKOSIA – Diagnostiko bereizgarria
1. Adenopatia bakteriarra Lipoma
2. Lipomak.
3. Zistizerkosia.
4. Lepra lepromatosoa.
5. Ezkabia.
6. Dermatitis atopikoa.
Adenopatia bakteriarra
Zistizerkosia muskuluetan
Lepra lepromatosoa Ezkabia Dermatitis atopikoa

ONKOZERKOSIA – Tratamendua
• IVERMECTIN: Mikrofilariak hil. 150 mg/kg dosi bakarra, 6 hilabetero
sintomak desagertu arte.
+
• DOXYZICLINA: Helduen %60 hil eta emeen %80-90 antzutu. 200 mg
egunero, 6 astetan zehar.
• KIRURGIA noduluak kentzeko.

** Lehen erabiltzen ziran SURAMIN eta DIETILKARBAMAZINA ez dira erabiltzen gaur
egun  Suraminak toxizitate-maila altua; DECek onkozerkosiak eragindako
itsutasuna bizkortu.
** Loa loa-s infektatuta ez dagoala ziurtatu  albo-ondorio larriak ekar daikez.

ONKOZERKOSIA – Prebentzioa eta kontrola
• Egunean zehar euli baltzen ziztada kontrolatzeko: uxagarriak,
mahuka luzeak erabili, permetrinaz bustitako arropak,…
• Ibaietan intsektizida bota. Korrontea dela eta behin baino
gehiagotan bota behar da.
• Tranpak izotz lehorrarekin (CO2-arekin). Argiarekin bakarrik gutxi
harrapatzen dira.
• Ez dago onkozerkosia saihesteko txertorik ezta farmakorik ere,
baina area endemikoetako biztanleriari ivermectina emon
onkozerkosiaren profilaxi moduan.
http://gala.gre.ac.uk/12219/1/Doc-0568.pdf
http://www.who.int/apoc/onchocerciasis/control/en/
OCP: ONCHOCERCIASIS CONTROL PROGRAMME
1945-1956: Kenian bektoreen erradikazioa ARRAKASTA PARTZIALA

DDT erabiliz. Onchocerca desagertu zen. • DDT ingurumenarentzako OSO toxikoa.
1948-1952: Zairen (orain Kongo_DRC) Ezin da erabili.
• Bektoreen erradikazioa foko isolatu
1962-1963: Burkina Fason arrakasta gabe
batzuetan lor daiteke bakarrik.
1974-1973 Uganda. 1973 ean bektorerik ez. • Kontrolerako interbentzioaren hedapena
handia izan behar da.
TEMEPHOS eta beste larbizidak erabiliz ARRAKASTATSUA

errotazioan. Larbizida arrunta.
50.000 km ibai espraitu helikopteroak erabiliz.
1992. Ivermectina profilaxi moduan sartu. Honi esker, estimazioen arabera:
125.000-200.000 pertsona ez ziren itsu geratu
30 milioi pertsonek 11 herrialdeetan ez zuten
begi lesiorik izan
IVERMECTINA eraginkorra izateko 1,5 milioi pertsonetan infekzio desagertu ziren.
25 milioi hektarea ibai inguruan bizitzeko
gutxienez 15 urte igaro beharko dira seguru bihurtu ziren berriro.
2002-tik aurrera
OEPA( Onchocerchiasis Elimination Programme for the Americas)
Brasil, Colombia, Ecuador, Guatemala, Mexiko eta Venezuela
APOC (African Programme for Onchocerciais Control )
Community
treatment
with
Ivermectin
(CDTI)
Monitoring
+ evaluation
Vector
elimination
https://www.who.int/apoc/en/
www.oepa.net/proceso.html
Onkozerkosiaren errotik kentzearen zertifikazioa Ekuador eta
Kolonbian
erradikatuta
LOASIA
Eragileak: Loa loa
Bektorea: Chrysops spp. (Ezparak)
LOASIA
• Eragilea: Loa loa. «Begi afrikarraren zizarea».
• Transmisio bektoreak: Crysops sp. (ezparak).
• Egunean zehar ziztatu.
• Basoetako errezel dentsoetan.
• Sazoi euritsuetan gehiago.
Eme helduak: 40-70 x 0,5 mm.
• Suak eta pertsonen mugimenduak erakarri. Ar helduak: 30-34 x 0,4 mm.
Mikrofilariak: 250-300 x 6-8 μm.
• Begietan kalteak, baita angioedema lokalak ere.
• Loa loa-ren presentziak, onkozerkosiaren eta
filariasiaren kontrola mugatu dauz.
LOASIA – Epidemiologia eta banaketa geografikoa
• Afrika mendebaldean eta erdialdean.
• 3-13 milioi pertsona infektatuta.
• Arrisku altuagoa baso euritsuetan bizi diranak. Bidaiariek arrisku baxua.
https://www.who.int/apoc/raploa/en/
LOASIA – Bizi-zikloa
GOIZEZ HELDUAK: AZALPEAN.
KONJUNTIBAN
17 urte bizi
5-6 hilabete
7-12 egun
Mikrofilariak:
odolean LZR…*
1 urte bizi
ALDIZKAKORTASUNA
Egunez periodikoa
LOASIA – Patologia eta sintomak http://www.vacunasyviajes.es/vacunasyviajes/Loiasis_Atlas.html
• Gehienak asintomatikoak.
• Eosinofilia.
• Hantura eta azkura gorputzeko edozein lekutan (angioedema lokala),
normalean artikulazioetatik hurbil, ez mingarria  CALABAR-ren HANTURA.
• ZIZARE HELDUAREN MIGRAZIOA BEGIRA: Begietako kongestioa, azkura, mina,
argiarekiko sentikortasuna. Ikusmenean kalte larririk ez. Ordu batzuk iraun
(aste bat baino gitxiago).
• Beste sintoma batzuk:
• Azkura orokorra, urtikaria, muskuluetan, artikulazioetako
mina, nekea.
• Zizare helduen migrazioa larruazalpean
• Guruin linfatikoen hantura, eskrotoaren hantura.
• Birikian infiltrazioak likidoarekin.
• Giltzurrunetan kaltea.
http://www.cdc.gov/dpdx/loiasis/index.html
• Bihotzeko muskuluen orbaintzea.
LOASIA – Diagnostikoa
• HELDUAREN identifikazioa begitik edo azal azpitik kendu ondoren.
• MIKROFILARIAREN identifikazioa odol frotis batean (herrialde
endemikoaren ordutegian 10:00-14:00h). Giemsarekin tindatu.
Kontzentrazioa behar infekzio arinetan.
• DIAGNOSTIKO SEROLOGIKOA: ELISA. Ez ezbardindu egungo eta
iraganeko infekzioak. Antigotputz orokorra filariasi guztientzako.
• PCR: Ez oso ona. Gutxienez 50 mikrofilaria/ml behar.
LOASIA – Tratamendua
Tratamendua zaila, farmako batzuekin albo-ondorio larriak gerta daitekezalako.
Batzutan famakoekin ez tratatzea hobe.
• KIRURGIA erabilgarria da begien azaleran edo azalean ikusgarriak diran
helduek eragindako sintoma lokalekin amaitzeko (anestesia lokala).
• DIEMETILKARBAMAZINA (DEC): Gaixoak mikrofilariarik ez
daukazanean. 1-2 dosi, batzutan albendazolarekin batera.
Profilaxi moduan erabil daiteke bidaia luzea egingo daben bidaiarientzat
(300 mg astero).
**Entzefalopatia larria gara daiteke farmako honekin mikrofilariak
hiltzean. Mikrofilaremia dagoenean : IVERMECTINA emango dugu.
• Antiparasitarioen erabilpenaren ondorioz sintomak larriagotu: Sintoma
arintzeko ANTIHISTAMINIKOAK edo KORTIKOIDEAK lehenengo astean.
ALBENDAZOL: 200 mg 2 dosi/egun, 21 egunetan zehar. Helduak ere hil.

Loasi eta Onkozerkosi kontrol programekin kontuz!!!  Mikrofilaremia
jeitsi Albendazolarekin DEC erabili baino lehen!!!
LOASIA – Prebentzioa eta kontrola
• DEC 300 mg asteroko profilaxia zona endemikoetara bidaiatuz gero.
• Ez dago loasia saihesteko txertorik.
• Ezparen ziztada ekidin: egunean zehar mahuka luzeko kamisetak eta
prakak, larruazalean uxagarriak jarri, arropa permetrinaz busti,…
• Egur suen kea ekidin, ezparak erakarri egiten daualako.
Informazioa osotzeko errekurtsoak
https://www.who.int/es/news-room/fact-sheets/detail/onchocerciasis
https://www.cdc.gov/parasites/onchocerciasis/index.html
https://www.who.int/apoc/en/
www.oepa.net/proceso.html
https://www.cdc.gov/parasites/loiasis/index.html
https://www.seimc.org/contenidos/ccs/revisionestematicas/parasitologia/ccs-
2010-parasitologia.pdf
TRAKOMA
Chlamydia trachomatis
BEKTORE MEKANIKOAK: EULIAK
EULIAK PATOGENO UGARIREN BEKTORE MEKANIKOAK DIRA
Bereziki garabidean
dauden herrialdeetan
GIZAKI eta osasun baldintzakk
txarrak diren
egoeretan…
ELIKAGAIAK EULIAK GOROTZAK Albaitaritzan /

Abelzaintzan
PATOGENOAK
ERRESISTENTEAK
GIZAKI
Patogenoen garraioa Patogenoak
gorputzean
Alexey Goral. Wikipedia. CC-BY-SA-3.0
zehar itsatsita
edo digestio
hodian egon
daitezke
GOROTZETAN
ERREGURGITAZIOA /
GORAKOAK
Patogenoak
Itsatsita
Euli guztiak ez dira bektore mekanikoak izango.

120000 espezie
 350 espezie posible
 50 espezie inkrimatuta
baldintzak
Komunikatiboak
Sinantropikoak
= Kutsatutako Ugalketa arina
= Gizakien Cluster-ak sortu Hegalari onak
ingurumeneak = taldeka 12 generazio
habitat = Dispertsioa
eta etxeak euki ditzakete
berdinean
komunikatu
INKRIMINAZIOA ZAILA DA…
 Beste transmisio moduak deskribatu direlako
 Aldi berean transmisioa bideratzen duten ingurumeneko faktore eta faktore
sozioekonomikoak agertzen direlako.
INKRIMINAZIO IRIZPIDEAK:
 Patogeno eta euliek hedapen geografiko berdina. HABITATA.
 Gizakiekin kontaktu eraginkorra.
 Patogeno ala patogenoaren DNAaren isolaketa eulitik.
 Transmisioa laborategian frogatu.
 Ingurumenean: kasu-kontrolak eta gaixotasunean eulien kontrolak duen
eragina.
EULIEN BIDEZ TRANSMITITUTAKO PATOGENOAK
Bakteriak Helmintoak (arrautzak) Protozoak Biusak Ondooak
Escherichia coli
Ascaris lumbricoides Entamoeba Poliovirus Candida spp
histolytica/dispar
Campylobacter jejuni Trichuris trichiura Entamoeba coli Coxsackievirus Aspergillus flavus
Salmonella spp Hookworm Cryptosporidium Enteroviruses A.niger
parvum
Shigella spp Enterobius Giardia lamblia Rotaviruses Cladosporium cladosporoides
vermicularis
Vibrio cholerae Strongyloides Trichomonas vaginalis H5N1 avian Fusarium spp
stercoralis influenza A
Staphylococcus aureus Hymenolepis nana Toxoplasma gondii Alternaria alternata
Streptococcus spp Taenia spp. Sarcocystis hominis Curvularia brachyspora
(spp)
Pseudomonas Endolimax nana Mycelia sterilia
aeruginosa
Enterococccus faecalis Mucorales
Acinetobacter spp
Proteus spp
Klebsiella spp
Enterobacter spp.
Citrobacter spp.
Yersinia enterocolytica
Chlamydia spp
Pasteurella spp.
Olsen, 1998; Grazyck et al, 2001, 2005, Fetene et al, 2009, Tan et al,1997, Rahuma et al 2005, Fotedar et al, 1992, Sales et al, 2008
TRAKOMA
Itsutasuna sortzen duen lehengoa gaixotasun infekzioa.
Orokorrean itsutasuna sortzen 7. arrazoia
https://www.cehjournal.org/resources/trachoma-teaching-set-full-text/
TRAKOMA
MIKROORGANISMO ARDURADUNA: Chlamydia trachomatis

Bakteria intrazelularra*.
Mundu mailako distribuzioa du.
Serotipoen araberako patogenizitate ezberdina:
•A-C serotipoek: trakoma sortuko dute.
• D-K eta L1 –L2-k : genitala
• D-K: inklusio konjutibitisa
Infekzioaren ondorioak ezberdinak zonaldearen arabera:
• 1. klasea: itsutasuna sortzen duen trakoma hiperendemikoa
• 2. klasea: itsutasuna sortzen ez duen trakoma hiperendemikoa
• 3 klasea: infekzio genitala.
TRAKOMA – Epidemiologia eta banaketa geografikoa
• 200 milioi pertsona arriskuan
• 1,3 milioi pertsona itsu ala ikusmen arazo larriekin.
• Txirotasunarekin harremandutako gaixotasuna.
Bereziki: Afrikan.
Ekialde Ertainean,
India, Asia
hegoekialdea, Erta
eta Hego Amerika
eta Australian ere
kasuak.
TRAKOMA - Transmisioa
Inkriminatutako euli sp:
• Musca sorbens
• Musca vetustissima gorotzak
(Australian)
Ingurunean gorotzak egotea
arrisku faktore bat da, euli
Euliak gehiago egongo direlako
(euliak gorotzetan elikatu eta
arrautzak jarri)
GIZAKIA
Zuzena-eskuak,
eskuoihalak C. trachomatis.
Infektatutako pertsonaren
begietan, malkoetan etab
egongo da
GIZAKIA
TRAKOMA – Arrisku faktoreak
Metaketa, higiene falta,
letrinarik ez (euli
gehiago), pertsona asko
elkarrekin lo egin, oihurak
Pobrezia Aurpegi zikina…

Ingurumenekoak eta
Sozioekonomikoak: letrina falta,
zaborra, metaketa, higiene
falta….Gaixotasunak pobrezia sortzen
du gainera, itsu daudenek (eta zaindu
behar dituzten haurrek) ezin dutelako
lan egin edo eskolara joan.
Infekzio eta
Itsutasuna
berrinfekzioak
Konjuntibitisa,
trikiasia…Kornean kaltea…
TRAKOMA – Arrisku faktoreak
5 Fs: 6 Ds:
• FLIES • DIRT
• FAECES • DRY
• FACES • DUST
• FINGERS • DUNG
• FOMITES • DENSITY
• DISCHARGE
TRAKOMA – Patogenia eta sintomak
Infekzio kronikoaren ondorioa da: adinarekin harremanduta.
Tratamendu
gabeko infekzio
errepikaria
http://www.cehjournal.org/resources/trachoma-teaching-set-full-text/
SAILKAPEN KLINIKOA (WHO-ren arabera)
Hantura – Fibrosia – Opazitatea

Garrantzitsua
Kontrol
neurrientzako
BEGI OSASUNTSUA
BETAZALEKO KONJUNTIBAREN HANTURA:

KONJUTIIBITIS FOLIKURRA –HANTURA--ZURIXKA
HANTURA ↑, FOLIKULO UGARI, HIPERTROFIA
WHO
FIBROSIA -MARRA FIBROSOAK
BETAZALAREN EGITURA ALDATZEN DA-

BARRURANTZA (=ENTROPION): BETILEAK
BARRURA (=TRIKIASIA): KORNEAN KALTE
TRIKIASIAREN ERAGINA DELA ETA: KORNEAN

OPAKOTASUNA… ITSUTASUNA
WHO
TRAKOMA – Diagnostikoa
• KLINIKOA: Zona endemikoetan egiten dena

o Miaketa (2,5 handipena, luparekin). Argi nahikoa behar.
o Sailkapena (gradazioa).
• Beste aukerak:
• ZELULA KULTIBOA: inklusio gorputzak lortu. Mikroorganismoaren isolaketa
• PCR
• BIOPSIA: Azterketa anatomopatologikoa (zaila)
Konjutibitis folikularra eta trikiasia sortzen duten beste

gaixotasunetatik bereiztu behar (diagnostiko diferentziala):
Adenovirus, S aureus, Moraxella, lentilek eragindako alergiak (arraroak
toki endemikoetan), kimikoak, farmakoak, arazo kongenitoak,…
TRAKOMA – Tratamendua
FASEAREN ARABERAKOA:
•Hasieran: antibiotikoa: azitromizina orala 200mg/kg (dosi
bakarra), tetraziklina %1 (pomada) 6 aste egunero birrritan.
• Aurrerago trikiasia dagoenean, kornearen kaltea
ekiditzeko: KIRURGIA: Errotazio tarsal bilamelarra 
betileak berriro kanporantza geratzeko kornea ez kaltetzeko.
http://oogziekenhuis.me/Trachoom/Beha
ndeling_files/image013-leveled.jpg
There are a number of surgical procedures designed to rotate the eyelashes so that they are positioned away from the cornea. These
procedures attempt to return the eyelid and eyelashes close to the original healthy situation, allowing the inside surface of the eyelid to
move more evenly over the cornea. A description of the bilamellar tarsal rotation procedure is published by the World Health
Organization and the Edna McConnell Clark Foundation. The authors are Mark Reacher, Allen Foster, Janey Huber, with illustrations by
Brent Bauer.
TRAKOMA – Prebentzioa eta kontrola
The Alliance for Global Elimination of Trachoma by the year 2020
→ SAFE estrategia
http://www.who.int/blindness/causes/trachoma/en/
http://s160131.gridserver.com/wp-content/uploads/2013/04/8438908936_ca1e814d5c_o.jpg
www.trachoma.org
Azitromicina
SAFE strategy
SAFE strategy
• HEZIKETA KANPAINA, HIGIENEA

Facial • UR-HORNIDURA ZIURTATU
cleanliness • ESKUOIHALAK, XABOIAK,…
ERABILPENA (banakakoak).
• ZABORREN KUDEAKETA, LETRINAK

Environmental • EULIEN KONTROLA (Tranpak,
change intsektizidak)
Arrisku faktoreen identifikazioa:
• EULIEN DENTSITATEA EZAGUTU:

• Eye-seeking flies: umeen begietara hurbiltzen diren euliak sareekin hartu.
Dentsitatea ezagutzeaz gain, begietara joaten diren espezieak identifikatu.
• Euli tranpak: euliak erakartzeko substantziak (bait) erabiltzen dituzten tranpa
mota ezberdinak erabiliz dentsitatea neurtu. Tranpa itsaskorrak ere badaude.
• INGURUMENAREN OSASUNGARRITASUN-EGOERA :
• Etxez etxe letrinak izatea ala ez, garbitasuna, hondakinen kudeaketa
metaketa, maila sozioekonomikoa, ur hornidura etab aztertu
 Ingurumen-neurri egokiak hartzeko.
LETRINAK
Eulientzako sareak. Ezin dira
atera eta hil egiten dira
Letrina arrunta VIP (Ventilation Improved Pit) latrines

WHO and IRC, 2003, Linking technology choice with operation and maintenance in the context of
community water supply and sanitation: A reference document for planners and project staff)
http://www.open.edu/openlearnworks/mod/oucontent/view.php?id=207&printable=1
Gambian:
Lancet. 1999 Apr 24;353(9162):1401-3
EKINTZA HERRIAK vs. KONTROL HERRIAK

Intsektizidekin
euli dentsitatea Ekintzarik gabe
jaitsi
Ekintza Herrietan Trakomaren:

Prebalentzia %61 ↓
Inzidentzia %75 ↓
Informazioa osotzeko errekurtsoak:
http://www.who.int/blindness/causes/trachoma/en/
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/trachoma
https://www.cdc.gov/healthywater/hygiene/disease/trachoma.html
http://www.open.edu/openlearnworks/mod/oucontent/view.php?id=207&printable=1
EULIEN LARBEN
MIASIAK
EULIEN LARBEN MIASIAK
Banaketa Miasia, ornodunen organoak eta ehunak kaltetzen dauan
geografiko ≠ eulien larbek eragindako gaixotasun parasitarioa da
• Eragileak: Sarcophaga, Oestrus, Cuterebra, Wohlfahrtia, Gasterophilus,

Cochliomyia, Lucilia, Chrysomya, Musca. Gehienetan Dermatobia hominis.
• Lehenengo larruazala kaltetu, baina gero beste ehun eta organo batzuetara
migra daiteke.
• Ostalariaren ehun bizi edo nekrotikoez elikatzen dira, baita fluxu
organikoez ere.
• Kosmopolita dan arren, batez ere area tropikal eta subtropikaletan:
Amerika erdialdean eta hegoaldean, Afrikan edo karibeko irletan.
EULIEN LARBEN MIASIAK – Transmisioa
• Euli batzuek, euren arrautzak eltxoetan itsatsi, ziztaden bidez gizakian
sar daitezan (Dermatobia hominis).
• Euli-zulatzaileak larruazalean zehar sartu, oin bilusien bidez (lurrean
arrautzak).
• Belarrietatik edo sudurretik sar daitekez.
• Zauri irekietan edo ultzerazioetan larbak edo arrautzak utziz.
• Ez da gizakien artean transmititzen.
EULIEN LARBEN MIASIAK – Sailkapena (I)
PARASITO-OSTALARI ERLAZIOAREN arabera miasi mota ezbardinak:
1. DERRIGORREZKO MIASIA:
 Garapen larbarioa betetzeko beharrezkoa (proteina-iturria).
 Ugaztunetan eta gizakian. Batzuetan hegaztietan, narrastietan eta anfibioetan.
 Bakarrik ostalariaren ehun bizietan.
 Dermatobia, Hypoderma, Gasterophilus, Cochliomyia hominivorax, Cuterebra…
2. HAUTAZKO MIASIA:
 Dipteroek eragin. Parasito oportunistak.
 Normalean emeek arrautzak gorotzetan edo deskonposizioan dagoan materia
organikoan jartzen dabez. Baldintza partikularretan organismo bizietan jarri
deikiez.
 Cochliomyia macellaria, Wohlfahrtia nuba, Lucilia, Phornia, Calliphora,…
 Lehen-mailako (miasia hasi), bigarren-mailako (miasia jarraitu) eta hirugarren-
mailako (animaliaren bizitzaren azken fasean) parasitoak izan daitekez.
3. USTEKABEKO MIASIA edo PSEUDOMIASIA:
 Bizi askeko dipteroek.
 Ustekabeki ostalariak irentsi (kutsatutako elikagaiak).
 Garapen txikia edo eza ostalarian.
 Musca domestica, Fannia,…
Dermatobia hominis – Bizi-zikloa
Ziztatzerakoan arrautzak zauriatik hurbil
gelditu  larbak askatu  zauriatik sartu
Arrautzak eltxoetan
itsatsi goma antzeko
substantzia batekin
Dermatobia 6-12 astetan zehar
ostalarias elikatu eta
hominis hazi. Zulo bat utzi
arnastu ahal izateko.
Zuzenean arrautzak jarri zaurian

Cochliomyia , Cuterebra
eta Wohlfahrtia
HELDUA
Bizi askea
Gauean edo goizean goiz
ostalariatik urten eta lurrera jausi
1 hilabete
EULIEN LARBEN MIASIAK – Patologia eta sintomak
• Sintomak miasiaren kokapenaren araberakoak.
• LARRUAZALEKO MIASIA:
• Papula edo forunkulu eritomatosoa eta pruriginosoa,
geldo hazten dana (aste batean nodulua). 3-12 mm.
• Buru-azalean, aurpegian, toraxean, besoetan eta hanketan
batez ere.
• Min lokala, azkura, mugimenduaren sentsazioa,
aldizkako odol-jarioa, sekrezioak (larbaren gorotzekin,
eosinofiloekin, neutrofiloekin eta linfozitoekin).
Larruazaleko miasia
• SUDURREKO MIASIA: Sudurreko konduktuak buxatu.

Batzuetan aurpegiko edema eta sukarra.
• BELARRIETAKO MIASIA: Azkura bizia eta dardara belarrian,
burrunba, jariakinak. Erdiko belarrian gertatuz gero, larbek
garunera migra deikie.
Belarrietako miasia Sudurreko miasia

• BEGIETAKO MIASIA: Narritadura bizia, edema, mina. Ohikoa.
• HESTEETAKO MIASIA: Sabelaldeko mina, arazo
gastrointestinalak, sukarra.
• MIASI UROGENITALA: Genitalen hantura eta normalean
estalita dagozan areen esposizioa.
Ahoko miasia
Begietako miasia
EULIEN LARBEN MIASIAK – Diagnostikoa
• Diagnostiko klinikoa:
• Aurrekariak. Batzuk kosmopolitak. Beste batzuk
sakabanapen geografiko mugatua
• Sintomak, lesioaren ezaugarriak.
• EKOGRAFIA erabilgarria izan daiteke errez ikusten ez
diranean (barrunbeetan)
• Larbaren identifikazioa: alkoholean jarri laborategira
eroan aurretik (%70ko kasuetan). Makroskopikoa eta
mikroskopikoa. Zaila bada, heldua urten arte itxaron
EULIEN LARBEN MIASIAK – Identifikazioa
Ezaugarri morfologikoak,
espikulak, tamaina, …
EULIEN LARBEN MIASIAK – Diagnostiko bereizgarria
Forunkulosia Ezkabia
Intsektuen ziztadak
EULIEN LARBEN MIASIAK – Tratamendua
• Presio bidez larbaren ERAUZKETA ZUZENA. Laguntzeko larba hil

daiteke ehunera ez oratzeko (intsektizida era lokalean edo sarrerako
lesioan parafina/baselina emoten larba itotzeko).
• Zauria DESINFEKTATU eta ehun nekrotikoa erauzi. ANTIBIOTIKOAK
behar izaten dira. Kasu batzuetan KIRURGIA beharrezkoa da.
• IVERMECTINA eraginkorra izan daiteke kasu batzuetan,
EULIEN LARBEN MIASIAK – Prebentzioa eta kontrola
PREBENTZIOA:
• Eulien, eltxoen eta kaparren ziztadak ekiditeko, mahuka luzeak erabili
area endemikoetara bidaiatuz gero.
• Uxagarriak erabili.
• Zauriak estali eta infekzioak tratatu (zorneak erakartzen ditu).
• Moskiterak erabili leihoetan eta ohetan.
• Area tropikaletan ez utzi arropa lurrean lehortzen (batez ere barneko
arropa) eta arropa guztia plantxatu.
KONTROLA:
• Eulien populazioaren kontrola:
• Intsektiziden erabilera.
• Sterile Insect Technique (SIT): Arrak erradiazioaren bidez
esterilizatu eta ingurumenera askatu sistematikoki. C. hominivorax.
• Gorotz eta hondakinen kudeaketa. Higienea hobetu.
Informazioa osotzeko errekurtsoak:
• https://www.cdc.gov/parasites/myiasis/index.html
• Zumpt, F. Myiasis in Man and Animals in the Old World: A

Textbook for Physicians, Veterinarians, and Zoologists.
Butterworths, 1965. Univ of Michigan.
• Service, MW. Medical Entomology for Students 3rd Edition. 2004.

Cambridge University Press.
AZALEAN BARRENA
TRANSMITITUTAKO
GAIXOTASUNAK
1.ESKISTOSOMIASIA.
2.ANKILOSTOMIASIA eta NEKATORIASIA.
3.ESTRONGILOIDOSIA
ESKISTOSOMIASIA
edo BILHARZIOSIA
Schistosoma mansoni
Schistosoma haematobium
Schistosoma japonicum
Schistosoma mekongi
Schistosoma intercalatum
Schistosoma malayensis
ESKISTOSOMIASIA– Schistosoma spp.
• Bitarteko ostalaria: Ur gezetako marraskiloak (espezifizitatea).
• S. mansoni: Biomphalaria (Afrika) eta Tropicorbis (Amerika) generoetakoak.
• S. haematobium: Bullinus, Physopsis eta Planorbarius generoetakoak.
• S. japonicum: Oncomelania generokoak.
• Behin-betiko ostalaria: Ornodunak (hegaztiak eta ugaztunak). Gizakia batez ere.
• Gordailuak:
• S. mansoni: karraskariak, erbinudeak, tximinoak eta babuinoak.
• S. japonicum: txakurrak, katuak, karraskariak, txarriak, ahuntzak, zaldiak.
• Ekonomikoki parasito garrantzitsua: aziendak eta etxeko abereak.
Biomphalaria Bulinus Oncomelania
http://www.cdc.gov/dpdx/schistosomiasis/gallery.html#hosts
Schistosoma spp. - Habitata
Marraskiloen habitata
(bizi-zikloa betetzeko
ezinbesteko ostalaria)
Schistosoma helduen habitata: Porta zaina eta mesenterikoak

Schistosoma spp. – Morfologia = split body =banatutako gorputza
• Beste trematodoetatik ezbardindu: emeak eta arrak. Ez dira hemafroditak

• ARRAK: Kanal ginekoforoa. Pseudozilindrikoak. 10-20 x 0,5-1 mm. Tegumentu
dortsala arantza txikiez beteta normalean. Azetabulua aho-bentosatik hurbil.
• EMEAK: Arrak baino luzeagoak eta estuagoak (15-25 x 0,25-0,30 mm). 300-
4000 arrautz/egun espeziearen arabera.
• ARRAUTZAK: Handiak (~200 µm), oso garatutako hagin edo espoloi batekin.
Schistosoma spp. – Morfologia
ESPEZIE EZBERDINEKO AR ETA EMEEK
EZAUGARRI MORFOLOGIKO EZBERDINAK:
arrak tegumentu arantzaduna ala biluzia
(arantza handienak dituena S.mansoni-k;
emeetan obulutegien kokapena eta
uteroan duten arrautza kopurua
ezberdina.
Schistosoma spp. – Morfologia
Espoloi apikal Espoloi
120-175 µm
zorrotza sublateral
http://www.cdc.gov/dpdx/schistosomiasis/gallery.html
txikia
Espoloi lateral nabarmena 120-170 µm 70-100 µm
S. mansoni S. haematobium S. japonicum
S. mansoni: Arrautzak ondesteko eta kolon-aldeko plexu zainetan 

Gibel eta heste Gorotzen bidez kaporatu.
eskistosomiasia
S. japonicum: Arrautzak heste-mehea irrigatzen daben zain-plexu eta
arterietan  Gorotzen bidez kaporatu.
Gernu S. haematobium: Arrautzak pelbis-aldeko plexu zainetan  maskuriaren
eskistosomiasia horma irrigatzen dabenak  Gernuaren bidez kaporatu.
Schistosoma spp. – Bizi-zikloa Pertsona uretan sartzerakoan
infektatu.
FUKOZERKARIA Uraren mugimenduei eta estimulu
Ordu batzuetan infekzio- kimiotaktikoei esker ostalariarekin
gaitasuna galdu
kontaktuan jarri.
ESPOROZISTOAk Mukopolisakaridoa askatu
larruazaleko keratina biguntzeko.
Estimulu
kimiotaktikoak ESKISTOSOMULOA
Isatsa (isatsa galdu)
ostalaria
bifurkatuta
aurkitzeko
Kokapena
espeziearen
araberakoa
Ordu batzuk
bizirik
irtetean
Helduak 7 astetan
28°C 10 urte bizi
Optimoa
eklosiorako
Gorotzen
bidez askatu Gernuaren
bidez askatu
Schistosoma spp. – Bizi-zikloa
Schistosoma spp. – Bizi-zikloa
Schistosoma spp. – Larruazaletik sarrera
Eskistosomuluaren migrazioa dermisean zehar

Schistosoma spp. – Epidemiologia
• Infekzioa marraskilo kutsatuak bizi diran ur gezarekin kontaktuan
jartzean gertatzen da: ibaiak, errekak, lakuak, urmaelak, e.a.
• Munduko area askotan, batez ere osasun-baldintza urriak
dagozan lekuetan.
• Leku honeetako umeak askotan arrisku handiagoan (infekzio
gehienak 12-15 urterekin):
• Denbora gehiago ur-kutsatuetan uger egiten.
• Immunitate partziala (helduek gradualki jaso).
Arriskuak:
• Uger egin
• Arropak garbitu
• Arrantza
• Malariaren ostean, munduko 2. gaixotasun parasitario prebalenteena.
• 200 milioi infektatu. 120 milioi sintomatiko. 200.000-k gaixotasun larria.
• 100.000 hildako/urtero.
• Oso harremanduta ur kalitatetarekin (water sanitation).
2014
S. mansoni
Afrikan (Hego-Afrika eta Afrika Sub-Saharianoa). Nilo ibaian ere (Sudan
eta Egipto).
Hego-Amerikan (Brazil, Surinam, Venezuela).
Karibean (arrisku baxua).
S. haematobium
Afrika (Afrika Sub-Saharianoa). Nilo ibaian ere (Egipto eta Mahgreb).
Ekialde Ertaineko area batzutan (Iran, Irak, Saudi Arabia, Yemen).
S. japonicum
Indonesian eta Asiako Hegoekialdean eta Txinako area batzutan.
S. mekongi
Kanboian eta Laos.
S. intercalatum
Afrika Zentralean
eta Mendebaldean.
• Afrika sub-saharianoan: kasuen %80.
• Zonalde batzuetan eskistosomiasi forma biak (S. mansoni + S. haematobium)
Schistosoma spp. – Patologia eta sintomak
Eskistosomiasian ematen diren sintomak ostalariaren
arrautza (eta larben aurrean) garatutako erantzun
immunearen ondorio dira
Pertsona batengan daukan eragina:
— Zizare kopuruarekin harreman zuzena (ez dira pertsonetan

ugaltzen)
— Zizare-espeziearen eta anduiaren arabera
— Pertsonaren adina, egoera nutrizionala
— Aurretik edukitako esposizioaren arabera
— Zizarea kokatzen den lekuaren eta arrautzak jartzen dituen
tokiaren araberakoa
• Behin baino gehiagotan infektatutako umeek anemia, desnutrizioa eta

ikasteko zailtasunak aurkeztu.
• Pertsona gehienak asintomatikoak infektatzerakoan, baina infekziotik egun
batzuetara erupzioa edo azkura aurkezten dabe azalean.
• Infekziotik 1-2 hilabetetara: sukarra, hotzikarak, eztula, muskuluetan mina.
BI PATOLOGIA ESPEZIEAREN ARABERA:

• GIBEL eta HESTE ESKISTOSOMIASIA
• GERNU ESKISTOSOMIASIA
Schistosoma-ren patogenesian : 3 FASE
Migratzailea Akutua Kronikoa
Heldua Arrautzak
Fukozerkaria
portan (granulomak)
Sarreran rash eta Katayama Sindromea: Arrautzek eragindako

pruritoa: Ostalariaren kaltea.
Swimmer´s itch erantzunarekin Epitelio intestinalean,
erlazionatutako sintomak gibelean, beste tokietan,
MIGRAZIOA, PERIODO PREPATENTEAN:
• Zerkarien larruazalaren inbasioan: Pertsona osasuntsuetan efekturik ez
edo arinak (Dermatitis). Immunoeskasia daben pertsonetan petekia
(hemorragia txikiak) eta erupzioak sartu izan diraneko zuloetan.
• Helduen migrazioan gibeletik porta zainera: Sukarra, ondoeza, izerdia,
eztula, leukozitosia, beherakoak (arrautzak jartzen hasterakoan odoltsuak
eta mukitsuak).
Inbasioa
Schistosoma –ren sarreragatik sortzen diran xixkuak

Dermatitisa
Dermatitisa ere garatu daiteke uretako

hegaztiak infektatzen dabezan beste zerkaria
batzuekaitik (gizakia infektatzen ez dabenak)
 Zerkaria dermatitisa
(Diagnostiko diferentziala)
KATAYAMAREN SUKARRA edo KATAYAMAREN SINDROMEA:
• Eskistosomiasi akutua.
• Hasierako infekziotik 2-3 astetara eta hilabete bat iraun daike;
arrautzak ehunetan finkatzen diranean hasten da.
• Batez ere S. mansoni –k eta S. japonicum –k eraginda.
• Sintomak: sukarra, ondoeza, anorexia, erupzioa azalean, eztula,
sabelaldeko (eskuman, goian) eta buruko mina, mialgia, birikietako
arazoak, beherako odoltsuak, hepatoesplenomegalia, hipertentsio
portala, meningitis aseptikoa eta eosinofilia.
• Guztiek ez dabez arrautzak kanporatzen, baina eosinofilia bai eta
serologia positiboak bai.
Eskistomiasi akutua
ESKISTOMIASI KRONIKOA: Tratamendurik barik, urte askotan zehar mantendu.
Sintomak ez dauz zizareak berak eragiten, baizik eta gorputzak arrautzen kontra
garatzen daben erantzun immuneagatik: ERREAKZIO GRANULOMATOSOAK
• Arrautzak antigenikoak dira
• Makrofagoek eta fibroblastoek arrautzak inguratu (arrautza hiltzeko) 
GRANULOMA
• Metatze-erreakzioa  Zainek edo/eta organoek elastizitatea galdu, buxatu eta
funtzionalitatea galdu  FIBROSIA
• Apurka apurka gero eta ez-funtzionalago bihurtu.
GRANULOMA
Arrautzak jartzeari utzi Arrautzak jartzen jarraitu
Fibrosia sendatu Hantura jarraitu eta fibrosia handitu

Granuloma gibelean Granuloma ondestean (S. mansoni)
Granuloma maskurian (S. haematobium)

Konplikazio larriak
Gibel eta heste Gernu

eskistosomiasia eskistosomiasia
(S. mansoni, S. japonicum) (S. haematobium)
 Gibeleko fibrosia. Bertako granulomek odol Hematuria, disuria
zirkulazioa oztopatu → zirrosi periportala eta Zistitis, uretritis
porta-hipertentsioa. Aldeko zirkulazioa Gernu-maskuriaren pareta gero eta
sortzen da. ultzeratuagoa. Hipertrofia
 Hepatoesplenomegalia  Ureterren buxapena
 Aszitisa  Gernuan infekzio bakteriano kronikoak
 Birikietan, NSZ-an (konbultsioak, paralisia,  Gernu-maskuriaren kartzinoma (harremanduta)
hantura) , giltzurrunetan (glomerulonefritisa)  Gernu traktuan kaltzifikazioak
eta beste organo batzuetan granulomak Eskistosomiasi genitala
 Polipoak eta granulomak kolonean, kolon  NSZ: mielopatiak eta enbolismoak
hormaren handiagotzea eta fibrosia.
Hipertentsio portala
Barizeak
Hepatomegalia
Esplenomegalia
Eskistomiasi kronikoa
Schistosoma spp. – Diagnostikoa
AURREKARI EPIDEMIOLOGIKOAK (Area endemikoetan egon
❶ + zeinetan)
EZAUGARRI KLINIKO (Hepatoesplenomegalia, Hematuria)
ANALITIKOAK (Eosinofilia, Transaminasen igoera,…)
SEROLOGIKOA: ELISA, HEMAGLUTINAZIOA. Askotan teknika

biak konbinatu.
Infekziotik 6-8 astetara (periodo prepatentean, non ezin
diran arrautzak aurkitu. Ab antieskistosomikoak (helduak
❷ detektatu, detektagarriak nahiz eta infekzioa sendatuta egon
jada). Ag garatutako probak ez dira erabilgarriak oraindik.
Zonalde endemikoetara bidaiatu duten
pertsonetan erabilgarriak.
Toki endemikoetan seroprebalentzia altua.
PARASITOLOGIKOA:
•Mikroskopioan ARRAUTZEN behaketa Arrautzen kaporaketa aldizkakoa izaten
da eta kopuru txikian. Sentsibilitatea handitzeko 3 lagin egun ezbardinetan eta
kontzentrazio teknikak erabili.
• “Egg hatching”: Arrautzen bideragarritasuna probatzea garrantzitsua da, bai
❸ tratamenduaren ostean arrautzak ez-bideragarriak dirala konprobatzeko. Serum
fisiologikoan jarri arrautzak mirazidioak ateratzeko bideragarriak baldin badira.
• BIOPSIA: Mukosa intestinalean edo maskurian:
Hematoxilina |Eosina: arrautzak-fibrosia: granuloma ikusi mikroskopioan.
http://www.cdc.gov/dpdx/schistosomiasis/gallery.html
 Mercedes Subirats
S. mansoni, S. japonicum: gorotz-laginetan
S. haematobium: gernu-laginetan
Batzuetan S.japonicum gernuan eta S. haematobium gorotzetan, baina arraroa
❹ IRUDI ANALISIA: X-izpiekin kaltzifikazioak eta fibrosia. Endoskopiaren bidez
ultzerak. Ultrasoinuen bidez hepatomegalia, urografiak,…
By Jmarchn - Own work, CC BY-SA 3.0,

https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=18888564
Erradiografia. Kaltzifikazioak maskurian
Ureterren estenosia edo estutzea

(IVP)
Gibeleko fibrosia (Ultrasoinuak) Maskuria barruko kaltzifikazioak
(Non contrast axial CT scan)
❺ MOLEKULARRA: PCR: ez da normalean diagnostikorako erabiltzen
PLoS Negl Trop Dis. 2010 Apr; 4(4): e664.

Published online 2010 Apr 20. doi: 10.1371/journal.pntd.0000664
Schistosoma spp. – Tratamendua
PRAZIQUANTEL: Eraginkorra %70-100

Schistosoma spp Praziquanel: dosi+denbora
S. mansoni, S. haematobium, S. intercalatum 40mg/kg egunean, bi dositan
banatuta. 1-2 eguneko tratamendua
S. japonicum, S. mekongi 60mg/kg egunean, 3 dositan
banatuta. 1-2 eguneko tratamendua
OXAMNIQUINA: S. mansoni bakarrik. Eraginkorra %80-100.

METRIFONATO: S. haematobium bakarrik. Eraginkorra %50-90.
 Eraginkorrak bakarrik helduen kontra  Arrautzen ekoizpena ekidin.

 Granulomaren sendaketa banako bakoitzaren immune-sistemaren araberakoa.
 Batzuetan tratamendua errepikatu beharra dago.
 Jarraipen-azterketa 1-2 hilabetetara.
 Praziquantel-ekiko erresistentzia kasuak detektatu dira, baina ez orokortua.
 Ez dago txertorik momentuz
Schistosoma spp. – Prebentzioa eta kontrola
• Tratamendu masiboa. Herrialde endemikoetako biztanleek urtero
praziquantel dosi bat hartu.
• Area endemikoetako ur-gezetan uger egitea eta kontaktuan jartzea
ekidin. Ur-gazian edo kloratutako igerilekuetan uger egitea segurua da.
• Edateko ura iragazi edo minutu batean zehar irakin.
• Garbitzeko eta dutxatzeko ura irakin eta hozten utzi.
• Ustekabeko kontaktua gertatzekotan, eskuohialarekin bortizki sikatzeak
Schistoma –ren sarrera ekidin daike.
Txinan eta Japonen errotik kentzea lortu zuten
• Heziketa (higienea). Bainu eta dutxak eraiki.
• Un-horniurak eraiki.
• Ur-marraskiloen populazioen kontrola.
• Marraskiloen hazkuntza txikitu.
• Moluskiziden bidezko kontrol kimikoa (ez da komenigarria).
• Metodo biologiakoak (marraskiloen harrapariak eta
lehiakideak habitatan sartu).
• Landaredia garbitu.
AZALEAN BARRENA
TRANSMITITUTAKO
GAIXOTASUNAK
1.ESKISTOSOMIASIA.
3.ESTRONGILOIDOSIA
ESTRONGILOIDOSIA
Strongyloides stercoralis
ESTRONGILOIDOSIA
• Geohelmentiasia.
• Heste-meheko parasitoa, askotan infekzio kronikoa eragiten dauana.
• Strongyloides generoko 50 espezietatik, bakarrik bi gizakia parasitatu:
• Strongyloides stercoralis (mundo osoan)
• Strongyloides fülleborni (Afrika eta Asian). Zoonotikoa? Ez-ohikoa.
• Bizitza askekoak edo parasitarioak.
• Transmisioa:
• Larruazal barrena sarrera
aktiboa.
• Autoinfekzio endogenoa eta
exogenoa
• Gizakien arteko transmisio
isolatuak (transplanteak,
minusbaliatu mentalen
zaindariak, haurtzaindegietan).
Strongyloides stercoralis – Morfologia
PARASITOAK:
• Eme heldua patenogenetikoa. Arrik ez.
• Nematodo filiformea. 1,5-3 mm eta oso estua.
• Aho puntiformea eta esofago oso luzea (gorputzaren 1/3).
• Arrautzek 60 x 30 µm. Enbrionatuta jarri. Unzinarien
arrautzen antzekoak.
BIZITZA ASKEKOAK:
• Arrak eta emeak.
• Emeek 1-1,5 mm eta arrek 0,7-0,9 mm.
• Esofago rabditiformea.
• Emeek ~24 arrautz uteroan. Enbrionatuak edo ez jarri.
• Arrek espikula laburrak.
• Area kaudala puntan amaitu. Arretan kurbatuta.
Adult free-living female S. stercoralis alongside S. stercoralis free-living male

a smaller rhabditiform larva. Notice the
developing eggs in the adult female.
• L1-RABDITIFORMEA: 250 μm. Esofago rabditiformea. Aho-
LARBAK: kapsula zilindriko txikia. Primordio genital garatua.
• L2-RABDITIFORMEA: Apur bat luzeagoa.
BIZITZA ASKEKOAK: EME PARASITIKOA (metaziklikoa):

• L3 - RABDITOIDEA: Luzeagoa. • L3 - ESTRONGILOIDEA edo FILARIFORMEA:
Askoz ere luzeagoa (500-700 µm) eta
• L4 - RABDITOIDEA: Heldu ar edo
filariformea. Esofago luzea. Area kaudalean
emea emongo dauz. Helduen
3 luzakin zorrotz. Oso mugikorra.
morfologia baina ugal-aparatua
Ostalarian sartzerakoan eme
garatu barik.
partenogenetikoan transformatu.
LARBAK:
Bizitza askeko helduak
Eme partenogenetikoa
L1-L2
Larba filariformea
(forma infektagarria)
Strongyloides stercoralis – Bizi-zikloa
L2R L3F
L3F
L1R
Exogenoa
Ziklo Endogenoa
Heterogonikoa
Arrautzak
Ziklo partenogenesi
Homogonikoa bidez ekoiztu
L1R
ESTRONGILOIDOSIA – Epidemiologia
• Edozein lekutan egon daitekeen arren, batez ere:
• Area landatar eta nekazal aktibitatea daukienetan.
• Area txiroetan instituzionalizatuetan baino gehiago.
• Area hezeetan eta epeletan.
• Strogyloides-en prebalentzia gutxietsita (3-100 milioi pertsona infektatuta).
• Arrisku altuagoa: lurrean oinutsik ibili, meategiak, laborantzak, …
• Endemikoa Asiako Hegoekialdean, Amerika latinoan, Afrika subsaharianoan.
ESTRONGILOIDOSIA – Patologia eta sintomak
• Asintomatikoa, arina, zorrotza, kronikoa edo hilgarria.
• Parasitoaren migrazioak eragindako sintomak.
 LARRUAZALEKO KALTEAK:
• Larba filariformearen sarrera larruazalean
barrena. Sintomak berehala.
• Erupzioa, azkura, gorriunea, negal gorria hanka
eta ipurmasailetan.
• Autoinfekzioetan (alde perinealeko larruazala).
• LARVA CURRENS: Erupzio bihurgunetsu
errepikaria, makulopapularra, azkuratsua
(ipurmasailetan, perineoan eta izterretan)
autoinfekzio errepikatuaren ondorioz;
zirkulaziora sartu baino lehen larruazaletik. 10
cm/ordu aurreratu. Larva currens
Infekzio sistemikoa
 BIRIKIETAKO KALTEAK:
• Larben migrazioa birikietan zehar.
• Infekzio masiboa ez-ohikoa danez, ez da oso etapa larria izaten.
• Eztul sikua eta eztarriaren narritadura (trakean zeharreko migrazioa).
• Disnea, neumonitisa, arnas-gutxiegitasuna, infiltrazioak.
• Bigarren-mailako infekzioak  sepsisa  heriotza.
• Gaixo immunokonprometituetan: kapilareen apurketak
bronkoneumonia eta buxapena ekar daike.
 KALTE GASTROINTESTINALAK:
• Infekziotik 2 astetara.
• Indigestioa, urdailaren hantura eta bihotzerrea.
• Heste-mina, sabelaldeko mina, aldizkako beherakoak eta idorreria,
uzkian azkura.
• Goragaleak, okadak eta pisu galera.
• Zorrotzetan: 2-5 mmtako ultzerazioak, mukosaren atrofia larben
infiltrazioaren ondorioz, hestearen buxapena, peritonitis.
• Gorotz odoltsuak edo hemarragia masiboa.
• Ultzeren ondorioz bigarren-mailako infekzioak  sepsisa  heriotza.
 HIPERINFEKZIOETAN eta SAKABANATUTAKOESTROGILOIDIASI:
• Ez-ohikoak.
• Autoinfekzioa bizkortuta eta larba migratzaile kopuru altua
(parasito-karga eta larga rabditiformeak filariforme bihurtu).
• Hiperinfekzioan eta kronikoan larbak urdail-heste-birikietan.
• Sakabanatutako estrongiloidiasian organo ugarietan.
• Kortikoesteroideak hartzen, HTLV-1 birusez infektatuta,
immunokonprometituta,…
• Tratamendu barik %90ko hilkortasun-tasa.
 ESTRONGILOIDASI KRONIKOKO EZ-OHIKO
SINTOMAK:
• Artritisa, arritmiak.
• Absortzio txar kronikoa.
• Duodenoaren buxapena.
• Sindrome nefrotikoa.
• Asma errepikaria
• Eosinofilia.
• IgE kopuru altuan.
 BESTE ORGANOEN INBASIOA:
• Hodi-linfatikoen argira pasatuz gero,
beste organo batzuetara migra deikie
eta kalte orokorrak eragin.
• Garuna: meningitis aseptikoa, larbak
likido zefalorrakideoan.
• Gibela.
• Birikietan helduak.
ESTRONGILOIDOSIA – Diagnostikoa
• Arrautzak infekziotik 3-4 astetara aurki daitekez gorotz-laginetan.
• AZTERKETA KOPROPARASITARIOA: Larbak eta arrautzak. 5-7 lagin
jarraiak hartu behar dira sentsibilitatea handitzeko.
• XURGAPEN ETA BIOPSIA DUODENALA.
• LIKIDO BRONKOALBEOLARRAREN LAGINA MIKROSKOPIOAN: Larbak.
• ELISA. Proba serologikoak sendaketaren adierazle moduan erabili.
ESTRONGILOIDOSIA – Tratamendua
• Hiperinfekzioa edo estrongiloidosi sakabanatua pairatzeko arriskua

dala eta, asintomatikoak, kronikoak eta akutuak tratatu behar dira.
• IVERMECTIN: Aho-bidetik. 200 μg/Kg, 1-2 egun.
• ALBENDAZOL: Aho-bidetik. 400 mg, 2 dosi egunero, 7 egun.
** Kortikoesteroideek hiperinfekzioa eta heriotza ekar deikie.

ESTRONGILOIDOSIA – Prebentzioa eta kontrola
• Lurzorua gorotz kutsatuekin infektatzea ekidin.

• Lurretik ibiltzeko zapatak erabili.
• Gorotz-materiarekin edo hondakin-urarekin kontaktua ekidin.
• Gaixotasun larria saihesteko, susmoa eukitekotan medikuarenera joan.
AZALEAN BARRENA
TRANSMITITUTAKO
GAIXOTASUNAK
1.ESKISTOSOMIASIA.
3.ESTRONGILOIDOSIA
UNZINARIASIAK
Ancylostoma duodenale
Necator americanus
Ancylostoma caninum
Ancylostoma braziliense
UNZINARIASIAK
• Geohelmentiasia:
• Ancylostoma duodenale (gizakiaren parasitoa). ANKILOSTOMIASIA
• Necator americanus (gizakiaren parasitoa). NEKATORIASIA
• Ancylostoma caninum (txakurraren parasitoa). LLM
• Ancylostoma braziliense (txakur eta katuen parasitoa).LLM
• Nematoda Phyluma – Strongiloidea Ordena – Ancylostomatidae eta
Bunostomidae Familiak.
• Barneratze aktiboaren bidezko transmisioa.
• Haurdunaldian ere transmititu daiteke.
• Kalteak azalean, birikietan eta heste-mehean.
• Hesteko parasitosirik garrantzitsuenetarikoa, eragiten dauan anemia
larriagatik eta eragindako lan egiteko ezintasunak ekarri daikezan galera
ekonomikoekatik.
Ancylostoma sp. – Ezaugarri orokorrak
• «Makoen zizarea»
• L3 azaletik edo ahotik.
• Zizare zilindrikoak. Zuriak. ~1 cm.
• Esofago indartsua (xurgaketarako).
• Aho-kapsula: 4 hagin zorrotz.
• Ez dauka zertan birikitik pasatu.
• Metabolismo anaerobioa.
• Ehunetako likidoez eta odolez elikatu. Eskolexa
• Heste-mehean itsatsi (duodenoan).
Ancylostoma sp. – Ezaugarri orokorrak
Arrak:
• 8-11 mm.
• Espikulak (ez fusionantuta)+ bursa kopulaketarako.
Emeak:
• 10-18 mm.
• Arantza kaudala.
• Ugalketa-aparatuak gorputzaren 1/3 bete.
• 10.000-30.000 arrautz egunero.
Bursa kopulatzailea + espikulak

Necator americanus – Ezaugarri orokorrak
• «American killer».
• Zizare zilindrikoak. Zuriak.
• Aho-kapsula: 2 plaka ebagitzaile pare.
• L3 azaletik aktiboki sartu bakarrik.
• Birikietatik pasatzea beharrezkoa.
• Metabolismo anaerobioa.
• Ehunetako likidoez eta odolez elikatu.
• Heste-mehean itsatsi (duodenoan).
Necator americanus – Ezaugarri orokorrak
Arrak:
• 7-9 mm.
• Espikulak (fusionatuta) + bursa kopulasiorako.
Emeak:
• 9-11 mm.
• Arantza kaudalik ez.
• Ugalketa-aparatua gorputzaren erdian (bulba).
• <7.000 arrautz egunero.
Arrak Emeak
UNZINARIEN ARRAUTZAK
• Ezin dira ezbardindu.

• Arrautzek kupel forma, oboideak.
• Estalki hialinoa eta leuna.
• 60-75 x 36-40 μm.
• Gorotz freskuetan 4-8 zelulako fasean. Kanpoan denbora luzez
egondako gorotzetan fase aurreratuagoetan.
UNZINARIEN LARBAK
• Larbek metabolismo aerobioa (hautazkoak edo derrigorrezkoak).
• LARBA RABDITIFORMEAK: Arrautzetik urteten diranak. Gorotzetan ez
dira aurkituko. Mugikorrak. Aho-barrunbe luzea. Esofago nabarmena hiru
zatitan banatuta. Atzekaldea puntan amaitu.
• LARBA FILARIFORMEAK: Rabditiformeen transformaziotik. Forma
infektagarria. Oso mugikorrak. Inguruan mintz garden bat, galdu
daitekena. Esofago zuzena, banaketarik barik. Atzekaldea puntan amaitu.
Filariformea
500 x 25 μm
250 x 20 μm
Rabditiformea
A. duodenale eta N. americanus – Bizi-zikloa
Ezin diran kanpoan elikatu.
Erreserba energetikoak
amaitu baino lehen (3-4
aste) ostalaria aurkitu behar
dau. Tropismoak.
L3 Azalean barrena sartu

Aste bat inguru Azaletik (AD, NA)
Ahotik (AD)
3 egun muda gertatzeko
L2 L1
Lurzore hareatsua
behar elikatzeko. A. duodenale 6-8 urte
N. americanus 4-5 urte
Baldintza optimoak:
- 20-30ºC
- Hezetasuna
- Gerizpea.
Eklosioa 1-2 egunetan
L3ren INFEKZIORAKO MEKANISMOAK
• Ostalaria aurkitzeko mekanismoak:
o Tigmotropismoa: Objektuekin kontaktuan jartzean itsatsita gelditu
o Termotropismoa: Ingurumena baino tenperatura altuagoa daukien
lekuetara zuzentzen dira.
o Histotropismoa: Ehunetara itsatsita gelditzeko afinitatea.
o Higrotropismoa: Hezetasunaren araberako mugimendua.
o Geotropismo negatiboa: Lurretik urruntzeko joera
• Proteasak eta hialuronidasak ekoizten dabez  Larruazaleko kolagenoa eta

fibronektina suntsitu.
UNZINARIASIAK – Epidemiologia eta
• Ankilostomiasia pairatzeko arrisku-faktoreak: banaketa geografikoa
• Osasun-baldintza desegokiak.
• Fekalismoa.
• Gorotz kutsatuak ongarri moduan erabiltzea.
• Kutsatutako lurzorutik oinutsik ibiltzeagatik.
• Kutsatutako lurzoruan jolasten daben umeak.
• Nekazariak (Kafe, kakao, platano… laborantzetan).
• Area landatar tropikaletan eta subtropikaletan
bizitzea.
• Mila milioi pertsona inguru infektatuta. Amerika
latinoan baldintza txiroenetako biztanleriaren %25a
infektatuta.
• Arraza baltzetakoak erresistenteagoak.
• A. duodenale: EEBB, Txina, Karibe irlak,
Hegoamerika, Afrika. Europan ohikoa. Meategietan
mikroklima.
• N. americanus: Brasil, EEBB (Texas), India, Txina,
Pazifikoko irlak, Afrika. Endemikoa Mexikon.
UNZINARIASIAK – Patologia eta sintomak
• Patologia eta sintomak parasito-kargaren eta infekzioaren
aintzinakotasunaren araberakoak.
• Infekzio larriak ez diran ohikoak helduen artean.
• Larruazala, birikiak eta hestea kaltetu.
• Sintoma inespezifikoak: sabelaldeko mina, beherakoak, okadak, jateko
gogoaren galera, nekea, sukarra.
• Umeetan, garapen fisiko eta kognitiboa kaltetuta gera daiteke proteinen
eta burdinaren galera dala eta.
• Hilkortasun-tasa %8,7koa.
LARRUAZALEKO KALTEAK
• Azkura eta negala larbak larruazalean barrena sartzen diranean.

• Dermatitisa, edema eta eritema 24-48 ordutara.
• Papula (10 egunetan desagertu), hantura, ultzerak, higadura.
• Bigarren-mailako infekzioak (hazkatzeagatik).
• MAZAMORRA: Sarrera oineko hatzamarren arteko gunetik sartzekotan, eta
hazkatzeagatik infekzioa gertatzen danean  makulak, papulak eta
besikula pruriginotsuak.
BIRIKIETAKO KALTEAK
• Hemorragia txikiak, hanturazko

higadurak.
• Loefflerren sindromea.
• Eztul sikua, disnea.
• Karkaxa odoltsuak.
• Birikietako infiltrazioak.
• Konplikazioa: neumonia (eosinofilia
neumonikoa).
HESTEETAKO KALTEAK
• Hesteko mukosetan finkatzean hantura eta

narritadura.
• Odolaz eta ehunez elikatzeko, hesteko
mukosetan kalte mekanikoak eragin.
Highly magnified histologic section showing
• Infektatu daitekezan ultzerak. hookworm (Ancylostoma sp.) attached to the
intestine
• Hemorragiak. Gorotzetan odola.
• Antikoagulanteen jarioa eta odolaren
xurgapena  odol asko galdu.
 AD 0,1-0,5 ml eta NA 0,04-0,3 ml egunero.
• Burdinaren galeragatik anemia larria.
• Proteinen, B12, lipidoen eta burdinaren
absortzio txarra desnutrizioa.
• Hipoalbuminemia.
• ANEMIA HIPOKROMIKOA eta MIKROZITIKOA: Koloregabetutako eritrozitoak
eta txikiak.
• Nekea eta zurbiltasuna.
• Disnea esfortzuekin.
• Garapenaren atzerapena.
• Suminkortasuna.
• Arazo neurologikoak (memoriaren galera).
• Parasito-karga altua eukiteagatik konplikazioak:
• Murmurioa.
• Takikardia.
• Gutxiegitasun kardiakoa.
• Gizonetan: antzutasuna.
UNZINARIASIAK – Erantzun immunea
• Sistema immunea saihesteko mekanismoak:
• Proteasa fibrinolitikoak.
• Plaketen aktibazioaren inhibitzaileak.
• VII eta X koagulazio-faktoreen inhibitzaileak.
• A. duodenale: Nekrosi tumoralen faktoreak kanporatu.
• N. americanus: Azetilkolinesteresa, …
• Antigorputzen ekoizpena eta linfozitoen bereiztea (berezko immunitatea
+ moldatutakoa).
• IgE kopuru altua (parasitoaren kutikulan eragina).
• IgA (koagulaziorako eta hesteko parasitoaren kontra).
• IgG (birikiko parasitoarren kontra).
UNZINARIASIAK – Diagnostikoa
• AZTERKETA KOPROPARASITARIOA: Arrautzen behaketa.
** Parasito-karga zein dan jakiteko: Gorotz-lagin gramoko zebatutako
arrautz kopurua zati 20.
• Aurrekariak: zona endemikoa, lurrarekin kontaktua.
• Azterketa dermatologikoa
UNZINARIASIAK – Tratamendua
• ALBENDAZOL: 400 mg aho-bidetik.
• MEBENDAZOL: 100 mg aho-bidetik 2 dosi/egun, 3 egun. Edo 500 mg
dosi bakarra.
• PYRANTEL PAMOATO: 11 mg/kg aho-bidetik, 3 egun.
• SULFATO FERROSOA: Anemia kontrolatzeko burin-suplementua.
• Burdinean, proteinetan eta bitaminetan aberatsa dan dieta mantendu.
UNZINARIASIAK – Prebentzioa eta kontrola
• Lurzoruaren kutsadura fekala ekidin.
• Osasun-baldintzak hobetu (bainuak eraiki).
• Zapatak erabili lurretik ibiltzeko.
• Gorotz kutsatuak ongarri moduan erabiltzea ekidin.
• Barazkiak eta fruituak ondo garbitu (A. duodenale).
• Geofagia ekidin.
• Biztanleriari farmakoen bidezko profilaxi masiboa urtero.
• Txertoen ikerketa (parasitoaren nutrizioan eta barneratzean oinarrituta)
LARRUAZALEKO LARBA MIGRANS
• A. caninum-en eta A. braziliense-n behin-betiko ostalariak txakurrak
eta katuak  Gizakian ez da heldu bilakatzen.
• Eskualde tropikal eta subtropikaletan. Karibea, Mexiko, Brasil,
Venezuela, Kolonbia, Jamaika, Senegal, Tailandia eta Asiako beste
herrialde asko, Europa (ez-ohikoa),… Mikrohabitatak kostaldetan.
• Txakur eta katuen gorotzez kutsatutako lur eta harearen bidez.
• %50ko kasuetan hondartzetan oinutsik ibiltzeagatik. Lorezainak, umeak,
arropa eta eskuoihal kutsatuak,…
• Azalean zeharreko barneraketa aktiboa epidermisera.
A. caninum eta A. braziliense – Bizi-zikloa
LARRUAZALEKO
LARBA MIGRANS – Patologia eta sintomak
• Infekziotik ordu batzuetara papula pruriginosoa.
• Egunetara edo astetara, lehenengo lesiotik 1-2 cmtara, azalean
altxatutako ibilbideak, bihurgunetsuak. Bakarrak edo multipleak.
• Ibilbideak egunero mm batzuk aurreratu (gehienez 3 cm).
• Azkura bizia eta ezkatatzea eragin.
• Larba gehienak 2-8 hilabetetan hil (kasuen %80a). AUTOLIMITANTEA.
• Bigarren-mailako infekzioak ohikoak baben apurketaren ostean.
• Zirkulaziora helduz gero, larben suntsipenaren ondorioz askatzen diran
substantzien aurrean erreakzio alergikoak pairatuko dira.
• ENTERITIS EOSINOFILIKOA: Hestean. Sabelaldeko min zorrotza,
goragaleak, okadak, anorexia, beherakoak. Larrialdi kirurgikoa
ultzerazioa gertatuz gero.
• BIRIKIETAN LOEFFLER-en SINDROMEA (ez-ohikoa): eosinofilia eta
birikietako infiltrazioak.
LARRUAZALEKO LARBA MIGRANS
Babak
Handituta
LARRUAZALEKO LARBA MIGRANS – Diagnostikoa
• Aurrekariak garrantzitsuak: epidemiologia, ezaugarri klinikoak,…

• IgE kopuru altua eta eosinofilia.
• Larruazalaren BIOPSIAK. Larbak aurkitzea zaila da, daukien mugimendu
erratikoaren ondorioz.
• Diagnostiko bereizgarria: Larruazaleko Larva Currens (Strongyloides),
dermatofitoak eta dermatitisa.
LARRUAZALEKO LARBA MIGRANS – Tratamendua
• Nahiz eta autolimitantea izan tratatzea komenigarria: sintomak arindu,
nekrosia eta bigarren-mailako infekzioak ekidin (baben apurketa).
• ALBENDAZOL: 400 mg/ egun, 3-7 egun (luza daiteke), aho-bidetik.
• TIABENDAZOL: Topikoa (Aho-bidetik goragaleak eragin). %10-15, 3
aldiz egunero, 5 egun. Erabilgarria lesio lokalizatuetan.
• IVERMECTINA
• Larba era lokalean suntsitzeko KRIOTERAPIA (kloroetanoa edo
nitrogeno likidoa). Tratamendu oso erasotzailea.
LARRUAZALEKO LARBA MIGRANS – Prebentzioa
• Txakur eta katuen gorotzak jaso eta behar dan lekuetara bota.
• Txakur eta katuen desparasitazioa.
• Kutsatuta egon daitekezan hondarretan zapatak erabili.

TROPI

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TROPI

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MEDIKUNTZA TROPIKALA

Eskualde tropikalen eta subtropikalen higiene eta

Azpigarapen eta pobreziazko ezaugarri berdinak dituzten beste

“Tropikala” terminoak ez dauka

Eskualde tropikal eta

Ingurumenak garrantzi handia du gaixotasun baten

1. Eskualdearen ezugarri geografiko eta klimatikoak (hezetasuna,

2. Populazioaren arraza-ezaugarriak eta ezaugarri genetikoak (adib:

3. Ezaugarri kultural eta erlijiosoak

4. Kondizio sozioekonomikoak: pobrezia, ezjakintasuna, gabeziak ingurune

WHO-k herrialde azpigaratutzat hartzen dituen herrialdeen

Bost urtetik beherakoen 15.000 heriotza eguneko

WHO-k herrialde azpigaratutzat hartzen dituen herrialdeen

WHO-k herrialde azpigaratutzat hartzen dituen herrialdeen

WHO-k herrialde azpigaratutzat hartzen dituen herrialdeen

WHO-k herrialde azpigaratutzat hartzen dituen herrialdeen

Mota askotako organismoak gaixotasun

Aurretiko gaixotasunak edota gaixotasun kronikoak

Gaixotasun infekziosoen Tratamendua

Edateko ura Beste edozein gaixotasun

Gaur egun gaixotasun tropikalen garrantzia handiagotzen ari

Gaixotasun endemiko askoren birbanaketa

Frekuentzia nabaria duten herrialde batean hartzen diren

Endemikoa ez den herrialde batean inportatutako gaixotasun bat finkatu

• Korronte migratzaileak garapen

Gaixotasunak saihesteko, bizitza luzatzeko Osasun publikoaren printzipioak diru-

Mundu mailako osasun publikoa, disziplina

Bisitatzen ditugun eskualdeetako pertsonen,

1.- Komunitate baten osasun-egoeraren diagnostikoa ezartzea.

Epidemiologia tropikalean arrisku faktorea ezagutzea

Gaixoak Osasuntsuak Guztira

Esposizioa bai a b a+b

Guztira a+c b+d N

FAKTORE BABESTZAILEA < 1 < ARRISKU FAKTOREA.

Adina, elikadura, higienea, GAIXOTASUNA

PATOGENIZITATEA: Agenteak ostalariaren mugak gainditu eta

Infekzio-dosia, biziraupena, erreplikazioa, produktu toxikoak,

PATOGENIZITATE/BIRULENTZIA IMMUNITATE SISTEMA_

Erantzun immunea Erantzun immunea

 Enkapsulazioa (N. meningitidis)

 Sarbidea (arnas bidea, kontaktua…)

Baldintza egokiak  Erreplikazioa

 Zelularen metabolismoaren aldaketa: sintesi proteikoa

 Ostalariaren erantzun antibiriko ez-espezifikoa

 MIKOSI PRIMARIOAK (Blastomyces, Coccidoides,

 MIKOSI LOKALAK (ahoa, azala, bagina, birikiak)

Parasitismoa: SINBIOSI EZ MUTUALISTA. Bi espezien

 Ostalarian bizi dena printzipioz kalterik eragin gabe

(!) PARASITOEI EZ ZAIE INTERESATZEN OSTALARIEI KALTE

 1. Sarrera eta Infekzio-dosia

• Dosi ezberdinak parasito eta sarrera

Esposizio • Parasitoaren biziraupena

• Orala (enteroparasitoak) eta sarrera

 Baldintzen arabera erreplikazio ezberdinak:

Baldintza ezberdinetara moldatzen den parasitoa

Entzima hidrolitikoak, Schistosoma, Strongyloides,

Barne-organoen Ascaris, Taenia ,

Hipersentsibilitatea I ANAFILAKTIKOA Helmintoak, T.brucei

Manna et al., 2014. Trends in parasitology

Ostalariaren zelulen azalean ez Plasmodium, Trypanosoma,

Fagosomatik alde egiteko Leishmania, Trypanosoma cruzi

Agentea mantentzen deneko toki espezifikoak.

GIZAKIA MATERIAL ANIMALIAK

Zenbat eta handiagoa izan R0 balioa, orduan