Professional Documents
Culture Documents
Sosyal Eğitimin Değişimi Örnek Ülkeler
Sosyal Eğitimin Değişimi Örnek Ülkeler
Kerim Şen
Yaklaşımlar: Aktarım versus
Dönüşüm
Sivik, etnik, özgürleştirici
GÜNCEL SÜREÇLER VE EĞİTİM
• Neoliberalizm ve eğitim
• Göç ve eğitim
• Teknolojik devrim ve eğitim
• Etno-dinsel ve liberal-kozmopolitan model
1-NEOLİBERALİZM VE EĞİTİM
• Tikel istek ve taleplerin toplamı mı yoksa tikel istek ve taleplerin müzakereci bir dönüşümü
mü? (Biesta, 2016)
• Grup isteklerine, grup çıkarlarına müşteri-mantıklı bir duyarlılık particularistic bir müfredat
ortaya çıkarmaz mı?
• Tikel tercihlerin müzakereci bir uzlaşısı nasıl sağlanabilir?
Otomasyon devrimi sonrası okul varlığını sürdürebilecek mi? Eğitim ne gibi formlar
alabilir?
• Askeri ihtiyaç
• Ekonomik ihtiyaç
• Kültürel ihtiyaç
• Psikolojik ihtiyaç: Yetişkin eğitimini yaygınlaştırmak, mental denge ve direnç,
kendini yenileme, spiritüalite
4-Etno-dinsel 1990’lar ve erken 2000’lerde Liberal-demokratik revaçta
iken, küresel tehditlerde artış, aşırı-sağ popülizmin (Trump,
milliyetçilik ve Brexit vb) yükselişi etno-dinsel modele kayışı güçlendiriyor.
eğitim
ETNİK MODEL SİVİK-LİBERAL MODEL
• Belli bir etno-dinsel kimliği hiyerarşik • Bir ülkedeki yurttaşların hepsini eşit bir
olarak diğerlerinin üzerine yerleştirir, yasal statüde değerlendirmeyi amaçlar,
• Tarih, kültür ve vatandaşlık anlatısında • Tarih, kültür ve vatandaşlık anlatısında
dominant etno-dinsel kimliği vurgular, liberal demokratik değerleri vurgular,
yüceltir, • Seküler-liberal değerler, insan haklarını
• Milli/dini kimlik-değerleri önplanda tutar, önplanda tutar,
• Siyasi meşruiyetin temelini etno-dinsel • Siyasi meşruiyetin temelini hukuk ve
değerlerde görür demokraside arar
John Dewey: ilişkili yaşam biçimi olarak demokrasi
Sosyal eğitim
Entegre-sentez model
Yansıtıcı düşünme
Problem çözme
Pakistan Nüfus: 201 milyon, dünyanın 6. Kalabalık ülkesi, 60’dan
fazla dil konuşuluyor. Urduca resmi dil.
https://www.worldatlas.com/articles/ethnic-groups-in-pakistan.html
• 1-3: Genel Bilgiler, etik ve değerler eğitimi Müslim ve gayrı Müslimler için
• 4-5: Sosyal bilgiler
Pakistan • 6-8: Tarih ve coğrafya
• 9-12: Pakistan bilgileri, seçmeli tarih ve seçmeli vatandaşlık
• 1-12: İslami bilgiler
Pakistan
• İslami bir Pakistan kimliği benimsetmek esas, davranışsal ve bilgisel eğitim yerine
duygusal eğitim tercih ediliyor.
• General Ziya el-Hak dönemi İslamileşme politikaları
• Saf’ların Toprağı, İslam toprağı
• Kamusal okullar, özel okullar ve medreseler var.
• 2010’dan sonra müfredat geliştirme ve uygulama yetkisi eyaletlere verildi.
• Hükumet müfredat birliği projesini gerçekleştirmeye çalışıyor.
• Dindar-mümin ve diğerleri zıtlığı
• Küresel bir vurgu yok, çok ulus-merkezli
• Geleneksel-öğretmen merkezli, ezberci eğitim hâkim. Elitlerin özel okullarında farklı
pedagojiler uygulanıyor.
Pakistan Siyasi Tarih
(http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-pakistanin-siyasi-geçmişi)
Pakistan Siyasi Tarih
(http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-pakistanin-siyasi-geçmişi)
Pakistan Siyasi Tarih
• 1971-77 ikinci demokratik dönem, Zülfikar Ali Butto, İslami Sosyalizm
• 1973’te İslam devleti nitelemesi geri getirildi. Milli kimlik ‘İslami’ mi olmalı
yoksa seküler mi olmalı ana ayrılık noktası.
• 1977-88 ikinci askeri dönem, General Ziya Ülhak, İslamizasyon
• Pencap-Sunni kimlik Ziya döneminde milli kimliğin ayrılmaz bir parçası olarak
formüle edildi. İslami milliyetçiliğin yükselişinde İran Şia devrimi etkili oldu.
General Ziya Ülhak devleti İslami bir ideoloji ile kontrol etmek ve çok-kültürlü
nüfusu bu ideoloji ile birleştirme politikaları izledi. Bunu dış tehditleri
vurgulayarak meşrulaştırma yoluna gitti. Wahabizm bu dönem devlet politikası
haline geldi. Bu politika mezhepsel şiddet çıkmasında etkili oldu.
• ‘…beraberindeki 31 kişiyle bir uçak kazasında hayatını kaybetti.’ (1988)
(http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-pakistanin-siyasi-geçmişi)
Pakistan Siyasi Tarih
(http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-pakistanin-siyasi-geçmişi)
Pakistan’da Eğitim
• Din’in devlet işlerindeki yeri konusunda ayrışan seküler ve dindarlar
eğitimin kaderini belirliyor. Çoğulculuk-pluralizm versus tekçi etno-dinsel
kimlik (Ahmad, 2008):
• İslamistler: Dindar Müslümanlardan oluşan ümmet, ikinci Medine kurma
ideali ile yayılmacı, eylem-odaklı, İslamcılığı ihraç etmeyi amaçlıyor.
Batı ve Hindistan karşıtlığı üzerinden şekillenen etno-dinsel bir eğitim
istiyor.
• Seküler milliyetçiler: Pakistanı çok-kültürlü, çok-inançlı, çok-etnisiteli
bir ulus olarak urguluyor, çoğulcu, anayasal, modern, demokratik bir ulus
yaratmaya çalışıyor, azınlıkları ve kadınları içeren plüralist bir
vatandaşlık anlayışı talep ediyor.
Pakistan’da Eğitim
• Vatandaşlık zamansal-bu dünyayı ilgilendiren bir kavram
olmasına rağmen, Pakistan ders kitapları iyi vatandaşlığı bir dini
erdem, civic erdem değil, olarak ele alıyor (Ahmad, 2008).
• Vatandaş, modern ‘kamu (public, civitas)’ kavramının yapı taşı
iken, mümin İslami politik topluluk olan, İslami yasalarla veya
Şeriatla yönetilen ümmetin yapı taşını oluşturur. Mümin olmak
politik statüden daha çok bir inanç bir moral statüdür.
• İslam eğitimi ve vatandaşlık eğitimi nerdeyse farksız. Amaç
dindar-mümin insanlar yetiştirmek.
Pakistan’da Eğitim
• Ders kitapları:
• Pakistan ideolojisi İslamizm’dir, Medine devletini model alır, rehber ilke tevhid
inancıdr (Ahmad, 2008).
• Demokrasi ve İslam arasında bir zıtlık var, İslam demokrasiden daha üstün…
• ümmet-millet ve ulus arasında bir zıtlık var, Müslüman ve gayr-ı müslimler
arasında haklar farklı...
• Müslümanların görevi olarak İslamın beş şartı ve cihat sayılıyor.
Pakistan’da Eğitim
•Nüfus 9.021.000,
•%74,24 Yahudi,
•% 20.95 Arap,
•% 4.81 diğer.
(https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-ethnic-composition-of-israel.html)
İsrail
• 1994’de vatandaşlık eğitimi müfredatı yayımlandı, sonra ders kitapları, ardından 2000’de
yeni bir ders kitabı yayımlandı, bu müfredat belgeleri liberal-demokratik değerlere bir
kayışı yansıttı, farklı etno-dinsel kimliklere atıflar ve İsrail’in demokratik özellikleri
vurgulandı ama hala devletin Yahudi kimliği de vurgulandı (Pinson, 2020; Pinson ve
Agbaria, 2020).
• 2000’de yayımlanan tek resmi ders kitabı bütün devlet okullarında ortak bir İsrail
vatandaşlık anlayışını güçlendirmeyi amaçladı.
İsrail’de Eğitim
• Limor Livnad (Likud party) eğitim bakanı olunca Yahudi mirası, Siyonizm
konularına vurguyu artırdı (Pinson, 2020; Pinson ve Agbaria, 2020).
• Disiplinlerarası zorunlu bir konu olarak ‘Yahudi mirası, Siyonizm ve
Demokrasi’de 100 kavram’ ortaokul müfredatına konuldu. Sonraki bakanlar
(Gidon Sa’ar ve Naftali Bennet) bu kayışı yeni zirvelere taşıdılar.
İsrail’de Eğitim
• Sa’ar döneminde eğitimin ana amacı Siyonist, Yahudi, demokratik ve sosyal değerleri
güçlendirmek olarak belirlendi.
• Bu dönemde yayımlanan eğitim strateji planı öğrencilerin Yahudi-siyonist kimliklerini
güçlendirmek için kültür ve miras konularını vurguladı, ‘İsrail ve Yahudi halkının
ölümsüz başkenti’ Kudüs’e zorunlu geziler düzenlemeyi, ‘Babalarımız’ ın değerlerine
bağlılığı ve Yahudi halkına ve ‘the Biblical Land of Israel’e aidiyet bilincini
güçlendirmeyi amaçladı (s. 8).
• Bennet 2016-17 yılında genel okullara (1-9) ‘Yahudi-İsrail kültürü’ diye bir ders koydu.
Bu dersin müfredatı dini metin ve referanslarla dolu, Yahudi dini değerleri, dini günleri,
efsaneleri, halk hikayeleri…
İsrail’de Eğitim
• Sonuç: müfredat komisyonunda önemli değişiklikler yapıldı ve yeni müfredat önerileri yayımlandı ve bu
değişiklikler sonrası 2016’da revize edilmiş yeni bir vatandaşlık eğitimi ders kitabı (Being Citizens in Israel: A
Jewish and Democratic State) yayımlandı. Bu ders kitabının revize edilmesine akademik danışmanlığı Siyonist
Stratejileri Enstitüsü üyesi Dr. Avaid Bakshi yaptı.
Eski Ders kitabı (2000) Yeni Ders kitabı (2016)
• İsrail Yahudi ve demokratik bir devlet • İsrail etno-dinsel Yahudi devlet, daha çok Yahudilik
• Daha çok demokrasi, plüralizm ve liberalizm kültürü ve tarihi bilgileri
değerleri • Filistinlilere karşı dışlayıcı söylemler yer aldı,
• Filistinli vatandaşların kapsanması emareleri var, ikinci sınıf vatandaşlar. Filistinli kimlikler ve
kamusal tartışmalardan Filistinlileri dışlamanın anlatılara nadir atıflar.
demokratik olmayacağı belirtildi fakat birkaç sayfa • Yahudi ve Yahudi olmayan kimliklerin birbirinden
sonra İsrail’in siyasi sınırları ile ilgili tartışmaların farkları vurgulandı.
Filistinliler için uygun olmadığına, bu tartışmanın • Arap azınlığın kendi içerisindeki farklılıklar
Yahudi çoğunluk için uygun olduğuna karar verildi. vurgulanırken Yahudi kimliği tek ve homojen
• Filistinli kimlik ve anlatılara atıflar yer aldı. olarak sunuldu. Arap/Filistinli kimliğinden daha
çok Dürzü ve Arami azınlıklardan söz edildi.
• 2011’e kadar devam eden cunta rejiminde sosyal bilimler gereksiz sayıldı, öğrenciler
hep bilime yönlendirildi.
• 2011’de işbaşına gelen sivil hükûmet demokratikleşme adımları atmaya başladı.
• İngiliz sömürgesi döneminde okutulan sosyal bilgiler İngilizlere sadakati telkin ettiği
için Burma milliyetçileri o dönemi ‘köle eğitimi’ olarak anıyor. 1962 öncesi sosyal
eğitim önem kazansa da sonrasında önemi çok azaldı.
• Yeni hükûmet etnik gerilimleri azaltmanın bir çözümü olarak belki bu alana önem
verebilir.
• Milli birlik ve milli kimlik oluşturma amacı baskın. Bazı etnik dillerde eğitime izin
veriliyor.
Myanmar
• https://www.youtube.com/watch?v=ci4NFehLSS0&ab_channel=CNNT%C3%9CRK
• 4-12: Tarih
• 4-6 ve 7-9: coğrafya
Endonezya • 4-6 ve 7-9: ekonomi
• 1-12: din
• 1-12: Pancasila ve civics (1994)
Endonezya
• Dersin 3 amacı var: Asil Pancasila değerlerini korumak, sosyal ve moral gelişim yani
hakları sorumlukları ve erdemleri öğretmek, aile-okul-topluluk ilişkilerini ulus-devlet
perspektifinden anlamak
• 1966-98 Yeni Düzen (Sukarno’dan Suharto’ya) döneminde sosyal dersler demokrasi
ilkeleri uzağındaydı, otoriter rejim çöktükten sonra 1998 sonrası derslerin içeriği
demokrasiyi destekler hale getirildi.
• Yönetim servet sahibi elitlerden oluşuyor, etno-dinsel ve sınıfsal gerilimler var. Sosyal
bilgiler toplumsal problemlerin oldukça uzağında.
• ‘Biz Halkız, Proje Vatandaş’ programı uygulanıyor.
• Bbc Türkçe
• 1-12: Sosyal bilgiler, dinler ve kültür
• Sosyal bilgiler hararetli tartışmaların konusu. 1932’de batı eğitimli elitler bir darbe ile
hükümete geldi. Önceden milli kimlik, milli değerler, krala saygı, dini değerler ön
plandaydı. Öğrenciler tapınaklara götürülerek monklardan ahlak eğitimi alıyordu. 1932
Tayland sonrası demokrasi ve anayasa vurgusu başladı. Bu geçiş çok zor oldu, anayasa kavramını
bir kişinin adı olarak anladı bazıları. Bazıları artık özgür ve her şeyi yapabileceğini
düşündü.
• 1938 sonrası etno-dinsel değerler ön plana çıktı, ülkenin adı Tayland oldu. Ülke ve millet
sevgisi vurgulandı. Milli mekanlara geziler düzenlendi. 1938-44 arası demokrasi arka
plana atıldı.
Tayland
• Savaş sonrası komünizme karşı mücadelede ABD yardımları ile ordu güçlendirildi. İlerlemecilik
eğitimde etkili olamaya başladı. UNESCO rol aldı. Bu dönem integrated sosyal bilgiler okutulmaya
başladı.
• 1958-76 Tay-tipi demokrasi dönemi bir askeri darbe ile başladı. Sarit demokrasiyi batılı ve negatif
bir sistem olarak görüyordu. İç karışıklıklar çıktı. Sarit anayasayı kaldırdı, tüm politik aktiviteleri
yasakladı. Gazetecileri tutukladı, kutsal ve merhametli kral ve Budizm’i Tay milli kimliğinin temel
bileşenleri olarak sunmaya başladı. Monkları kırsala vaaz için yollayarak komünizmle mücadele
etti. ABD desteği devam etti.
• 1972 ders kitapları demokrasiyi batılı bir kavram Tay milli kimliği ile uyumsuz bir sistem olarak
anlattı, demokrasinin negatif taraflarını vurguladılar. Demokratik katılım ve özgürlükler yerine
sosyal disiplinli ve ahlaki meziyetlere sahip, kararlı liderlerin ülkeyi daha iyiye götüreceğini
anlattılar. Bu dönem sosyal bilgiler millet, din ve kralı Taylandı üç sembolü olarak anlattı. Anayasa
ve demokrasi kayboldu.
• 1960larda ABD emperyalizmine karşı sol ayaklanmalar başladı, 1973’te kitlesel öğrenci ölümleri
yaşandı. Sağ-sol çatışmaları 1976’da bir üniversitede katliama dönüşünce, baskıcı askeri hükümet
çöktü.
Tayland
• 1984’ten sonra politik liberalizasyon başladı. 1979’da parlamento yeniden açıldı. Askeri üye
ve askeri bakanlar devam etti ama iş insanları da yönetimde yer almaya başladı. 1980 ve
90’larda parlamenter siyaset gelişti. 1997 Anayasası haklara ağırlık verdi, ayrıca yerel
yönetimlere yetki devri yaptı. İnsan hakkı, çevre ve kültürel haklar konusunda sivil toplumda
bir dinamizm başladı.
• Sosyal bilgiler ders kitapları kralı demokrasi yanlısı, demokratik yönetime geçişi zorlayan
birisi olarak resmediyor.
• 1997’de ekonomik kriz yaşandı ve Kral’ın tasarruf ilkeleri ve Tay kültürü vurgulanmaya
başladı. 1999’da kabul edilen Milli Eğitim Yasası, eğitimde yetkilerin çoğunu yerel
yönetimlere kaydırdı. Slogan: ‘Politikada birlik, pratikte çeşitlilik’. Yerel müfredat ve çocuk-
merkezli pedagoji uygulamalarına geçildi.
• 2001’de Bakanlık temel yeterlilikleri içeren çerçeve bir müfredat yayımladı. Okul
yönetimlerine yerel ihtiyaçlara duyarlı müfredat hazırlama yetkisi verildi. Din adamları ve
toplumun kanaat önderleri eğitimde yer almaya başladı. Fakat sonuç çeşitliliğe duyarlı
müfredat yerine yüzeysel kültürel farklılıkları vurgulayan, hak mücadelelerine ve demokratik
hareketlere yer vermeyen müfredatların yaygınlaşması oldu.
Tayland
• Thaksin 2006’da yolsuzluklar nedeniyle bir darbe ile yönetimden indirildi. Kırmızı tişörtlüler
ve sarı tişörtlüler mücadelesi politik istikrarı iyice sarstı, 2014’te General Prayuth yönetime
el koydu. Mayıs 2014 darbesi sonrasında yayımlanan tarih ders kitabı cunta liderlerini gerçek
demokrasinin savunucuları olarak resmetti. 2018’de buna karşı bir hareket gelişti.
Tayland’da kırmızı gömlekli demokrasi ve sarı gömlekli kral-monarşi-gelenek yanlıları
arasında gerilim var. 1976 öğrenci aktivistlerin öldürülmesi hakkındaki içerik kitaplardan
çıkarıldı, kırmızı gömlekliler bunun geri getirilmesini talep etti.
• General, Temmuz 2014’te 12 Tay kök değerini yayımladı. Bu değerler Tayland’ın milli
birliğini güçlendirme amacı taşıyordu. ‘Millet, Din ve Kral’a’ bağlılık, Dini öğretilere sadık
kalmak, günah ve açgözlülükten uzak durmak, anne-babaya ve büyüklere saygı göstermek,
kültürel değerleri korumak gibi hususlara önem verilmeye başlandı.
• 2017-21 5 yıllık planı ile bu değerleri okulların öğretmesi sağlandı. Çocuklar her gün bu 12
değeri sabah sırasında ve derslerde okumaya başladı. Devletin diğer organları, medya,
sanatçı ve aydınlarda devlet desteği ile bu değerleri yaygınlaştırmaya başladı.
• 2020’de olağanüstü hâl kaldırılınca, yeniden demokrasi yanlısı gösteriler başladı. Öğrenciler
ulusal marşı söylemeyi ve ulusal sembollere saygı duymayı reddetmeye başladılar.
• İlkokul: Çevre bilgileri
Hindistan • Ortaokul: Sosyal bilimler
• Lise: sosyal bilimler
• 1947 sonrası eğitimin temel amacı tek bir ulusal kimlik yaymak ve
post-kolonyal bir kültür yaratmak, yani koloni geçmişinin kalıntılarını
temizlemek
Hindistan
• Gandi romantik bir köy toplumu imajı yaratmaya çalıştı, eşitsizlikler konusuna
girmedi.
• Yaratılmak istenen ulusal kimlik Hindu milliyetçiliğinin değerlerine göre şekillendi.
• Anayasal sekülarizm, eşitlik ve çoğulculuk ilkeleri de müfredatta yer aldı.
• 2005 müfredat reformu civics yerine siyaset bilimi kullanılmasını önerdi. Civics
itaatkâr kolonyal özneler yetiştirmeyi amaçlıyor denildi. Sorgulayan ve müzakereci
vatandaşlar yetiştirmek amacıyla isim değiştirildi. Aynı zamanda öğretmen merkezli
ezberci eğitimi yıkmaya çalıştı.
Hindistan
• Eğitim kast ve sınıf meselelerine duyarsız, İngilizlerin yerini elitler aldı.
• Temiz/kirli gibi zıtlıklarla bazı sınıf ve kastlar negatif resmediliyor.
• Çok fazla etno-dinsel ve sosyo-ekonomik farklılık var, kırsal kesimde eğitimin kalitesi
oldukça kötü.
• 2005 reformu eşitsizlikleri önlemeyi amaçlıyor ama değişim çok sınırlı. Örneğin kast
eşitsizlikleri hala devam ediyor, dil bariyeri hala devam ediyor, kabileler hala eğitime
erişimde sorun yaşıyor.
• Kız-erkek ilişkileri çok zayıf, konuşan kız öğrenciler dışlanıyor.
Hindistan
• Narendra Modi’nin Bharatiya Janata Partisi 2014’ten
beri yönetimde.
• Hinduizm temelli bir değerler eğitimine geçiş söz
konusu (Anand & Lall, 2022).
• Sekülarizm 2020 Ulusal Eğitim Politikası belgesinde
yer almıyor, Müslümanları dışlama üzerine kurulu bir
Hindu Popülist Milliyetçiliği yükseliyor.
• Hindistan vatandaşlığı Hindu olma ile özdeşleştiriyor,
‘biz’ ve ‘onlar’ ayrımı belirginleşiyor.
• Bazı ders kitaplarında Hitler ve Nazi ideolojisi pozitif
bir şekilde anlatılıyor.
• https://www.youtube.com/watch?v=l11_ma1N7BY&
ab_channel=AnadoluAjans%C4%B1
• 3-5: Bangladeş ve küresel bilgiler
Bangladeş • 6-8: Bangladeş ve küresel bilgiler
• 9-12: Seçilen alana göre 3 tür ders var: Bangladeş ve dünya tarihi,
Coğrafya ve çevre, Bangladeş ve küresel bilgiler
• 1-12: Din ve Ahlak Bilgisi
Bangladeş
• Bengali dili ve kültürel hakları için Pakistan’a isyan etti (21 Şubat 1952 Uluslararası
Anadil Günü).
• 1971’de bağımsız oldu, kuruluş ilkeleri: sekülarizm, milliyetçilik, sosyalizm ve
demokrasi
• 1975’te darbesi sonrası 15 yıl askeri hükümet tarafından yönetildi.
• 1990’larda demokrasiye dönülünce İslam devlet dini oldu. 2011’de mahkeme kararı ile
sekülarizm’e dönüldü. Şu an ikisi de var.
• 1978’de sosyal bilgiler anılmaya başladı. Raporlarda belirtilmesine rağmen reform
yapılamadı.
Bangladeş
• Sosyal bilgilere önem verilmedi, Çevreye Giriş, Çevreye Giriş: Toplum, Çevre ve
Küresel Bilgiler, Bangladeş bilgileri, Bangladeş ve küresel bilgiler (2010) oldu. Ayrıca
Lise’de seçilen Humanities dalında müstakil sosyal bilim dersleri okutumakta: tarih,
vatandaşlık, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, sosyal çalışmalar.
• İngiliz sömürge dönemi ve Pakistan’a karşı savaş, milli kültür ve değerleri güçlendirmek
için anlatılıyor.
• Ayrıca ortaokullarda, seçmeli bir ders var: ‘Azınlık Etnik Grupların Dil ve Kültürü’
(2010). Bengali’lere kültürel çeşitliliğe saygıyı öğretme amacı var.
• 1-3 ders kitapları Bengali yanı sıra, 5 ayrı etnik dilde de yazılıyor.
• İklim değişimi ve doğal felaketler, hak ve sorumluklar, devlet yönetimi, insan ve çocuk
hakları, toplumsal cinsiyet eşitliği, ayrımcılık, bölgesel ve uluslararası işbirliği gibi
konular bu derslerin kapsamında yer almaktadır.
• Öğretmenler devlete, yasalara- topluma uyumu vatandaşlık eğitiminin amacı olarak
görüyor.
Kaynakça
• Ahmad, I. (2008). The Anatomy of an Islamic Model: Citizenship Education in Pakistan. D. L. Grossman, W. O. Lee ve K. J. Kennedy (Ed.), Citizenship curriculum in Asia and the Pacific içinde , CERC studies in
comparative education (ss. 97-109). Berlin: Springer.
• Apple, M. W. (2006). Educating the “right” way: Markets, standards, God, and inequality (2. ed.). New York: Routledge.
• Anand, K., & Lall, M. (2022). The debate between secularism and Hindu nationalism – how India’s textbooks have become the government’s medium for political communication. India Review, 21(1), 77-107.
https://doi.org/10.1080/14736489.2021.2018203
• Ball, S. J. ve Youdell, D. (2009). Hidden privatisation in public education. Education Review, 21(2), 73-83.
• Banks, J. A., Banks, C. A. M., Cortes, C. E., Hahn, C. L., Merryfield, M. M., Moodley, K. A., … Parker, W. C. (2005). Democracy and diversity: Principles and concepts for educating citizens in a global age. Center
for multicultural education, University of Washington, Seattle.
• Biesta, G. J. J. (2016). Good education in an age of measurement: Ethics, politics, democracy. Interventions : education, philosophy & culture. London New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
• Dryden-Peterson, S. (2020). Civic education and the education of refugees. Intercultural Education, 31(5), 592-606. doi:10.1080/14675986.2020.1794203
• Kennedy, K. J. (Ed.). (2021). Social studies education in South and South East Asian contexts. Routledge.
• Lall, M. ve Saeed, T. (2020). Youth and the national narrative: Education, terrorism and the security state in Pakistan. London New York Oxford New Delhi Sydney: Bloomsbury Academic.
• Lee, K. Y. (2000). From Third World to first: The Singapore story, 1965-2000 (1st ed). HarperCollins Publishers.
• Pinson, H. (2020). The new civics curriculum for high schools in Israel: The discursive construction of Palestinian identity and narratives. Education, Citizenship and Social Justice, 15(1), 22-34.
doi:10.1177/1746197919840811
• Pinson, H. ve Agbaria, A. K. (2021). Ethno-nationalism in citizenship education in Israel: An analysis of the official civics textbook. British Journal of Sociology of Education, 42(5-6), 733-751.
doi:10.1080/01425692.2021.1902277
• Parker, W. (2010). Social Studies Education eC21. In W. Parker (Ed.), Social studies today: Research and practice (pp. 3–13). Routledge.
• Young, M. (2013). Overcoming the crisis in curriculum theory: A knowledge-based approach. Journal of Curriculum Studies, 45(2), 101-118. doi:10.1080/00220272.2013.764505
• https://data.unicef.org/topic/child-migration-and-displacement/migration/
• (http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-pakistanin-siyasi-geçmişi)
• https://www.worldatlas.com/articles/ethnic-groups-in-pakistan.html
• (https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-ethnic-composition-of-israel.html)