Professional Documents
Culture Documents
Filipino 101 Wika at Kultura Sa Mapayapang Lipunan
Filipino 101 Wika at Kultura Sa Mapayapang Lipunan
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABANATA 1
_________________________________________________________________
ARALIN 1: BISYON, MISYON, MITHIIN AT LAYUNIN
Aralin 1
PANIMULA
Mga Layunin
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
BALANGKAS NG PAKSA
SUBUKIN NATIN!
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Rubrik ng gawain:
PAG-ISIPAN MO!
Upang mas lalong mapahusay ang VMGO ng ating pamantasan, bumuo ng isa pang
bisyon at misyon ng ating pamantasan at mithiin at layunin ng inyong kolehiyo na sa iyong
palagay ay mahalagang makamit para sa lalong pagpapahusay ng kalidad ng edukasyon
tatamasahin ng mga mag-aaral na WMSU.
______Bisyon__________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_
______Misyon_________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
__
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
______Mithiin_________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
__
_layunLayunin_________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
WMSU Bisyon
WMSU Misyon
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN!
BISYON :
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____
MISYON
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
6
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Ang Wika
Aralin 2
Panimula
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Mga Layunin
________________________________________________
Balangkas ng Paksa
2.1 Wika
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
SUBUKIN NATIN !
A. Panuto : Subukin natin kung natatandaan pa ninyo ang
kahalagahan ng wika sa bawat indibidwal sa pagkakaroon ng
maayos at mabuting ugnayan.
_____________ _______________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
____________ __
WIKA
_______________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________ __
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
WIKA _____________________________
_________________________
_____________________________
_________________________
_____________________________
_________________________
_____________________________
_________________________
______________________________
___________________________ ______________________________
___________________________ ______________________________
___________________________ ______________
______________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
_________________________________ _________________________________
10
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PAG-ISIPAN MO !
Gawain 1
SENARYO A
A. Panuto : Ipaliwanag sa sariling opinyon ang bawat pananaw ng
Awtor tungkol sa wika. Ilapat ang iyong sagot sa nakalaang
Espasyo ng T-chart.
SENARYO
SENAR B
11
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay.
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
1.Sistematiko at malinaw sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
paglahad ng ang pagkalahad ng ipinahahayag na
na pagkalahad ng detalye detalye detalye detalye
Angkop ang Hindi gaanong Walang ibinigay na
2.Kaangkupan sa nilalaman ng angkop ang bago at angkop sa
paksa nilalaman ng paksa nilalaman ng paksa
nilalaman ng paksa
Mahusay na Hindi gaanong Hindi mahusay ang
3. Pagsunod sa tuntuning nasunod ang nasunod ang ilang pagsunod sa
tuntuning tuntuning tuntuning
panggramatika panggramatika panggramatika panggramatika
Napakalinis at Maayos subalit Madumi at magulo
4.Kalinisan at kaayusan napakaayos ang hindi gaano malinis ang paraan ng
pagkakasulat ang pagkakasulat pagkakasulat
sa pagsulat
KABUUAN
KABUUAN
Gawain 2
12
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Panuto: Basahin at unawain ang balita tungkol sa paglaho ng mga katutubong wika sa
Pilipinas. Mula rito, sumulat ng isang repleksiyong papel na may pamagat ng nauugnay
sa “Kahalagahan ng pagpreserba ng mga Katutubong wik
Bukod sa mga wika na marami ang gumagamit gaya ng Cebuano, Iloko, at Bikol,
tahanan din ang Pilipinas ng mga wika gaya ng Ivatan na gamit sa Batanes, Kinaray-a sa
Antique, at Sama sa Tawi-Tawi.
"Kung hindi natin ito alagaan, nanganganib ito. At kung ating pababayaan, maaaring
maglaho pa nang tuluyan. Kapag naglaho ang isang wika, tila may isang tahanan o isang
bodega ng ating mga alaala at tradisyon ang nawawala at di na mababawi kailanman."Ayaw
nating mangyari ito."
https://news.abs-cbn.com/spotlight/07/30/19/paglaho-ng-mga-katutubong-wika-sa-pilipinas-
layong-pigilan
13
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
14
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
ANG WIKA
2.1 Wika
Ang pinakamahalagang interes sa pag-aaral ng wika ay hindi ang wika mismo kundi ang
gamit nito, kung papaano ang wika nagpapakilala sa tao, ang sosyal niyang kaligiran, mga pangarap at
mithiin niya, persepsyon nila sa bawat isa, at ang sitwasyon sa lipunan na kung saan siya nabibilang.
(A.D. Edwards, 1979) .
Saan nga ba nagmula ang wika? Paano nga ba nagkaroon ng wika ang mga tao sa sanlibutan?
Ito ang mga tanong na madalas na umuukilkil sa isipan ng bawat isa kung ang pag-uusapan ay
patungkol sa pinagmulan ng wika. Ayon sa iba’t ibang manunulat at teorista, ang may
pinakamatandang lahi ay ang mga Egyptian at maging ang kanilang wika ay kasing tanda na rin nila.
Mula sa aklat nina Fromkin, V.& R. Rodman (1983), ang lahat ng kultura ay may kani-
kanilang kuwento ng pinagmulan ng wika. Ayon naman kay Darsna Tyagi (2006), pinaniniwalaang
ang Son of Heaven na si Tien-Zu ang nagbigay ng wika at kapangyarihan. Sa bansang Hapon, si
Amaterasu ang tinaguriang manlilikha nila ng wika.
Buensuceso- ang wika ay isang arbitraryong Sistema ng mga tunog o ponema na ginagamit ng
tao sa pakikipagtalastasan.
Caroll (1954) – ang wika ay isang Sistema ng mga sagisag na binubuo at tinatanggap ng
lipunan.
Edward Sapir (1949) – ang wika ay isang likas at makataong pamamaraan ng paghahatid ng
mga kaisipan, damdamin at mithiin.
Todd ( 1987 ) - ang wika ay isang set ng mga sagisag na ginagamit sa komunikasyon.
Tumangan, Sr. et al. (1997)- Ang wika ay isang kabuuan ng mga sagisag na panandang
binibigkas na sa pamamagitan nito ay nagkakaunawaan, nagkakaisa at nagkakaugnay-ugnay ang
isang pulutong ng mga tao.
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN
GAWAIN 1
16
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Tao
Wika Wika
Tao
Gawain 2
___________________________________________________________
17
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
________________________________________________________________
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Gawain 3
18
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
19
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
KABANATANG PAGSUSULIT
EEBAALWASYON BALWASYON
20
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Aralin 3
INTRODUKSYON
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Sinasabing, ang
Balangkas ng Paksa
3.2. Sosyolingguwistika
3.4. Argot
22
3.5. Sosyolohiya ng Wika
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
_________________________________________________________________________________
SUBUKIN NATIN !
PANUTO : Sagutin ang mga sumusunod na tanong at ilapat ang iyong sagot sa
nakalaang espasyo ng T-Chart. ( Maaari ring gawing pasalita ang pagsagot sa tanong)
_______________________________
2. Bakit mahalaga ang wika sa tao ? Ano ang _______________________________
mahalagang ambag nito sa pagkakaroon ng _______________________________
mapayapang lipunan?
_______________________________
_______________________________
_______________________________
PAG-ISIPAN MO !
23
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
WIKA LIPUNAN
TAO
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
____________________________
___________________________________________________
______________________________________________________________
24
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
1.Sistematiko at malinaw sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
25
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
26
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Hindi na kaila sa ating lahat ang kabatirang ang wika at lipunan ay tuwirang
magkaugnay. Binanggit ni Wardhaugh (2006), na ang isang lipunan ay tumutukoy sa
grupo ng mga tao na magkakasama para sa isang tiyak na layunin o mga layunin. Dito,
ang lipunan ay isang komprehensibong konsepto subalit mahalaga ang komprehensibong
pananaw na ito sa kadahilanang, iba’t ibang uri ng lipunan ang nagbibigay ng direktang
impluwensiya sa wika o bise bersa. Sa pamamagitan nito, mahuhulma ang kabuluhan ng
wika sa paligid na kung anong wika ang sinasalita ng isang indibidwal sa lipunan.
2.2 . SOSYOLINGGUWISTIKA
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
28
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
29
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN !
GAWAIN 1
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Sosyolinggwista at
______________________________________________________________________________
Sosyolohiya ng wika
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Argot at Balbal
________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Antropolohikal na linggwistika at
______________________________________________________________________________
Lingwistikang Antropolohiya
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
GAWAIN 2
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
________________________________________________
________________________________________________
Jargon ________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
Etnolinggwistika ________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
Sosyolohiya ________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
Linggwistika ________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
________________________________________________
Rehistro ng Wika ________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
Antropolohiya ________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________
GAWAIN 3
PANUTO : Sumulat ng isang sanaysay tungkol sa ugnayan ng tao sa wika at lipunan .
31
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
________________________________________
________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
KABANATANG PAGSUSULIT
32
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PANUTO : Isulat ang salitang TAMA sa nakalaang patlang kung ang salitang may
salungguhit ay tugon sa ibinigay na pahayag. At kung ito’y mali, ibigay ang tamang sagot
IKALAWANG BAHAGI
1. Sosyolinggwistika – _________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
3. Etnolinggwistika - ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay.
33
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
____________________________________________
Aralin 4
PANIMULA
_________________________________________________________________________________
MGA LAYUNIN
35
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
SUBUKIN NATIN !
1. 6.
2. 7.
3. 8.
4.
9.
5. 10.
II – Pagpapaliwanag
PALIWANAG
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
36
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
_____________________________________________
_____________________________________________
Lingua Franca _____________________________________________
_____________________________________________
____________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
Diyalekto ______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
Speech community ______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
Idyolek
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
Yufemismo ______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
37
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
1.Sistematiko at malinaw sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
paglahad ng ang pagkalahad ng ipinahahayag na
na pagkalahad ng detalye detalye detalye detalye
Angkop ang Hindi gaanong Walang ibinigay na
2.Kaangkupan sa nilalaman ng angkop ang bago at angkop sa
paksa nilalaman ng paksa nilalaman ng paksa
nilalaman ng paksa
Mahusay na Hindi gaanong Hindi mahusay ang
3. Pagsunod sa tuntuning nasunod ang nasunod ang ilang pagsunod sa
tuntuning tuntuning tuntuning
panggramatika panggramatika panggramatika panggramatika
Napakalinis at Maayos subalit Madumi at magulo
4.Kalinisan at kaayusan napakaayos ang hindi gaano malinis ang paraan ng
pagkakasulat ang pagkakasulat pagkakasulat
sa pagsulat
KABUUAN
KABUUAN
38
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
3.2. DIYALEKTO
Dayalek ang tawag sa mga wikang nabuo mula sa mga pangunahing wika ng isang
lalawigan na kadalasang sinasalita sa iba’t ibang baying nasasakupan ( Gonzalvo, 2016). Ito
rin ay uri ng pangunahing wika na nababago, nagbabago o nagiging natatangi dahil ginagamit
ito ng mga taong nasa ibang rehiyon o lokasyon. Isang halimbawa nito ay ang Tagalog na
nanganak ng uri o barayti tulad ng Tagalog-Batangas, Tagalog-Cavite, Tagalog-Maynila at iba
pa (Nuncio, et al. 2016).
3.3. IDYOLEK
Taglay ng wikang ito ang pansariling katangian sapagkat persona ang paggamit nito
( Gonzalvo, 2016). Ayon kay Nuncio, et al. (2016), ang idyolek ay ang natatangi at
espisipikong paraan ng pagsasalita ng isang tao. Kadalasan, ating nakikilala o nagiging marka
ito ng pagkakakilanlan ng isang tao. Isang halimbawa nito ay ang paraan ng pagsasalita ni Kris
Aquino.
3.4. TABOO
39
Sa lipunan, may mga salitang tinatawag na taboo . Ito ay mga salitang bawal gamitin o
hindi maaaring gamitin sa isang pormal na usapan sa lipunan. Kung ang gawain ay taboo, ang
paggawa nito ay isa ring Downloaded
taboo kung by Jean De Dios ng
nakikita (jeandedios1991@gmail.com)
karamihan. Ipinagbabawal ang paggamit nito
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
a.) Ang Lingua Franca ay ang paghahanap ng komon o wikang alam ng mga taong may
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
iba’t ibang sinasalitang wika upang magkakaunawaan. Mula sa UNESCO, ito ay wikang
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
BILINGGWALISMO AT MULTILINGGWALISMO
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN !
42
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWAIN 1
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Pagkakaiba ng _______________________________________________
bilinggwalismo at _______________________________________________
multilinggwalismo _______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
___________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Ang wika tungo sa _______________________________________________
pagtamo ng _______________________________________________
kapayapaan _______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Gamit ng wikang
_______________________________________________
Filipino sa lipunan
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________
GAWAIN 2
43
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KOLUM A KOLUM B
1.
2.
3.
4.
5.
GAWAIN 3
PANUTO : Mag-isip ng isang senaryo na gamit ang iba’t ibang estruktura ng wika sa
pamamagitan ng pagbuo ng script.
Karagdagang Gawain :
44
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABANATANG PAGSUSULIT
45
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PANUTO : Punan ng nawawalang kataga ang patlang upang mabuo ang diwa ng
pangungusap.
II – Panuto : Isulat ang salitang TAMA kung tama ang isinasaad sa pangungusap at
MALI kung ang pahayag ay mali.
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
46
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
KABANATA 2
ANG KULTURANG PILIPINO
Aralin 5
47
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
_______________________________________________________________________________
PANIMULA
48
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MGA LAYUNIN
Pagkatapos ng talakayan, ang mga mag-aaral ay inaasahang ;
_____________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
KABANATA 2
SUBUKIN NATIN !
49
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PANUTO : Basahin ang mga sumusunod na senaryo at sagutin ang tanong na nasa ibaba
nito. Maaari ring gawing pasalita ang kanilang sagot.
Senaryo A.
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
Senaryo B.
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
________________________
_________________________________________________________________________________
50
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
1. Senaryo A :
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
__________________________________
2. Senaryo B :
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
__________________________________
3. Senaryo C :
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
__________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
_________
___________________________________________
KULTURA ___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
RUBRIKS
51
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
52
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
a.Hudson (1980) - binigyang kahulugan ang kultura bilang socially achieved knowledge.
c.Timbreza (2008) - Ang kultura ay kabuuan ng mga natamong gawain, mga natutuhang
huwaran ng pag-uugali at mga paraan ng pamumuhay sa isang takdang panahon ng isang
lahi o mga tao
53
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
54
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
55
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
56
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
57
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN !
GAWAIN 1
PANUTO : Ipaliwanag sa sariling ideya ang mga katagang binanggit ng mga awtor sa
kanilang pagpapakahulugan sa kultura.
______________________________________
______________________________________
HUDSON (1980) ______________________________________
______________________________________
“Socially achieved knowledge” ______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
____________________________________
______________________________________
______________________________________
WARD GOODENOUGH (1980) ______________________________________
______________________________________
“Patterns of behavior (way of life) . ______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
____________________________________
______________________________________
LESLIE A.WHITE ______________________________________
______________________________________
“Organisadong phenomena na ______________________________________
sumasaklaw sa aksyon.” ______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
____________________________________
58
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWAIN 2
PANUTO : Sumulat ng isang sanaysay tungkol sa “ Mahal ko, kultura ko”.
______________________________________________
____________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
59
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____
60
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Gawain 4
Panuto: Gamit ang Venn Diagram, suriin ang mga pagkakaiba, pagkakatulad at kahalagahan
ng pagpreserba ng mga kultura ng mga katutubong pangkat.
61
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABANATANG PAGSUSULIT
PANUTO : Hanapin sa loob ng kahon ang tamang sagot at ilapat ito sa nakalaang patlang
bago ang bilang.
II- PANUTO : Basahin ang senaryo na nasa ibaba. At ibigay ang iyong tugon sa tanong . (5
pts)
Senaryo :
1. Ano ang dapat mong gawin upang makuha mo ang kanilang loob na makipag-
cooperate sa datos na iyong kailangan para sa iyong pananaliksik? Magbigay ng 5
paliwanag.
62
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
1.Sistematiko at malinaw sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
paglahad ng ang pagkalahad ng ipinahahayag na
na pagkalahad ng detalye detalye detalye detalye
Angkop ang Hindi gaanong Walang ibinigay na
2.Kaangkupan sa nilalaman ng angkop ang bago at angkop sa
paksa nilalaman ng paksa nilalaman ng paksa
nilalaman ng paksa
Mahusay na Hindi gaanong Hindi mahusay ang
3. Pagsunod sa tuntuning nasunod ang nasunod ang ilang pagsunod sa
tuntuning tuntuning tuntuning
panggramatika panggramatika panggramatika panggramatika
Napakalinis at Maayos subalit Madumi at magulo
4.Kalinisan at kaayusan napakaayos ang hindi gaano malinis ang paraan ng
pagkakasulat ang pagkakasulat pagkakasulat
sa pagsulat
KABUUAN
KABUUAN
63
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PANIMULA
64
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MGA LAYUNIN
5. Napahahalagahan ang kultural na katangian ng ibang tao, kultura at ang grupo at mga
alternatibong kultura.
_______________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
65
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
SUBUKIN NATIN !
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
66
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PAG-ISIPAN MO! !
67
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
1.Sistematiko at malinaw sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
paglahad ng ang pagkalahad ng ipinahahayag na
na pagkalahad ng detalye detalye detalye detalye
Angkop ang Hindi gaanong Walang ibinigay na
2.Kaangkupan sa nilalaman ng angkop ang bago at angkop sa
paksa nilalaman ng paksa nilalaman ng paksa
nilalaman ng paksa
Mahusay na Hindi gaanong Hindi mahusay ang
3. Pagsunod sa tuntuning nasunod ang nasunod ang ilang pagsunod sa
tuntuning tuntuning tuntuning
panggramatika panggramatika panggramatika panggramatika
Napakalinis at Maayos subalit Madumi at magulo
4.Kalinisan at kaayusan napakaayos ang hindi gaano malinis ang paraan ng
pagkakasulat ang pagkakasulat pagkakasulat
sa pagsulat
KABUUAN
KABUUAN
68
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
1. Natutuhan ( Learned )
2.Ibinabahagi ( shared )
3.Naaadap (adapted)
4.Dinamiko (dynamic)
a.) Valyu - ito ay tumutukoy sa kung ano ang karapat-dapat at nakabubuting ugaliin.
a.) Materyal na Kultura - Ito ay tumutukoy sa mga materyal na objek na ginawa ng mga taong
may kakayahan sa paggawa ng mga kasangkapan na ginagamit ng mga tao mula sa pinakasimple
hanggang sa malalaking bagay gaya ng arkitektural na disenyo, mga kotse, makina at iba pa.
b.) Di-Materyal na Kultura - Ito ay binubuo ng mga norms, valyu, paniniwala at wika.
69
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Paniniwala – Ayon sa mga sosyologo, ito raw ay persepsiyon ng isang tao sa mga
nangyayari sa kanyang kapaligiran at mundo.
May tatlong mahalagang tungkulin ang kultura ng isang pangkat na ang anumang
kultura ay :
1. Isang paraan upang Makita ang biyolohikal na pangangailangan ng grupo upang mabuhay.
2. Nagbibigay sa isang indibidwal na kasapi ng grupo na mag-adjust o makikibagay sa
sitwasyon ng kapaligiran.
3. Sa pamamagitan ng komon na kultura, nagiging tsanel upang makapag-interak ang bawat
miyembro ng isang pangkat at maiwasan ang anomang alitan.
Ang bawat lugar ay may iba-ibang kultura subalit may mga kulturang komon at
makikita sa mga grupo sa bawat lipunan. Universal pattern of culture ang tawag sa
unipormidad na ito. Ang lahat ng ginagawa na may kaugnayan sa wet rice agriculture sa
Pilipinas ay halimbawa ng hulwaran ng kultura.
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
71
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN !
GAWAIN 1
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
B.Folkways
1. 3.
2. 4.
C. Valyu
3.
1.
2. 4.
72
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
D. Paniniwala
1. 3.
2. 4.
GAWAIN 2
PANUTO : Sumulat ng isang katha na tumutugon sa tanong na : “ Paano mo mapatutunayan sa iyong
sarili na dapat pahahangaan at tutularan ng iba ang inyong kultura ?
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
GAWAIN 3
73
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
a. Noble savage
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
b. Etnocentrism
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
c. Cultural Relativity
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
d. d. Xenocentrism
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
e. Polychronic
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
f. Monochronic
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
g. Individualist
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
h. Collectivist
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
74
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABANATANG PAGSUSULIT
PANUTO : Piliin ang titik ng tamang sagot . At isulat sa nakalaang patlang ang titik.
75
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
1.Sistematiko at malinaw sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
paglahad ng ang pagkalahad ng ipinahahayag na
na pagkalahad ng detalye detalye detalye detalye
Angkop ang Hindi gaanong Walang ibinigay na
2.Kaangkupan sa nilalaman ng angkop ang bago at angkop sa
paksa nilalaman ng paksa nilalaman ng paksa
nilalaman ng paksa
Mahusay na Hindi gaanong Hindi mahusay ang
3. Pagsunod sa tuntuning nasunod ang nasunod ang ilang pagsunod sa
tuntuning tuntuning tuntuning
panggramatika panggramatika panggramatika panggramatika
Napakalinis at Maayos subalit Madumi at magulo
4.Kalinisan at kaayusan napakaayos ang hindi gaano malinis ang paraan ng
pagkakasulat ang pagkakasulat pagkakasulat
sa pagsulat
KABUUAN
KABUUAN
76
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KULTURA
Aralin 7
PANIMULA
77
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MGA LAYUNIN
___________________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
78
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
1. 6.
2. 7.
3 8.
4. 9.
5. 10.
1.
2.
3.
4.
5.
79
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PAG-ISIPAN MO!
PANUTO : Sa mga samahan na iyong nilahukan, ano ang iyong natutuhan mula rito? Ano
ang mahalagang ambag nito sa paghubog ng iyong personalidad? Bumuo ng isang
repleksiyon tungkol sa nailahad na tanong.
RUBRIKS
80
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
81
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
( Mula sa pananaliksik nina Angelica Dumasapal, Fatima M. Jamali, Jose Marie M. Labis at
Princess L. Tado na nasa aklat na Wika at Kultura sa Mapayapang Lipunan )
Isang puting palasyong bahay na makikita sa Barangay Pala-o, Iligan City sa Lanao del Norte
sa Mindanao. Si Dr. Salvacion Legaspi o kilala bilang “Majesty” ang nagmamay-ari sa Kingdom
Filipina Hacienda. Nakabase sa bahay na ito ang isang Monarchy Government na tinaguriang
pinakaopisina nito. ang gobyernong ito ay tinatawag na Gospel Ministry of Salvation .
82
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Makikita sa gulpo ng Davao ang napakagandang isla ng Samal. Kilala ito bilang
napakaganda dahil sa kulay asul nitong karagatan na may puting buhangin. Noong panahon
ng Komonwelt ang lugar na ito ay naging mas kilala nang bumuo si Hilario Moncado ng
isang sektong panrelihiyon na tinatawag na Filipino Crusaders World Army (FCWA).
Moncadista ang tawag sa mga kasapi nito na sinisunod ang katuturan ng kanilang ispiritwal
na lider.
83
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN !
A. RIZALIAN
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
RIZALIAN _______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
84
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWAIN 2
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
_________________ _________________
_________________
D E F
G.
85
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
______
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ GOSPEL ____________________
____________________ MINISTRY ____________________
____________________ OF ____________________
____________________ SALVATION ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
____________________ ____________________
___________________ ___________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
__________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
86
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
87
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
__________________________________
___________________________________ __________________________________
___________________________________ __________________________________
___________________________________ __________________________________
___________________________________ __________________________________
___________________________________ __________________________________
___________________________________ __________________________________
___________________________________ _________________________________
__________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
_________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
88
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
1. __________________________________ 6.___________________________________
____________________________________ _____________________________________
____________________________________ _____________________________________
____________________________________ _____________________________________
____________________________________ _____________________________________
2.___________________________________ 7.____________________________________
_____________________________________ ______________________________________
_____________________________________ ______________________________________
_____________________________________ ______________________________________
_____________________________________ ______________________________________
_____________________________________ ______________________________________
3.
______________________________________ 8.____________________________________
______________________________________ ______________________________________
______________________________________ ______________________________________
______________________________________ ______________________________________
______________________________________ ______________________________________
______________________________________ ______________________________________
4 ____________________________________ 9____________________________________
______________________________________ _____________________________________
______________________________________ _____________________________________
______________________________________ _____________________________________
______________________________________ _____________________________________
______________________________________ _____________________________________
5.____________________________________ 10.___________________________________
______________________________________ ______________________________________
______________________________________ ______________________________________
______________________________________ ______________________________________
______________________________________ ______________________________________
______________________________________ ______________________________________
______________________________________ ______________________________________
89
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
90
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABANATANG PAGSUSULIT
PANUTO : Tukuyin ang mga sumusunod na katangian ng mga grupo sa Pilipinas na may
natatanging kultura. Isulat lamang ang titik sa nakalaang patlang bago ang bilang.
A. RIZALIAN
B. GOSPEL MINISTRY OF SALVATION
C. ILAGA : ANG MGA MILITANTENG KRISTYANO
D. MONCADISTA
E. PHILIPPINE BENEVOLENT MISSIONARIES ASSOCIATION
91
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
1.Sistematiko at malinaw sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
paglahad ng ang pagkalahad ng ipinahahayag na
na pagkalahad ng detalye detalye detalye detalye
Angkop ang Hindi gaanong Walang ibinigay na
2.Kaangkupan sa nilalaman ng angkop ang bago at angkop sa
paksa nilalaman ng paksa nilalaman ng paksa
nilalaman ng paksa
Mahusay na Hindi gaanong Hindi mahusay ang
3. Pagsunod sa tuntuning nasunod ang nasunod ang ilang pagsunod sa
tuntuning tuntuning tuntuning
panggramatika panggramatika panggramatika panggramatika
Napakalinis at Maayos subalit Madumi at magulo
4.Kalinisan at kaayusan napakaayos ang hindi gaano malinis ang paraan ng
pagkakasulat ang pagkakasulat pagkakasulat
sa pagsulat
KABUUAN
KABUUAN
92
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABANATA 3
KULTURA AT LIPUNAN NG ILANG PANGKAT AT LUGAR SA
PILIPINAS
Aralin 8
___________________________________________________________________
PANIMULA
93
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MGA LAYUNIN
Paniniwala
Panggagamot
Paggawa
Pagpapahayag ng kalikasan
Pag-aasawa / Pagpapakasal
Wika
__________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
Aralin I
94
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
SUBUKIN NATIN !
1.
2.
3.
4.
5.
PAG-ISIPAN MO !
1.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
__________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
_----
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
95
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
____________________________________________________________
____________________________________________________________
2. ____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
3.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
4.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
96
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
1.Sistematiko at malinaw sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
paglahad ng ang pagkalahad ng ipinahahayag na
na pagkalahad ng detalye detalye detalye detalye
Angkop ang Hindi gaanong Walang ibinigay na
2.Kaangkupan sa nilalaman ng angkop ang bago at angkop sa
paksa nilalaman ng paksa nilalaman ng paksa
nilalaman ng paksa
Mahusay na Hindi gaanong Hindi mahusay ang
3. Pagsunod sa tuntuning nasunod ang nasunod ang ilang pagsunod sa
tuntuning tuntuning tuntuning
panggramatika panggramatika panggramatika panggramatika
Napakalinis at Maayos subalit Madumi at magulo
4.Kalinisan at kaayusan napakaayos ang hindi gaano malinis ang paraan ng
pagkakasulat ang pagkakasulat pagkakasulat
sa pagsulat
KABUUAN
KABUUAN
97
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
LUZON
Ang mga Ilokano ay kilala bilang masisigasig at matitipid, na ang bawat sentimo ay
pawang mahalagang bagay na para sa kanila. Ang bawat segundo, minuto, oras at araw sa
paggawa ng anumang trabaho ay kanilang pinahahalagahan , sapagkat dito sila kumikita at
nabubuhay. Ang badyet sa isang taong konsumo ay para sa pagkain at sa iba pang
pangangailangan. Mahilig silang magtabi ng pera para magagamit nila sa mga hindi inaasahang
paggagastusan (emergency needs). Kapag may pagkakataon na sila’y kinakapos, hangga’t
maaari ay gagawa sila ng paraan para matugunan ang kanilang pangangailangan. Ito ang
mangingilan-ngilang katangian ng mga Ilokano. Sa Ilocos makikita ang karamihan sa kanila.
Nasa mataas na lugar ng Acacia, Kahel at Kayapa, Nueva Vizcaya ang pook na
pinaninirahan o kinanalgyan ng mga Kalahan. Ang pook na ito ay mataas at buhat sa tuktok ng
bundok ay buong paghangang namamalas nang nakatayo ang kaakit-akit na kapaligirang iginuhit
ni Bathala. Ang mga Kalahan ay isa sa mga pangkat-etniko na naninirahan sa kabundukan ng
Nueva Vizcaya. Gaya ng ibang pangkat, ang grupong ito ay may kakantahan din. Kung
pananamit ang pag-uusapan, hindi rin sila pahuhuli sapagkat ang kanilang mga kasuotan ay
katulad din sa kasuotang sinusuot ng mga katutubo sa Baguio, bagamat ang iba’y gumagamit na
rin ng mga kasuotang karaniwang nakikita sa kabayanan.
Ang kasal para sa mga dalagang Ibaan ay isang tunay na kanilang pinapangarap . Ang
pangkat na ito ay matatagpuan sa Batangas. Ang pangarap nilang maikasal ay marahil dulot ng
kakaibang tradisyon nito na hanggang ngayon ay sinusunod ng mamamayan lalo na ng mga
tagabaryo. Sa mga kababaihan, ito ay isang pangarap, subalit para sa mga lalaki, ito ay
masasabing bangungot lalo na kung iisipin nila ang malaking halaga na kanilang magagastos sa
kasal.
98
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
May mga dahilan kung bakit naisasagawa ang pagpadit o pagkakanyao. Una ay ang
pagpapasalamat sa pagkakaroon ng kayamanan at ang ikalawa ay bunga ng kahilingan ng isang
patay na miyembro ng pamilya na naipababatid sa pamamagitan ng panaginip o kapag ang
isang karamdama’y matagal na sa isang miyembro ng pamilya ay hindi mapagagaling ng mga
gamut , sa gayo’y tumatawag na sila ng nakaalam sa gawaing ito na kilala sa katawagang hi-
bok o anop para malaman kung magpapadit ang pamilya.
99
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Ang mga nasyonal na minorya ay ang mga pangkat na may sariling kasaysayan,
teritoryo, wika at kultura na napasama sa estado sa pamamagitan ng kongkista,
kolonisasyon, o di kaya sa proseso ng federasyon. Para kay Kymlicka may karapatan ang
mga nasyonal na minorya para sa sariling pamamahala at espesyal na representasyon. Ito ang
sitwasyon na naaangkop para sa nabanggit na nating mga Maranao o Ifugao na namamalagi
sa kani-kanilang teritoryo. Dahil nasyonal na minorya sila, ang kani-kanilang teritoryo
ay dapat may naangkop na antas ng awtonomiya.
Ang mga pangkat etniko para kay Kymlicka ay ang mga grupo ng mga imigrante, na
dahil kusa silang lumipat ng tirahan ay nangangahulugang dapat kusa din silang
makikibagay at makiki-isa sa mayoryang pangkat na naninirahan sa nililipatan nilang
teritoryo. Dahil sa pagkukusang ito, ang karapatan ng mga pangkat etniko ay hindi
kasinglawak at kasinglalim sa mga karapatan na naaangkop para sa mga nasyonal na
minorya. Ngunit naniniwala si Kymlicka na dapat pa rin silang bigyan ng mga karapatan
tulad ng proteksyon mula sa diskriminasyon, pagkikilala bilang isang kultural na pangkat,
eksempsyon sa mga patakarang lumalabag sa kanilang mga relihiyosong paniniwala, at
pondo para sa kanilang mga kultural na gawain.
Ito naman ang sitwasyong naaangkop para sa nabanggit na nating mga Maranao o
Ifugao na naninirahan sa isang malaking lungsod na hindi na sakop ng kanilang heograpikal
na teritoryo. Dahil nasa labas na sila ng kani-kanilang teritoryo, hindi na awtonomiya ang
dapat pag-uusapan, kung hindi sapat na respeto para sa kanilang kultura at sapat na espasyo
para mapapangalagaan pa rin nila ang kani-kanilang kultural na kaakuhan.
100
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Ngunit ayon sa postkolonyal na teorisistang si Epifanio San Juan, ang teorya ni Rex
ay may daladala ring mga problemang dapat din nating bantayan. Una rito ay ang hindi
malinaw na pagkakahiwalay ng pribado at publikong mga domeyn sa totoong buhay.
Halimbawa, ang pagkatay, pagluto, at pagkain ng aso, na isang gawain ng marami
nating pangkat etniko ay magiging problematiko sa konteksto ng Metro Manila kung saan
mas mahigpit na ipinagbabawal ng ganitong kaugalian. Ibig sabihin, hindi maaring
maging lubusang malaya ang pribadong domeyn, o ”Gemeinschaft,” na sinisilongan ng
mga minoryang pangkat, sa publikong domeyn, o ”Gesellschaft,” na hinuhugis ng
mayoryang pangkat. Gayunpaman, magagamit pa ring isang mahalagang inisyal na
balangkas ang modelo ni Rex na maaaring palalakasin batay sa unang puna ni San Juan sa
ating pagdadalumat tungkol sa ating pangestado at rehiyonal na mga kultura.
Ang pangalawang puna ni San Juan ay ang kawalan ng paki-alam ng teorya ni Rex sa
katotohanang ang ibat-ibat pangkat etniko sa loob ng estado ay may di pantay-pantay na
kapangyarihan.Hindi masyadong nababalisa si San Juan sa mga pagkakataon ng
lantarang pang-aapi ng mga mayorya sa minorya, kaysa hindi lantaran ngunit tuloy-tuloy na
pagbubura ng mayoriyang kultura sa minoryang kultura sa pamamagitan ng proseso ng
hegemonya.Ibig sabihin, kapag pinagtabi-tabi ang mga kultural na elemento mula sa
minorya at mayoryang pangkat, dahil sa kapangyarihang taglay ng mayorya ang kanilang
kultural na elemento ay mag-aanyong kanais-nais palagi, habang hindi kanais-nais namang
ang mga kultural na elemento ng mga minorya. Inaasahan natin na ang multikultural
na kamulatang ipapalaganap ng tunay na multikultural na edukasyon at mas midya
101
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
102
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN !
A. ILOKANO AT KALAHAN
B. IBAAN AT KALAHAN
103
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
C. ITA AT KANKANA-EY
104
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWAIN 2
105
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Pagkakanyaw
___________________ ____________________
___________________ ___________________ ____________________
___________________ ___________________ ____________________
___________________ ___________________ ____________________
___________________ ___________________ ____________________
___________________ ___________________ ____________________
___________________ ___________________ ____________________
___________________ ___________________ ____________________
___________________ ___________________ ____________________
___________________ --
________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________
___________________ ___________________
___________________
___________________ ___________________
___________________
___________________ ___________________
___________________
___________________ ___________________
___________________
___________________ ___________________
___________________
___________________ ___________________
___________________
___________________
___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
_________________ ___________________
Gawain 3
Panuto: Magsaliksik tungkol sa mga kadalasang dahilan ng mga hidwaan o kaguluhan sa
ating bansa. Bilang isang mag-aaral, magbigay ng mga posibleng solusyon kung saan maaari
kang makilahok at maging bahagi ng paglutas ng suliraning ito.
106
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
__________________________
__________________________
Dahilan
Dahilan ng
ng Hidwaan
Hidwaan __________________________
__________________________
2. __________________________
3 __________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
_________________________
__________________________
MGA KARAGDAGANG GAWAIN
- Lokasyon - Lokasyon
- Angkan - Angkan
- Kultura sa pag-aasawa - Kultura sap ag-aasawa
- Panggagamot - Panggagamot
- Siklo ng buhay - Siklo ng buhay
- Paggawa - Paggawa
- Kapistahan - Kaugalian at paniniwala
- Kaugalian at paniniwala - Kapistahan
- Paglilibing - Paglilibing
b. Kalahan
- Lokasyon
- Angkan
- Kultura sa pag-aasawa
- Panggagamot
- Siklo ng buhay
- Paggawa
- Kapistahan
- Kaugalian at paniniwala
- Paglilibing
107
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
c. Ibaan
- Lokasyon
- Angkan
- Kultura sa pag-aasawa
- Panggagamot
- Siklo ng buhay
- Paggawa
- Kapistahan
- Kaugalian at paniniwala
- Paglilibing
d. Kankana-ey
- Lokasyon
- Angkan
- Kultura sa pag-aasawa
- Panggagamot
- Siklo ng buhay
- Paggawa
- Kapistahan
- Kaugalian at paniniwala
- Paglilibing
KABANATANG PAGSUSULIT
PANUTO : Kilalanin ang kultura ng mga sumusunod na pangkat-etniko. Isulat sa patlang kung
ito ay kultura ng ; Ilokano, Kalahan, Ibaan , Kankana-Ey o Ita
108
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
___________________ 1. Pangarap ng mga dalaga ang isang kasal, subalit sa mga kalalakihan
naman ito’y isang bangungot.
___________________ 2. Sila ay mga tahimik at mapagmahal sa kapayapaan. Ang kanilang lugar
ay tinaguriang “Salad Bowl of the Philippines” .
____________________3. Sila ay kinikilalang mga masisipag, matitipd at masinop.
___________________ 4. May tinatawag silang tagapamagitan upang tumuklas kung sino ang
sanhi ng karamdaman at kung paano magagamot ang karamdaman.
____________________5. Ayon sa pagpapahayag ng kanilang kalikasan, may mga pahiwatig din
ang mga hayop tungkol sa kalagayan ng kanilang panahon.
___________________ 6. Ang pangkat na ito ay nagtatabi ng pera upang may magagamit sa
hindi inaasahang pagagastusan.
___________________ 7. Nisanan ang tawag sa kanilang pamamanhik ng mga magulang ng
kalalakihan sa magulang ng kababaihan.
___________________ 8. Ang kanilang wika ay isa sa mga wikang ginagamit sa mga lalawigan
ng bulubundukin.
___________________ 9. Noong unang panahon, ang pangkat na ito ay hindi nakakapagpahayag
ng kanilang ideya at damdamin kundi sa pamagitan lamang ng pagsasalita.
___________________10. Kung may patay man sa kanilang lugar, ito ay pinaglalamayan ng
ilang araw.
___________________11. Sila ay patuloy na nagpalipat-lipat sang-ayon na kung saan sila
mabubuhay.
___________________12. Karamihan sa kanila ay naninirahan sa Zambales .
___________________13. Nakaugalian nila ang magbungkal ng lupa hanggang sa kasalukuyan.
___________________14. Ang kanilang wika ay Tagalog at may pekyularidad depende sa
komunidad na gumagamit nito dahil sa leksikon at ponolohiya.
___________________15. Mga kauna-unahang pangkat ng mga tao na nanirahan sa Pilipinas.
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
109
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
110
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
VISAYAS
Aralin 9
_____________________________________________________________________________
111
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PANIMULA
MGA LAYUNIN
112
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Paniniwala
Panggagamot
Paggawa
Pagpapahayag ng kalikasan
Pag-aasawa / Pagpapakasal
Wika
_________________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
Aralin 2 – Visayas
SUBUKIN NATIN !
113
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Personal na Larawan
Pangalan : _______________________________________________________________
Diyalekto : ________________________________________
Relihiyon : ________________________________________
Tribo : ________________________________________
________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
PAG-ISIPAN MO !
_________________________________________________________________________
114
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
1.Sistematiko at malinaw sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
paglahad ng ang pagkalahad ng ipinahahayag na
na pagkalahad ng detalye detalye detalye detalye
115
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
ARALIN 2 – VISAYAS
( nina Julie Ann Cabal Asari, Marjorie Valdez Eugenio at Leanvic Omondang Paling mula sa aklat na Wika at
116
Kultura sa Mapayapang Lipunan)
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Kilala ang lungsod ng Iloilo sapagkat ang pagsasalita ng mga tagarito ay may
malambing na intonasyon. Mga Ilonggo ang tawag sa pangkat na naninirahan dito. Ang
kanilang pagiging mabait at masayahin ang tumatak sa kanilang kultura at
pagkakakilanlan.
Ang Barotac Nuevo ay ang dating nayon ng Dumangas. Ang lugar na ito noong
panahon ng mga Kastila ay may distansiyang 117 siyam na kilometro sa Dumangas at
pinamumunuan ng isang paring malupit na nagpaparusa sa sinumang tumangging
tumulong sa pagtatayo ng simbahan. Sa lagay na ito, ayaw ng pari na maihiwalay ang
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
nayong ito sa Dumangas.
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Nang dumating ang mga Espanyol sa Visayas noong taong 1668, natagpuan nila na
puno ng tatu (tattoo) ang katawan ng mga lalake’t babae. Ang mga ito ay tinatawag nilang
Pintados. Mga matatalas na bakal na pinainit muna sa apoy ang gamit ng mga Pintados
bago gawin ang pagtatatu. May mga sariling kultura ang mga taong ito, mayaman sa
pagdiriwang at pagsamba sa mga Diyos sa tuwing ang ani ay masagana. Noong 1888 ang
imahen ng batang Hesus na kinikilalang “El Capitan” sa Pilipinas ay dinala ng mga
misyonerong Espanyol. Maganda ang naging
118 simula nito, kaya, agad na nakuha ang
debosyon at pagsamba ng mga mamamayan ng Leyte sa Santo Niῆo.
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN !
PANUTO : ipaghambing ang iilan sa mga kultura ng Siquijudnon at Ilonggo. Punan ang
nakalaang espasyo ng mga impormasyong makakalap.
119
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
SIQUIJUDNON ILONGGO
b).Pagbubuntis/Pagdadalang-tao
_____________________________ _____________________________
________________________________ _____________________________
_ _____________________________
________________________________ _____________________________
_ _____________________________
________________________________ _____________________________
_ _____________________________
________________________________ _____________________________
_
________________________________
_
________________________________
_
________________________________
_
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
e). Panganganak
_____________________________ _____________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
f). Iba pang Paniniwala
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
g)Paglilibing
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
GAWAIN 2
121
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Karagdagang paliwanag :
_________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
PANUTO : Itala ang mga mahalagang impormasyon tungkol sa Aklanon at Cebuano ayon
sa mga sumusunod ;
122
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
AKLANON CEBUANO
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ _____________________________________
_______________________________________ __________________________________
B. Sining at Kultura
123
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
AKLANON CEBUANO
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
GAWAIN 4
PANUTO : Itala ang mga katangian ng Tribong Sulod at Tribong Tagbanua . Isulat ang iyong sagot
sa nakalaang espasyo ng speech balloons.
124
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABANATANG PAGSUSULIT
125
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
126
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
127
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PANIMULA
MGA LAYUNIN
128
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
a. Katangian
b. Pagpapakasal at Pag-aasawa
c. Panganganak
d. Mga Paniniwala at Pamahiin
e. Kaugailian
___________________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
SUBUKIN NATIN !
129
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
A. PANUTO : Tukuyin ang pangkat sa Mindanao at ang ilan sa mga lugar nito.
Bilugan at isulat ang mga salita sa patlang na nasa ibaba nito.
M T A U S U G N J O R T
Z A M B O A N G U E N O
Y H R N B Y A K A N A L
I K B A D J A O S F L D
V X M A N S A K A C I T
E G M N O A S M Q S L
W
D U H R B F O C A T A Y
L S U B A N O N J X B Z
1. __________________________________ 6. ___________________________________
2. __________________________________ 7. __________________________________
_
3. __________________________________ 8. ___________________________________
4. __________________________________ 9.___________________________________
5. __________________________________ 10.__________________________________
1. Zamboangueῆo – _____________________
2. Tausug - _____________________
3. Maranao - _____________________
4. Subanon - _____________________
5. Badjao - ______________________
130
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
A. PANUTO : Ilarawan ang katangian ng iyong tribu. At tukuyin kung alin sa mga
tribo sa Mindanao ang may kaparehong katangian ng iyong tribo. Pangatwiranan
ito.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_________________________________________________________________
RUBRIKS
131
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
132
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Sakop ng unang pangkat ng mga Indonesian ang mga B’laan. Ang Indonesian ay
ang unang dumating at naninirahan sa bansa mga 5000 0 6000 taon na ang nakalipas.
Ang pangkat nila ang gumamit ng Bangka bilang transportasyon papuntang Pilipinas.
Lubos na napapanatili ng mga Mandaya ang kanilang kasuotan pati ang paghabi
nito na tinatawag nilang dagmay, isang telang hinabi na mula sa abaka.
Ang Bukidnon ay kilala bilang Pineapple Capital of the World. Maraming mga
turistang mula pa sa malalayong
Downloadedlugar
by Jeanat
Dekaratig lugar ang naeengganyo sa malamig na lugar na
Dios (jeandedios1991@gmail.com)
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Ang salitang Aeta, Ayta (Ata), Ate at Ita ay nagmula sa salitang-ugat na “It” na
ang ibig sabihin ay “maiitim”
Downloaded bysa Tagalog
Jean at “itumon” naman sa Cebuano.
De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN !
135
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
A. PAGKAKAKILANLAN
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________________ .
B. HANAPBUHAY
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
______________________________________________________________ .
C. PANINIWALA
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
______________________________________________________________ .
D. KASUOTAN
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
______________________________________________________________ .
GAWAIN 2
136
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PANUTO : Ipaghambing ang iilan sa mga kultura ng Mandaya at Mansaka. Punan ang nakalaang
espasyo ng mga impormasyong makakalap.
MANDAYA MANSAKA
b).Pananampalataya
_________________________________________ ______________________________
________________________________ ______________________________
________________________________ ______________________________
________________________________ ______________________________
________________________________ ______________________________
________________________________ ______________________________
________________________________ ______________________________
d). Pamahiin
_________________________________________ ______________________________
_________________________________________ ______________________________
_________________________________________ ______________________________
_________________________________________ ______________________________
_________________________________________ ______________________________
_________________________________________ ______________________________
_________________________________________
______________________________
_________________________________________
______________________________
_________________________________________
______________________________
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Matigsalug
KABANATANG PAGSUSULIT
138
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
139
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
140
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Aralin 11
______________________________________________
PANIMULA
MGA LAYUNIN
Paniniwala
Pamahiin
Paggawa
Pagpapahayag ng kalikasan
Pag-aasawa / Pagpapakasal
Wika
BALANGKAS NG PAKSA
141
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
142
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
SUBUKIN NATIN !
PANUTO : Ayusin ang mga letra upang mahulaan ang tinutkoy sa bawat pahayag o
pangungusap. Isulat ang tamang sagot sa patlang.
1. O A E M R N A
2. D I W A G M I A N A U
3. M A S O B N A G A N
4. O E A C U B A
5. Y O M I B A C A Z M G A T
6. W R A M A N A
7. A B O D A J
8. C O A H C B A N A
Wika ng Zamboangueῆo .
9. O Z R A J I E L S
10. G B S A I
143
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PAG-ISIPAN MO !
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
______________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________________________________________
RUBRIKS
144
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABUUAN
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
145
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Ang pangkat ng Meranaw ay yaong mga Muslim na naninirahan sa Lanao na nasa kapaligiran ng
Lawa ng Lanao na sinasabing pumapangalawa sa pinakamalaking lawa sa Pilipinas. “Ranao” ang
orihinal na katawagan sa lalawigang ito na ang ibig sabihin ay “lawa o lanaw” at ang tawag sa
mamamayang nito ay “Maranao” (sa lawa naninirahan).
Sinasabing, ang pangunahing hanapbuhay nila ay pagsasaka dahil malawak at mataba ang
kanilang lupain. Samantalang, ang iba nama’y pangingisda ang kanilang ikinabubuhay. Bigas naman ang
kanilang pangunahing pagkain. Bukod dito, may mga prutas din silang ipinagmamalaki, ito ay ang
durian at marang na hindi makikita sa Luzon. Sa ngayon, dumarami na ang mga nangangalakal na
Meranaw.
Wika
Maranaw ang tawag sa wika ng mga Meranaw. Ito’y nakikilala dahil sa matigas nitong
tono at diin. Maranaw ang kanilang gamit na wika sa kapwa Meranaw. Subalit, kapag Kristiyano
naman ang kanilang kausap, ay marunong din silang magsalita ng Cebuano at Filipino at maging ng
Ingles.
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Bukod dito, nabanggit din ng mga Yakan ang tungkol sa alamat ni “Iya at Kan” na mula
sa India, kung saan ang kuwentong
Downloaded by Jean ito’y
De Diosumiikot sa dalawang taong nagmamahalan. (Boy S.
(jeandedios1991@gmail.com)
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
May ilang teorya at mga hula ng mga lokal na manunulat tungkol sa isa pinagmulan ng
masisiglang Yakan. Sinasabi ng ilang lokal na mananalaysay na nagmula sa mga Papuan ng New
Guinea. Ganun pa naman, ang kapani-paniwalang teorya at tinatanggap ng ilang marurunong na
katutubo ay ang Labanese iskolar, si Andrew Sherfan, na ang mga Yakan, batay sa teorya, ay
nagmula sa land dyaks o Borneo sa ilang kadahilanan.
149
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Sama Pangutaran
Ang Sama Pangutaran ay kilala sa katawagan bilang “Siyama” na siya ring lenggwahe ng
mga Taong Sama ng Sulu Arkipelago. Ito ay may kabuoang populasyon na apat na libo at walong
daan pitumpu’t isa (4, 871). Ayon sa kasaysayan, 151 ang Sama Pangutaran ay naninirahan sa
pinakamalaking bahagi ng Sulu Arkipelago sa pagitan ng Filipinas at malaking isla ng Borneo. Ayon
sa impormante na si Al Azis Adilon, ang salitang pangutaran ay hango sa pangalan ni Pangutaran na
isa sa mga tauhan ng sultan Downloaded
ng Sulu na inatasang tumungo sa nasabing isla. Nagkaroon ng labanan sa
by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
hukbo ng mga kastila at naging matagumpay ang kanilang paglalaban laban sa mga kastila. Kung
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Ang mga Sama Bajao ay nabubuhay sa kahirapan katulad ng kanilang mga sinaunang pamilya
o angkan dahil na rin sa uri ng tahanan na 153 mayroon sila na walang kuryente, walang mga
kasangkapan gaya ng kama, upuan, mesa, kagamitang de kuryente at iba pang kagamitan na nakikita
sa loob ng bahay. Ang ganitong uri ng pamumuhay ay karaniwan na sa mga Bajao. Hindi sila
mahilig sa mga mamahalin at magagarbong kasangkapan . Nakokontento na lamang sila sa kung
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
anomang bagay na mayroon sila. Bagkus, ang kanilang prayoridad ay ang mga kagamitan sa
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Ang mga tirahan ng mga sinaunang katutubong Sama ay tinatawag na pelang o bahay-
bangka, payag-payag at balung-balung noong unang 154 panahon. Subalit, sa paglipas ng mga panahon,
bihira nang makakita ng bangkang-bahay na tinitirahan ng mga katutubong Sama Bajao. Kung
mayroon man, hindi na ito maituturing na pananahanan, kundi, ginagamit bilang transportasyon. Sa
ngayon, ang mga Sama Bajao ay karaniwang naninirahan na lamang sa tabing dagat. Ang kanilang
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
mga bahay ay gawa sa katutubong kagamitan na may mataas na haligi. Walang dibisyon na
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
May mga espesyal na pagdiriwang o okasyon ang mga katutubong Sama. Pagkatapos ng
Ramadhan na tumapat sa lendoman o walang liwanag ng buwan sa gabi, aabot sa dalawampu’t pito
hanggang tatlumpung araw ang pag-aayuno o di 155 pagkain bago at pagkatapos sumikat ang araw. Ayon sa
Imam, sinusunod lamang ng mga muslim ang yapak ni Propetang Muhammad (SAW) kung paano niya
sinasamba si Allah upang makapasok sa paraiso. Sa loob ng nabanggit na araw titingnan o magmasid sila
sa gabi kung ang buwan ay Downloaded
nakikita na. Kung
by Jean De nagpakita na, kinabukasan din ay araw ng pagdiriwang ng
Dios (jeandedios1991@gmail.com)
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Ang mga kalalakihan ang kinikilala bilang mga Imam at Ustadz. Sila ang mga Sila ang mga
nangunguna sa mga konggregasyon na padasal tulad sa araw ng Biyernes, araw ng hariraya Eidil
Fitri at Eidil Adha. Sa loob ng masjid, ang nangunguna ay mga kalalakihan at ang kababaihan ay
nasa bandang huli. May dibisyon na bahagi para sa mga kababaihan. Ang kasuotan sa pagdarasal ng
lalake ay may kupiya sa ulo at natatakpan kupiya 156sa ulo at natatakpan ang bandang gitnang katawan
ng lalake at mas maigi ay nakasuot ng malinis na damit. Kantiyu o sawwal (salawal) at malung ang
karaniwang suot pang-ibaba. Sa babae ay nakaturong at nakasuot ng luku (damit na pandasal sa
kababaihan) bukod sa damit na panloob. Kailangan di makita ang bukung-bukung sa paa at braso
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
hanggang kamay. Ang babaeng guro na nagtuturo ng Koran ay tinatawag na ustadja o Kah Dayang.
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Ang pagbubuntis ayon sa mga Sama ay itinuturing na nilang kalahating paa ay nasa
hukay na dapat laging mag-ingat. Ayon kay Gng, Albasha Sabbulani, 21 taong gulang, may
mga paniniwala sila sa pagbubuntis. Ayon 157sa kaniya, bawal umupo sa pintuan sapagkat
paniniwala nila na matagal lumabas ang sanggol na isisilang, bawal gumawa ng may
kaugnayan sa pagtali tulad ng paggamit lubid, paglagay ng tali sa buhok ,paglagay ng bagay sa
leeg tulad ng paggamit ng kuwintas o tuwalya dahil nakapuluput daw sa leeg ng sanggol ang
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
pusod na maaaring ikapahamak ng sanggol sa loob ng sinapupunan ng isang ina, bawal
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Ang Lungsod ng Dapitan ay may lawak 158 na 434 na hektarya at may 1,347 mamamayan
sa kasalukuyan. Ang Polo ay maituturing na isa sa mga maliliit na nayong sakop ng lungsod na
ito. Pawang mga Kristiyano ang karamihan sa mga mamamayan nito na naggaling sa iba’t
ibang lugar sa Pilipinas, subalit,bykaramihan
Downloaded ay mula pa sa Negros, Cebu, Bohol, at Samar.
Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN !
159
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
MERANAW MAGUINDANAON
160
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ ______________________________
d). Pamahiin
_________________________________________ ______________________________
_ _
_________________________________________ ______________________________
_ _
_________________________________________ ______________________________
_ _
_________________________________________
______________________________
_
_
_________________________________________
_ ______________________________
_________________________________________ _
_ ______________________________
_________________________________________ _
_ ______________________________
_________________________________________ _
_ ______________________________
_________________________________________ _
_ ______________________________
_________________________________________ _
_ ______________________________
_
Meranaw Maguindanaon
Kultura 1: Kultura 1 :
161
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Paliwanag : Paliwanag :
Kultura 2. Kultura 2.
Paliwanag : Paliwanag :
Kultura 3. Kultura 3.
Paliwanag : Paliwanag :
Kultura 4. Kuktura 4.
Paliwanag : Paliwanag :
162
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Kultura 5) Kultura 5.
Paliwanag : Paliwanag :
GAWAIN 3
PANUTO : Ilarawan ang katangian ng mga Zamboangueῆos. Bumuo ng talata tungkol dito.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
163
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
______________________________________________________________________________
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Zamboanga Basilan
A. Pagkakakilanlan
B. Wika
164
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
c. Paniniwala / Pamahiin
D.Kasuotan
165
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
E.Pag-aasawa
BADJAO BANGINGI
1. Pagkakakilanlan
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
2. Baryasyon ng wika
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
166
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
__________________________________________ ________________________________________
3. Hanapbuhay
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
4. Pagpapakasal __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
5. Tirahan __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
_________________________________________ __________________________________________
6. Pagdiriwang __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
167
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
7. Kaugalian sa Pagbubuntis
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
1. Pagkakakilanlan
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
8. Baryasyon ng wika
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
__________________________________________ ________________________________________
168
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
9. Hanapbuhay
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
__________________________________________ _________________________________________
169
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
________________________________________ __________________________________________
SAMA PANGUTARAN
A.Pagkakakilanlan B.Wika
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
_______________________________ ________________________________
170
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
C. Hanapbuhay D. Relihiyon
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
__________________________________ _________________________________
Pagbubutis Pagpapakasal
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
PANINIWALA
SAMA PANGUTARAN
Pamahiin Pagdiriwang
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________171 __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
Downloaded by Jean De Dios (jeandedios1991@gmail.com)
lOMoARcPSD|27667952
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABANATANG PAGSUSULIT
PANUTO : Isulat ang salitang TAMA sa nakalaang patlang kung ang salitang may
salungguhit ay tugon sa ibinigay na pahayag. At kung ito’y mali, ibigay ang
tamang sagot
172
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Napakahusay Katamtaman Di-gaanong
Pamantayan (5) (3) Mahusay Marka
(2)
Napakalinaw at Hindi gaanong Mahirap
1.Sistematiko at malinaw sistematiko ang malinaw at maayos maintindihan ang
paglahad ng ang pagkalahad ng ipinahahayag na
na pagkalahad ng detalye detalye detalye detalye
Angkop ang Hindi gaanong Walang ibinigay na
2.Kaangkupan sa nilalaman ng angkop ang bago at angkop sa
paksa nilalaman ng paksa nilalaman ng paksa
nilalaman ng paksa
Mahusay na Hindi gaanong Hindi mahusay ang
3. Pagsunod sa tuntuning nasunod ang nasunod ang ilang pagsunod sa
tuntuning tuntuning tuntuning
panggramatika panggramatika panggramatika panggramatika
Napakalinis at Maayos subalit Madumi at magulo
4.Kalinisan at kaayusan napakaayos ang hindi gaano malinis ang paraan ng
pagkakasulat ang pagkakasulat pagkakasulat
sa pagsulat
KABUUAN
173
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
KABUUAN
KABANATA 4
PAGHAHANDA AT PAGSULAT NG KONSEPTONG PAPEL
________________________________________________________________________________
Aralin 12
Panimula:
May pakialam ka ba sa lipunan o bansang iyong
kinalakihan? Kung gayon, tayo na maglakbay sa mundo ng ating
panahon.
Layunin
174
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Subukin Natin !
Maraming dahilan kung bakit ang tao ay
nagsasaliksik o gumagawa ng pag-aaral. Gamit ang word association.
Magbigay ng mga dahilan kung bakit
gumagawa ng pananaliksik.
PANANALIKSIK
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ___________________________
175
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________ ______________________________
Pag-isipan mo!
176
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Magbasa ka!
KONSEPTONG PAPEL
1. Tiyak na paksa
2. Rasyunal
3. Layunin
4. Panimulang haka
5. Serbey ng mga sanggunian
6. Metodolohiya
PAGGAWA NG BALANGKAS
PAGSASALIN O TRANSLATE
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GAWIN NATIN !
(CMO 2 S.2019)
TRIBO : __________________________________________________
PAKSA # 1. ______________________________________________________
______________________________________________________
PAKSA # 2. ______________________________________________________
______________________________________________________
PAKSA # 3. ______________________________________________________
______________________________________________________
PAKSA # 4. ______________________________________________________
______________________________________________________
178
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
PAKSA # 5. ______________________________________________________
______________________________________________________
Mga Layunin:
1. _______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
2. _______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
3. ______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
179
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GLOSARYO
180
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Gulantang - pagkagulat
Haginghing - mabilis at umaangil na tunog na likha ng isang bagay
Hagulgol - malakas na iyak o pananangis
Hakbot - hablot
Halili - kapalit
Halubidbid - pagpipilipit, puluputan
Handalapak - tsismosa, walang ingat kung gumawa
Handog - anomang bagay na ibinibigay nang kusang loob sa isang tao
Hapis - damdaming dinaranas ng isang nalulungkot, karaniwang
umiiyak, pighati
Himok - hikayat
Himanglaw - pagdaranas ng lungkot dahil sap ag-iisa
Hinagod - hinaplos
Hinagip - biglang paghawak sa isang bagay
Hinakdalan - sumbungan ng sama ng loob
Hiratihin - sanayin, bihasain
Hubog - ayos o anyo sa kalahatan, hugis, porma, pag-aarko, balantok
Hukom - pinuno ng pamahalaan na may kapangyarihang lumitis.
humaging - sumagi, dumaan nang mabilis
huwarin - gayahin
huyong - gutom
indayog - pataas-pababang galaw na pasulong
kaagapay - kasabay, katabi
Kadahupan - kakulangan, kasalatan
kagyat - kaagad, agad
kahapisan - kalungkutan, kapighatian
kalunus-lunos - kaawa-awa
kalupi - sisidlan ng kuwartang panlukbutan o pambulsa kung maliit
kanti - marahang salang o saling
kapiranggot - napakaliit na piraso
karalitaan - kahirapan, kadukhaan
karaniwan - ordinaryo, simple
katutubo - likas o pansariling katangian ng sinoman o ng anoman na
taglay nito sa pagsilang
kawili-wili - nakaaakit
kintal - tatak o paglalagay ng tanda sa anuman, ukit, marka
komunidad - pamayanan, bayan, purok
kubli - tago o pagtago sa tanaw
kutya - paghamak sa pamamagitan ng masasakit na salita.
lagalag - layas, libot, gagala
langgayak - mahilig magpalipas ng panahon na walang ginagawa
liblib - dako o pook ng di gaanong batid o nararating ng tao
linggwistika - agham ng wika o pag-aaral tungkol sa wika
lumago - dami, kapal o unlad ng anuman
lupaypay - nanghihina ang katawan at kalooban, laylay ang mga kamay o
pakpak dahil sa panghihina
mabalino - hindi mapalagay
magarbo - marangya, mayabang
magiliw - masintahin, mataos, mapagmahal, maalalahanin
maitala - mailista
181
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
182
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
kasamaan o bisyo
tamasa - paglasap sa kasiyahang dulot ng kasaganaan
tanglaw - ilaw, o anumang bagay na nagpapaliwanag sa isang dakong
madilim.
Tapayan - kasangkapang ginagamit na lalagyan ng tubig o suka na yari sa
lupang matigas, malapot ang bibig at may taas na dalawang
talampakan o humigit kumulang.
Tuligsa - panunudyo, pang-uuyam
waglit - pagkawala ng anuman
yabong - kalusugan at kalaguan ng isang halaman o punongkahoy
yamot - inis, suya, bugnot
MGA SANGGUNIAN
CMO No.1 s. 2019 - Integration of Peace Studies into the Relevant Higher
Education Curricula.
CMO No. 2 Series 2019 . Integration of Indigenous Peples Studies into the
Relevant Higher Education Curricula
183
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
185
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
Si G. Rodney Ebrole ay kasalukuyang guro sa department ng Filipino na nagtuturo ng mga medyor sa asignaturang
Filipino at sa master’s. Sa loob ng labinwalong taon ng pagtuturo, siya ay naimbitahan at nakapagbahi na ng mga kaalaman
bilang tagapagsalita sa iba’t ibang paaralan. Naging tagapagrebyu rin siya sa LET at tagapamigay ng College Entrance test
sa loob ng kampus at sa iba’t ibang eksternal yunit ng Western Mindanao State University (WMSU). Reaktor din siya sa
pambansang presentasyon ng mga pag-aaral sa wika na ginanap sa MSU-IIT, Iligan City. Sa Universidad na ito, kanyang
tinatapos ang pag-aaral sa Ph.D sa Language Studies sa Filipino at kasalukyang sinusulat ang kanyang disertasyon na may
kinalaman sap ag-aaral ng paggpaplanong pangwika. Samantala ang kanyang Master’s at ang Batsilyer ng Sining sa Filipino
ay tinapos niya sa WMSU noong taong 2000. Siya ay lisensyadong guro rin na kumuha ng Sertipiko sa Propesyunal
Edukeyson bilang pangangailangan sa LET. Ang kanyang mga ginawang pag-aaral na hindi pa nailathala ay ang code-
switching ng wikang Chabacano. Isa itong paghahambing sa kasidhian ng code-switching sa kanluran at silangang bahagi ng
lungsod Zamboanga. Ang kanyang master’s tesis naman ay patungkol sa kahusayan ng pagsulat ng komposisyon at
gramatika ng mga mag-aaral sa sekondarya. Ang isinulat niyang artikulo tungkol sa pagbabaligtad ng ayos ng aspekto ng
pandiwa na ang nauna ay kontemplatibo, imperpefectibo at perfectibo ay nakaangkla sa prinsipol ng pagtuturo na lahat ng
pagkatutuo ay mahigpit na magkaugnay sa tunay na buhay, mahalagang maging habit ng mga bata na mag-isip muna bago
gawin ang isang bagay. Mayroon din siyang ginawang mga salin mula sa iba’t ibang uri ng dokumento. Sumusulat rin siya
ng mga salaysay sa Filipino at Chabacano. Ang pinakamahalagang bahagi ng kanyang karera ay ang pag-imbento ng mga
laro, bagamat hindi ito kaugnay sa kanyang larang ngunit dahil sa wika, mula sa abstraktong konsepto nagawan niyang
mabuo nang malinaw at tiyak ang mga hakbangin ng isang pang-intelektuwal na laro. Ang ilan rito ay tinawag niyang EOS
na katulad ng Chess, ito ay lisensyado na mula sa IPO at nakadiposito sa nasyunal laybrari ng bansa.
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
GIRLIE C. TANGALIN
HANNA D. ACKERMANN
ROSELYN C. ESPINOSA
187
WMSU-ISMP-GU-031.00
Effective Date: 24-JUNE-2020
FERDAUSIA R. SALEM
EDILYN A. JAINAL
188