ICS 29.120.

70 TÜRK STANDARD TS pr EN 60255-3/Şubat 1998

ÖNSÖZ

Bu standard; CENELEC tarafõndan kabul edilen prEN 60255-3: 1996 standardõ esas alõnarak,
TSE Elektronik Hazõrlõk Grubu’nca hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulu’nun 24 Şubat 1998 tarihli
toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.
ICS 29.120.70 TÜRK STANDARD TS pr EN 60255-3/Şubat 1998

İÇİNDEKİLER
KISIM 1 - GENEL ....................................................................................................... 1
1 - KAPSAM VE AMAÇ ............................................................................................. 1
2 - TARİFLER............................................................................................................. 1
2.1- KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜĞE GÖRE TEORİK ZAMAN EĞRİSİ............................. 1
2.2 - ÇALIŞMA SÜRESİNİN EN BÜYÜK VE EN KÜÇÜK SINIRLARI EĞRİSİ ................... 1
2.3 - KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜK AYAR DEĞERİ (Gs).................................................. 1
2.4 - KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜK EŞİK DEĞERİ (GT) ................................................... 1
2.5 - AŞMA SÜRESİ.......................................................................................................... 1
KISIM 2 - KURALLAR ............................................................................................... 1
3 - STANDARD DEĞERLER ..................................................................................... 1
3.1 - BELİRTİLEN BAĞIMSIZ SÜRELERE AİT STANDARD DEĞERLER......................... 2
3.2 - BELİRTİLEN BAĞIMLI SÜRELERE AİT STANDARD DEĞERLER ........................... 2
3.3 - YARDIMCI ENERJİLEME BÜYÜKLÜKLERİNİN ETKİLİ BÖLGELERİ ....................... 2
3.4 - BIRAKMA VE KURMA DEĞERLERİ ORANLARI ...................................................... 2
3.5 - STANDARD REFERANS ŞARTLAR VE ETKİLEME BÜYÜKLÜKLERİ VE
FAKTÖRLERİN DENEY TOLERANSLARI ........................................................................ 2
3.6 - ETKİLEME BÜYÜKLÜKLERİ VE FAKTÖRLERİN ANMA BÖLGELERİNE AİT
STANDARD SINIR DEĞERLERİ....................................................................................... 3
4 - DOĞRULUK.......................................................................................................... 3
4.1 - KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜKLE İLGİLİ DOĞRULUK .............................................. 3
4.2 - KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜĞÜN ETKİN BÖLGESİ................................................. 4
4.3- ZAMANA İLİŞKİN DOĞRULUK .................................................................................. 4
5 - AŞMA SÜRESİ ..................................................................................................... 6
KISIM 3 - DENEY METOTLARI ................................................................................. 6
6 - DOĞRULUK DENEYLERİ .................................................................................... 6
6.1 - GENEL ...................................................................................................................... 6
6.2 - KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜKLE İLGİLİ HATALARIN TESPİTİ ................................ 6
6.3 - BELİRTİLEN ZAMANLA İLGİLİ HATALARIN TESPİTİ .............................................. 6
7 - AŞMA ÖLÇÜMÜ İÇİN DENEY ŞARTLARI........................................................... 6
EK ZA......................................................................................................................... 7
İLGİLİ REFERANS AVRUPA STANDARDLARI İLE BİRLİKTE BU ......................... 7
STANDARDDA ATIF YAPILAN DİĞER MİLLETLERARASI STANDARDLAR........ 7
EK MA........................................................................................................................ 8
(Bilgi İçin) .................................................................................................................. 8
BU STANDARDDA ATIF YAPILAN MİLLETLERARASI STANDARDLARA ........... 8
KARŞILIK GELEN TÜRK STANDARDLARI ............................................................. 8
ICS 29.120.70 TÜRK STANDARD TS pr EN 60255-3/Şubat 1998

ELEKTRİK RÖLELERİ -
BÖLÜM 3 : BAĞIMLI VEYA BAĞIMSIZ ZAMANLI, TEK GİRİŞLİ,
ENERJİLEME BÜYÜKLÜĞÜ ÖLÇME RÖLELERİ

KISIM 1 - GENEL
1 - KAPSAM VE AMAÇ
Bu standard, tek girişli enerjileme büyüklüğüne sahip olan ve çalõşma süresi bu büyüklüğe bağõmlõ
veya bağõmsõz olan, elektrik ölçme rölelerini ve koruma cihazlarõnõ kapsar.

Bu standardõn amacõ, bu röleler için özel kurallarõ belirlemektir.

Bu standard, IEC 60255-8:1990’da verilen termik elektrik rölelerini kapsamaz.

Buradaki kurallar, EN 60255 ve IEC 60255 serisi dokümanlarda belirtilen kurallara ilâve edilir.

2 - TARİFLER
Bu standardda tarif edilmeyen genel terimlerin tarifleri için, Uluslararasõ Elektroteknik Sözlüğü (IEC
60050) veya daha yüksek seviyeli dokümanlar referans alõnmalõdõr.

Bu standardõn amacõ bakõmõndan aşağõdaki tanõmlar geçerlidir.

2.1- KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜĞE GÖRE TEORİK ZAMAN EĞRİSİ

Karakteristik büyüklük ve teorik olarak belirtilen çalõşma süreleri arasõndaki ilişkinin grafiksel
gösterimidir (Şekil 1).

2.2 - ÇALIŞMA SÜRESİNİN EN BÜYÜK VE EN KÜÇÜK SINIRLARI EĞRİSİ

Her bir karakteristik büyüklüğe karşõ gelen, en büyük ve en küçük çalõşma sürelerini belirten, zaman
karakteristik büyüklük teorik eğrisinin her iki tarafõndaki sõnõrlama hatalarõnõ gösteren eğrilerdir (Şekil
1).

2.3 - KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜK AYAR DEĞERİ (Gs)

Azalan fonksiyonlu zamana bağõmlõ rölelerin karakteristik tarifleri amacõyla bir referans olarak
kullanõlan, röle giriş enerjileme büyüklüğünün değeridir (Şekil 1).

2.4 - KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜK EŞİK DEĞERİ (GT)

Rölenin çalõşmaya başladõğõ andaki giriş büyüklük değeridir (Şekil 1).

NOT - Zamana bağõmlõ azalan fonksiyonlu rölenin iki genel durumu vardõr.

a) GT eşik değerinin Gs ile 1,3 x Gs arasõnda bulunduğu durum (Şekil 1a)

b) GT eşik değerinin Gs ile çakõştõğõ durum (Şekil 1b).

2.5 - AŞMA SÜRESİ

Aşma süresi; bir giriş enerjileme büyüklüğünün belirtilen değerlerindeki röle çalõşma zamanõ ile
belirtilen çalõşma seviyesi değerinin altõna aniden düştüğünde, yetersiz çalõşmaya neden olan giriş
enerjileme büyüklüğü değerinin en büyük süresi arasõndaki farktõr.

KISIM 2 - KURALLAR
3 - STANDARD DEĞERLER

1
ICS 29.120.70 TÜRK STANDARD TS pr EN 60255-3/Şubat 1998

3.1 - BELİRTİLEN BAĞIMSIZ SÜRELERE AİT STANDARD DEĞERLER

Belirtilen bağõmsõz sürelere ait standard değerler verilmemiştir.

3.2 - BELİRTİLEN BAĞIMLI SÜRELERE AİT STANDARD DEĞERLER

Belirtilen bağõmlõ sürelere ait standard değerler verilmemiştir. Çalõşma süreleri ve karakteristik
büyüklük arasõndaki ilişki, karakteristik eğri yardõmõyla ifade edilebilir. Bu eğrinin şekli, bir denklem
veya grafik şeklinde imalâtçõ tarafõndan verilmelidir.

Azalan fonksiyonlu zamana bağlõ röleler için, en yaygõn karakteristik eğriler, aşağõdaki denklem esas
alõnarak elde edilir:

Burada:
t : Teorik çalõşma zamanõ (saniye),
k : Röleyi karakterize eden sabit (saniye)
G : Karakteristik büyüklük değeri,
Gs : Karakterisik büyüklük ayar değeri (Madde 2.3),
a : Cebirsel fonksiyonu karakterize eden indis.

Yukarõdaki genel formüle uygun eğri sõnõflarõ aşağõda belirtilmiştir:

− Tip A a ≤ 0,5 için

− Tip B 0,5 < a ≤ 1,5 için
− Tip C 1,5 < a için

Çalõşma süreleri yukarõda belirtilen aileye uyan rölelere ait a, k ve Gs değerleri imalâtçõ tarafõndan
verilmelidir.

Çizelge 1’deki a ve k değerleri tercih edilir.

ÇİZELGE 1

A B C
k 0,14 13,5 80,0
a 0,02 1,0 2,0

3.3 - YARDIMCI ENERJİLEME BÜYÜKLÜKLERİNİN ETKİLİ BÖLGELERİ

Tercih edilen % 80 ile % 110 arasõndaki etkili bölge sõnõrlarõ dõşõndaki, diğer etkili bölgeler imalâtçõnõn
belirttiği gibi olmalõdõr.

3.4 - BIRAKMA VE KURMA DEĞERLERİ ORANLARI

İmalâtçõ tarafõndan belirtildiği gibi olmalõdõr.

3.5 - STANDARD REFERANS ŞARTLAR VE ETKİLEME BÜYÜKLÜKLERİ VE

FAKTÖRLERİN DENEY TOLERANSLARI
Çizelge 2’de belirtilmiştir.

2
ICS 29.120.70 TÜRK STANDARD TS pr EN 60255-3/Şubat 1998

ÇİZELGE 2

Etkileme Büyüklüğü Referans Şart Deney Toleranslarõ

veya Faktörü
Genel Konum Normal kullanõm Statik röleler için herhangi
şartlarõndaki gibi bir yönde 5° veya imalâtçõ
tarafõndan verildiği gibi
Giriş enerjileme gerilimi İmalâtçõ tarafõndan verildiği İmalâtçõ tarafõndan verildiği
gibi gibi
Karakteristikler Giriş enerjileme akõmõ İmalâtçõ tarafõndan verildiği İmalâtçõ tarafõndan verildiği
ve giriş gibi gibi
enerjileme a.a.’daki d.a. geçici rejim Sõfõr Tepe değerin % 2’si veya
büyüklükleri bileşeni imalâtçõ tarafõndan verildiği
gibi
Ayar değeri İmalâtçõ tarafõndan verildiği İmalâtçõ tarafõndan verildiği
gibi gibi
Yardõmcõ Gerilim veya akõm Beyan değeri (değerleri) Beyan değerinin % 5’i veya
enerjileme imalâtçõ tarafõndan verildiği
büyüklükleri gibi
Karakteristik eğri İmalâtçõ tarafõndan verildiği İmalâtçõ tarafõndan verildiği
Zaman parametreleri gibi gibi
Ayar değeri
NOT - Frekans röleleri için, giriş büyüklüğü anma değerinin ± % 5 tolerans sõnõrlarõ içinde olmalõdõr.

3.6 - ETKİLEME BÜYÜKLÜKLERİ VE FAKTÖRLERİN ANMA BÖLGELERİNE AİT

STANDARD SINIR DEĞERLERİ
Çizelge 3’te belirtilmiştir.

ÇİZELGE 3

Etkileme Büyüklüğü veya Faktör Anma Bölgesi

Bağõl nem Not’a bakõnõz.
Genel Konum Statik röleler için herhangi bir yönde 10°
veya imalâtçõ tarafõndan verildiği gibi
Haricî manyetik alan İmalâtçõ tarafõndan verildiği gibi
Karakteristikler ve Giriş enerjileme gerilimi
giriş enerjileme Giriş enerjileme akõmõ İmalâtçõ tarafõndan verildiği gibi
büyüklükleri Dalga şekli
a.a’daki d.a. geçici rejim bileşeni
Zaman Eğri ayar parametreleri İmalâtçõ tarafõndan verildiği gibi
Gerilim veya akõm
Yardõmcõ enerjileme Frekans Gerekli görülmesi durumunda, imalâtçõ
büyüklüğü Dalga şekli tarafõndan verildiği gibi
a.a.’daki d.a. geçici rejim bileşeni
NOT - Röle içinde nem, ne yoğunlaşmõş şekilde ne de buz şeklinde bulunmamalõdõr.

4 - DOĞRULUK
4.1 - KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜKLE İLGİLİ DOĞRULUK
4.1.1 - Bağõmsõz Zaman Röleleri
Bağõmsõz zaman röleleriyle ilgili karakteristik büyüklüğe ait doğruluk imalâtçõ tarafõndan verilmelidir.

4.1.2 - Bağõmlõ Zaman Röleleri

a) A, B veya C tipi azalan zaman fonksiyonlu aşõrõ akõm röleleri için (Madde 3.2):

3
ICS 29.120.70 TÜRK STANDARD TS pr EN 60255-3/Şubat 1998

− ya en küçük çalõşma değeri GT, ayar seviyesi Gs’in 1,3 katõndan daha büyük olmamalõ,
− ya da en küçük çalõşma değeri GT ve onun ayar seviyesi Gs arasõndaki fark, imalâtçõ tarafõndan
verilen hatadan büyük olmamalõdõr.

Bu belirtilen hata, IEC 60255-6 (1988), ikinci baskõ Madde 7.1.2’de verilen, tercih edilen değerlerden
seçilmelidir.

b) Artan zaman fonksiyonlu en küçük ölçme röleleri için imalâtçõ tarafõndan verilmelidir.
c) Diğer röle tipleri için, karakteristik doğruluk imalâtçõ tarafõndan verildiği gibi olmalõdõr.

4.2 - KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜĞÜN ETKİN BÖLGESİ

Karakteristik büyüklüğün etkin bölgesi kavramõ, sadece bağõmlõ zaman rölelerine uygulanabilir.

a) Azalan zaman fonksiyonlu, aşõrõ akõm röleleri için karakteristik büyüklük etkin bölgesi, imalâtçõ
tarafõndan başkaca belirtilmediği durumda, Gs ayar değerinin 2 ilâ 20 katõ arasõnda olmalõdõr.
b) Artan zaman fonksiyonlu en küçük ölçme röleleri için, karakteristik büyüklük etkin bölgesi imalâtçõ
tarafõndan verilmelidir.
c) Diğer röle tipleri için karakteristik büyüklük etkin bölgesi imalâtçõ tarafõndan verilmelidir.

4.3- ZAMANA İLİŞKİN DOĞRULUK

4.3.1 - Bağõmsõz Zaman Röleleri
Çalõşma zamanõna uygulanabilen, tayin edilen bir hataya sahip röleler için belirtilen çalõşma süresinin
müsaade edilen en büyük hatasõ, aşağõda a, b, c maddelerinde belirtildiği gibi olmalõdõr:

a) Referans zaman ayar değerinin yüzdesi,

b) Hangisi büyük olursa o kullanõlmak üzere, sabit bir en büyük zaman hatasõ ile birlikte referans
zaman ayar değerinin yüzdesi (Bu sabit değer, yüzde değerini aştõğõ yerde) örneğin ± % 5 veya 20
ms,
c) Sabit bir en büyük zaman hatasõ

4.3.2 - Bağõmlõ Zaman Röleleri

Referans sõnõrlama hatasõ, kendi etkin bölgesi içinde karakteristik büyüklüğün farklõ değerlerine karşõ
gelen kat sayõlarla çarpõlabilen, imalâtçõ tarafõndan verilen bir hata ile tanõmlanõr.

Azalan zaman fonksiyonlu A, B ve C tipi rölelere ait tayin edilen hata değeri, teorik zamanõn bir
yüzdesi olarak etkin bölgenin en büyük sõnõrõnda verilmelidir.

Referans sõnõrlama hatasõ, aşağõdaki a, b ve c maddelerinde belirtildiği gibi olmalõdõr:

a) Referans koşullar altõnda elde edilen sõnõrlama hatasõnõn en büyük ve en küçük sõnõrlarõnõ belirleyen
iki eğri tarafõndan sõnõrlanan, karakteristik büyüklüğün ayar değeri ile çizilen teorik zaman eğrisinin
çarpõmõ (Şekil 1a ve 1b),
b) Çizelge 4’de belirtilen etkin bölgesi içerisindeki karakteristik büyüklüğün farklõ değerlerine karşõ
gelen belirli kat sayõlarla çarpõlan etkin bölgenin en büyük sõnõrlarõndaki verilen bir hata,

ÇİZELGE 4

Ayar değeri (Gs)’in katõ

olarak karakteristik büyüklük 2 5 10 20
değerleri
Verilen hatanõn katõ olarak
sõnõrlama hatasõ 2,5 1,5 1 1

c) Yukarõda bahsedilen azalan zaman fonksiyonlu bu rölelerin dõşõndaki, diğer bütün bağõmlõ zaman
röleleri için imalâtçõ, etkin bölge üzerindeki referans sõnõrlama hatalarõnõ vermelidir.

4
ICS 29.120.70 TÜRK STANDARD TS pr EN 60255-3/Şubat 1998

ŞEKİL 1a

ŞEKİL 1b

ŞEKİL 1 - Karakteristik Büyüklüğe Göre Teorik Zaman Eğrisi

5
ICS 29.120.70 TÜRK STANDARD TS pr EN 60255-3/Şubat 1998

5 - AŞMA SÜRESİ
En büyük çalõşma süresi 200 ms’den büyük olan ve belirli bir zaman gecikmeli çalõşmaya sahip olan
röleler için imalâtçõ, giriş enerjileme büyüklüğü belirlenen bir değerden belirlenen ikinci bir değere
aniden değiştiğinde, normal çalõşmamaya neden olabilecek en büyük aşma süresini vermelidir. Diğer
bütün etkileme büyüklükleri ve faktörleri, kendi referans değerlerinde olmalõdõr.

KISIM 3 - DENEY METOTLARI

6 - DOĞRULUK DENEYLERİ
6.1 - GENEL
EN 60255-6’da verilen koşullara uygun olmalõdõr.

6.2 - KARAKTERİSTİK BÜYÜKLÜKLE İLGİLİ HATALARIN TESPİTİ

Karakteristik büyüklükle ilgili hatalarõn tespiti için, deneyler aşağõda belirtilen koşullara uygun olarak
yapõlmalõdõr:
a) Röle çalõşma süresi ayarõnõn belirlenmesi (varsa) onun referans değerinde olmalõdõr.
b) Gerçek çalõşma değeri ve gerçek kurma değeri, imalâtçõ tarafõndan verildiği gibi karakteristik
büyüklüğü yavaşça veya aniden değiştirerek tespit edilmelidir.

6.3 - BELİRTİLEN ZAMANLA İLGİLİ HATALARIN TESPİTİ

a) Bağõmsõz zaman röleleri, imalâtçõ tarafõndan başkaca belirtilmedikçe Çizelge 5’de gösterildiği gibi
enerjilendirilmelidir. Başkaca belirtilmedikçe, başlangõç değerinden son değere anahtarlama, en
küçük gecikmeyle yapõlmalõdõr.

ÇİZELGE 5
Karakteristik Büyüklük
Röle Tipi Başlangõç Değeri (İmalâtçõ Son Değer
Tarafõndan Başkaca Belirtilmedikçe)
Aşõrõ akõm veya aşõrõ gerilim Sõfõr
rölesi
En büyük gerilim veya akõm Anma değeri İmalâtçõ tarafõndan verildiği gibi
röleleri
Frekans röleleri (aşõrõ ve/veya Anma değeri
altõ) (Not)
NOT - Deneyler en az farklõ iki son değerde yapõlmalõdõr.
b) Bağõmlõ zaman röleleri imalâtçõsõ tarafõndan başkaca belirtilmedikçe Çizelge 6’da gösterildiği gibi
enerjilenmelidir. Başkaca belirtilmedikçe başlangõç değerinden son değere anahtarlama en küçük
gecikmeyle yapõlmalõdõr.
ÇİZELGE 6
Karakteristik Büyüklük
Röle Tipi Başlangõç Değeri Son Değer
Aşõrõ gerilim veya aşõrõ akõm Sõfõr Sõfõr veya en az bir daha fazla değer
rölesi
Yetersiz gerilim rölesi Anma değeri İmalâtçõ tarafõndan verildiği gibi
Yetersiz akõm rölesi İmalâtçõ tarafõndan verildiği gibi İmalâtçõ tarafõndan verildiği gibi
Frekans röleleri (aşõrõ ve/veya Anma değeri İmalâtçõ tarafõndan verildiği gibi
altõ)
7 - AŞMA ÖLÇÜMÜ İÇİN DENEY ŞARTLARI
Aşma belirlenmesi deneyleri sõrasõndaki, başlangõç ve son değerler, Çizelge 7’de belirtildiği gibi
olmalõdõr.
ÇİZELGE 7
Karakteristik Büyüklük
Röle Tipi Başlangõç Değeri Son Değer
Azalan zaman fonksiyonlu en Etkin bölgenin üst sõnõrõ Sõfõr
büyük ölçme röleleri

6
ICS 29.120.70 TÜRK STANDARD TS pr EN 60255-3/Şubat 1998

EK ZA
İLGİLİ REFERANS AVRUPA STANDARDLARI İLE BİRLİKTE BU
STANDARDDA ATIF YAPILAN DİĞER MİLLETLERARASI
STANDARDLAR
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atõf yapõlmaktadõr. Bu atõflar
metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atõflarda
daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapõlmasõ
şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standardõn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardõn en son
baskõsõ kullanõlõr.

NOT - Milletlerarasõ yayõnõn ortak değişiklikleri ile tadil edilmesi durumunda, (mod) ile gösterilir ve ilgili
EN/HD uygulanõr.

IEC Yayõnõ Tarih Başlõk EN/HD Tarih

IEC 60050 Seri Uluslararasõ Elektroteknik - -
Sözlüğü (IEV)
IEC 60255 Seri Elektrik Röleleri EN 60255 Seri
IEC 60255-6 1988 Bölüm 6: Ölçme Röleleri ve EN 60255-6 + 1994
(Mod) Koruma Cihazlarõ Düzeltme, Şubat 1995
IEC 60255-8 1990 Bölüm 8: Isõl Elektrik Röleleri - -
(Mod)

7
ICS 29.120.70 TÜRK STANDARD TS pr EN 60255-3/Şubat 1998

EK MA
(Bilgi İçin)

BU STANDARDDA ATIF YAPILAN MİLLETLERARASI

STANDARDLARA
KARŞILIK GELEN TÜRK STANDARDLARI

Bu standardda atõf yapõlan standardlarõn atõf yapõlan madde hükümleri, bu standardõn hükümleri
sayõlõr. Atõf yapõlan standardõn yayõmõ tarihinde yürürlükteki baskõsõ geçerlidir. Ancak bütün
standardlarõn zamanla tadil veya revizyona tâbi tutulmasõ söz konusu olduğundan, ilgililer aşağõda
verilen standardlarõn en yeni baskõlarõnõ kullanma olanaklarõnõ araştõrmaya özen göstermelidir. Bütün
standardlarõn en yeni baskõlarõ TSE’den temin edilebilir.

EN, ISO, IEC vb. Adõ TS No Adõ

No (İngilizce) (Türkçe)
IEC 60255-6:1988 Electrical Relays-Part 6: TS EN 60255-6 Elektrik Röleleri-Bölüm 6 -
Measuring Relays and Protection Ölçme Röleleri ve Koruma
Equipment Cihazlarõ