ESOGÜ Eğitim Fakültesi

Sosyal Eğitimin Değişimi: Örnek Ülkeler

Kerim Şen
Yaklaşımlar: Aktarım versus
Dönüşüm
Sivik, etnik, özgürleştirici
GÜNCEL SÜREÇLER VE EĞİTİM

• Neoliberalizm ve eğitim
• Göç ve eğitim
• Teknolojik devrim ve eğitim
• Etno-dinsel ve liberal-kozmopolitan model
1-NEOLİBERALİZM VE EĞİTİM

• Okul tercihi (school choice) demokratik bir kavram mı?

• İçsel ve dışsal özelleştirme (Ball ve Deborah, 2009)
• Komple satış yoluyla özelleştirme
• Özel sektörün değerlerini ve yöntemlerini esas alarak kamu reformları
gerçekleştirmek… rekabete zorlama, sorumlu hale getirme, tercih, gelir
artışı, doğrudan işe alım ve çıkarımlar, somut performans çıktıları, market
bilgileri
• Özel okul oranlarında artış, veliden ücret taleplerinde artış, ücretli-sözleşmeli
öğretmenlik, her mezun iş bulacak diye bir şey yok…
• İçerik: Rekabetçi, girişimci, tasarımcı bireylerin promosyonu
 1-NEOLİBERALİZM VE EĞİTİM

• Eleştirel pedagoji (Apple, 2004) ve güçlü bilgi tezi (Young, 2013)

• Eğitimsel olarak arzu edilen nedir-değer yargısı yapmak?
• Olgusal veriler, istatistik veriler iyi politikalar için yeterli mi (Biesta, 2016)?
• Ölçtüğümüzü öğretiyoruz yoksa öğrettiğimizi ölçüyoruz?
 2-GÖÇ VE MÜFREDAT

• Tikel istek ve taleplerin toplamı mı yoksa tikel istek ve taleplerin müzakereci bir dönüşümü
mü? (Biesta, 2016)
• Grup isteklerine, grup çıkarlarına müşteri-mantıklı bir duyarlılık particularistic bir müfredat
ortaya çıkarmaz mı?
• Tikel tercihlerin müzakereci bir uzlaşısı nasıl sağlanabilir?

• Eleştirel ırk teorisi

• Anti-sömürgecilik-Kolonizasyondan Arınma
• Çok-kültürlülük talepleri
 3-Teknolojik devrim ve eğitim

Otomasyon devrimi sonrası okul varlığını sürdürebilecek mi? Eğitim ne gibi formlar
alabilir?
• Askeri ihtiyaç
• Ekonomik ihtiyaç
• Kültürel ihtiyaç
• Psikolojik ihtiyaç: Yetişkin eğitimini yaygınlaştırmak, mental denge ve direnç,
kendini yenileme, spiritüalite
 4-Etno-dinsel 1990’lar ve erken 2000’lerde Liberal-demokratik revaçta
iken, küresel tehditlerde artış, aşırı-sağ popülizmin (Trump,
milliyetçilik ve Brexit vb) yükselişi etno-dinsel modele kayışı güçlendiriyor.
eğitim
ETNİK MODEL SİVİK-LİBERAL MODEL

• Belli bir etno-dinsel kimliği hiyerarşik •
olarak diğerlerinin üzerine yerleştirir,
• Tarih, kültür ve vatandaşlık anlatısında •
dominant etno-dinsel kimliği vurgular,
yüceltir,
• Milli/dini kimlik-değerleri önplanda tutar,
• Siyasi meşruiyetin temelini etno-dinsel •
değerlerde görür
Bir ülkedeki yurttaşların hepsini eşit bir
yasal statüde değerlendirmeyi amaçlar,
Tarih, kültür ve vatandaşlık anlatısında
liberal demokratik değerleri vurgular,
• Seküler-liberal değerler, insan haklarını
önplanda tutar,
Siyasi meşruiyetin temelini hukuk ve
demokraside arar
John Dewey: ilişkili yaşam biçimi olarak demokrasi

Sosyal eğitim
Entegre-sentez model
Yansıtıcı düşünme
Problem çözme
 Pakistan Nüfus: 201 milyon, dünyanın 6. Kalabalık ülkesi, 60’dan
fazla dil konuşuluyor. Urduca resmi dil.

https://www.worldatlas.com/articles/ethnic-groups-in-pakistan.html
 • 1-3: Genel Bilgiler, etik ve değerler eğitimi Müslim ve gayrı Müslimler için
• 4-5: Sosyal bilgiler
Pakistan • 6-8: Tarih ve coğrafya
• 9-12: Pakistan bilgileri, seçmeli tarih ve seçmeli vatandaşlık
• 1-12: İslami bilgiler
 Pakistan

• İslami bir Pakistan kimliği benimsetmek esas, davranışsal ve bilgisel eğitim yerine
duygusal eğitim tercih ediliyor.
• General Ziya el-Hak dönemi İslamileşme politikaları
• Saf’ların Toprağı, İslam toprağı
• Kamusal okullar, özel okullar ve medreseler var.
• 2010’dan sonra müfredat geliştirme ve uygulama yetkisi eyaletlere verildi.
• Hükumet müfredat birliği projesini gerçekleştirmeye çalışıyor.
• Dindar-mümin ve diğerleri zıtlığı
• Küresel bir vurgu yok, çok ulus-merkezli
• Geleneksel-öğretmen merkezli, ezberci eğitim hâkim. Elitlerin özel okullarında farklı
pedagojiler uygulanıyor.
 Pakistan Siyasi Tarih

• 1947-58 bağımsızlık ve birinci demokratik dönem: 1947’de Hindistan’dan

ayrılarak bağımsız oldu. Kurucu ve ilk general-vali Muhammed Ali Cinnah.
• Muhammed Ali Cinnah: ‘özgürsünüz, ibadetgahlarınıza gitmekte özgürsünüz,
camilerinize gitmekte özgürsünüz veya Pakistan devleti içerisinde diğer tüm
ibadetgahlara.. Herhangi bir dine, kasta veya mezhebe ait olabilirsiniz, bunun devlet
işleri ile hiçbir ilgisi yoktur’ (Ahmad, 2008, s. 99)
• 1948’de vefat etti.

(http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-pakistanin-siyasi-geçmişi)
 Pakistan Siyasi Tarih

• 1958-71 askeri yönetim, 1969’a kadar General Eyüp Han dönemi,

• 1956 Anayasası Pakistanı ‘İslami Cumhuriyet’ olarak tanımladı, 1962 Anayasası bu sıfatı kaldırdı (Lall ve
Saeed, 2020)
• 1971’de Bangladeş Pakistan’dan ayrıldı, Hindistan ile Keşmir çatışmaları (4 kez) Dünya’da
6. Kalabalık orduya sahip…
• Soğuk Savaş’ta Batı bloku yanında, SSCB’nin Afganistan’ı işgali döneminde Sünni-Mücahit
örgütünü destekledi.

(http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-pakistanin-siyasi-geçmişi)
 Pakistan Siyasi Tarih
• 1971-77 ikinci demokratik dönem, Zülfikar Ali Butto, İslami Sosyalizm
• 1973’te İslam devleti nitelemesi geri getirildi. Milli kimlik ‘İslami’ mi olmalı
yoksa seküler mi olmalı ana ayrılık noktası.
• 1977-88 ikinci askeri dönem, General Ziya Ülhak, İslamizasyon
• Pencap-Sunni kimlik Ziya döneminde milli kimliğin ayrılmaz bir parçası olarak
formüle edildi. İslami milliyetçiliğin yükselişinde İran Şia devrimi etkili oldu.
General Ziya Ülhak devleti İslami bir ideoloji ile kontrol etmek ve çok-kültürlü
nüfusu bu ideoloji ile birleştirme politikaları izledi. Bunu dış tehditleri
vurgulayarak meşrulaştırma yoluna gitti. Wahabizm bu dönem devlet politikası
haline geldi. Bu politika mezhepsel şiddet çıkmasında etkili oldu.
• ‘…beraberindeki 31 kişiyle bir uçak kazasında hayatını kaybetti.’ (1988)

(http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-pakistanin-siyasi-geçmişi)
 Pakistan Siyasi Tarih

• 1988-1999 üçüncü demokratik dönem, Benazir Butto, Navaz Şerif dönemleri

• 1999-2008 üçüncü askeri dönem, Pervez Müşerref dönemi, Aydınlanmacı Modernizasyon
• 2002’de ulusal müfredattaki vatandaşlık derslerinin amaçlarından birisi şöyleydi:
‘dünyada Müslüman ümmetinin birliğini desteklemek’ (Ahmad, 2008, s. 101).
• General Müşerref’in vatandaşlık eğitiminde aydınlanmacı modernizm vurgusu ile sosyal
bilgiler müfredatını revize etme çabasına karşı politik İslamcılar ülke çapında protestolar
düzenlediler, Müşerref’i Batı ve sekülarizm yanlısı olmakla suçladılar.
• 2008-… dördüncü demokratik dönem, Ali Zerdari, Nevaz Şerif, İmran Han

(http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-pakistanin-siyasi-geçmişi)
 Pakistan’da Eğitim
• Din’in devlet işlerindeki yeri konusunda ayrışan seküler ve dindarlar
eğitimin kaderini belirliyor. Çoğulculuk-pluralizm versus tekçi etno-dinsel
kimlik (Ahmad, 2008):
• İslamistler: Dindar Müslümanlardan oluşan ümmet, ikinci Medine kurma
ideali ile yayılmacı, eylem-odaklı, İslamcılığı ihraç etmeyi amaçlıyor.
Batı ve Hindistan karşıtlığı üzerinden şekillenen etno-dinsel bir eğitim
istiyor.
• Seküler milliyetçiler: Pakistanı çok-kültürlü, çok-inançlı, çok-etnisiteli
bir ulus olarak urguluyor, çoğulcu, anayasal, modern, demokratik bir ulus
yaratmaya çalışıyor, azınlıkları ve kadınları içeren plüralist bir
vatandaşlık anlayışı talep ediyor.
 Pakistan’da Eğitim
• Vatandaşlık zamansal-bu dünyayı ilgilendiren bir kavram
olmasına rağmen, Pakistan ders kitapları iyi vatandaşlığı bir dini
erdem, civic erdem değil, olarak ele alıyor (Ahmad, 2008).
• Vatandaş, modern ‘kamu (public, civitas)’ kavramının yapı taşı
iken, mümin İslami politik topluluk olan, İslami yasalarla veya
Şeriatla yönetilen ümmetin yapı taşını oluşturur. Mümin olmak
politik statüden daha çok bir inanç bir moral statüdür.
• İslam eğitimi ve vatandaşlık eğitimi nerdeyse farksız. Amaç
dindar-mümin insanlar yetiştirmek.
 Pakistan’da Eğitim

• Vatandaşlık eğitimi modern pedagojik yöntemleri kullanarak ulusal birliğin

temelinin ‘İslam’ olduğunu öğretmeyi amaçlıyor. Demokrasi ve demokratik
vatandaşlık gibi kavramlar önemli değil. Bireysel özgürlük, dini özgürlük,
cinsiyet eşitliği ve eşit haklar gibi kavramlar vatandaşlık için merkezi
önemde değil (Ahmad, 2008).
 Pakistan’da Eğitim

• Ders kitapları:
• Pakistan ideolojisi İslamizm’dir, Medine devletini model alır, rehber ilke tevhid
inancıdr (Ahmad, 2008).
• Demokrasi ve İslam arasında bir zıtlık var, İslam demokrasiden daha üstün…
• ümmet-millet ve ulus arasında bir zıtlık var, Müslüman ve gayr-ı müslimler
arasında haklar farklı...
• Müslümanların görevi olarak İslamın beş şartı ve cihat sayılıyor.
 Pakistan’da Eğitim

• 9-12 sınıf yurttaşlık dersi objektiflerinden bazısı:

• İslami eğitime karşı sevgi duygusu yaratmak;
• Birincil gerekliliğin İslami devlet olduğu hakkında İslami bir yurttaşlık
duygusu geliştirmek;
• Ülkemizi İslami bir refah devleti yapma isteği geliştirmek;
• İslam'ın öğretilerini gerçek ruhuyla uygulama isteğini teşvik etmek;
• İslami yaşam biçimine sevgi göstermek;
• İslami yaşam kurallarına saygı duygusunu teşvik etmek.
 İsrail

•Nüfus 9.021.000,
•%74,24 Yahudi,
•% 20.95 Arap,
•% 4.81 diğer.

(https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-ethnic-composition-of-israel.html)
 İsrail

• İsrail demokratik-Yahudi devleti olarak kendisini tanımlamaktadır (Pinson, 2020;

Pinson ve Agbaria, 2020).
• Genel devlet okulları: Seküler Yahudi nüfus
• Arap okulları: Arap nüfus
• Dini devlet okulları: Dindar Yahudi nüfus
• Bağımsız ultra-Ortodoks Yahudi okulları (ulusal müfredatı takip etmiyor)
• 2000 yılına kadar tarih, din ve vatandaşlık eğitiminde farklı müfredatları takip ettiler.
 İsrail’de Eğitim
• 1980’lerden 2000’li yılların başlarına kadar İsrail’de eğitimin evrenselci-liberal
demokratik karakteristikleri güçlendirildi.

• 1994’de vatandaşlık eğitimi müfredatı yayımlandı, sonra ders kitapları, ardından 2000’de
yeni bir ders kitabı yayımlandı, bu müfredat belgeleri liberal-demokratik değerlere bir
kayışı yansıttı, farklı etno-dinsel kimliklere atıflar ve İsrail’in demokratik özellikleri
vurgulandı ama hala devletin Yahudi kimliği de vurgulandı (Pinson, 2020; Pinson ve
Agbaria, 2020).

• 2000’de yayımlanan tek resmi ders kitabı bütün devlet okullarında ortak bir İsrail
vatandaşlık anlayışını güçlendirmeyi amaçladı.
 İsrail’de Eğitim

• Limor Livnad (Likud party) eğitim bakanı olunca Yahudi mirası, Siyonizm
konularına vurguyu artırdı (Pinson, 2020; Pinson ve Agbaria, 2020).
• Disiplinlerarası zorunlu bir konu olarak ‘Yahudi mirası, Siyonizm ve
Demokrasi’de 100 kavram’ ortaokul müfredatına konuldu. Sonraki bakanlar
(Gidon Sa’ar ve Naftali Bennet) bu kayışı yeni zirvelere taşıdılar.
 İsrail’de Eğitim

• Sa’ar döneminde eğitimin ana amacı Siyonist, Yahudi, demokratik ve sosyal değerleri
güçlendirmek olarak belirlendi.
• Bu dönemde yayımlanan eğitim strateji planı öğrencilerin Yahudi-siyonist kimliklerini
güçlendirmek için kültür ve miras konularını vurguladı, ‘İsrail ve Yahudi halkının
ölümsüz başkenti’ Kudüs’e zorunlu geziler düzenlemeyi, ‘Babalarımız’ ın değerlerine
bağlılığı ve Yahudi halkına ve ‘the Biblical Land of Israel’e aidiyet bilincini
güçlendirmeyi amaçladı (s. 8).
• Bennet 2016-17 yılında genel okullara (1-9) ‘Yahudi-İsrail kültürü’ diye bir ders koydu.
Bu dersin müfredatı dini metin ve referanslarla dolu, Yahudi dini değerleri, dini günleri,
efsaneleri, halk hikayeleri…
 İsrail’de Eğitim

• 2009’da Yahudi Stratejiler Enstitüsü:

• 1994 müfredatına göre hazırlanmış lise vatandaşlık eğitimi ders kitabı, vatansever Siyonist eğitimine ve
öğrencilerin Yahudi ulus-devletine bağlılıklarına zarar veriyor (Pinson, 2020; Pinson ve Agbaria, 2020).
• Liberal-demokratik söylemler, post-modernist ve post-Siyonist akademisyenler etkisi ile ders kitaplarına
girdi.
• Güncel olayların müfredata girmesi, endoktrinasyon ve ideolojik sapmalar tehlikesi doğur.

• Sonuç: müfredat komisyonunda önemli değişiklikler yapıldı ve yeni müfredat önerileri yayımlandı ve bu
değişiklikler sonrası 2016’da revize edilmiş yeni bir vatandaşlık eğitimi ders kitabı (Being Citizens in Israel: A
Jewish and Democratic State) yayımlandı. Bu ders kitabının revize edilmesine akademik danışmanlığı Siyonist
Stratejileri Enstitüsü üyesi Dr. Avaid Bakshi yaptı.
 Eski Ders kitabı (2000)
• İsrail Yahudi ve demokratik bir devlet
• Daha çok demokrasi, plüralizm ve liberalizm
değerleri
• Filistinli vatandaşların kapsanması emareleri var,
kamusal tartışmalardan Filistinlileri dışlamanın
demokratik olmayacağı belirtildi fakat birkaç sayfa
sonra İsrail’in siyasi sınırları ile ilgili tartışmaların
Filistinliler için uygun olmadığına, bu tartışmanın
Yahudi çoğunluk için uygun olduğuna karar verildi.
• Filistinli kimlik ve anlatılara atıflar yer aldı.
Yeni Ders kitabı (2016)
• İsrail etno-dinsel Yahudi devlet, daha çok Yahudilik
kültürü ve tarihi bilgileri
• Filistinlilere karşı dışlayıcı söylemler yer aldı,
ikinci sınıf vatandaşlar. Filistinli kimlikler ve
anlatılara nadir atıflar.
• Yahudi ve Yahudi olmayan kimliklerin birbirinden
farkları vurgulandı.
• Arap azınlığın kendi içerisindeki farklılıklar
vurgulanırken Yahudi kimliği tek ve homojen
olarak sunuldu. Arap/Filistinli kimliğinden daha
çok Dürzü ve Arami azınlıklardan söz edildi.

• Yahudi hegemonyasının meşrulaştırılması, İsrail/Filistin Yahudi toprağı; tekçi-resmi söylemlerin

vurgulanması; tarihi olayların doğal süreçler olarak ele alınması; Yahudi ve Filistinlileri iki ayrı
vatandaş grubu olarak değerlendirilmesi; farklı kimliklerin hepsini ‘diğer’de toplama (Pinson, 2020;
Pinson ve Agbaria, 2020).
 • 1965’te Malezya'dan ayrılarak bağımsız oldu. Çok-kültürlü, çok-dilli,
çok-dinli göçmen bir nüfusa sahip. Milli kimlik yok. % 75 civarı Çinli,
%14 civarı Malay, %9 civarı Hintli.
Singapur • Zeka, disiplin, organizasyon kaynak yetersizliğini tazmin eder mi?
• Etnik çatışmaları, din-dil-ırk farkı gözetmeksizin, eşit yurttaşlığı
kurumsallaştırarak aşmak…
• Ordusuz bir devlet, ordu kurma çabaları, Israil’den askeri uzmanlar…
• Milli gelir 400’de 60.000 bin dolara çıktı.
 • Bağımsızlık sonrası söylem: Yeterli kaynağı olmayan küçük bir ada
ülkesiyiz, artan nüfus ve yüksek işsizlik karşısında ayakta kalmalıyız.
Singapur • İlkokul: Sosyal bilgiler
• Ortaokul: Tarih, coğrafya, sosyal bilgiler
• Lise: Tarih, coğrafya, sosyal bilgiler
• Tüm eğitim: Karakter ve vatandaşlık eğitimi
 Singapur
• Eğitimin amacı farklılıklardan milli bir örüntü çıkarmak, karakter şekillendirmek.
• İyi vatandaş: yüksek moral değerleri olan, dürüst, kibar, vatansever, ülkeye sadık, sorumlu, yasalara
uyan…
• ‘Çürümüş’ batı değerlerinden Asya değerlerine geçiş. Bir ara din eğitimi verildi, sonra sorun yarattığı için
vazgeçildi.
• Sosyal bilgiler kültür aktarımının temel aracı olarak görülüyor.
• 1997 objektifleri: öz-güvenli, kendini yönetebilen, aktif katkı sağlayabilen, ilgili, demokrasiye katkı
yapan vatandaşlar. Kalp, Kafa ve El üçlemesi kurgusu. Ama hala müfredat geleneksel.
• Lise dersleri içeriği: vatandaşlık ve yönetişimi anlamak; çeşitli bir toplumda yaşamak, küresel dünyanın
parçası olmak…
• 2007 revizyonu biraz didaktik aktarımdan liberal demokratik yaklaşıma geçiş yapmak istiyor, daha çok
eleştirel düşünebilen, bilinçli ve katılımcı vatandaşlar yetiştirmek amaçlanıyor.
• Sorgulama-soruşturma belirgin, discussion değil. Yapılandırılmış Akademik Tartışma kullanılıyor.
 Singapur
• https://www.youtube.com/watch?v=0fMZIZRpQXE&ab_channel=Ka%C5%9Fif
 • 1824’ten itibaren İngiliz kolonisi, 1942-45 Japon işgali, 1945
İngilizler geri alıyor, 1948’de bağımsız oluyor. Çok fazla etnik
ayaklanma, çatışma ve darbe var. 135 etnik grup var.
• İlkokul: Sosyal bilgler
Myanmar • Ortaokul: Tarih, coğrafya, sosyal çalışma (study)
• Lise: (sanat ve bilim) Tarih, coğrafya, insanlar yerler ve çevre,
küresel gelişmeler, ekonomi, global ekonomi (hepsi sosyal
bilgiler)
• Tüm eğitim: Moral eğitim ve civics
 Myanmar
• İngilizlerden önce Monastic eğitim var, medrese gibi, sonrasında modern sınıf
eğitimine geçiliyor. İngilizler coğrafya ve tarih derslerini müfredata koydular.
• Özel ve devlet okulları eğitim bakanlığı, monastic okullar din ve eğitim bakanlığınca
yönetiliyor.
• Bağımsızlık öncesi homojen bir eğitim sistemi kurma çabaları var, bu dönem dini
eğitim sosyal bilgilere entegre edildi ama bağımsızlık sonrası din eğitimine okullarda
önem verilmedi.
• Din eğitimi sosyal bilgilerden çıkarıldı ama Budist ve diğer din adamlarına dini
kurumlarda öğrencilere din eğitimi verme hakkı sağlandı.
• 1962’de darbe ile işbaşına gelen General Ne Win, ülkeyi 1988’e kadar yönetti ve bu
dönemde, Darbe liderinin ‘Burmanın Sosyalizme Yolu’ programını uyguladı,
okulları millileştirdi, din eğitimi veren okulları yasakladı. Sosyalist moral değerlere
öncelik verildi.
Myanmar

• 2011’e kadar devam eden cunta rejiminde sosyal bilimler gereksiz sayıldı, öğrenciler
hep bilime yönlendirildi.
• 2011’de işbaşına gelen sivil hükûmet demokratikleşme adımları atmaya başladı.
• İngiliz sömürgesi döneminde okutulan sosyal bilgiler İngilizlere sadakati telkin ettiği
için Burma milliyetçileri o dönemi ‘köle eğitimi’ olarak anıyor. 1962 öncesi sosyal
eğitim önem kazansa da sonrasında önemi çok azaldı.
• Yeni hükûmet etnik gerilimleri azaltmanın bir çözümü olarak belki bu alana önem
verebilir.
• Milli birlik ve milli kimlik oluşturma amacı baskın. Bazı etnik dillerde eğitime izin
veriliyor.
Myanmar

• https://www.youtube.com/watch?v=ci4NFehLSS0&ab_channel=CNNT%C3%9CRK
 • 4-12: Tarih
• 4-6 ve 7-9: coğrafya
Endonezya • 4-6 ve 7-9: ekonomi
• 1-12: din
• 1-12: Pancasila ve civics (1994)
Endonezya

• Pancasila: Tektanrıcılık, Adil ve modern toplum, Endonezya'nın birliği, Demokrasi,

Sosyal adalet.
• 1972 vatandaşlık eğitimi ulusal seminerinde ‘sosyal bilgiler eğitimi’ terimi ilk kez
kullanılmaya başlandı.
• İlkokullarda entegre yaklaşım, sonrasında müstakil yaklaşım hakim oldu. Vatandaşlık
aktarım modeli esas alındı.
• 2006’da vatandaşlık eğitimine geçildi ama 2013’de Pancasila geri geldi.
Endonezya

• Dersin 3 amacı var: Asil Pancasila değerlerini korumak, sosyal ve moral gelişim yani
hakları sorumlukları ve erdemleri öğretmek, aile-okul-topluluk ilişkilerini ulus-devlet
perspektifinden anlamak
• 1966-98 Yeni Düzen (Sukarno’dan Suharto’ya) döneminde sosyal dersler demokrasi
ilkeleri uzağındaydı, otoriter rejim çöktükten sonra 1998 sonrası derslerin içeriği
demokrasiyi destekler hale getirildi.
• Yönetim servet sahibi elitlerden oluşuyor, etno-dinsel ve sınıfsal gerilimler var. Sosyal
bilgiler toplumsal problemlerin oldukça uzağında.
• ‘Biz Halkız, Proje Vatandaş’ programı uygulanıyor.
• Bbc Türkçe
 • 1-12: Sosyal bilgiler, dinler ve kültür
• Sosyal bilgiler hararetli tartışmaların konusu. 1932’de batı eğitimli elitler bir darbe ile
hükümete geldi. Önceden milli kimlik, milli değerler, krala saygı, dini değerler ön
plandaydı. Öğrenciler tapınaklara götürülerek monklardan ahlak eğitimi alıyordu. 1932
Tayland sonrası demokrasi ve anayasa vurgusu başladı. Bu geçiş çok zor oldu, anayasa kavramını
bir kişinin adı olarak anladı bazıları. Bazıları artık özgür ve her şeyi yapabileceğini
düşündü.
• 1938 sonrası etno-dinsel değerler ön plana çıktı, ülkenin adı Tayland oldu. Ülke ve millet
sevgisi vurgulandı. Milli mekanlara geziler düzenlendi. 1938-44 arası demokrasi arka
plana atıldı.
 Tayland

• Savaş sonrası komünizme karşı mücadelede ABD yardımları ile ordu güçlendirildi. İlerlemecilik
eğitimde etkili olamaya başladı. UNESCO rol aldı. Bu dönem integrated sosyal bilgiler okutulmaya
başladı.
• 1958-76 Tay-tipi demokrasi dönemi bir askeri darbe ile başladı. Sarit demokrasiyi batılı ve negatif
bir sistem olarak görüyordu. İç karışıklıklar çıktı. Sarit anayasayı kaldırdı, tüm politik aktiviteleri
yasakladı. Gazetecileri tutukladı, kutsal ve merhametli kral ve Budizm’i Tay milli kimliğinin temel
bileşenleri olarak sunmaya başladı. Monkları kırsala vaaz için yollayarak komünizmle mücadele
etti. ABD desteği devam etti.
• 1972 ders kitapları demokrasiyi batılı bir kavram Tay milli kimliği ile uyumsuz bir sistem olarak
anlattı, demokrasinin negatif taraflarını vurguladılar. Demokratik katılım ve özgürlükler yerine
sosyal disiplinli ve ahlaki meziyetlere sahip, kararlı liderlerin ülkeyi daha iyiye götüreceğini
anlattılar. Bu dönem sosyal bilgiler millet, din ve kralı Taylandı üç sembolü olarak anlattı. Anayasa
ve demokrasi kayboldu.
• 1960larda ABD emperyalizmine karşı sol ayaklanmalar başladı, 1973’te kitlesel öğrenci ölümleri
yaşandı. Sağ-sol çatışmaları 1976’da bir üniversitede katliama dönüşünce, baskıcı askeri hükümet
çöktü.
 Tayland
• 1984’ten sonra politik liberalizasyon başladı. 1979’da parlamento yeniden açıldı. Askeri üye
ve askeri bakanlar devam etti ama iş insanları da yönetimde yer almaya başladı. 1980 ve
90’larda parlamenter siyaset gelişti. 1997 Anayasası haklara ağırlık verdi, ayrıca yerel
yönetimlere yetki devri yaptı. İnsan hakkı, çevre ve kültürel haklar konusunda sivil toplumda
bir dinamizm başladı.
• Sosyal bilgiler ders kitapları kralı demokrasi yanlısı, demokratik yönetime geçişi zorlayan
birisi olarak resmediyor.
• 1997’de ekonomik kriz yaşandı ve Kral’ın tasarruf ilkeleri ve Tay kültürü vurgulanmaya
başladı. 1999’da kabul edilen Milli Eğitim Yasası, eğitimde yetkilerin çoğunu yerel
yönetimlere kaydırdı. Slogan: ‘Politikada birlik, pratikte çeşitlilik’. Yerel müfredat ve çocuk-
merkezli pedagoji uygulamalarına geçildi.
• 2001’de Bakanlık temel yeterlilikleri içeren çerçeve bir müfredat yayımladı. Okul
yönetimlerine yerel ihtiyaçlara duyarlı müfredat hazırlama yetkisi verildi. Din adamları ve
toplumun kanaat önderleri eğitimde yer almaya başladı. Fakat sonuç çeşitliliğe duyarlı
müfredat yerine yüzeysel kültürel farklılıkları vurgulayan, hak mücadelelerine ve demokratik
hareketlere yer vermeyen müfredatların yaygınlaşması oldu.
 Tayland
• Thaksin 2006’da yolsuzluklar nedeniyle bir darbe ile yönetimden indirildi. Kırmızı tişörtlüler
ve sarı tişörtlüler mücadelesi politik istikrarı iyice sarstı, 2014’te General Prayuth yönetime
el koydu. Mayıs 2014 darbesi sonrasında yayımlanan tarih ders kitabı cunta liderlerini gerçek
demokrasinin savunucuları olarak resmetti. 2018’de buna karşı bir hareket gelişti.
Tayland’da kırmızı gömlekli demokrasi ve sarı gömlekli kral-monarşi-gelenek yanlıları
arasında gerilim var. 1976 öğrenci aktivistlerin öldürülmesi hakkındaki içerik kitaplardan
çıkarıldı, kırmızı gömlekliler bunun geri getirilmesini talep etti.
• General, Temmuz 2014’te 12 Tay kök değerini yayımladı. Bu değerler Tayland’ın milli
birliğini güçlendirme amacı taşıyordu. ‘Millet, Din ve Kral’a’ bağlılık, Dini öğretilere sadık
kalmak, günah ve açgözlülükten uzak durmak, anne-babaya ve büyüklere saygı göstermek,
kültürel değerleri korumak gibi hususlara önem verilmeye başlandı.
• 2017-21 5 yıllık planı ile bu değerleri okulların öğretmesi sağlandı. Çocuklar her gün bu 12
değeri sabah sırasında ve derslerde okumaya başladı. Devletin diğer organları, medya,
sanatçı ve aydınlarda devlet desteği ile bu değerleri yaygınlaştırmaya başladı.
• 2020’de olağanüstü hâl kaldırılınca, yeniden demokrasi yanlısı gösteriler başladı. Öğrenciler
ulusal marşı söylemeyi ve ulusal sembollere saygı duymayı reddetmeye başladılar.
 • İlkokul: Çevre bilgileri
Hindistan • Ortaokul: Sosyal bilimler
• Lise: sosyal bilimler
• 1947 sonrası eğitimin temel amacı tek bir ulusal kimlik yaymak ve
post-kolonyal bir kültür yaratmak, yani koloni geçmişinin kalıntılarını
temizlemek
Hindistan

• Gandi romantik bir köy toplumu imajı yaratmaya çalıştı, eşitsizlikler konusuna
girmedi.
• Yaratılmak istenen ulusal kimlik Hindu milliyetçiliğinin değerlerine göre şekillendi.
• Anayasal sekülarizm, eşitlik ve çoğulculuk ilkeleri de müfredatta yer aldı.
• 2005 müfredat reformu civics yerine siyaset bilimi kullanılmasını önerdi. Civics
itaatkâr kolonyal özneler yetiştirmeyi amaçlıyor denildi. Sorgulayan ve müzakereci
vatandaşlar yetiştirmek amacıyla isim değiştirildi. Aynı zamanda öğretmen merkezli
ezberci eğitimi yıkmaya çalıştı.
 Hindistan
• Eğitim kast ve sınıf meselelerine duyarsız, İngilizlerin yerini elitler aldı.
• Temiz/kirli gibi zıtlıklarla bazı sınıf ve kastlar negatif resmediliyor.
• Çok fazla etno-dinsel ve sosyo-ekonomik farklılık var, kırsal kesimde eğitimin kalitesi
oldukça kötü.
• 2005 reformu eşitsizlikleri önlemeyi amaçlıyor ama değişim çok sınırlı. Örneğin kast
eşitsizlikleri hala devam ediyor, dil bariyeri hala devam ediyor, kabileler hala eğitime
erişimde sorun yaşıyor.
• Kız-erkek ilişkileri çok zayıf, konuşan kız öğrenciler dışlanıyor.
 Hindistan
• Narendra Modi’nin Bharatiya Janata Partisi 2014’ten
beri yönetimde.
• Hinduizm temelli bir değerler eğitimine geçiş söz
konusu (Anand & Lall, 2022).
• Sekülarizm 2020 Ulusal Eğitim Politikası belgesinde
yer almıyor, Müslümanları dışlama üzerine kurulu bir
Hindu Popülist Milliyetçiliği yükseliyor.
• Hindistan vatandaşlığı Hindu olma ile özdeşleştiriyor,
‘biz’ ve ‘onlar’ ayrımı belirginleşiyor.
• Bazı ders kitaplarında Hitler ve Nazi ideolojisi pozitif
bir şekilde anlatılıyor.
• https://www.youtube.com/watch?v=l11_ma1N7BY&
ab_channel=AnadoluAjans%C4%B1
 • 3-5: Bangladeş ve küresel bilgiler
Bangladeş • 6-8: Bangladeş ve küresel bilgiler
• 9-12: Seçilen alana göre 3 tür ders var: Bangladeş ve dünya tarihi,
Coğrafya ve çevre, Bangladeş ve küresel bilgiler
• 1-12: Din ve Ahlak Bilgisi
 Bangladeş

• Bengali dili ve kültürel hakları için Pakistan’a isyan etti (21 Şubat 1952 Uluslararası
Anadil Günü).
• 1971’de bağımsız oldu, kuruluş ilkeleri: sekülarizm, milliyetçilik, sosyalizm ve
demokrasi
• 1975’te darbesi sonrası 15 yıl askeri hükümet tarafından yönetildi.
• 1990’larda demokrasiye dönülünce İslam devlet dini oldu. 2011’de mahkeme kararı ile
sekülarizm’e dönüldü. Şu an ikisi de var.
• 1978’de sosyal bilgiler anılmaya başladı. Raporlarda belirtilmesine rağmen reform
yapılamadı.
 Bangladeş
• Sosyal bilgilere önem verilmedi, Çevreye Giriş, Çevreye Giriş: Toplum, Çevre ve
Küresel Bilgiler, Bangladeş bilgileri, Bangladeş ve küresel bilgiler (2010) oldu. Ayrıca
Lise’de seçilen Humanities dalında müstakil sosyal bilim dersleri okutumakta: tarih,
vatandaşlık, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, sosyal çalışmalar.
• İngiliz sömürge dönemi ve Pakistan’a karşı savaş, milli kültür ve değerleri güçlendirmek
için anlatılıyor.
• Ayrıca ortaokullarda, seçmeli bir ders var: ‘Azınlık Etnik Grupların Dil ve Kültürü’
(2010). Bengali’lere kültürel çeşitliliğe saygıyı öğretme amacı var.
• 1-3 ders kitapları Bengali yanı sıra, 5 ayrı etnik dilde de yazılıyor.
• İklim değişimi ve doğal felaketler, hak ve sorumluklar, devlet yönetimi, insan ve çocuk
hakları, toplumsal cinsiyet eşitliği, ayrımcılık, bölgesel ve uluslararası işbirliği gibi
konular bu derslerin kapsamında yer almaktadır.
• Öğretmenler devlete, yasalara- topluma uyumu vatandaşlık eğitiminin amacı olarak
görüyor.
 Kaynakça
• Ahmad, I. (2008). The Anatomy of an Islamic Model: Citizenship Education in Pakistan. D. L. Grossman, W. O. Lee ve K. J. Kennedy (Ed.), Citizenship curriculum in Asia and the Pacific içinde , CERC studies in
comparative education (ss. 97-109). Berlin: Springer.
• Apple, M. W. (2006). Educating the “right” way: Markets, standards, God, and inequality (2. ed.). New York: Routledge.
• Anand, K., & Lall, M. (2022). The debate between secularism and Hindu nationalism – how India’s textbooks have become the government’s medium for political communication. India Review, 21(1), 77-107.
https://doi.org/10.1080/14736489.2021.2018203
• Ball, S. J. ve Youdell, D. (2009). Hidden privatisation in public education. Education Review, 21(2), 73-83.
• Banks, J. A., Banks, C. A. M., Cortes, C. E., Hahn, C. L., Merryfield, M. M., Moodley, K. A., … Parker, W. C. (2005). Democracy and diversity: Principles and concepts for educating citizens in a global age. Center
for multicultural education, University of Washington, Seattle.
• Biesta, G. J. J. (2016). Good education in an age of measurement: Ethics, politics, democracy. Interventions : education, philosophy & culture. London New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
• Dryden-Peterson, S. (2020). Civic education and the education of refugees. Intercultural Education, 31(5), 592-606. doi:10.1080/14675986.2020.1794203
• Kennedy, K. J. (Ed.). (2021). Social studies education in South and South East Asian contexts. Routledge.
• Lall, M. ve Saeed, T. (2020). Youth and the national narrative: Education, terrorism and the security state in Pakistan. London New York Oxford New Delhi Sydney: Bloomsbury Academic.
• Lee, K. Y. (2000). From Third World to first: The Singapore story, 1965-2000 (1st ed). HarperCollins Publishers.
• Pinson, H. (2020). The new civics curriculum for high schools in Israel: The discursive construction of Palestinian identity and narratives. Education, Citizenship and Social Justice, 15(1), 22-34.
doi:10.1177/1746197919840811
• Pinson, H. ve Agbaria, A. K. (2021). Ethno-nationalism in citizenship education in Israel: An analysis of the official civics textbook. British Journal of Sociology of Education, 42(5-6), 733-751.
doi:10.1080/01425692.2021.1902277
• Parker, W. (2010). Social Studies Education eC21. In W. Parker (Ed.), Social studies today: Research and practice (pp. 3–13). Routledge.
• Young, M. (2013). Overcoming the crisis in curriculum theory: A knowledge-based approach. Journal of Curriculum Studies, 45(2), 101-118. doi:10.1080/00220272.2013.764505
• https://data.unicef.org/topic/child-migration-and-displacement/migration/
• (http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-pakistanin-siyasi-geçmişi)
• https://www.worldatlas.com/articles/ethnic-groups-in-pakistan.html
• (https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-ethnic-composition-of-israel.html)