DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente

5. Taldea 7. astea

16. PSORIASIA
1. EPIDEMIOLOGIA

Psoriasia oso ohikoa den gaitz inflamatorio kronikoa da.

● Munduan 125 miloi pertsonek pairatzen dute

● Prebalentzia desberdina da herrialdearen arabera: Estatu Batuetan %0,95ekoa da, Norvegian
%8,5ekoa…
● Prebalentzia Espainian %2
● Arraza beltz eta horian arraroa da eta oso ezohikoa latinoamerikarretan.

2. HASIERA ADINA

Distribuzio bimodala dauka: forma goiztiarra (12-27 urteko) eta forma berantiarra (50-60
urtekoetan). Zenbat eta goizago agertu orduan eta larriagoa izaten da.

Gizon eta emakumeen arteko banaketa berdina da (1:1).

3. GENETIKA

● Pazienteen %20-30ak aitzindariak 1. graduko sendian dauzka

● Pazienteen %90ak 2. graduko sendian aintzindariak
● Aitak edo amak psoriasia badu, seme alabek %10-25eko probabilitatea izango dute
● Aitak eta amak psoriasia badute, seme-alabek %50eko probabilitatea izango dute

6p21 kromosoman, PSROS1 locusean dagoen geneak eragina du (locus nagusia da). Hala ere, gene
anitz daude inplikatuta, genomaren ikerketen arabera 6-7 locus erlazionatuta daude psoriasiarekin.
Interleukina ezberdinekin lotutako faktoreak ere badaude. Batez ere HLA-C konplexuarekin (giza
antigeno leukozitarioa) lotutakoa.

4. FAKTORE ERAGILEAK

1
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
Psoriasian ez dute soilik faktore genetikoek parte hartzen, beste kanpoko faktore askok ere eragina
dute:

● Traumatismoak: Presioa ukondoetan, azka egiten, orbainak daudenean… Traumatizatutako

azalaren lekuan psoriasia ager daiteke, eta horri Köebner fenomenoa deritzo. Hau ez da
psoriasiaren esklusiboa den erreakzioa, liken lauan eta inpetigoan ere ager daiteke.
● Infekzioak: Estreptokozikoak eta arnasbideko birusak. Adibidez, tantakako psoriasia
eztarriko infekzio estreptokoziko batekin erlazionatuta egon daiteke.
● Eguzki izpiak: Orokorrean onuragarriak dira, hala ere, kasuen %10k okerrera egin dezake.
● Medikamenduak: antipaludikoak, beta-blokeatzaileak, litioa, kortikoideak,
antiinflamatorioak eta interferon α psoriasiaren brote bat eragin dezakete.
● Obestitatea: Eragilea baino okertzailea da, eta aldi berean, psoriasiak sindrome metabolikoa
eragin dezake. Izan ere, psoriasia gaixotasun sistemikoa da, ez azalekoa soilik. Beraz, egoera
proinflamatorioa dagoenez gorputzean, estresaren hormonak igoaraztea eragin dezake.
● Alkohola, tabakoa
● Estres psikologikoak okertu egiten du: Gaixoek estigma handia izan dezakete, eta horrek
estresa eragin diezaiokete. Ondorioz, egoera proinflamatorioa sortu eta lesioen agertzea
edo areagotzea eragiten dezake. Estres kronikoak azaleko nerbioen (C zuntzen) hazkuntza,
bertako neuropeptido desberdinen askapena, mastozito zelulen aktibazioa, sistema
sinpatikoaren aktibazioa eta ardatz hipotalamo hipofisiario zentralaren erreakzio baxua
eragingo du. Azalak funtzionatuko du ardatz hipotalamo hipofisiario periferiko bezala, azalak
berak kortisola sintetizatu dezakeelako.

5. PATOGENIA

Hasiera batean usten zen psoriasia azaleko hiperplasia hutsa zela. Gaur egun badakigu psoriasia
askoz ere konplexuagoa dela. Psoriasia sistema immunitarioak eragindako gaixotasuna da eta,
gaixotasun proinflamatorio edo autoinflamatorio gisa definitzen da. Azalaren garapen denbora
normala 60 egunekoa bada, psoriasian 10 egunekoa da. Beraz, zelulak guztiz garatu gabe geruza

2
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
korneora iristen dira, geruza hori loditu egiten da, eta hiperplasia
epidermikoa agertzen da. Azala gaizki eta azkar garatzen da. Gainera T
linfozito mota batzuk erantzun anomaloa dute, eta immunitate
innatoaren eta hartutakoaren arteko desoreko bat dago.

Lehen aipatutako kanpo-eragileek (estresak,

farmakoak...) azalean peptido antigeno desberdinak
askatzea eragiten dute. Horien artean LL-37a
mikrobioen aurkako peptido bat da. Peptido
antimikrobiano honek azaleko DNArekin konplexu
antigenikoa sortzen du. Ondoren zelula antigeno
aurkezleak aktibatuko dira. Kasu honetan zelula
dendritikoek (zelula antigeno aurkezlea) antigeno hau
ezagutzen dute eta T linfozitoen erantzuna aktibatzen
dute hainbat interleukina askatuz. Ondorioz, Th1 baina
batez ere Th17 azpipopulazioaren aktibazioa gertatzen
da, eta horiek batez ere IL-12, IL-23 eta IL-17 askatzen
dituzte. Oinarrizko zitokina TNF-α izango da. Interleukina
efektore garrantzitsuena IL-17 izango da. Hauek izango

3
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
Beraz esan dezakegu psoriasia azaleko gaixotasun kronikoa izateaz gain gaixotasun sistemikoa ere
bada, egoera proinflamatorio hori gorputz osoan baitago.

5.1. PSORIASIA ETA KOMORBILITATEA

Azalean inflamazioa dagoenean (psoriasian kasu), ehun subkutaneoak (adipozitoek) zitokinak (IL,
TNFα…) askatzen ditu eta egoera
proinflamatorio bat sortzen du; aldi
berean, azalak hainbat faktore askatzen
ditu (TNF-α, IL-6) eta horrela
retroalimentazioa sortzen da bien artean.
Egoera proinflamatorio horrek
arteriosklerosia eta intsulinarekiko
erresistentzia sor ditzake, beraz, psoriasiak
gaixotasun kardiobaskularren
probabilitatea igotzen du. Era berean,
obesitateak, lehen esan bezala, egoera
proinflamatorioa errazten du, eta
gaixotasun kardiobaskularrak pairatzeko
arriskua igotzen du. Beraz, pisua jaisteak,
TA eta kolesterola kontrolatzeak eta abar,
batetik, psoriasia hobetzen lagunduko dio
pazienteari, eta bestetik, tratamenduaren
erantzuna hobetzen lagunduko dute.

Gainera, psoriasiak nortasun arazoak sor ditzake eta ohitura txarrak hartzen hasi: sedentarismoa,
dieta desegokia, tabakoa, alkohola, estresa, etab. Bizimodua aldatuz. Aldi berean, bizimoduak
psoriasiaren espresio genetikoa alda dezake.

Beraz, argi geratzen da psoriasi, obesitate eta gaixotasun kardiobaskularren arteko komorbilitatea.

DIETA ETA PSORIASIA

Beraz esan dezakegu:

● Gaixotasun sistemikoa da psoriasia,

komorbilitateak dituena obesitatea barru.
● Sindrome metabolikoari lotua: obesitatea,
hiperlipidemia, hipertentsioa eta intsulinari
erresistentzia → arrisku kardiobaskular handitua
egongo da.
● Sindrome metabolikoaren eragileak: gantz
saturatuak, sedentarismoa, tabakoa, alkohola eta
estresa
● Tratamenduen erantzuna hobetzen dituzte

4
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea

Psoriasiarekin hainbat gaixotasun asoziatu dira. Ohikoena

artritis psoriasikoa da, eta pazienteen %8-15n bitartean ikus
daiteke. Lehenik azaleko asaldurak agertzen dira, eta ondoren
artikulazioenak. Beste gaixotasun inflamatorio batzuekin ere
asoziazio ugari egin dira, adibidez, Crohn-en gaixotasuna,
kolitis ultzerosoa, T motako azaleko linfoma, sindrome
metabolikoa, esteatosi hepatiko ez-alkoholikoa…

6.
GAIXOTASUNAREN JATORRIA

● Gaixotasun kronikoa da
● Oinarri genetikoa du
● Faktore eragileak
● Mekanismo immunea du
● Eboluzioa ezin da berrikusi
● Agerraldikako eboluzioa du
● Geroz eta hobeto ezagutzen da

7. KLINIKA
3 mota ditugu: psoriasi arrunta, tantako psoriasia (guttata) eta psoriasi inbertitua.

7.1. PSORIASI ARRUNTA/BULGARRA/KLASIKOA

Ukondoan, buruazalean, hanketan, azazkaletan… agertzeko joera dute,

hau da, estentsio zonetan. Agertzen diren plakak eritemato-
deskamatiboak, lodiak eta zabalak. Loditasun desberdina izango dute,
infiltrazio mailaren arabera baita forma desberdinekin. Azkura ematen
dute. Gaixotasun kronikoa da.

7.2. TANTAKO PSORIASIA (GUTTATA)

Plaka txikiagoak dira, tantaka moduko lesioak dira. Askotan

hau eztarriko infekzio baten ondoren gertatzen da, hain zuzen,
faringitis estreptokozikoari lotuta dago. Puntutxo indibidualak
elkarren artean lotu daitezke plakak eratuz. Gorputzeko
edozein gune erasan dezake. Honen eboluzioa aurresatea
zailagoa da.

5
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea

Ezkerreko irudi honetan ikus dezakegu lesioak sendatu ondoren

geratutako hipopigmentazioa (bizkarrean), eta behekaldean lesio
berriak agertzen ari direla.

Ezkerreko irudian ikus daiteke tantatako plaka deskamatibo horiek

elkartu eta psoriasi arrunta eragin dutela, kasu honetan oso ezkatatsua. Erdiko irudian zilar koloreko
plaka nabarmenak ikus ditzakegu. Eskuineko irudian ikus dezakegun bezala batzuetan forma
orokortuak hartu ditzake eta eritrodermia garatzeko arriskua du. Eritrodermia ia gorputz osoko
gorritasuna (gorputzaren >%50 gorrituta badu), edema eta agerraldi bat izango litzateke.

Forma poliziklikoak edo anularrak eratu ditzake batzuetan,

lupus eta beste dermatosien antzekoak.

Askotan buruazala erasan dezake.

6
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
Aurpegian ez da askotan ikusten, baina batzuetan gertatu daiteke. Kasu honetan kostra horiak ere
dituenez dirudi gain infekzioa duela.

Esku ahurrak eta oinazpiak ere erasan ditzake (psoriasi palmo-plantar deritzona), eta oso ohikoa da.
Pustuladun psoriasia era ager daiteke esku-ahur eta oinazpietan.

7.3. PSORIASI INBERTITUA:

Lesioak flexuratan eta mukosetan agertzen dira, bereziki tolesdura handietan. Lesio eritematosoak
eta ondo mugatuak dira, ezkata gabe edo deskamazio gutxirekin. Forma simetrikoa izaten dute.
Umeetan pixoialaren zonan atera daiteke, eta helduetan iztai, besapeetan eta tolesdura
submamarioetan. Diagnostiko diferentziala kandidiasiarekin eta dermatitis seborreikoarekin egin
behar da. Lesioa kronifikatzen dela ikustean psoriasian pentsatu beharko genuke, ez onddoen
infekzioan. Hala ere, ondo definitutako lesioa bada eta izkinetan deskamazioa ikusten da,
psoriasiaren adierazle izango da.

Azkazalak ere asko erasaten ditu. Pit edo zulotxoak eta olio mantxak oso tipikoak dira psoriasian,
nahiz eta ez izan patognomikoak. Distrofia eta hiperkeratosia eragin dezake egoera aurreratuan.
Askotan onikolisia gertatu daiteke, azazkalaren zati librea altxatzea. Kasu hauetan onikomikosia dela
pentsatu dezakegu, baina onikomikosi kasuetan oso arraroa da azazkal guztiak afektatuta egotea.

Lesioak azkazal guztietan. Behin egoera honetara

iritsita, konponketa zaila da. Gaininfekzio bat izan
daitekeen arren, azazkal guztiak kaltetuta badaude
psoriasian pentsatu behar da.

Köebner fenomenoa: Traumatizatutako azaleko zonaldean psoriasia

agertzean. Ez da zeinu patognomikoa, bitiligoan, liken lauan eta abar
ere ikusi daiteke.

7
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
8. HISTOLOGIA

Brocq-en arraspatzea: askotan egiten ez den arren, bisturi batekin ezkatak kendu ezkero oso
esanguratsua den “Auspitz-en zeinua” (odoljarrioa puntuka) ikusiko da. Papila dermikoak gorago
igotzen direnez eta baskularizatuta daudenez, ezkatak kentzean puntutxo batzuk odoletan hasiko
dira. Lehen diagnostikorako egiten zen, baina orain ez, diagnostikoa klinikoa delako.

Irudi histologikoan: hiperkeratosia, parakeratosia,

papilomatosia eta akantosia (geruza ezkatatsuaren
hiperplasia) ikusiko ditugu. Papilak elongatuta
egongo dira. Odol hodiak zabalduta daude. Gainera,
infiltratu inflamatorioa ere egongo da neutrofiloz
eta linfozitoz osatua. Hipogranulosia ere ikus daiteke
(geruza granulatua ez da ia ikusten).

Neutrofiloak geruza korneora pasa daitezke eta bertan osatzen

dituzten pilaketei Munroren mikroabzesuak deritze.
Epidermisaren barnean (geruza ezkatatsuan) eratzen dituzten
pilaketei Kogoj-en pustula espongiformea deritze.

9. PSORIASIAREN BESTE FORMAK

3 sailkatu ditzakegu:

● Psoriasi eritrodermikoa: ia edozein psoriasi forma eritrodermikoa bihurtu daiteke, baina

aurkezpen forma ere izan daiteke, hau da, horrela agertu daiteke psoriasi lehenengo aldian.

8
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
● Psoriasi pustulosoa: lesio desberdinak pustula txikiekin, eritema eta deskamazioarekin.
Batez ere esku ahurretan eta oinazpietan ikusten dugu
● Artritis psoriasikoa edo psoriasi artikularra: giltzadura desberdinak erasan ditzake.
Normalean artritis seronegatiboa (faktore ereumatikoa negatiboa duena) eta asimetrikoa.

9.1. PSORIASI ERITRODERMIKOA

Eritrodermia larruazalaren inflamazio eta esfoliazio orokortua da. Eritrodermien %20 psoriasikoak
dira. Gaixotasunaren debuta eritrodermiarekin izan daiteke aurretik beste adierazpenik gabe, baina
orokorrean, eritrodermia izaten dutenek aurretik psoriasia izan dute hainbat urtetan. Faktore
lagungarriak medikamentuak (ziklosporinak edo kortikoideak bat-batean uztea), infekzioak… izan
daitezke.

Larrialdi dermatologikoa da, ingresatu beharko da. Kausa aurkitu beharko da eta ondoren
tratamendua azkar jarri. Arriskuen artean dauzkagu:

● Ur askoren galera
● Arazo metabolikoak
● Bihotzeko arazoak (hipotentsioagatik)
● Termoerregulazio arazoak
● Sepsia

Goiko irudian ikus dezakegu ia gorputz guztia gorri gorri dago, eta plaka psoriasikoak ikus ditzakegu
bai azazkaletan eta baita buruazalean ere. Kasu honetan tratamendu sistemikoa ezarri beharko
genuke. Bestalde oinzola eta esku ahurrak oso deskamatiboak izan ditzake forma eritrodermikoari
lotuta baina beste batzuetan forma pustulosoan agertuko da zonalde horietan.

9.2. PSORIASI PUSTULOSOA

Ezkatak diruditen arren, gertutik pustulak dira eta barruan

likidoa izan dezakete. Pustula lehorrak, fisurak eta inflamazioa
ikusi ahal izango da. Lokalizatua edo hedatua izan daiteke.
Lokalizatua ohikoagoa da, eta psoriasi lesioen gainean agertzen
dira. Esku ahur eta oinazpietan (psoriasi palmoplantarra) eta
behatzetan (akropustulosia) ager daiteke.

Hallopeau-ren akrodermatitis jarraia daktilitisa eta

akropustulosia eragiten dituen mota berezi bat da, hau batez
ere eskuetako hatzetan hasten da. Askotan inflamazio oso
kronikoa eragin dezake behatzetan, azkazala erabat erasan eta

9
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
azkenik artikulazioa kalte dezake artritisa eraginez. Ondorioz, batzuetan tratamendu sistemikoa
behar izaten du nahiz eta lokalizatua izan.

Badago forma hedatu bat, lokalizatuaren jarraipena izan daitekeena, edo bat-batean ager
daitekeena, eta honi Von Zumbusch deritzo.

Psoriasi pustulosoan lesio eritemato-deskamatiboaren inguruan pustulak ikusiko ditugu, baina

akropustulosian artritisa. Pustula hauek zornez beteta egongo dira. Pustulak infekziosoak edo ez
infekziosoak izan daitezke, eta kasu honetan ez infekziosoa izan arren, geruza korneoan zelula
inflamatorioa pila bat erreklutatzen direnez pustula hau eratuko dute.

Hemen ikus dezakegu azal oso lehorra deskamazioarekin, eritema eta pustulekin (ikusten diren
puntu gorrixka horixka horiek pustulak izango lirateke). Kasu honetan ere pertsonaren arabera
tratamendu sistemikoa ezarri beharko genuke.

Eskuineko irudian akropustulosiaren adibidea ikus dezakegu. Akropustulosian pustulak agertzen dira
hatz eta behatzetan. Hasiera batean gutxi batzuk baino ez ditu erasaten baina azkenean pustula
handiagoak sortzen dira, eta forma kronikoa bihurtu daiteke. Falangearen desgastea eta artritisa
eragin dezake eta ehun biguna galtzea. Forma larria bihurtu daiteke.

9.3. ARTROPATIA PSORIASIKOA

Artritisa eta psoriasia lotuta daude askotan, eta artropatia psoriasikoa psoriasien %5-8an ikusten da.
Espondiloartropatia seronegatibo asimetrikoa izaten da. Bizi kalitatea murriztu dezake. Hainbat mota
kliniko daude:
● Giltzadura interfalangiko distalak (ohikoena). Asimetrikoa izaten da eta normalean
daktilitisarekin lotzen da “Saltxitxa behatzak” (oso edematotsuak dauden behatzak ikusten
dira) . Artritis erreumatikoan ez dira hainbeste erasaten.
● Mutilantea: arraroa baina larrienetakoa, falangea galtzea posible da.
● Poliartritis sistemikoa (Artritis Reumatoidearen antzera)
● Oligo-monoartritisa: giltzadurak gutxi erasaten dira, modu asimetrikoan. Faktore
erreumatikoa negatiboa.
● Axiala. Espondilitisa: espondilitis ankilosantearen antzera. Batez ere giltzadura
sakroiliakoetan eta sakrokoxigeoetan.

Psoriasia duten pertsonek artropatia psoriasikoa izan dezaketen moduan, alderantziz ere gertatu
daiteke; artritisa duten pertsonek denbora pasa ahala psoriasia garatzea.

10
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
Irudi honetan artropatia psoriasikoaren kriterio
diagnostikoak agertzen dira CASPA kriterioaren arabera.
Horretarako artritisa duen pertsona batek psoriasikoa dela
baieztatzeko hauetako 3 kategoria edo gehiago bete behar
ditu.
● Psoriasia (bai pazienteak psoriasia izatea edo
psoriasi aurrekari pertsonal zein familiarrak izatea).
● Azazkaletako lesioak izatea
● Faktore erreumatiko negatiboa (izan ere, positiboa
bada artritis erreumatoidea izateko aukera gehiago
izango du artritis horrek).
● Daktilitisa (behatz punten inflamazioa).
● Kriterio radiologikoak.

10. LARRITASUN SAILKAPENA

● Psoriasi arina: gorputzaren %10 baino gutxiago erasaten duenean edo psoriasi guttata
(tantakakoa) denean psoriasi arina kontsideratzen da. Plaka estableak ematen dira.

● Psoriasi moderatua: gorputzaren %10-25 artean erasaten du, eskuak, oinak edo tolesdurak
erasan gabe. EZ ditu artikulazioak erasaten. Pertsonak psikologikoki ondo.

● Psoriasi larria: gorputzaren %25 baino gehiago erasaten dituen plakak dira; aurpegia,
eskuak, oinak, genitalak edota tolesdurak erasaten dituztenak. Artikulazioak kaltetzen ditu
mugikortasuna mugatuz, pazientearen bizimodua aldatzea eragiten duena. Ondorioz, kalte
emozional handia ematen da pazienteetan. Psoriasi larrien artean, psoriasi akutuak
sailkatzen ditugu: psoriasi pustuloso hedatua, eritrodermia psoriasikoa eta eboluzio
azkarreko psoriasia.

Psoriasi larrian nabarmenena bada ere, psoriasi mota guztiek bizimoduan eragin dezakete.

11
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea

11. PAZIENTEEN BIZIMODU ALDAKETA GAIXOTASUNAREKIN

Psoriasiak bizimoduan duen eragina erakusten duen estadistika:

● Igeri egiteari uztea…………………...……%72
● Eguzkitan jartzeari uztea……………....…..%60
● Dutxa publikoak ez erabiltzea……………..%64
● Kirola egiteari uztea……………………….%40
● Ile apaindegira ez joatea…………………..%34
● Hankak ez erakustea………………………%64
● Jokaera sexuala aldatzea…………………..%50
● Seme alabak ez izatea……………………..%11
● Lanbide aukeraketa baldintzatzea…………%14

12. TRATAMENDUA

Azala bere osotasunean tratatzea da hoberena,

erasanda dagoen azala nahiz osasuntsua, lesioa
gutxitzeko eta lesio berriak ematea ekiditeko.
Horretarako tratamendu topikoak, bainuak, fototerapia
eta farmako sistemikoak erabiliko ditugu.

Psoriasiaren tratamendura eskalonatua da, gutxitik

gehiagora doa pazientearen eboluzioaren arabera.
Tratamenduaren sailkapena hurrengoa da:
M ● TRATAMENDU TOPIKOA
M ● TRATAMENDU FISIKOA
M ● TRATAMENDU SISTEMIKOA

Tratamendu topikotik hasi eta erantzunaren eta psoriasiaren larritasunaren arabera tratamendu
sistemikoetara iristen da. Gaur egun, urrats batzuk salta daitezke egoeraren arabera, ez da
beharrezkoa urrats guztiak jarraitzea.

Aurretik azaldu bezala, psoriasia gaixotasun autoimmune eta kronikoa da. Gaixotasun honetan,
prozesu immune desberdinak aktibatuta daude, zitokinen eta zelula desberdinen bidez inflamazio
kronikoa eragiten dutena. Tratamenduari begira, prozesu espezifiko hauek blokeatzea da helburua;
tratamenduaren dianak keratinozitoen proliferazioa eta inflamazioa dira. Hau lortzeko, tratamendu
batzuk T linfozitoak, IL edo TNF espezifikoki blokeatzen dituzte beste batzuk inflamazioa orokorrean
blokeatzen duten bitartean (kortikoideak, metotrexatoa...).

12
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
12.1. TRATAMENDU TOPIKOA

12.1.1. EMOLIENTEAK
Paziente guztiek erabili beharko lituzkete, hidratazioa ezinbestekoa baita azala zaintzeko.
Emolienteen bidez, azala hidratatu eta azkura gutxituko da (efektu antipruriginosoa) eta
keratinolitikoen bidez psoriasiaren produktu diren ezkatak askatuko dira, azalaren egoera hobetuz.
Farmakoak: azido salizilikoa, azido laktikoa, urea, laktato amonikoa eta azido retinoikoa.

12.1.2. KORTIKOIDE TOPIKOAK

Psoriasi arina eta moderatuen plakak tratatzeko farmako erabilienak dira, hauetan baitira
eraginkorren. Keratinoen proliferazioa moteldu eta inflamazioa gutxitzen dute, azkura gutxituz.

Zonalde kritikoak tratatzeko indikatuak daude: aurpegia, genitalak, buruko larrua, esku ahurrak eta
oinpea. Zonalde hauek tratatzeko kortikoide arinak erabiltzen dira izan dezaketen eragin
desiragaitzengatik. Izan ere, epe luzeko edo gehiegizko kortikoide potenteen erabilerak azalaren
fintzea eragiten du. Gainera, era kronikoan erabiltzean bere efektua galdu dezakete. Ondorioz,
normalean hobe da kortikoide topikoak broteak tratatzeko erabiltzea, epe motzeko tratamendu
bezala.

Erabiltzeko moduak hiru dira: topikoa, oklusiboa eta intralesionala, nahiz eta azken hau ez den
erabiltzen normalean. Monoterapian erabili daitezkeen arren gehiago erabiltzen dira terapia
konbinatuan, psoriasiaren tratamendua normalean ez baita kortikoideetara bakarrik mugatzen.
Hainbat formatan agertzen dira: krema topikoak, sprayak, txanpuak...

Klaseko galdera: esan dugu tratamendua azal guztian ematen dela (osasuntsua barne), kortikoideen
kasuan ere hori egiten da? Ez, gorputz osoan ematen dena hidratazioa izango da.

12.1.3. ANTRALINAK
Ditranola eta zignolina dira. Erabilgarriak dira psoriasi plaka kronikoan. DNA mitokondrialaren
sintesiaren inhibizioa eragiten dute, erradikal libreak askatu egiten dira eta hauek azaleko zelulen
hazkuntza moteltzen dute. Farmako onak dira baina ez dira asko erabiltzen kontrako efektuak
dituztelako, hain zuzen, azala orbandu eta irritatu egiten dituztelako (hauek dira farmako hauen
eragin desiragaitz nagusiak). Arrazoi beragatik kontraindikatuta daude zonalde kritikoetan
(aurpegia, tolesdurak eta genitalak), psoriasi inflamatorioetan eta eritrodermian.

Batzuetan izpi ultramoreekin konbinatzen da. Lehen INGRAM konbinazioa egiten zen, pazientea
ingresatu eta fototerapia eta antralina konbinatzen ziren, baina gaur egun hau ez da egiten.

Orokorrean, antralinak ez dira asko erabiltzen, baina topikoki psoriasi arinean kronikoki erabil
daitezke kontzentrazioak gutxika handituz.

12.1.4. D BITAMINAREN ERATORRIAK

Kaltzipotriola, takaltzitola eta kaltzitriola dira eta gehien erabiltzen dena kaltzipotriola da. Azaleko
zelulen diferentziazioa eta keratinozitoen proliferazioa inhibitzen dute, azaleko zelulen hazkuntza
inhibituz. Horretaz gain, immunosupresio lokala eragiten du.

13
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
Psoriasi arinetan eta azalera txikietan erabiltzen dira gehien. Topikoki (krema edo pomada erara)
aplikatzen dira, bakarrik edo kortikoideekin konbinatuta (adibidez, psoriasi estable batean,
kortikoideak erabiliko dira asteburuetan eta D bitaminaren eratorriak lanegunetan). Xurgapen txarra
duten arren (<%5 xurgatzen da topikoki), kontuz ibili behar da farmako honen aplikazioarekin,
gehienez 100mg/asteko erabili daiteke eta gehienez azalaren %40an, gehiago erabiltzekotan
hiperkaltzemia sor dezaketelako. Arrazoi honengatik kontu berezia izango da haurdunetan eta
umeetan erabiltzean, baita aurpegian, genitaletan eta tolesturetan aplikatzean ere, zonalde hauetan
gehiago xurgatzen baita krema azaleko beste eremu batzuetan baino.

12.1.5. RETINOIDE TOPIKOAK

Tazarotenoa da retinoide topiko nagusiena, nahiz eta Kalzipotriola ere erabiltzen den. D bitamina
eratorriak baina irritanteagoa denez, gutxiago erabiltzen da. Erabiltzen denean kortikoideekin
konbinatua erabiltzen da beti.

Kantitateen neurketa oso garrantzitsua da, pazienteek argi eduki behar dute eta zenbat aplikatu
behar duten eragin desiragaitzak ekidin daitezen. Hau bereziki garrantzitsua izango da kortikoideak
erabiltzean.

12.2. TRATAMENDU FISIKOA

12.2.1. FOTOTERAPIA
Forma asko daude, baina gehien erabiltzen direnak UVB (290-320 nm) eta UVA (320-400 nm) dira.
● UVB (banda estukoak): gainazaleko psoriasiak tratatzeko erabiltzen da, adibidez, tantakako
psoriasian. 2-3 aldiz administratzen da astean azala hobetu arte eta ondoren astero sesio
bakarra mantentzen da. Seguruagoa da denbora luzerako (bitiligoan, adibidez, 2 urtez
jarraian eman daitezke). PUVA baino gehiago erabiltzen da orokorrean.
● PUVA: azalean sakonago iristen da eta psoriasi lodiago eta zabalagoak tratatzeko erabiltzen
da, adibidez, esku ahur eta oinazpietan. PUVA jaso aurretik ahotik pastilla
fotosensibilizantea (Psoralenoa, PUVAren P) ematen da terapiaren eragina handitzeko.

Azaleko minbizia izan duen pertsona batek ezingo du fototerapia jaso.

● B motakoak gutxiago sakontzen dira azalean, D bitamina sortzeko gaitasuna dute eta ez dute
luzerako hainbeste arazorik ematen. B motako izpi ultramoreak denbora luzean eman
daitezke eta ez dute minbizia sortzeko aukerarik eragiten (nahiz eta udan jasotzen ditugun B
motako izpi ultramoreek minbizia eragin dezaketen, hospitalean oso kontrolatuta daude).
● A motakoak, aldiz, gehiago sakontzen dira eta fotozahartze eta kartzinogenesiarekin
eralzionatzen dira.

12.3. TRATAMENDU SISTEMIKOA

12.3.1. RETINOIDE ORALAK
Azitretinoa eta Isoretinoina erabiltzen dira. Tratamendu sistemiko arinenetakoa izango litzateke.
Hala ere efektu anitz dituzte epidermis eta keratinozitoetan: eragin antimitotikoa, estabilizazio
lisosomala, immunomodulatzailea eta RNAren eta proteinen sintesiaren inhibitzailea da. Kontuan
hartu behar da EZ dela inmunosupresorea (tratamendu sistemikoko beste bi farmakoak, aldiz, bai).
Beraz, ez ditu pazientearen defentsak jaitsiko.

14
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea

Retinoideen eragozpen nagusia duten teratogenizitate handia da, farmakoa suspenditu eta denbora
askoan irauten duena (2 urtez mantentzen da gantzean). Ondorioz, ez da erabiltzen adin
emankorrean dauden emakumeetan. Gainera, toxizitate hepatiko eta metaboliko (lipidoen
metabolismoa asaldatzen dute) handia eragin dezakete. Metabolismo lipidikoa okertzen dutenez, ez
da ohikoa sindrome metabolikoa, tratamendu hipertentsiboa edo estatinak hartzen dituzten
pazienteetan ematea. Gainera, pazientearentzako deserosoak diren eragin desiragaitzak dauzkate,
ilearen erorketa eta azaleko lehortasuna eragin dezakete eta. Asaldura muskulo-eskeletikoa.

Psoriasi orokortu eta forma larrietan indikatuta daude: pustulosoa, eritrodermikoa, plakatako
psoriasi hedatuak eta beste tratamenduekiko errefraktarioak diren psoriasiak tratatzeko erabiltzen
dira. Hobekuntza ikusteko denbora beharko da eta batzuetan pauta konbinatuak egiten dira
fototerapiarekin: Re-PUVA (retinoideak + PUVA), Re-UVB (retinoideak + UVB), kortikoide edo
ditranolarekin batera.

12.3.2. METOTREXATOA
Farmako sistemiko erabiliena da. Azido folikoaren antagonista konpetitiboa da eta akzio
antimitotikoa eta antiinflamatorioa ditu. Perfil ona du luzaroan emateko. 10-20mg/asteko dosiak
erabiltzen dira dermatologian (reumatologian 30-40mg astean).

Eragin desiragaitzak:
● Toxizitate hepatikoa (ohikoena). Tratamendua egiten den bitartean entzima hepatikoak
(transaminasak) eta prokolageno III-a (gibeleko fibrosia aurreikusteko) neurtu egin behar
dira analitiken bidez.
● Biriketako toxizitatea
● Ugal aparatuko (teratogenia, abortiboa, oligospermia) toxizitatea. Teratogenikoa da, baina
ez du retinoide oralek bezainbesteko biziraupena gorputzean. Metotrexatoa batzuetan
emakumeetan ematen da, ondo ulertzen badute ezin direla haurdun gelditu farmakoa
hartzen duten bitartean.
● Digestio aparatuko toxizitatea
● Odoleko (anemia megaloblastikoa) toxizitatea. Honen kontra azido folikoa eman behar da
gehigarri bezala.

Indikazioak retinoide oralen antzekoak dira (psoriasi larriak) eta 4-6 aste behar ditu bere efektua
egiteko.

15
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
Jakin behar da beste botikekin batera duten
toxizitatea handitu daitekeela:
antiinflamatorioekin, koltxizinarekin eta
psoriasirako erabiltzen diren beste farmakoekin
(ziklosporinarekin batera hartzekotan,
ziklosporina dosia jaisten da), buruko minak
sortuz. Ondorioz, polimedikatua dagoen pertsona
batean dosi baxua erabili beharko da eta kontuan
hartu beharko dira eman daitezkeen arazoak, bai
eta pazientearen beste medikuekin adostu.

Konbinaketak: ez da asko erabiltzen

azitetrinoarekin batera (gibelaren toxizitatea
handitu dezakeelako), ezta ere ziklosporina eta
fototerapiarekin. Badago aukera farmako hauek
beste tratamenduekin konbinatzeko, batez ere
gero ikusiko dugun terapia biologikoarekin.

12.3.3. ZIKLOSPORINA
Oso eraginkorra da (klasikoen artean azkarrena, ’labadora efektua’), bere abantaila nagusia bere
efektua oso azakra egiten duela da. Erabiltzen den dosia 2,5-5 mg/Kg/egunekoa da (dosia erdibitu
egiten da goizaren eta gauren artean). Eragiten duen toxizitate nagusia tentsio arterialaren igoera
da. Hipertentsio arterial hori mantentzen bada, giltzurruna kaltetuko da, giltzurruneko
gutxiegitasuna eraginez. Hori dela eta, paziente hauetan tentsioa beti kontrolatu beharko da eta
HTA duten pertsonetan ez da lehenengo aukera izango. Farmako honek duen beste arazoa
immunosupresorea dela da, eta horregatik ez da denboraldi luzean erabiltzen (ez da urte bat baino
gehiagoz ematen).

Indikazioei dagokionez, plaketako psoriasi hedatu edo pustulosoetan eta psoriasi errefraktarioetan
erabiltzen da. Hauetan tratamendu azkarra egiten da momentuan hobetzeko baina gero
tratamendua aldatu egiten da.

Kasu berezietan, beste immunospuresoreak ere erabiltzen dira (azatioprina, hidroxiurea,

miklofenolato mofetila), baina terapia biologikoak agertu zirenetik oso arraroa da hauek erabiltzea,
agente biologikoak erabiltzen baitira hauek erabili baino lehen.

16
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea

Duela urte gutxi arte aukera bat errotazio terapia da, tratamenduak aldatzen joatea toxizitatea ez
pilatzeko, fototerapia eta botika sistemikoen artean. Baina tratamendu biologikoa sortu zenetik ez
da ohikoa.

12.3.4. TERAPIA BIOLOGIKOA

Farmako biologikoek azken urteetan psoriasiaren
tratamendua eraldatu dute. Lehen azaldu dugun
bezala, psoriasia gaixotasun autoimmunea da, T
linfozitoen (psoriasiaren zelula ardatza) eta
zitokinen bidez sortzen da kaltea azalean. Honi
aurre egiteko farmako biologikoek espezifikoki T
linfozitoen eta haiekin erlazionatutako zitokina
eta interleukinen aurka egiten dute. Hiru multzo
nagusi daude:
- TNF-alfa blokeatzen dutenak
- IL-12 eta IL-23 blokeatzen dutenak
- IL-17 blokeatzen dutenak

Espezifikotasun honi esker, psoriasiaren

tratamenduaren eraginkortasuna hobetu eta eragin desiragaitzak gutxitu egin dira. Psoriasiaz gain,
beste gaixotasun inflamatorio kroniko desberdinetarako ere sortu dira terapia biologikoak
(hesteetako gaixotasun inflamatorioak, artritis erreumatoide, ubeitis batzuk…).

Terapia biologikoak beste terapiek kalte egin edo funtzionatu ez dutenean, kontrako efektuak
daudenean edota psoriasi larrian baloratuko dira. Gainera, tratamendu luzeak egiteko aukera
ematen du, injekzio gutxirekin denbora askorako hobekuntza lortzen da. Ondorioz, psoriasiaren
tratamenduaren xedea aldatu egin da: lehen %75eko hobekuntza nahikoa ikusten bazen ere, gaur
egun %90etik gorako hobekuntza bilatzen da psoriasiaren tratamenduan.

17
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea

Farmako biologikoek zelula patogenikoak eta beraien ekintzak eta interakzioak maila desberdinetan
blokeatzen dituzte:
● TNF alfa blokeatzen dute: Infliximab, Etanercept, Adalilumab. Psoriasiaz gain beste
gaixotasun inflamatorio batzuk tratatu ditzakete hauekin.
● IL-23 eta IL-12 blokeatzen dute: Ustekinumab, Tildrakizumab, Gusalkumab.
● IL-17 blokeatzen dute: Secukinumab, Ixekizumab, Brodalumab

Gehigarri bezela, badago beste tratamendu bat:

apremilast. Honek fosfodiesterasa IV inhibitzen du,
zenbait moduladore inflamatorioen gutxipena eraginez.
Ez da immunosupresorea, beraz, eragin desiragaitz
gutxiago izango ditu. Aho bidez hartzen da. Psoriasi arin
eta moderatuetan erabili daiteke tratamendu klasikoen
ordez. Ez da analitikekin kontrolatu behar eta minbizian
eman daiteke beste botikekin elkarrekintzak izateko
beldurrik izan gabe. Dena den, ez da besteak bezain
eraginkorra; bere eraginkortasuna metotrexatoaren
mailan egongo litzateke.

Metotrexatoa beste botikekin konbinatzea posible da, adibidez dosi baxutan anti- TNF ekin.

Subkutaneoak edo endobenosoak (gehienak subkutaneoak) izan daitezke, eta maiztasun

ezberdinarekin ematen dira: batzuk 2 astero, batzuk hilabetero, eta beste batzuk (adibidez,
ustekinumab) urtean 3-4 aldiz.

18
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea

Immunosupresoreak direnez, tratamenduarekin hasi aurretik tuberkulosiaren balorazioa egin

beharko da (immunoferol edo mantoux testa egin eta toraxeko erradiografia). Tuberkulosia izateko
aukera egotekotan, botika antituberkulosak eman beharko lirateke tratamendu biologikoa hasi
aurretik. Gainera, minbizi aitzindariak daudenean 5 urte pasa beharko dira (kartzinoma
basozelularra ez denean) minbizia sendatu ondoren terapia hauekin hasteko.

Terapia biologikoa psoriasi larriak tratatzeko gordetzen dela kontuan izanda, psoriasian emaitza
paradoxikoak ikusten dira: psoriasi larria duten pazienteek psoriasi arin-moderatua duten
pazienteak baino afektazio gutxiago erakusten dute, terapia biologikoek tratamendu klasikoak baino
sintomen ezabatze gaitasun handiagoa dutelako. Gainera, azalaren %40an psoriasi arrunta duen
pertsona batek botika biologikoak hartuta, beste motako psoriasi bat (adibidez, pustulosoa) jasan
dezake gorputzean edo esku ahurretan. Hori ez dakigu zehatz mehatz zergatik den.

12.4. TERAPIA ETA KONBINAZIO BERRIAK

Terapia biologikoarekin hasteko prozesua luzea denez eta oso

farmako garestiak direnez, konbinazio berriak egiten dira
terapia biologikoaren beharra jaitsiz.

Adibidez, oso ohikoa da metotrexatoa anti-TNF batekin batera

konbinatzea, Etanercept edo Infliximab-ekin, batez ere anti-
TNFak bere eraginkortasuna galtzen duenean. Metotrexatoa
konbinatzekotan, beste farmakoaren dosia gutxitu egiten da
normalean, metotrexatoaren toxizitatea handitzen duten
elkarrekintza asko daude eta.

19
DERMATOLOGIA Aitor Xabier de Vicente
5. Taldea 7. astea
Sortzen ari diren terapia biologiko berriak geroz eta espezifikoagoak dira eta kontrako efektu
gutxiago dituzte.

12.5. PAZIENTEAK EGIN BEHARKO DITUEN ALDAKETAK

M ● Azala hidratatua mantendu
M ● Kosmetiko edo xaboi irritanteak ez erabiltzea
M ● Hazka ez egitea
M ● Pisu egokia mantendu
B ● Alkoholaren kontsumoa kontrolatu
M ● Eguzkitan kontuarekin ibili, udan nahikoa da eguzki pixka batekin psoriasia kontrolatzeko
M ● Medikamentu eta infekzioen kontrola
M ● Eutimia (=animo normala, lasaia)

13. MEDIKU ETA PAZIENTEA PSORIASIAN

Psoriasia gaixotasun kronikoa izanik, askotan pazientea denborarekin desanimatu egiten da eta
jarrera eszeptikoa izan dezake. Medikuari dagokionez, Psoriasia pairatzen duen paziente bat
tratatzeak denbora eta jarrera positiboa eskatuko dio. Pazienteari bere gaixotasuna eta aukeran
dituen tratamenduak ondo azaldu behar zaizkio, ondoren honi buruzko negoziazioan pazientearen
beharrak betetzen saiatuko direla bermatzeko. Beraz, tratamendua: negoziatu egin behar da:

1. Elkarrizketa: gaixotasuna eta gaixoa

2. Argibideak gaixotasuna eta tratamenduari buruz
3. Negoziazioa, bi parteek adostu behar dute ezarriko den tratamendua
4. Preskripzioa, kontratua

20