Batnae municipium in Anthemusia conditum Macedonum manu priscorum ab Euphrate flumine brevi

spatio disparatur, refertum mercatoribus opulentis, ubi annua sollemnitate prope Septembris initium
mensis ad nundinas magna promiscuae fortunae convenit multitudo ad commercanda quae Indi
mittunt et Seres aliaque plurima vehi terra marique consueta.

Et interdum acciderat, ut siquid in penetrali secreto nullo citerioris vitae ministro praesente
paterfamilias uxori susurrasset in aurem, velut Amphiarao referente aut Marcio, quondam vatibus
inclitis, postridie disceret imperator. ideoque etiam parietes arcanorum soli conscii timebantur.

Nam sole orto magnitudine angusti gurgitis sed profundi a transitu arcebantur et dum piscatorios
quaerunt lenunculos vel innare temere contextis cratibus parant, effusae legiones, quae hiemabant
tunc apud Siden, isdem impetu occurrere veloci. et signis prope ripam locatis ad manus comminus
conserendas denseta scutorum conpage semet scientissime praestruebant, ausos quoque aliquos
fiducia nandi vel cavatis arborum truncis amnem permeare latenter facillime trucidarunt.

Sed ut tum ad senem senex de senectute, sic hoc libro ad amicum amicissimus scripsi de amicitia.
Tum est Cato locutus, quo erat nemo fere senior temporibus illis, nemo prudentior; nunc Laelius et
sapiens (sic enim est habitus) et amicitiae gloria excellens de amicitia loquetur. Tu velim a me
animum parumper avertas, Laelium loqui ipsum putes. C. Fannius et Q. Mucius ad socerum veniunt
post mortem Africani; ab his sermo oritur, respondet Laelius, cuius tota disputatio est de amicitia,
quam legens te ipse cognosces.

Coactique aliquotiens nostri pedites ad eos persequendos scandere clivos sublimes etiam si
lapsantibus plantis fruticeta prensando vel dumos ad vertices venerint summos, inter arta tamen et
invia nullas acies explicare permissi nec firmare nisu valido gressus: hoste discursatore rupium
abscisa volvente, ruinis ponderum inmanium consternuntur, aut ex necessitate ultima fortiter
dimicante, superati periculose per prona discedunt.

Utque proeliorum periti rectores primo catervas densas opponunt et fortes, deinde leves armaturas,
post iaculatores ultimasque subsidiales acies, si fors adegerit, iuvaturas, ita praepositis urbanae
familiae suspensae digerentibus sollicite, quos insignes faciunt virgae dexteris aptatae velut tessera
data castrensi iuxta vehiculi frontem omne textrinum incedit: huic atratum coquinae iungitur
ministerium, dein totum promiscue servitium cum otiosis plebeiis de vicinitate coniunctis: postrema
multitudo spadonum a senibus in pueros desinens, obluridi distortaque lineamentorum conpage
deformes, ut quaqua incesserit quisquam cernens mutilorum hominum agmina detestetur memoriam
Samiramidis reginae illius veteris, quae teneros mares castravit omnium prima velut vim iniectans
naturae, eandemque ab instituto cursu retorquens, quae inter ipsa oriundi crepundia per primigenios
seminis fontes tacita quodam modo lege vias propagandae posteritatis ostendit.

Nihil morati post haec militares avidi saepe turbarum adorti sunt Montium primum, qui divertebat in
proximo, levi corpore senem atque morbosum, et hirsutis resticulis cruribus eius innexis divaricaturn
sine spiramento ullo ad usque praetorium traxere praefecti.

Quare talis improborum consensio non modo excusatione amicitiae tegenda non est sed potius
supplicio omni vindicanda est, ut ne quis concessum putet amicum vel bellum patriae inferentem
sequi; quod quidem, ut res ire coepit, haud scio an aliquando futurum sit. Mihi autem non minori
curae est, qualis res publica post mortem meam futura, quam qualis hodie sit.

Nihil morati post haec militares avidi saepe turbarum adorti sunt Montium primum, qui divertebat in
proximo, levi corpore senem atque morbosum, et hirsutis resticulis cruribus eius innexis divaricaturn
sine spiramento ullo ad usque praetorium traxere praefecti.

Accedebant enim eius asperitati, ubi inminuta vel laesa amplitudo imperii dicebatur, et iracundae
suspicionum quantitati proximorum cruentae blanditiae exaggerantium incidentia et dolere inpendio
simulantium, si principis periclitetur vita, a cuius salute velut filo pendere statum orbis terrarum fictis
vocibus exclamabant.

Non ergo erunt homines deliciis diffluentes audiendi, si quando de amicitia, quam nec usu nec ratione
habent cognitam, disputabunt. Nam quis est, pro deorum fidem atque hominum! qui velit, ut neque
diligat quemquam nec ipse ab ullo diligatur, circumfluere omnibus copiis atque in omnium rerum
abundantia vivere? Haec enim est tyrannorum vita nimirum, in qua nulla fides, nulla caritas, nulla
stabilis benevolentiae potest esse fiducia, omnia semper suspecta atque sollicita, nullus locus
amicitiae.

Post hoc impie perpetratum quod in aliis quoque iam timebatur, tamquam licentia crudelitati indulta
per suspicionum nebulas aestimati quidam noxii damnabantur. quorum pars necati, alii puniti
bonorum multatione actique laribus suis extorres nullo sibi relicto praeter querelas et lacrimas, stipe
conlaticia victitabant, et civili iustoque imperio ad voluntatem converso cruentam, claudebantur
opulentae domus et clarae.
Hac ex causa conlaticia stipe Valerius humatur ille Publicola et subsidiis amicorum mariti inops cum
liberis uxor alitur Reguli et dotatur ex aerario filia Scipionis, cum nobilitas florem adultae virginis
diuturnum absentia pauperis erubesceret patris.

Quod cum ita sit, paucae domus studiorum seriis cultibus antea celebratae nunc ludibriis ignaviae
torpentis exundant, vocali sonu, perflabili tinnitu fidium resultantes. denique pro philosopho cantor et
in locum oratoris doctor artium ludicrarum accitur et bybliothecis sepulcrorum ritu in perpetuum
clausis organa fabricantur hydraulica, et lyrae ad speciem carpentorum ingentes tibiaeque et
histrionici gestus instrumenta non levia.

Quod si rectum statuerimus vel concedere amicis, quidquid velint, vel impetrare ab iis, quidquid
velimus, perfecta quidem sapientia si simus, nihil habeat res vitii; sed loquimur de iis amicis qui ante
oculos sunt, quos vidimus aut de quibus memoriam accepimus, quos novit vita communis. Ex hoc
numero nobis exempla sumenda sunt, et eorum quidem maxime qui ad sapientiam proxime accedunt.

Thalassius vero ea tempestate praefectus praetorio praesens ipse quoque adrogantis ingenii,
considerans incitationem eius ad multorum augeri discrimina, non maturitate vel consiliis mitigabat, ut
aliquotiens celsae potestates iras principum molliverunt, sed adversando iurgandoque cum parum
congrueret, eum ad rabiem potius evibrabat, Augustum actus eius exaggerando creberrime docens,
idque, incertum qua mente, ne lateret adfectans. quibus mox Caesar acrius efferatus, velut
contumaciae quoddam vexillum altius erigens, sine respectu salutis alienae vel suae ad vertenda
opposita instar rapidi fluminis irrevocabili impetu ferebatur.

Postremo ad id indignitatis est ventum, ut cum peregrini ob formidatam haut ita dudum alimentorum
inopiam pellerentur ab urbe praecipites, sectatoribus disciplinarum liberalium inpendio paucis sine
respiratione ulla extrusis, tenerentur minimarum adseclae veri, quique id simularunt ad tempus, et
tria milia saltatricum ne interpellata quidem cum choris totidemque remanerent magistris.

Utque proeliorum periti rectores primo catervas densas opponunt et fortes, deinde leves armaturas,
post iaculatores ultimasque subsidiales acies, si fors adegerit, iuvaturas, ita praepositis urbanae
familiae suspensae digerentibus sollicite, quos insignes faciunt virgae dexteris aptatae velut tessera
data castrensi iuxta vehiculi frontem omne textrinum incedit: huic atratum coquinae iungitur
ministerium, dein totum promiscue servitium cum otiosis plebeiis de vicinitate coniunctis: postrema
multitudo spadonum a senibus in pueros desinens, obluridi distortaque lineamentorum conpage
deformes, ut quaqua incesserit quisquam cernens mutilorum hominum agmina detestetur memoriam
Samiramidis reginae illius veteris, quae teneros mares castravit omnium prima velut vim iniectans
naturae, eandemque ab instituto cursu retorquens, quae inter ipsa oriundi crepundia per primigenios
seminis fontes tacita quodam modo lege vias propagandae posteritatis ostendit.

Quod opera consulta cogitabatur astute, ut hoc insidiarum genere Galli periret avunculus, ne eum ut
praepotens acueret in fiduciam exitiosa coeptantem. verum navata est opera diligens hocque dilato
Eusebius praepositus cubiculi missus est Cabillona aurum secum perferens, quo per turbulentos
seditionum concitores occultius distributo et tumor consenuit militum et salus est in tuto locata
praefecti. deinde cibo abunde perlato castra die praedicto sunt mota.

His cognitis Gallus ut serpens adpetitus telo vel saxo iamque spes extremas opperiens et succurrens
saluti suae quavis ratione colligi omnes iussit armatos et cum starent attoniti, districta dentium acie
stridens adeste inquit viri fortes mihi periclitanti vobiscum.