Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 24 (2008) 12-21

Nghiên cihi thực nghiệm và nghiên cứu dân tộc học:

hai phương pháp cơ bản ữong ngôn ngữ học ứng dụng

L ê H ù n g T iến *

Khoa Sau Dại học, Trtrờng Dại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội,
Đ ường Phạm Văn Dâng, Cau Ciăỵ, Hà N ộ ì Việt Nam
Nhận ngày 23 tháng 03 nảm 2008

Tóm tit. Bài viê^ ỉà một trong nhửng no lực bàn vễ các phương pháp nghiên cứu ngổn ngữ học ứng
dụng (NNHƯD), chủ ycu tập trung vào hai phương pháp chính ỉà phương pháp Ihực nghiệm và
phương pháp dân tộc học và nhửng vấn dẽ ỉiên quan tới nghicn cứu NNHƯD ìậ\ Víộ( Nam. Nỏi
dung bài tập trung vào mộỉ 5Ốvan đcr
• Mộ( sô' vấn đế vễ lý luận co bản trong nghiên cứu NNHƯD.
• Hai phương pháp cơ bàn trong nghicn cứu NNHƯD: nghiên cứu thực nghiộm và nghien cứu dân
tộc học.
• Các khải niệm, kỹ thuật co bản và sự khác nhau giừa hai phương pháp nghỉỏn cứu NNHƯD
• Một sô' vấn đc VC thực liỗn nghien cứu NNHƯD ò Viột Nam.

1. M 6 đẩu nghĩa h ẹp hơn chi p h â n n g àn h nghiên c ứ u

N ghiên cứ u N N H Ư D đ a n g rất p h á t triển
trên th ế giói và g ó p p h ẫ n lo lớ n vào việc áp
d ụ n g )ỷ luận ng o n n g ữ học v ào giải quyêỉ
n h ữ n g vâh đ ể th ự c tiễn. N N H Ư D (applied
linguistics) là th u ật n g ử chi m ột lĩnh vự c khá
rộng thuộc n g àn h ngôn n g ủ , đ ư ợ c p h â n biệt
vói ng ô n n g ữ học lỷ th u y ẽ t (theoretical
linguistics), gổm nhicu p h ằ n n g àn h khác
n h au n h ư giáo d ụ c n g ô n ngư, d ịch thuậ(, từ
đ iển học, nghiẽn cứ u thụ đ ắ c n g ô n ngữ^
nghiên cửu vể đ a n g ữ và so n g ng ữ , p h ân tích
diễn ngôn, ngôn n g ữ học tâm lỷ, ng ô n n gữ
học xằ hội, k ế hoạch hoá và ch ín h sách ngôn
ngữ, n g ữ liệu p h á p tro n g đ iể u trị học, ngôn
n g ữ học pháp y , ng ô n n g ữ học m áy tính,
v.v,.. Đôi khi th u ậ t n g ữ này đ ư ọ c d ù n g với
ĐT: 84-4-8521644
E-mail: ỉetiena^ahoo.com
12
việc d ạy và học ngoại ngữ.
H iện tại 6 tro n g nư ớc viộc ngh iên cứ u
N N H Ư D cũ n g đ a n g p h á t triến phục v ụ trự c
tiẽp cho việc ứ n g d ụ n g n g ò n ng ữ v à o các
m ục đích thự c tiễn n h ư d ạ y và học ngoại
ngữ, địch th u ậ t p h á p y, điou trị học, v.v...
T uy nhiên tro n g các nghien cứ u nói trên
p h ẵn nhỉẽu v ẫn còn 6 tình trạ n g m anh m ú n
và thiêU p h ư ơ n g pháp^ kỹ th u ậ t nghiên cứu
ph ù hợp, d ẫ n ỉữí tìn h trạ n g các kê't q u á
n g h iê n cứ u m a n g tín h ứ n g d ụ n g th ấp ch ư a
đ ó n g gó p n h iế u cho lý lu ận hoặc p h ụ c vụ
h iệu q u ả cho th ự c tiễ n ở Việt N am .
T hực tế trên đ ặ t ra s ự cẩn thiêí phải tổng
kết v ể m ặt lý lu ận nghiên cứ u N N H Ư D tại
Việt N am và cẵn m ột công ư ìn h dài hơn vói
n h iều n ỗ lực của đội ng ũ các n h à nghiên cứu,
giảng d ạy th u ộ c lĩnh v ự c này. Bài viết này là
m ộ l tro n g n h ử n g n ỗ lực ban đ ãu và sẽ tập
tru n g vào m ột sô* vâíì để:
 ư Hùng m i / Tạp d tí Khoa học ĐHQCHN. Ngoại ngữ 24 (2008) Ĩ2-2Ĩ
- M ộ t s õ vãn đ ê v ẽ lý luận cơ bản trong
nghiên cứu N N H U D .
- Hai phương pháp cơ bản trong nghiên cứu
N N H Ư D : nghiên cứu thực nghiệm và nghiên
cứ u dân tộc học.
- Các khái niệm, kỹ thuật cơ bán và s ự ìíhác
nhau giữa hai phương pháp nghiên cứu
NNHƯD.
- M ột sô' v ân đ ẽ v ể th ự c tiễn n g h iên cứu
NNHƯD.
2. M ộ t số v ấn đ ể vể lý lu ận
P h ẩn n ày đ iế m q u a m ộ t sô' v ân đ ể lý luận
cơ sở cu á n g h iê n cứu N N H Ư D !à b ản chất
cùa ng h iên cứ u và tru y ế n th ô n g n g h iên cứu
ngôn n g ữ học ứ n g d ụ n g . T rước h ết là khái
niệm n g h iên cứ u . Có khá nhiều đ ịn h nghĩa vể
thuật n g ữ nghiên cứu trong đ ó đ án g chú ý là
định nghĩa cùa N unan:
"N ghiên cứu là một quá trinh fìm hiểu có hệ
thong gõm ba thành to:
- M ộ t câu hỏi, một van đ ê hoặc m ột giả tỉtuỊ/êi
- D ữ liệu
- Pháti tich và giài ihuìịâì d ữ liệu"
N unan l ĩ ỉ
Q u á trình cơ bãn cùa m ột nghiên cứu, theo
N u n an [1] là: "M ột quá írình lhiê\ lập các câu
hòi, v âh đ ẽ hay giả thiôl, thu thập d ữ liệu hoặc
b ằn g chứ ng liên quan tới n hữ ng câu hỏi, vấn
đ ể h ay giá ửìiêl đó và p h ân tích hoặc giải
th u y êỉ d ữ liệu". W isker [2] cũng chi ra các bước
của m ộ t quá tn n h nghiên cứ u n h ư sau:
- Bắt đâu từ m ột van ítểỉkinh nghiệm quan sát
- Lập giá thiẽì
■ Tim hiếu và thực nghiệm đ ẽ kiểm nghiệm
già th u yêĩ
- T hu thập d ữ liệu
- Phân tich và giài thuyêì d ữ liệu
- K hẳng định hoặc phù nhận già thiẽt
Q u á trìn h n g h iên cứ u đ ư ọ c th ự c hiện qua
m ộ t tro n g hai d ư ò n g h ư ớ n g n g h iên cứu
c h ín h y êu là D iễn dịch và Qui nạp. Với đư ờ ng
13
h ư ớ n g diễn dịch n h à nghiên cứ u b ắ t đ ẩu từ
m ộ t giả IhiêVlý th u y ê t và tìm kiếm b ằn g
ch ứ n g đ ế k h ẳn g đ ịn h hoặc p h ủ n h ậ n giả thiết
đó. Vói đ ư ờ n g h ư ớ n g qui n ạ p n h à nghiên
cứ u b ắ t đ ẩu từ các bằng chứ ng/hiện tư ợng
đ ơ n lẻ đ ể tìm kiếm hoặc thiết lập các m ôì liên
h ệ giữ a các hiện tư ợ n g đ ơ n lẻ rổi tạo lập các
k ế t luận, n g u y ên tắc, lý thuyết trên co sở các
m ôi liên hệ đ ã tìm ửiây.
Các loại h ìn h n ghiên cứu chính là nghiên
c ứ u đ ịn h tính và nghiên cứ u đ ịn h lượng.
N ghiên cứ u đ ịn h tin h q u an tâm tới việc tìm
h iểu h àn h vi con ngư ời qua cách giải thuyêi
cùa ngư ời ngh iên cứ u. Q uan sá t đ ư ợ c thực
hiện m ộ t cách tự nhiên, không có s ự sắp đật
hoặc can thiệp của người ngh iên cứ u. Q uá.
trìn h q u a n sát, p h â n tích lý giải m ang rinh
c h ủ q u an n h ư n g có căn cứ, giàu d ữ liệu và
đích h ư ớ n g tói là q u á trình, sự kiện. N ghiên
o h i đ ịn h lư ợ n g tậ p tru n g tim hiểu đặc tính
hoặc nguyên n h â n của các hiện tư ợ n g xã hội
k h ô n g tính đ ến tìn h trạng chủ q u a n của các
cá thê’ d ự a trê n các cách đo lư ờng có sắp đặt
và can thiệp của n h à nghiên cứ u. Q u á trinh
n ày m an g tính khách quan với ít d ữ liệu và
giâÌ lhư yc\ vỏí dỉcK h ư ó n g tỏi là ữản phâm .
T ruyẽn thống nghiên cứu N N H Ư D có th ế
đ ư ợ c p h â n chia theo nhiều cách khác nhau.
C h au d ro n [3] p h â n th àn h 4 loại tru y ẽn íhống
là Đ o n g h iệm tâm lý (Psychom etric), Phân
tích tư ơ n g lác, P hân tích diễn ngô n và D ân
tộc học. V anlier (4] d ự a trên hai loại thông sô'
là can thiệp và chọn lọc và các giao cắt của
ch ú n g đ ế chia th àn h 4 "khu vực" là nghiên
cứ u thông sô' can thigp/không can ứiiệp và
nghiên cứ u q u a cảc thông sô 'c h ọ n lọc/không
chọn lọc.
K hác vói các tác giả trên, B row n [5] d ự a
trê n 2 loại d ử iiệu là d ữ liệu cáp m ột
(prim ary d ata) và d ữ liệu câp hai (secondary
d ata) đ ế chia th à n h các loại h ìn h nghiên cứu
th eo sơ đ ổ Sâu:
 14 Lê Hùng T iin /T ữ p á ìt Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngũ 24 (2008) 12-21

N g h iên cứ u (NC)

C áp hai Câ'p m ột

NC NC
đ ịn h tính khảo sát

NC Tổng C ác kỹ Phòng Bảng M ô tả K hám N gụy Thực

th ư họp th u ậ t vâh hỏi phá thự c nghiệm
viện tài liệu đ ịn h tính khảo sát nghiệm

N guồn: Brown (2002)

Tiêu ch u ẩn cù a m ộ t n g h iê n cứu: M ột - P hư ơ n g p h á p th ự c nghiệm

nghiên cứ u phái có các y ếu t ố sau:
• Đ ộ g iá tri (Vaiidity); M ứ c đ ộ m à m ột
ngh iên cứ u ihự c sụ k h ảo sát theo Uự đ ịn h
cùa n g ư ò i nghiên cứu, gôm đ ộ giá trị nội tại
và đ ộ giá trị ngoại tại.
- Đ ộ tin cậy (Reliability) g ổ m đ ộ tin cậy
nội tại và đ ộ tin cậy ngoại tại.
K hái niệm nghiên cứ u (C onstruct) rõ
ràng, đ ịn h rỏ các khái niệm n g ư ò i nghiên cứu
d ế người ngoài có th ế tiếp cận và d u y trì tíiứi
thôhg nhâ't củ a nghiên cứ u.
- L ư ợ ng h o á đ ư ọ c các k êỉ q u ả
(quantifiable)
- Tính hệ th ô h g (System atic)
- Tính h ữ u h ìn h (Tangible)
• Tính th ô n g nhẳ't (Replicable): Đ ảm bảo
sự thô h g n h â ỉ của các k ết q u ả đ ạ t đ ư ọ c trong
m ột nghiên cứu
M ột sô' p h ư ơ n g p h á p p h ổ biến trong
ngh iên cứ u n g ô n n g ữ học ứ n g dụ n g :
- P hư ơ n g p h á p d â n íộc học
• P h ư ơ n g p h á p đ iêu tra kh ão sát
- P h ư ơ n g p h á p n g h iên cữ u tinh huống
đ iên hình
- P h ư o n g p h á p n ghiên cứ u h àn h động
P hân tiếp theo sẽ xem xét kỹ hai phưc-ng
p h á p cơ b ản th ư ờ n g đ ư ợ c s ứ d ụ n g trcng
ngh iên cử u NM HƯD là p h ư ơ n g p h á p lfực
nghiệm và p h ư ơ n g p h á p d â n tộc học.
3. P h ư ơ n g p h á p th ự c n g h iệm
3.1. Nghiên cứu thực nghiệm là gì?
N ghiên cứu thự c n g h iệm đư ợc tiến hành
đê’ khám p h á m ôì Kên hệ giữ a hai bic'n ‘h e
(variable). Bich th ế gổm hai loại là biến h c
độc lập và biên thê’ p h ụ thuộc, ví d ụ nghẽn
cứ u thự c nghiệm việc á p d ụ n g m ột kỷ th iật
giảng d ạy m ới tại m ộ t lớ p học ngoại ngữ hì
 Li Hùìtg Tiêii / Tạp chí Khoa học ĐHQCHN. Ngoại ngữ 24 (2008) 12-21
kỹ th u ật g iả n g d ạy sẽ là b iến th ế độc lập và
kê't quà đ o lư ò n g liên bộ củ a học sin h tại lóp
đ ó sẽ là b iê h th ế p h ụ thuộc. M ục tiêu của
ngh iên cử u th ự c nghiệm là c h ứ n g m inh được
g iữ a hai b iế n thê’ có m ôì q u a n hệ {phưcmg
p h á p g iản g d ạ y có tác đ ộ n g đ êh k ẽt q u ả học
tập) và d o lư ò n g đ ư ợ c m ứ c đ ộ m ạn h yếu của
m ôì q u an h ệ này.
3.2. M ộ t s ố các ìdiải niệm cơ bàn của nghiên cứu
thự c nghiệỉTt (N C T N )
- Q u á n thê’ (Population): G ôm tất cá các cá
th ế có các đ ặ c điếm chung, có th ế q u a n sát
đư ợc, các đ ặ c đ iếm này g iú p k h u b iệt cá thế
thuộc m ột q u ầ n th ế với các cá th ế th u ộ c q u ân
Ihê’ khác.
- M ầu (Samples): N h ó m hoặc cá th ế thuộc
m ột q u ẩ n thê’ n ào dó.
- L ư ọ n g m ẫu: là s ố lư ợng m ẫu đ ư ọ c lựa
ch ọ n cho n g h iên cứu.
- C h ọ n m ẫu (Sampling): Lựa chọn m ẫu
cho N C T N Iheo m ột Irong các tiêu thúc:
N g ẫu nhiên. T h u ận tiện, Binh q u ân , v.v...
- N h ó m thự c nghiệm : N hóm m ẫu đư ọ c
lựa chọn đ ế tiến hành th ự c nghiệm .
N liúni dúl kliứiiịị. N liúni cá ihố bìnl)
th ư ờ n g đ ế so sá n h đòì ch ứ n g keí quả.
- Suy luận thống kê: N h ữ n g su y luận dự a
Irên kêi quả cũa các phẽp tinh ửíôhg kê, ke't
quả su y luận qu y êỉ định giá trj cùa nghiên cứu.
- T h ố n g kê suy luận; N h ữ n g p h é p tính
th ô h g kê c h o p h é p su y luận từ các m au sang
cà q u ã n thế.
C ác loại nghiên cứ u thự c nghiệm trong
n g h iên cứu N N HƯ D ;
T hự c nghiệm đích th ự c (true
experim ent): Là íhực n g h iệm có đ ù thông sô'
kiếm tra trước, sau th ự c nghiệm , tiến h àn h
trên n h ó m th ự c nghiệm và n h ó m đôì chứng,
việc lự a chọn m ẫu theo tiêu thứ c n g ẫu nhiên.
- N g ụ y th ự c nghiệm (quasi-experim ent):
T h ự c nghiệm có đủ th ô n g sô’ kiếm tra trước,
sau th ự c nghiệm , tiêh h à n h trên n h ó m thự c
15
ng h iệm và n h ó m đôì chứng, n h ư n g việc lựa
chọn m ẫu không theo tiêu thức ngẫu nhiên.
• T iển thự c nghiệm (pre-experim ent):
T hự c nghiệm có đ ù thông sô' kiểm tra trước,
sau thự c nghiệm , tiến hành trên nhóm thực
nghiệm n h ư n g không có nhóm đốt chứng.
M ột SỐ khái niệm chính tro n g nghiên cứu
ử ìự c nghiệm : __
- T ru n g b ìn h cộng (X): Kếl q u ả cùa p h ép
tín h tru n g bình cộng của các sô' liệu đ o được.
C hi ra xu h ư ó n g chù đ ạ o của các sô'đo.
- Đ ộ lệch ch u ẩn (SD): chi s ố đ o đ ộ phân
tá n cúa các s ố đ o , chi ra m ức đ ộ p h ân tá n của
m ộ t SỐ đ o so vói s ố tru n g b ìn h cộng. Kêt quả
so sánh này cho thây m ột m ẫu có thuộc v ẽ
m ộ t q u ẩ n th ể hay không hoặc có đ ủ tiêu
ch u ẩn đại diện cho q u ã n thế đ ó hay không.
Sai sô' c h u ấn (SE): Là đ ộ lệch của tru n g
b ìn h cộng của các sô' đo m ột m ẫu so với
tru n g b ìn h cộng cũa cả nhóm m ẫu. Kêt quả
này cho p h é p so sánh nhóm th ự c nghiệm với
nhóm đôì ch ứ n g đ ế suy ra sự chênh lệch của
tru n g b ìn h cộng cả nhóm thự c nghiệm với
tru n g b ìn h cộng cùa cả q u ẩn thế. C ông thức
tín h sai s ố ch u ẩn là:
SE = SD : v N íN là s Ố lư ợ n g các số đ o )
- T-lest: P h ép kiếm nghiệm đ ế so sánh
hai ket q u ả Irung b ìn h cộng của hai nhóm
m ẫu (Phép kiếm đ ịn h T).
- F-test: P hép kiểm nghiệm đ ế so sánh các
kết q u ả tru n g b ìn h cộng của nhiểu nhóm
m ẫu khác nh au (P hép kiếm đ ịn h F).
- ANOVA: P hép p h ân tích biến th ể đ ế
thự c hiện F-test (P hân tích p h ư ơ n g sai).
- C orrelation: P hép kiếm nghiệm m ứ c độ
liên hệ giữ a các sô' đ o (Phân tích tưcmg quan).
- C hi-square: P h ép tính các tần sô 'cu ả các
s ố đ o (Kiếm nghiệm chi - bình phương).
3.3. Tiêu M đánh giá một nghiên cín4 thực nghiệm
- C âu hỏi ngh iên cứ u là gì? C ác giả thuyêí
cho n ghiên cứu?
lỗ u Hùng Tiêh / Tạp dtí Khoa học Đ H Q G H K Ngoại ngữ 24 (20ỒS) 12-21
- N ghiên cử u đ ư ợ c tiến h à n h tro n g môi
trư ờ n g /h o àn cản h nào?
- C ác đ ịn h h ư ó n g lý th u y ê t củ a N C là gì?
- M au/nghiệm th ể cú a N C ? S ố lư ợng và
tiêu thứ c lựa chọn m ẫu /n g h íệ m thể? Các đặc
điêhì của m ẫu/nghiệm thê?
- Biẽh th ể đ ộ c lập là gì và n ó h o ạ t động
n h ư th ế nào?
• N gh iên cứ u đâ s ử d ụ n g các kỹ th u ậ t gi?
Sự p h ù h ợ p của các kỹ th u ậ ỉ này?
• Các biên th ể p h ụ th u ộ c là gì? C h ú n g
đư ợc đ ịn h ra v à đo lư ờ n g n h ư t h ế nào? các
cảch th ứ c đ o lư òn g (đ ộ giá trị và tin cậy) ph ù
hợ p đ ến đâu?
- Việc p h ẳ n tích d ử liệu đ ư ợ c tiẽh h àn h
n h ư th ế nào? K ết quả đ ạ t được? Các kết quả
có đ ó n g g ó p gì cho việc x ử lý v âh đ ể ngh iên
cứu? Có yêu tô' nào khác có th ể ản h hư ờ ng
tớỉ kêl q u ả không?
- Kết luận rú t ra là gi? Sự k hái q u á t hoá
k ê \ q u ả có p h ù h ợ p không?
- Đóng góp m ói của nghỉên cứu với lý luận
và thực tiễn ngôn n g ữ học ứ n g d ụ n g là gì?
4. P h ư ơ n g p h á p dân tộ c học
4.1. Phương pháp dân tộc học ỉàgì?
N ghiên cứ u theo p h ư ơ n g p h á p d â n tộc
học s ứ d ụ n g kỹ th u ậ t q u a n sá t m ộ t cách tự
nhiên đ ể ghi lại m ột cách hệ th ô h g h àn h vi
của đôì tư ợ n g nghiên cứ u tro n g m ôi trư ờ ng
riêng của nó. N g u õ n gCN: củ a p h ư ơ n g p h á p
này ià n g àn h d ẳ n tộc học, n h â n c h ủ n g học và
xẵ hội học và trọ n g tâm củ a n ó là các p h ư ơ n g
d iện văn hoá ciia hàn h vỉ.
N gh iên cứu d ân tộc học có n h ữ n g đặc
đ iểm co b ản n h ư Sâu:
- T ự nhiên - H o àn cản h m ôi trư ờ ng: H oàn
cảnh m ôi trư ờ n g có tác đ ộ n g đ á n g k ể đến
h àn h vi con người. N gh iên cứ u chú ý tói
hoàn cảnh tự nhiên củ a đ ô i tưong^ không
phải m ôi tru ờ n g th í n g h iệm (th ự c địa, hoàn
cành đờ i sông th ự c , th ế giới th ự c tại) đ ể tìm
hiểu và lý giải h à n h vi.
- Đ ịnh tính - C hú trọ n g hiện tư ợ n g : Dựa
trê n q u a n niệm k h ô n g có hiện th ự c h o à n toàn
khảch q u a n độc lập với cảm n h ậ n c h ủ quan
của con ngưòi, k h ô n g có q u a n sát n à o hoàiì
to àn khách quan. N g h iên cứ u chú trọ n g hoàn
cảnh và cảm n h ậ n chù q u an , tìn h h u ô h g thực
và m ôi trư ờ n g h iện h ữ u và tỉm hiếu ý nghĩa
văn h o á đ ư ọ c th ể hiện q u a h à n h vi của
nghiệm thể.
4.2. Các nguỵên tắc chính của nghiên cứ u dản
tộc học
• Sử d ụ n g q u an sá t c ủ a cả nội nghiệrr. th ế
và ngoại nghiệm thể.
- C hú trọ n g m ôi trư ờ n g tự nhiên của
n g h iệm thế.
- Sừ d ụ n g cách n h ìn chủ q u a n và hệ xác
tín của nghiệm th ế tro n g n g h iên cứu.
• Không can ửiiệp vào các biêh thế ngìiẽn
cứu.
- N g h iên cứ u tố n g thể, giải thuyếi có
chiểu sâu, giàu lu ậ n cứ v ả c h ứ n g cứ.
D o vậy việc fr'inh b ày m ộ t nghiên :ứu
theo p h ư ơ n g p h áp d â n tộc học phải theo ĩiột
s ố n g u y ên tắc sau:
Vị thê' xă hội của n h à ngh iên cứu tr>ng
q u ẩ n th ế p h ải đư ợc đ ịn h rõ.
- M ô tả nghiệm th ế rõ rà n g chi tiẻí vể
h o àn cảnh và m ôi trư ò n g xẵ hội.
Các khái niệm và th ự c địa của nghiên líu
p hải đ ư ợ c đ ịn h rõ và chi tiết.
P hư ơ n g p h á p n g h iên cứ u c ủ n g phài đrọc
m ô tả chi tìẽ i và rõ ràng.
4.3. Tinh chSi của nghiên cứu theo phương p á p
dân tộc học
- Q uá ữ ìn h N C d iễn ra tại th ự c địa, tnng
m ôi trư ờ n g tụ n h iên của ng h iệm thê^ Vỡisự
 Lê Hùng Tiêh / Tạp chí Khoa học DHQGHN, Ngoại ngữ 24 (2008) Í2-2J
can thiệp củ a n h â nghiên cứ u d ư ọ c g iãm ỉói
m ứ c tôì đa.
* M ang tính lãu dài, đòi hòi nhiểu thời gian.
- Có tính h ợ p tác cao.
- Chú trọ n g giải th u y ết chiểu sâu.
• T ính h ữ u cơ cao.
4.4. Tiêu chỉ đảnh giả một nghiên círu theo
phương pháp dàn tộc học
- Chọn lựa nhóm nghiệm th ế với tiêu chí rõ
ràng, lỏgíc và d ễ nhận diện làm đôì tượng N C
- K hông h ư ớ ng nghiệm th ế trả lòi theo
n h ữ n g khái n iệm sẵn cỏ của ngư ời N C qua
các câu hỏi đ ịn h sẵr.
- Yêu cãu nghiệm Ih ể m iêu tả h àn h động
và s ự việc k h ô n g th ế hiện lình càm , q u an
niệm , đ á n h giá hoặc ý nghĩa.
- Lập d a n h m ục các h àn h vi, sự việc, thòi
gian, người; tìn h cầm biêu lộ, và tâ't cả n h ừ n g
gi xảy ra tro n g cuộc p h ỏ n g vâh.
- Phân lập ý nghĩa qua viộc so sánh
n h ử n g hiện tư ự n g có q u an hệ gãn gũi n h ư n g
đỏĩ lập nhau.
- S ư u tập n h ù n g câu ch u y ện m inh họa các
bình ciicn và nguyên tắc văn hoá.
- N ên hieu văn hoá n h ư là sự đ á p trà
n h ằm m ục đích thích ứng.
- Sưu tập tâ't cả mọi thứ, d ặc biệt lư u ý cảc
b ằn g chứ ng là hiộn v ậ t (tranh ảnh, b ản đổ,
các đ ô ì thoại đ ư ợ c ghi âm , h ú ì lích liôn q u an
tái đ ể tủi).
• C uôì cù n g nên d à n h thòi gian xem xét
n ghiên cứu d ử liệu đ ă th u th ập ih ư ò n g
xuyên tại các thời đỉem có ý nghĩa n h ấ t
5. So sá n h d ặ c điẻm củ a h ai p h ư ơ n g p h ip
n g h iẻ n cửu
N ghiỏn cứ u thục nghiệm và n g h icn cứu
d ân tộc học là hai p h ư an g p h á p nghiên CÚM
th u ộ c hai cực cùù dải tiệm tiêh vế p h ư ơ n g
p h áp nghiôn cứ u. Xét v ề th ế giới q u a n của
17
n h à nghiên cứ u, p h ư ơ n g p h á p và kỹ th u ật
tìên h àn h ngh iẻn cứ u thì hai loại nghiên cứu
n ày rắ) khác nhâu, dôi khí dôl lập nhau. H ay
so sán h hai ngh ỉẽn cứu thự c nghiệm và
ngh iên cứ u d â n tộc học cụ th ế đ ể thây rõ hơn
s ự khác n h au này.
5.1. Nghiên áfi4 thực nghiệm
"K huỵẽh khích việc tự giám sát trong học viẽl
của sinh viên T rung Q uoc" của W ang Xiang -
ELT Journal V olum e 58/3 July 2004, O xford
U niversity Press [6].
Lỉnh vực NC: D ạy tiếng Anh
C âu hỏi NC:
Có thế h u âh luyện sừih viên sử dụng
p hư ơ ng ph áp tự giám sát m ột cách thành ửiạo?
P h ư ơ n g p h á p tự giám sát cỏ tác đ ụ n g
n h ư th ế nào đôì với kỹ năm g viẽ't?
• Thái độ của sinh viên đôì với phương
p h á p tự giám sát?
Nghiệm thể:
H ai lớ p học tiẻhg Anh làm thành hai
n hóm theo cách p h ân loại tự nhiên:
N h ó m thự c ng h iệm gổm 29 sinh viên
gổm 4 nam và 25 rvử.
N hóm đôì chứ ng gổm 29 sinh viên gõm 5
nam và 24 nữ.
Phương pháp:
Thực nghiệm : N hóm đỏì ch ứ ng với
p h ư ơ n g p h á p d ạy Iruyen Ihống, nhóm thực
nghiộm với p h ư ơ n g p h á p mới.
M ò tả thực nghiệm: Cà hai n hóm đư ọ c dạy
m ột khoả học v iò \ tiêng Anh 12 tu ẩn trong đó
n hóm thự c nghiệm đ ư ợ c h u ấn luyộn phư o n g
p h á p ìự giám sá t (se!í*monitoring), nhóm đôl
ch ử n g khỏng đ ư ợ c h u â h iuyộn p h ư ơ n g p h áp
này. T rư ớ c và sau khoá học cá hai nhỏm
đ ư ợ c kiếm tra đ ê đôì chứ ng két quả. Lớp
thự c nghiộm đư ọ c h u â h luyện p h ư o n g pháp
tự giám sát tro n g hai buổi học m ỗi buổi 80
p h ú l q u a làm việc nhóm . Cả hai lóp được
y eu cẩu viêì 4 bài luận, hai tu an 1 bài. Lóp
18 u Hùng T u n / Tạp chí Khoa học DHQCHN. Ngoại ngữ 24 (2008) 12-21
thự c nghiệm đ ư ợ c chia ử íàn h 4 n h ó m thảo
luận, m ỗi sinh viên đ ư ợ c yêu cầu v iêl tự
nhận xét d u ú i d ạn g chú giái cạnh các bài
luận củ a m ình v ể nội d u n g , k ết câu tổ chức
và hình thứ c ngôn ng ữ . Sau khi th ảo luận
nhóm , sin h viên tự n h ậ n xét lại b ài củ a m ình
và cuôì cùng với sự g iú p đ õ củ a giàng viên
đọc soát ỉại bài luận. C ác chú giải đ ư ợ c tập
h ợ p và th ố n g kê, p h ân loại th à n h ba nhóm :
nội d u n g , tố chức và h ìn h th ứ c ng ô n ng ữ . Bài
kiếm tra viết cũ n g đ ư ợ c ch ấm theo ba tiêu chí
nội d u ng, tố chứ c và hình th ứ c ng ô n ngữ.
Đ iếm của hai lẩn kiếm tra đ ư ợ c p h â n tích so
sánh b ằn g p h é p kiểm đ ịn h T v ó i n h ó m đôì
chứng. Kết q u á kiếm tra sau th ự c nghiệm của
các n h ó m n h ò tro n g n h ó m th ự c nghiệm cũ n g
đư ợ c so sánh b ằn g phân tích p h ư o n g sai m ột
chiểu (one w ay ANOVA). C uôì cù n g nhóm
th ự c nghiệm trả lòi m ộ t b ản g câu hỏi và m ột
sô' đại diện n h ó m {9 sin h viên) đ ư ợ c p h ỏ n g
v âh đê’ tìm hiếu thái đ ộ và n h ậ n xét của
ngư ò i học v ề p h ư ơ n g p h á p mới.
Tiến trình nghiên cứu: Xuâ't p h á t từ câu hỏi
N C đ êh d ử liệu và cuồl cù n g là k êỉ luận
Kiểit loại d ữ liệu: Đ iếm củ a h ai bài kiểm tra
tn ió c và sau thự c nghiộm .
Kiểu loại phấn tích: Đ ịnh lượng, p h ân Hch
kiếm đ ịn h T (T íest) v à p h â n tích p h ư ơ n g sai
m ột chiều (one w ay ANOVA).
Kéĩ quả thực nghiệm: C hi có n h ó m có kêí
q u ả tô't tro n g bài kiếm tra sa u th ự c nghiệm
cho thây sự tiến bộ rõ rệt so với n h ó m đôl
chứ n g v ê nội d u n g và tổ chứ c cú a b ài luận.
N hổm này cũ n g tỏ th ái đ ộ tích cực với
p h ư ơ n g p h á p m ới và có th ế tiếp n h ận được
p h ư ơ n g p h á p tự giám sát tro n g học viê’t luận
tìêhg A nh. Sự Hê'n bộ cù a n h ó m n ày cũ n g chi
đ ư ợ c th ế hiện ở m ặt nội d u n g và tố chứ c cùa
bài lu ận m à k h ô n g thấy ở các m ặ t khác n h ư
h ìn h thứ c ng ô n ngừ. Các n h ó m có k êt quả
th âp k h ông có tiêh bộ rõ rệt n ào so với n hỏm
đdì chửng. K ê\ luận đ ư ợ c rú t ra củ a nghiên
cứ u là p h ư ơ n g p h á p tự giám sá t có h iệu quả
đốì vói việc nàng cao ch ất lư ợ n g nội d u n g và
tổ chức cũa bài lu ận viê't cùa sin h viên, đặc
biệt là h ữ u hiệu với n h ữ n g sinh viên giòi.
T uy nhiên đôl vói sinh viên b ìn h th ư ờ n g và
các m ặt khác cúa bài lu ận nó không có tác
d ụ n g rô rệt.
5.2. Nghiên cứu dãn tộc học
" V ẽ khái niệm văn hoá Iroìig các bài giản^
bằng ngôn ngữ th ừ hai" (O n the N otion oí
C u ltu re in L2 Lectures), Tác giả: Flow erdew
và M iller [TỊ.
Lĩnh vự c nghiên cứu: N g ô n n g ữ và văn hoá
C áu hỏi nghiên cứu:
Tim hiếu khoảng cách và bâ't đổng văn hoá
giữa giảng viên đ ào tạo tại phưcmg Tây và iinh
viên thuộc văn hoá ngoài phư o n g Tây to n g
các bàj giảng bằng ngôn n g ữ ứiử hai.
Phương phâp nghiên cứu:
- Thòi lượng: 3 năm
- M ột nghiên cứ u thí điểm (pilot sítd y )
trư ó c đ ó đư ọ c tiến h à n h tại K hoa C o khí C hế
tạo m áy, C ity U niversity of H ongkong.
- Vai Irò cúa n h à ngh iên cứu; Q u a r sál
khách q u an (non- p artic ip a n t observer)
• P h ư o n g p h á p th u th ập d ữ liệu:
+ Bảng câu hỏi k h ảo sá t v à phòng vân
d à n h cho giảng viên trư ớ c và sau khoá họ:
+ N h ậ t ký
+ Đàng câu hỏi k h ảo sát v à phỏng •'ân
d à n h cho sin h viên tro n g kh o á học.
+ Ghi chép th ự c đ ja (field notes)
+ T hảo luận và q u a n sát
+ T ư ờ ng trình cá n h â n (self-report)
+ Ghi âm và ch ép ra p h iê n bản
+ T hu th ập các cứ liệu hiện v ậ t khác
• P h ư o n g p h á p xử lý d ữ iiệu:
+ T hu th ập d ử liệu từ nhiếu nguổn kiác
n h a u và thảo luận v ê d ừ liệu.
 Lê Hùng Tiêỉt / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 24 (2008) 12-21
* Hai nghiẽn cứu viên xử lý song song đ ể
đ ám bảo y è u tố khách q u an và chừih xác (phép
ỉam giác đạc trong xử lý d ử liệu định tính).
+ C họn lựa d ữ liệu n h iẽu lẩn đ ể ph ân ioại
bản g w ord processor.
+ Làm việc lại vói giảng viên và sinh viên đ ể
bổ sung ửiêm d ữ liệu và kiểm nghiệm giả thiẽỉ.
+ Kiếm nghiệm các k ể \ luận tro n g các
b u ố i th u y ết trìn h khác.
+ Tổ chức các b u ổ i thảo luận với các
nghiệm th ế mời.
+ Lập các giả thiêí qua các cuộc phòng vâh.
4* H in h th à n h dẵn các m ẫ u củ a '"khung
v ă n hoá".
Tiến trình nghiên cứu:
T ừ giả thiẽVvấn đ ể - d ữ liệu - giả Ihièt
m ói • k ê ỉ - lu ận /h ìn h m ẫu
Kiểu loại d ữ liệu:
Đ ịn h tính (kết q u ả b ản g hòi, ghi chép
th ự c địa, ghi âm , hiện v ậ t v.v...)
Kiểu loại phân tich:
Đ ịn h tính: giải th u y ê l ý n g h ĩa v ăn hoá
cù a hiện tư ợng trong hệ th ô n g n g ử nghĩa cú a
m ộỉ cộng đổ n g vàn hoá íiêh tỏ i xác lập
m au /m ỏ hình,
Kêĩ quả nghicn cứu:
• C ác hình m ẳu tạo nên " k h u n g v ăn hoá"
cho việc sử d ụ n g ngôn n g ữ Ihứ hai n h ư m ột
p h ư o n g tiộn giáo d ụ c đ ã d ư ọ c lập ra qua
p h â n tích d ữ liệu gổm:
+ V ăn hoá d ân tộc
Phương pháp thực nghiệm
Dtỉừng hirớng chỉnh yêu: Diỉn dịch
B5l đẩu từ một giả thuyỏviý thuyC’t
Tim kiếm bàng chửng đố:
• Khảng định giả Ihuyêt hoặc
• Phù nhận giả thuyct
Nghiên cứu DỊnh ỉirợng:
Tỉm hicu dặc tinh/nguyOn nhân của các hỉện tượng xã
hội không tinh đch tinh trạng chũ quan của các cá thể
Do lường có sắp đặt và can thiệp
Mang tính khách quan
ít dử liộu và giải thuyết
Hướng tói sản phấm
19
+ V ăn h o á đ ịa p h ư ơ n g
+ V ản h o á học th u ật
+ V ăn h o á chuyên ngành
Ý ng h ĩa ứ n g d ụ n g tro n g giáo dục:
+ Lưu ý sính viên vẽ đặc đ iểm văn hoá
tro n g các bài g iản g bằn g ngôn n g ữ th ứ hai
+ T ập h u â h giảng viên v ế sự khảc biệt văn
h o á trên
+ L ư u ý tói các đặc thù v à khác b iệt văn
h o á khi g iản g d ạ y 4 kỹ nản g n g ô n ngữ
+ Luxi ý tới nội d u n g và các khía cạnh văn
hoá của bài giảng bằng ngồn ng ư th ứ hai bằng
cách thảo luận v ể các giả đ ịn h v ế vằn hoá và
đôỉ lập chúng với văn hoá phương Tây.
+ N âng cao n h ậ n Ihửc v ể v ăn hoá tiến tói
s ự hiểu biẽ't và hoà h ợ p lẫn n h âu gỉữ a các
n ển văn hoá.
N h ận xét so sánh hai p h ư ơ n g pháp:
P hư ơ n g p h á p th ự c nghiệm và phư o n g
p h á p d ân tộc học là hâi cách thứ c nghiên cứu
ngôn n g ữ ứ n g d ụ n g có xuất p h á t điểm khác
n hau. Đ ó là hai đ ư ờ n g hư óng tiếp cận và tìm
hiếu vẽ th ế giới th ự c tại là qui nạp và diễn
dịch, giữ a hai p h ư o n g p h á p d ịn h lư ợng và
đ ịn h rinh tro n g n ghiên cứu, giữ a hai cách
a h ỉn n h ậ u vS lỷ" cùd I\\\ầ ngỉúciì cửu;
chăn lý tổn tại khách quan bên ngoài ý thứ c
và chân lý là sán p h ẩm cúa p h ả n án h chủ
q u a n của ý thức. D ưới đây là m ộ t s ổ khác
biệt cơ b ản của hai p h ư ơ n g pháp:
Phượng pháp dân tộc học
Dirờng hướng chính yểu: Qui nạp
Bắt đẩu từ các bằng chửng/híộn tượng dơn lố
Tim kiemythic't lập cảc môỉ licn hệ giửâ các hiộn
tượng đơn lỏ
Tạo lập các ket luậa nguyên tẳc lý thuyết trỏn
cơ sò các môi ỉiôn hộ dă tìm thay.
Nghiin cứu Định thứĩ:
Quan tăm tói việc tìm hiếu hành vi con ngưòi
qud cách giải Ihuyếi của ngưòi nghỉẽn cứu
Quan sáỉ một cách tv tứiiÌTx, khỏng có sằp
đặựcan thiệp của nhà nghiên cửu
Mang tính chú quan
20 u Hufig Tiêh / Tạp chi Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngừ 24 (2008) 12-21
Nguyên ỉắc:
• Tập trung vảo môi quan hộ nhẳn quả giũa các bicn
thế từ bỏl cánh
• Mang tmh phân Ỉỉch cao
ứng dụng kêĩ quả:
Khái quáỉ từ màu song quẵn thố
Hai p h ư ơ ng p h á p nghỉèn cứu này là công
cụ cơ bản trong nghiên cứu N N H Ư D . C húng
có những điểm m ạ n h khác nhau và đểu là cách
tiệm cận h ữ u hiệu vói thực tại trong NN HƯ D.
Điếu quan tĩọ n g không phải là p h ư o n g pháp
nao tô't hon m à là s ử dụ n g chúng p h ù h ọ p vói
đôi tượng v ả m ục tiêu ngKiẽn cứu.
T hực tiễn n g ô n n g ữ học ứ n g d ụ n g ở Việt
N am đ a n g rấ t cãn n h ử n g n g h iên cứ u nghiêm
túc đ ế giải quyêlt n h iểu vấn đ ẽ cap bách trong
giáo d ụ c ngoại ngử / dịch th u ậ t v.v... N hữ ng
bất cập. yếu kém tro n g dạy và học ngoại n gữ
cho n g u ò i Việt N a m p h ẩn nào cỏ nguyên
n h ân từ yêu kém tro n g nghiên cứ u ng ô n n gử
học ứ n g d ụ n g , vói p h ãn lón đ a n g đ ư ợ c tiến
h àn h thiếu p h ư ơ n g p h áp bai bản và công cụ
h ữ u hiệu. Đ ể khắc p h ụ c tổn tại này cẩn có kê'
hoạch đ ào tạo đội ngu làm nghiên cứu
N N H Ư D m ộ t cácK bàì b in . r h u a n g p h áp
nghiên cứ u N N H Ư D phải Irỏ th à n h m ôn học
cẩn thiết tro n g các chư ơng trìn h đ ào tạo giáo
Có cản cứ, giàu dư iiộu
Hưóng ìớĩ quá trinh
Nguyên tắc:
• Bôl cảnh là tâm đi em nghicn cứu
• Mang Hnh tống hợp cao
ứ ng đụng kẽĩ qui:
So sánh và chuyến giao
viên ngoại n g ữ ó trin h đ ộ cao và n h ữ n g
ngư ời làm công lác ngh iên cứ u v ể ngoại ngữ .
T ài lỉệ u tham k h ả o
(1] D. Nunaa Research Methods in Language Uơrvin^,
Cambridge: CUP, 1992.
Ị2) G. VViskcr, The Postgroíiuứlc Ríscarch Ịiatưibook,
New York: Palgravc, 2001-
[3] c. Chaudroa Second Langiuĩge ClỉissrootTĩs:
Rrsearch on Teachin^f iĩỉiắ Líaming, New York:
CUP, 1988.
Ị4] L. Van Ucr, Ttte Cĩũssroom and tlỉe Language
Uamer, London: Longman, 1988.
(5) J.D. Brown, Understanding Research in Second
hingwige liaming: A Teacher's Cuidi to Statistics
and Research Design, New York: CUP, 1988,2002.
[6] Wang Xiang, "Encouraging sclf-moniloring",
ELT lournai Oxford University Press, 58
(2004)238.
[7\ Flowcrdpw and Millof, "On ihc Nolion of
Culture in u Lectures', TESOl QUARTERLY
29 (1995)346.
 Lê Hùng Tiềh / Tạp chi Khoa h()c ĐHQGHN, Ngoại ngũ 24 (2008) 12-21 21

Experimental and ethnographic research:

two major research metiiods in applied linguistics

Le Hung Tien

Department o f Posi'Craduate Studies, Coỉỉege o f ĩoreÌỊỊn Language,

Vietnam Naiionai U niversity, Hanoi, Pham Van D ong Street, Cau d a y , Hanoi, Vietnam

The p a p e r discusses in detail som e com m on m eth o d s in ap p lied Im guistics research w ith a
focus o n tw o m ajor m ethods: experim ental and eth n o g rap h ic an d problem s related to applied
linguistic research in V ietnam . The m ain points of the p a p e r are as follows:
• Som e basic theoretical issues in app lied linguistics research.
- T w o m ajor m ethods: ex p erim en tal an d ethnographic.
- F u n d am en tal concepts, techniques an d differences betw een the tw o m ethods.
- P ro b lem s related to ap p lied linguistic research in Vietnam .