COVID-19: FUNTZIONAMENDUA ETA BABES

NEURRIAK LAN EREMUAN

Covid-19 koronabirusa da. Birusak ez dira izaki bizidunak, ez dira Autonomoak, behartutako
parasitotzat hartzen dira, errepikatzeko zelula bat infektatu behar dutelako. Hain erakunde
biologiko txikiak dira, non ezin baitira mikroskopio normalekin ikusi. Kapsula oso txikiak
dira, barruan material genetikoa dutenak. Ikuspuntu biofisiko batetik, partikulak bezala jokat-
zen dute, polarrak dira, eta horrek esan nahi du likido (edo hezetasun) batean disolbatuta
egon behar dutela bideragarriak izateko, baita garraiatzeko ere.

Birus horiek mukosen jariakinetan daude, baita gernu eta eginkarietan ere, eta, beraz, ur tan-
ta oso txikien bidez transmititzen dira eta, nabarmen, kutsatutako azaleretan. Koronabirusa
bideragarria izan daiteke, infekziozkoa, egun batzuetan gainazal batean.

Infekzioa gerta dadin, birus guztiaren lehenengo gauza zelula bizi bat izatea da. Horregatik,
birusak ezin dira gure azaletik sartu; haien sarrera bidea mukosak dira (sudurra, ahoa, Geni-
talak, etab.).

Infektatzeko birusaren ahalmena gizabanakoaren gaitasunaren araberakoa da, haren siste-

ma immune “sortzetiko” horren araberakoa, material genetikoa integra ez dadin eta zelula
“bahitua” izan ez dadin.

Transmisioaren eta kutsaduraren artean bereiz genezake. Transmisioa birusa organismora

iritsi denean da, kutsatzea errepikatzeko gai izan denean, orduan kutsakorra da. Eta berei-
zketa hori garrantzitsua da, pertsona bat kutsatu dadin karga birala behar duelako, partikula
birikoen kopurua, sortzetiko defentsa mekanismoak gainditzeko nahikoa. Kontuan hartu
behar da birus horrekin ez dagoela antigorputzik, berria delako. Garrantzitsua da konturat-
zea gizabanako bakoitzak, orduan, azalpen desberdina beharko duela. Hori dela eta, egoera
batzuetan bikote batean, kide bati bakarrik eragiten dio eta besteari ez. Birus horren kutsat-
zeko tasa nahiko altua da.

Zelula batek detektatzen duenean birus batek kutsatzen duela Alerta-substantziak askatuko
ditu, zitokinak, inguruko zelulek beren makineria “anti-birikoa” presta dezaten. Zitokina
horiek, aldi berean, sukarra eta inflamazio-erantzun handiaren ondoriozko beste sintoma
batzuk eragiten dituzte. Infekzioak arnasbideetan hantura akutua eragiten duenean pneumo-
nia sortzen da, eta pneumonia hori larria izan daiteke.

Koroabirus bidezko gaixotasunak oso hilkortasun aldakorra du adinaren arabera. Hori ho-
rrela, 10 urtetik beherakoen artean ez da ematen baina, 65 urtetik gorakoen artean nabar-
mena da eta gaixotasun kardiobaskularra, diabetesa, minbizia, immunodeprimituak eta abar
bezalako beste patologia batzuk ditu. Horregatik, prebentzio hau nagusiki solidarioa da. Ez
dugu kutsatu nahi, ez bakarrik ondorioak aurreikusi ezinak eta potentzialki larriak direlako,
baizik eta, batez ere, biztanleria zaurgarria ez kutsatzeko. Eta hori bereziki garrantzitsua
da 40 urtetik beherakoetan. Hego Korean, biztanleei diagnostiko masiboa egin zitzaienean,
positiboen% 30 20 eta 29 urte bitartekoak zirela lortu zen, baina gehienak sintomarik gabe-
koak ziren, kutsakorrak. Hala ere, Italian, non ez den masiboki diagnostikatu,% 3,7 baino ez
da positiboa. Horrek esan nahi du jende asintomatiko asko kutsakorra dela. Hori dela eta,
are garrantzitsuagoa da prebentzio solidarioa.

www.esk.eus ESKsindikatua
 NOLA PREBENITU KUTSATUAK IZATEA?

Errealitate batetik abiatu behar dugu: birusaren transmisioa erabat eragoztea ia ezinezkoa
da, EPIekin eta oso espezializatutako azpiegiturekin bakarrik egin daiteke, ospitaleetan
infekziosoen guneetan ikusten direnen antzera. Baina bai murriztu behar dugu esposiziopean
gauden partikula biralen kopurua, horrela kutsadurak murrizteko. Hau da, ezin dugu trans-
misioa eragotzi, murriztu bai, kutsadurak murrizteko.

Horrela, EPIak eta praktikak eskala sinpleenetik konplexuagora doaz:

Kontaktu bidezko transmisioa saihestea. Kontaktua transmisio-iturri garrantzitsua da,

eta erraz samar saihesten da.

• Gainazalen higienea eta garbiketa. Bainugeletako eta eremu jendetsuetako azale-

rak (manetak, botoiak, barrak, etab.) produktu desinfektatzaileekin garbitu behar dira.
Bereziki, mugikorrak, txartelak, dirua eta abar kontuan hartzea kutsatuta egon dai-
tezkeen azalerak dira.
• Ez ukitu aurpegia, kosta ahala kosta. Keinu inkontzientea da. Ilea bilduta edo lotuta
edukitzeak lagunduko du.
• Eskuak garbitu. Asetzeraino errepikatu da. Covid19k lipidoak ditu kapsidean, eta, be-
raz, xaboiak azkar suntsitzen ditu. Ahal den guztietan komunera joan eskuak xaboiarekin
garbitzeko.
• Gel hidroalkoholikoa. Birus eta bakterioak inaktibatzen dituzten hainbat alkohol
dituzten formulak dira. Asko hartu eta igurtzi behar da lehortu arte. Kontuan izan alko-
hola lurruntzeko prozesua dela birusa inaktibatzen laguntzen duena. Eskuak garbitzea
bezain eraginkorra ez da; beraz, ez du ordezkoa izan behar, baizik eta erantsia, kutsatuta
egon daitekeen azalera bat ukitzen denean eta garbitu ezin direnean.
• Eskularruak. Latex-binilozko eskularruak erabilgarriak dira soilik erabili eta botatzeko
erabiltzen badira. Kutsatuta egon daitekeen gainazal bat ukitu ondoren aurpegia beraie-
kin edo mugikorrarekin ukitzen badugu, diru-zorroak eta abarrek ez dute ezertarako
balioko; alderantziz, babes faltsuaren sentsazioa sortzen dute.

Aerosol bidezko transmisioa

• Distantzia. Hitz egitean aerosolak sortzen ditugu, horiek ere ikusezinak, bi metroraino
bidaia dezaketenak. Ahalik eta distantzia handiena mantendu behar dugu.
• Maskarak. Segurtasun-distantzia ezinezkoa denean, eta kutsatzeko arriskua handia de-
nean, maskarak erabili beharko lirateke kutsaduratik babesteko. Ez da berdin erabiltzen,
eramailea dela susmatzen denean ez kutsatzeko.

Hainbat mota daude, hobeto edo okerrago prestatuta, aerosolak irits ez daitezen. Birusak
benetan poroak baino txikiagoak dira, baina hauek partikulak direnez, ezin dira bakarrik
garraiatu, aerosoletan baizik. Eta ur tantatxo horiek maskararen materialaren azaleko tent-
sioak atxikitzen ditu. Beraz, maskarak oso eraginkorrak dira soilik praktika oso zorrotzak
jarraitzen badira.

• Lehena: maskara hezeak ez dira eraginkorrak gu babesteko. Beraz, batez ere pape-
rezkoak, kalitate txarrenekoak, aldatu egin beharko lirateke.
• Bigarrena: esku “zikinekin” ukitzen badugu, eraginkortasuna galduko dute. Aurpegia
ukitzen badugu edo ahoa bakarrik estaltzen badugu, ez dute balioko. Eta eskularruekin
bezala, kaltegarriak izan daitezke segurtasun (faltsu) sentsazioa ematen badigute.

Immacolata Giordano (biologoa) eta Alfredo Caro (biologo inmunologoa) - ESKko militanteak

www.esk.eus ESKsindikatua