ดวงตาของนก
สถาบันวิจยั วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย
คนทั่วไปมักจะคิดว่าดวงตา
ของนกนัน้ มีขนาดเล็ก เพราะเกินกว่า
ครึ ่ ง หนึ ่ ง ของมั น ซ่ อ นอยู ่ ใ นหนั ง ตา
และกระดูกเบ้าตา แต่ในความเป็น
จริงแล้วดวงตาของนกมีขนาดใหญ่
มาก เมื่อเปรียบเทียบกับดวงตาของ
สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ส่วนของดวงตา
ที ่ เ รามองเห็ น จากภายนอกเป็ น
เพี ย งแค่ ก ระจกตา นกส่ ว นมากมี
ปริ ม าตรของดวงตาใหญ่ ก ว่ า ขนาด
ของสมอง ทั้งนี้เพราะเวลาที่บินนั้น
นกจำเป็ น ต้ อ งเห็ น ภาพที ่ ม ี ข นาด
ใหญ่ และจะต้องเห็นรายละเอียดของ
ภาพนั้นๆ อย่างชัดเจน
นกมีดวงตาทีส่ ามารถมองเห็น
ได้ทั้งวัตถุที่อยู่ใกล้และวัตถุที่อยู่ไกล
และบันทึกภาพที่เห็นได้ในชั่วพริบตา
เช่น นกแร้งที่บินขึ้นสูงเหนือพื้นดิน
ถึ ง หนึ ่ ง กิ โ ลเมตรก็ ย ั ง สามารถมอง
เห็นซากสัตว์ที่อยู่บนพื้นดินได้ หรือ
แม้แต่นกนางแอ่นที่กำลังหาอาหาร
ก็ จ ะสามารถมองเห็ น แม้ ก ระทั ่ ง
แมลงที่บินผ่านหน้ามันในระยะเพียง
ไม่กเ่ี ซนติเมตร ทัง้ นีเ้ พราะนกมีกล้าม
เนื้อที่แข็งแรงยึดติดอยู่กับเลนส์ตา
กล้ามเนื้อนี้สามารถดึงให้เลนส์ตา
ซึ ่ ง ปกติ ม ี ล ั ก ษณะค่ อ นข้ า งแบนให้
เป็นรูปกลมกว่าเดิม เมื่อเลนส์ตามี
รูปร่างกลมทำให้สามารถรับภาพ
ที่อยู่ในระยะใกล้ได้ชัดเจน
นกแต่ละชนิดมีตำแหน่งและ
รู ป ร่ า งของดวงตาแตกต่ า งกั น นก
ส่วนใหญ่มีดวงตาที่ค่อนข้างแบนและ
มีม่านตาขนาดใหญ่เพื่อให้สามารถ
มองเห็นภาพได้กว้าง ในขณะที่นก
196 ถ. พหลโยธิน จตุจกั ร กรุงเทพฯ 10900
ล่าเหยือ่ จะมีดวงตากลมหรือเกือบจะ
เป็นหลอดซึ่งทำให้สามารถมองเห็น
ภาพได้ ใ นอาณาบริ เ วณที ่ แ คบกว่ า
พวกดวงตาแบน แต่จะสามารถมอง
เห็นภาพได้ในระยะที่ไกลกว่า และ
เห็นรายละเอียดของภาพได้มากกว่า
เพื่อที่จะได้มองเห็นเหยื่อที่อยู่ระยะ
ไกลได้ชัดเจน
ดวงตาของนกนั ้ น เปรี ย บ
เสมื อ นมี ท ั ้ ง กล้ อ งโทรทรรศน์ แ ละ
แว่ น ขยายอยู ่ ด ้ ว ย นกส่ ว นใหญ่ จ ึ ง
สามารถมองเห็ น ภาพได้ ท ั ้ ง ที ่ ม อง
ด้ ว ยตาข้ า งเดี ย วและมองด้ ว ยตา
ทั้งสองข้างพร้อมกัน ดวงตาของนก
นั้นไม่เหมือนดวงตาของมนุษย์ตรง
ที่ดวงตาทั้งสองข้างของนกไม่ได้อยู่
ในระนาบเดียวกันกับด้านหน้าของ
ศี ร ษะ (ยกเว้ น นกตระกู ล นกเค้ า )
ดวงตาของนกแต่ละข้างจะอยู่คนละ
ด้านของศีรษะ ทำให้นกสามารถมอง
เห็นภาพได้รอบทิศทางในรัศมีเกือบ
จะครบ 360 องศา ภาพที่นกเห็น
เมื่อมองตรงคือ ภาพที่มองด้วยตาทั้ง
สองข้าง ซึ่งจะเป็นภาพที่มองเห็นคม
ชั ด ที ่ ส ุ ด และยั ง ช่ ว ยให้ น กกำหนด
ระยะทาง และขนาดของภาพได้
ดวงตาของนกมีเซลล์รบั ความ
รู้สึกมากกว่าดวงตาของสัตว์ชนิดอื่น
โดยเฉพาะอย่างยิง่ เซลล์รบั ความรูส้ กึ ใน
ตรันต์ สิรกิ าญจน
บริเวณโฟเวียซึ่งเป็นจอรับภาพและ
ภาพตกกระทบทีม่ า่ นตาซึง่ ทำให้นกมอง
เห็นภาพได้คมชัด ส่วนนูนของโฟเวีย
ช่ ว ยให้ ภ าพที ่ ม องเห็ น นั ้ น ถู ก ขยาย
ขึ้น ดวงตาของนกบางชนิดสามารถ
ขยายภาพให้ใหญ่ขึ้นกว่าเดิมได้ถึง
ร้อยละ 30 ยิ่งไปกว่านั้นเรตินาใน
ดวงตาของนกล่าเหยื่อส่วนใหญ่ อาทิ
นกเหยี่ยว จะประกอบไปด้วยกลุ่ม
เซลล์ซึ่งมีหน้าที่รับภาพอยู่หนาแน่น
เป็นจำนวนมากถึง 1.5 ล้านเซลล์
อยู่ในบริเวณโฟเวีย ซึ่งเป็นบริเวณ
ที ่ ร ั บ ภาพได้ ม ากที ่ ส ุ ด และเมื ่ อ
เปรี ย บเที ย บกั บ บริ เ วณรั บ ภาพใน
ดวงตาของมนุษย์ซึ่งคือ บริเวณมา
คิ ว ลาร์ แ ล้ ว มนุ ษ ย์ ม ี ก ลุ ่ ม เซลล์ ร ั บ
ภาพเพียงแค่ 200,000 เซลล์เท่านัน้
จึ ง เป็ น ผลให้ น กล่ า เหยื ่ อ สามารถ
มองเห็นภาพได้คมชัดกว่ามนุษย์ถึง
8 เท่า และด้วยศักยภาพในการมอง
เห็นที่เยี่ยมยอดนี้เอง ทำให้นกเป็น
หนึ่งในนักล่าที่ยิ่งใหญ่ที่สุดบนผืนฟ้า
จวบจนถึงปัจจุบัน
บรรณานุ ก รม Time-Life Books
Inc.1983