ICS 97.040.

30 TÜRK STANDARDI TS EN 441-11/Nisan 2004

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS EN 441-11
Nisan 2004

ICS 97.130.20

TİCARÎ TİP SOĞUTUCU TEŞHİR DOLAPLARI –

BÖLÜM 11: YERLEŞTİRME, BAKIM VE KULLANICI
KILAVUZU

Refrigerated display cabinets – Part 11: Installation,

maintenance and user’s guide

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 97.040.30 TÜRK STANDARDI TS EN 441-11/Nisan 2004

Ön söz
- Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 441-11 (1994) standardı esas alınarak TSE Mühendislik
Hizmetleri Hazırlık Grubu tarafından hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 15 Nisan 2004 tarihli
toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

- EN 441 standard serisinin adları “Ticarî tip soğutucu teşhir dolapları” ana başlığı altında aşağıda
verilmiştir.

Bölüm 1: Terimler ve tarifler

Bölüm 2 : Genel mekanik ve fiziksel kurallar

Bölüm 3 : Doğrusal boyutlar, alanlar ve hacimler

Bölüm 4 : Genel deney şartları

Bölüm 5: Sıcaklık deneyi

Bölüm 6 : Sıcaklığa göre sınıflandırma

Bölüm 7 : Buz çözme deneyi

Bölüm 8 : Su buharı yoğuşma deneyi

Bölüm 9 : Elektrik enerji tüketim deneyi

Bölüm 10 : Koku ve tat bulunmama deneyi

Bölüm 11 : erleştirme, bakım ve kullanıcı kılavuzu

Bölüm 12 : Yoğuşturma birimi dolaptan uzağa yerleştirildiği zaman dolapların ısı değişim oranının
ölçülmesi
ICS 97.040.30 TÜRK STANDARDI TS EN 441-11/Nisan 2004

İçindekiler

1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1
2 Önemli yerleştirme şartları ...................................................................................................................... 1
3 Soğutma donanımının yerleştirilmesi .................................................................................................... 2
4 Dolabın çalışması ..................................................................................................................................... 3
5 Bakım......................................................................................................................................................... 3
ICS 97.130.20 TÜRK STANDARDI TS EN 441-11/Nisan 2004

Ticarî tip soğutucu teşhir dolapları -

Bölüm 11 : Yerleştirme, bakım ve kullanıcı kılavuzu

1 Kapsam
1.1 EN 441 serisi standardlar, gıda ürünlerinin teşhir edilmesi ve/veya satışının yapılması amacıyla
kullanılan ticari tip soğutucu teşhir dolapları için terimleri, yerleşim, bakım ve kullanıcı el kitabının yanı sıra
genel mekanik ve fiziksel kuralları ve deney şartlarını kapsar.

EN 441 serisi standardlar, yiyecek içecek hizmetinde veya benzer perakende olmayan uygulamalarda
kullanılması amaçlanan soğutucusu bulunan satış makinaları veya dolapları kapsamaz.

1.2 Bu standard, soğutucu teşhir dolaplarının yerleştirilmesi ve bakımı ile ilgili bilgiler ve bir kullanıcı
kılavuzunu kapsar.

2 Önemli yerleştirme kuralları

2.1 İklim
Belirlenen sınırlar içerisinde, yerleştirme yerindeki ortam iklimini korumak amacıyla, bir hava şartlandırıcının
(klimanın) yerleştirilmesi gerekli olabilir. Fazla nem dolap performasına zarar verdiğinde, bu gibi bir yerleşim
bağıl nemin kontrolünü de sağlamalıdır.

Düşük sıcaklıklarda dolap buharlaştırıcısının çalıştırılmasının enerji etkin olmaması (daha fazla enerji
tüketmesi) nedeniyle klima kullanılarak havanın nemden arındırılması, düşük sıcaklıklarda dolap
buharlaştırıcısının çalıştırılmasından daha ekonomik olabilir.

Belirli bir alanda dolapların grup hâlinde kullanılması performans ve işletme masrafları açısından avantajlı
olabilir. Bununla birlikte bu durum müşterinin rahatsız olmasına neden olabilir.

2.2 Hava akımları

Dolapların yeri, hava akımları en az olacak ve hava akımlarından sakınılacak şekilde olmalıdır. Dolaplar,
dikkate alınması gereken bir hava hereketine maruz kalmanın oluşabileceği yerlere, örneğin klima,
havalandırma ve ısıtma tesisatlarının çıkışlarına veya kapılara bitişik olarak yerleştirilmemelidir.

Havalandırma donanımının tasarımında, dolabın içindeki hava hızı dikkate alınmalıdır. Hava ısıtma
tesisatlarının çıkışlarına özellikle dikkat edilmelidir.

2.3 Isı yayılımı ve aydınlatma

Yayılan ısının zararlı etkilerini asgarîye indirmek amacıyla, dolapların güneşe, hava yayıcılara ve çıkışlarına,
güneş nedeniyle ısınan yalıtılmamış çatılara veya duvarlara veya diğer ısı kaynaklarına maruz kalmamasının
sağlanmasına dikkat edilmelidir. Dolabın içine giren yayılan ısı, işletme masraflarını artırır ve performansı
düşürür. Projektör ışığı gibi yoğun ışıklar veya diğer yoğunlaştırılmış aydınlatma birimleri dolaba
yerleştirilmemelidir.

Haricî flüoresan aydınlatma, akkor tipi aydınlatmaya tercih edilmeli ve flüoresan aydınlatmanın kullanılması
şiddetle tavsiye edilmelidir.

Akkor tipi aydınlatmanın kullanılması durumunda, lâmba bağlantıları uygun olarak boyutlandırılmış
havalandırma açıklıklarının kullanımı ile yeterli miktarda havalandırılmalıdır. Ortam sıcaklığındaki yüzeyler,
performansı azaltan dikkate değer bir miktarda ısı yayar. Isı yansıtan levhaların kullanımı veya dolapların
yüzleri birbirine bakacak şekilde düzenlenmesi bu etkiyi azaltacaktır.

2.4 Yoğuşma
Havanın çiylenme noktası yüzey sıcaklığından daha yüksek ise su buharı soğuk olan bir yüzeyde
yoğuşacaktır. Dolabın yalıtımı ne kadar iyi olursa olsun, dolabın etrafında havalandırma bulunmuyorsa
yoğuşma olacaktır. Bu nedenle, imalâtçı tarafından aksi belirtilmedikçe, duvara veya dolap kasasının
etrafındaki hava akışını önleyen diğer herhangi bir nesneye 100 mm’den daha yakın olarak dolap
yerleştirilmemelidir.
1
ICS 97.130.20 TÜRK STANDARDI TS EN 441-11/Nisan 2004

2.5 Dâhilî yoğuşma birimi bulunan dolap

Sağlanan yeterli miktardaki havanın yoğuşturucuya girmesi ve çıkması sağlanacak şekilde, imalâtçının
talimatlarına göre alıcı dolabı yerleştirmelidir. Dolap, aşırı titreşim oluşmayacak şekilde yerleştirilmelidir.

2.6 Mekanik koruma

Alışveriş arabaları, temizleme mekinaları, yük taşıma araçları, vb. nedeniyle oluşan hasarlara karşı kullanıcı
tarafından dolaplara yeterli bir koruma sağlanmalıdır.

2.7 Elektrik tesisatı

Elektrik tesisatı, mevcut olan düzenlemelere ve güvenlik kodlarına uygun olmalıdır.

Dolaplara elektrik beslemesi, diğer besleme sistemlerinden bağımsız olmalı ve tek tek yalıtılmalıdır. Dolap
aydınlatması ve harekete duyarlı motorlu gece lâmbalarının çalışması, dolabın elektrik devresi içinde tek tek
korunmalıdır. Gerilim, frekans ve koruyucu cihazların değerleri hakkında imalâtçının tavsiyeleri de dolap
üzerine yapıştırılmalıdır.

2.8 Tahliye tesisatı

Dolap seviye ayarlaması yapılarak düzgün bir şekilde yerleştirilmeli ve tahliye sağlanmalıdır. Uygun
boyutlardaki bir tahliye borusu, tahliye sağlanacak şekilde dolaptan uzağa doğru yeterli bir eğime sahip
olarak yerleştirilmelidir.

Uygun boyutlardaki bir su kapanı tahliye borusuna yerleştirilmelidir.

3 Soğutma donanımının yerleştirilmesi

3.1 Yerleşim yeri
Bağlanan boru tesisatının asgarî uzunlukta olmasını sağlamak amacıyla soğutma donanımının yerleştirildiği
alan olabildiğince dolaba yakın olmalıdır.

Kompresörlerden veya vantilâtör motorlarından gelen titreşim, yerleştirme yerleri dikkate alındığı zaman en
aza indirilmelidir.

Makina odası, depolama için kullanılmamalı ve bakım ve servis için her zaman kolayca erişilebilir olmalıdır.

3.2 Havalandırma
Harici olarak yerleştirilen soğutma donanımı için, tercihan ayrı bir odada yeterli bir havalandırma alanı
sağlanmalıdır. Oluşan ısının ortadan kaldırılması amacıyla soğutma donanımına ait yeterli havalandırma
sağlanmalıdır.

Temel olarak, üç tip havalandırma vardır:

a) Hava soğutmalı yoğuşturma birimi,
b) Harici olarak, örneğin çatı üstüne, yerleştirilen hava soğutmalı yoğuşturucuya sahip hava soğutmalı
kompresör,
c) Su soğutmalı yoğuşturma birimi.

Not - En büyük ısı miktarı, yoğuşturucudan yayılır, bununla birlikte, yoğuşturucular haricî olarak yerleştirildiği
ve su soğutmalı olduğu zaman bile yeterli havalandırma ile dağıtılması (ortadan kaldırılması) gereken
ısı, kompresörler ve kompresör motorları tarafından üretilir.

Dolabın yanlış (arızalı) çalışması, genellikle soğutma donanımının yeterli havalandırmaya sahip
olmamasından kaynaklanır.

3.3 Sıcaklık
Bir soğutma sisteminin doğru olarak çalışması, yaz ve kış arasında var olan iklim değişiklikleri için uygun
olan bir tasarıma sahip olup olmamasına bağlıdır.

Soğutma sisteminin çalışmasının tasarımlandığı çalışma şartları hakkında alıcı ve satıcının aynı fikirde
olması önemlidir. Soğutma sisteminin havalandırılması amacıyla üst ve alt sınırlar hakkında karşılıklı olarak
anlaşma sağlanmalıdır.

2
ICS 97.130.20 TÜRK STANDARDI TS EN 441-11/Nisan 2004

Bir su soğutmalı yoğuşturma biriminin kullanıldığı yerde, kabul edilen bir sıcaklıkta yeterli miktarda iyi
kalitedeki su temini gereklidir.

4 Dolabın çalışması
4.1 Yükleme
Dolap, bir yük sınır çizgisi ile işaretlenir. Yük sınırı içerisinde saklanan gıda ürünleri, uygun olarak soğutulur.
Yük sınırı dışındaki gıda ürünleri, uygun olarak soğutulmaz ve bu gıda ürünleri dolap içindeki hava akışını
engelleyerek dolap performasının tehlikeye sokar ve gıda ürünlerinin zarar görmesine neden olur. Bir
soğutucu teşhir dolabı, çabuk bozulan gıda ürünlerini soğutmak amacıyla tasarımlanmamıştır ancak bu gıda
ürünlerinin dolap içine kondukları andaki sıcaklıkta muhafaza emek için tasarımı yapılmıştır. Belirlenen dolap
sıcaklığından daha sıcak olan gıda ürünleri, bir soğutucu dolaba yerleştirilmemelidir.

TAŞIMA VE YÜKLEME İÇİN KESİNLİKLE GEREKLİ OLAN SÜREDEN DAHA UZUN BİR SÜRE BOYUNCA,
SOĞUTULAN GIDA ÜRÜNLERİNİ PALETLER VEYA BENZERİ ARAÇLAR ÜZERİNDE BIRAKMAYINIZ.

DOLABA AŞIRI YÜK YÜKLEMEYİNİZ : BU DURUM EN YAYGIN ARIZALARDAN BİRİDİR VE İKİNCİL

ARIZALARA VE NİHAYETİNDE BUHARLAŞTIRICIYI KİLİTLEMEYE VE TAM BİR BOZULMAYA NEDEN
OLABİLİR.

4.2 Bağlantılar ve aksesuvarlar

Sadece dolap ile birlikte tedarik edilen bağlantılar ve aksesuarlar kullanılmalıdır. “Kendi kendinize yapınız”
şeklindeki ilâve işaretlemeler dolap içinde buz oluşumuna neden olan bir yoğuşmaya sebep olabilir veya
arızalı çalışmaya neden olan tasarımlanmış hava akışını etkileyebilir. (örneğin dolap içinde kullanılan üzerine
yazı yazılmış büyük kağıtlar).

4.3 Stok çevrimi

En eski gıda ürünü müşteriye en yakın olacak ve ilk olarak satılacak şekilde yeni gıda ürünleri dolaba
yükleneceği zaman gıda ürünleri çevriminin sağlanması hakkında iş yeri personeline bilgi verilmesi oldukça
önemlidir.

4.4 Gece örtüleri

Gece örtüleri gıda ürünlerinin sıcaklığını artırır ve imalâtçı tarafından tavsiye edildiği şekilde kullanılırsa
işletme maliyetlerini azaltır.

Not - Gıda ürünlerinin üst tabakasından yayılan ısıyı ileten içi dolu metal bölmelere (yukarıdaki ifadenin)
aynısı uygulanır.

5 Bakım
5.1 Temizleme
Dolabı düzenli olarak boşaltmak ve temizlemek önemlidir. Dolabın şebeke elektrik beslemesine olan
bağlantısı kesilmeli, dolap boşaltılmalı ve imalâtçının talimatlarına göre temizlenmelidir.

Belirli dolaplar için, hijyenik kurallar veya diğer nedenlerden dolayı daha sık temizleme yapılması zorunlu
olabilir.

Dolabın içindeki tıkanmış bir tahliye tesisatı, bozulmaya ve dolabın diğer parçalarında muhtemel arızaların
oluşmasına neden olabilir. Dolap bir tahliye borusu ile birlikte tedarik edilmişse, bu boru düzenli olarak
boşaltılmalı ve temizlenmelidir.

Dahili yoğuşturma birimi bulunan dolapların yoğuşturucuları toz ve kirleri üzerine toplar ve bu nedenle
düzenli olarak temizlenmelidir. Yoğuşturucunun ön kısmı ilk önce elektrik süpürgesi ile temizlenir, sonra
yoğuşturucunun kanatçıklarına hava üflenir. Haricî olarak yerleştirilen yoğuşturucular muayene edilmeli ve
gereken sıklıkta temizlenmelidir.

5.2 Otomatik olmayan buz çözme

Otomatik buz çözme sistemine sahip olmayan dolaplarda buz çözme işlemleri, imalâtçının talimatlarına göre
yapılmalıdır. Buharlaştırıcı üzerinde buz birikmesi işletme masraflarını artırır ve performansı düşürür.

3
ICS 97.130.20 TÜRK STANDARDI TS EN 441-11/Nisan 2004

5.3 Sıcaklık kontrolü

Her bir dolabın içindeki hava sıcaklığı, algılayıcısının imalâtçı tarafından belirlenen bir yere yerleştirildiği bir
termometre vasıtasıyla, imalâtçının talimatlarına göre günde en az bir kere kontrol edilmelidir. Mümkünse,
bu muayene hafta sonlarında ve tatil günlerinde yapılmalıdır. Bu kontrol sistematik olarak yapılmalı ve
ölçülen sıcaklık kayıt altına alınmalıdır.

5.4 Alârm sistemleri

Dolabın içindeki hava sıcaklığı için bir uyarı sisteminin yerleştirilmesi tavsiye edilir.

5.5 Düzenli muayene

Soğutucu teşhir dolabının güvenirliğini ve soğutucu akışkan kaçağının bulunmamasını sağlamak amacıyla,
eğitilmiş personel tarafından imalâtçının talimatlarına göre periyodik bakımların yapılması tavsiye edilir.

Güvenlik cihazlarının çalışmasına ve bakımına özel olarak dikkat edilmelidir.