ปรากฏการณ์ธรรมชาติ ม ต้น

หน่วยที่ 1
โลกของเราไม่เคยอยู่นิ่ง
จริงๆ แล้วโลกของเราไม่เคยอยู่นิ่งหรอก
นักวิทยาศาสตร์บอกว่า การไม่อยู่นิ่งของโลก
ทำ�ให้เกิดปรากฏการณ์ทางธรรมชาติมากมาย
เดี๋ยวนี้ มีแผ่นดินไหว
ภูเขาไฟระเบิดเกิดขึ้น
ที่โน่นที่นี่เรื่อยเลย
ที่มาของภาพ : Earth Science World Image Bank

(http://www.earthscienceworld.org/images)
ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 1

เปลือกโลก
เนื้อโลก โลกของเรามีอายุประมาณ 4,600 ล้านปี
แก่นโลกชั้นนอก ชั้นนอกสุดของโลกเป็นหิน เรียกว่า เปลือกโลก (Crust)
ใต้ชั้นเปลือกโลก เรียกว่า เนื้อโลก (Mantle)
แก่นโลกชั้นใน และแกนในสุดของโลก เรียกว่า แก่นโลก (Core)
ซึ่งแบ่งเป็นแก่นโลกชั้นนอก และแก่นโลกชั้นใน
เปลือกโลกประกอบด้วย เปลือกโลกภาคพื้นทวีป (Continental crust)
และเปลือกโลกใต้มหาสมุทร (Oceanic crust)
เปลือกโลกใต้มหาสมุทร เปลือกโลกภาคพื้นทวีป
เปลือกโลกใต้มห�สมุทร
มีคว�มหน� 5 - 10 กม. เปลือกโลกหนา
เปลือกโลกภ�คพื้นทวีป 0 - 70 กม.
มีคว�มหน� 15 - 40 กม. เนื้อโลก
บางแห่งอาจหนามากกว่า 65 กม. ความลึก 2,900 กม.
แร่เหล็กหลอมเหลว
ความลึก 5,100 กม.
แก่นโลกชั้นนอก แก่นโลก
แก่นโลกชั้นใน
แร่เหล็ก
ภาพดัดแปลงจาก :
http://www.msnucleus.org
ความลึก 6,370 กม.
แผ่นเปลือกโลก
คว�มร้อนภ�ยในชั้นโลกที่มีก�ร
เปลือกโลกไม่ได้เป็นแผ่นเดียวกัน แต่เป็นแผ่นเปลือกโลกหลายชิ้นต่อกัน เคลื่อนที่ ทำ�ให้แผ่นเปลือกโลก
เปรียบได้คล้�ยกับไข่ที่เปลือกกะเท�ะ เคลื่อนท่ี่ต�มไปในทิศท�งต่�งๆ
โดยแผ่นเปลือกโลกลอยอยู่บนหินเนื้อโลกส่วนบนที่มีลักษณะไหลหนืด อยู่ตลอดเวลา
แผ่นฮวนเดฟูกา แผ่นยูเรเซีย
แผ่นอเมริกาเหนือ แผ่นฟิลิปปินส์
แผ่นแคริบเบียน
แผ่นอราเบียน แผ่นแปซิฟิก
แผ่นโคโคส แผ่นแอฟริกา
แผ่นแปซิฟิก แผ่นนัซกา
แผ่นอินเดีย
แผ่นสโกเซีย ออสเตรเลีย
แผ่นแอนตาร์กติก ภาพดัดแปลงจาก :
http://www.enchantedlearning.com/
2 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

กิจกรรม 1.1
ไขชั้นโลก และแผ่นเปลือกโลก
แบ่งเป็นกลุ่มละ 3 - 5 คน
อุปกรณ์ : ดินน้ำ�มัน 4 ก้อน (4สี) ต่อ 1 กลุ่ม
1. นักเรียนปั้นดินน้ำ�มันเป็นทรงกลม โดยปั้นเป็น 4 ชั้น
2. ตัดครึ่งก้อนดินน้ำ�มันที่ปั้นเป็น 2 ส่วน
• ระดมคว�มคิด เพื่อเปรียบเทียบเชื่อมโยง ชั้นของก้อน
ดินน้ำ�มันที่ปั้น กับชั้นของโลก
• ว�ดภ�พชั้นของโลก พร้อมชื่อของชั้นโลกแต่ละชั้น
ระดมคว�มคิดเห็น และเขียนอธิบ�ยง่�ยๆ เพื่อเปรียบเทียบเชื่อมโยงชั้นของดินนำ�้มันที่ปั้น กับชั้นของโลก
อุปกรณ์ : ไข่ต้ม 1 ฟอง หรือ ลำ�ไย 1 ลูก / คน

1. แกะเปลือกไข่หรือเปลือกลำ�ไยออกเป็นแผ่นเล็กๆ
2. นำ�แผ่นเปลือกเล็กๆ ประกอบเข้�ที่เดิมของไข่หรือลำ�ไย
• สังเกตแผ่นเปลือกเล็กๆ ที่ประกอบ และรอยต่อระหว่�ง
แผ่นเปลือก
• เขียนอธิบ�ยง่�ยๆ เพื่อเปรียบเทียบ แผ่นเปลือกไข่
หรือ เปลือกลำ�ไยกับแผ่นเปลือกโลก
ระดมคว�มคิด และเขียนอธิบ�ยง่�ยๆ เพื่อเปรียบเทียบเชื่อมโยงแผ่นเปลือกไข่ หรือ
เปลือกลำ�ไยกับแผ่่นเปลือกโลก

กิจกรรมที่ 1.2
แผ่นเปลือกโลกเคลื่อนที่
ภูเขาไฟ
ภูเขา
เปลือกโลกภาคพื้นทวีป ภาคพื้นทวีป
มหาสมุทร
การเกิดของ ร่องลึกใต้
ภูเขาไฟใต้น้ำ� มหาสมุทร
เปลือกโลกใต้มหาสมุทร เปลือกโลกยกตัวขึ้น
เปลือกโลก 2 แผ่น เปลือกโลก 2 แผ่น แมกมา

เคลื่อนที่เข้าหากัน เคลื่อนที่แยกออกจากกัน
มุดตัวลง แมกมา
เนื้อโลกชั้นบน
แมกมา
เนื้อโลกชั้นบน

โยงเส้นจับคู่ภาพคำ�อธิบายการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก
- ภาพทางซ้ายแสดงรูปแบบการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก
- ข้อความทางขวาเป็นคำ�อธิบายรูปแบบการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก
แผ่นเปลือกโลกสองแผ่น
เคลื่อนที่สวนทางกัน
โลกชั้นนอกที่เป็นของแข็ง (Lithosphere)
เคลื่อนที่แยกจากกัน
เคลื่อนที่เข้าหากัน

จำ�ลองก�รเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก
อุปกรณ์
1. ขนมปังแครกเกอร์ 8 - 10 แผ่น/กลุ่ม
2. แยมสตรอเบอร์รี
3. กระดาษ หรือ ถาดรองรูปสี่เหลี่ยม
4. อุปกรณ์รองกันเป„้อน
ก�รทดลองที่ 1 จำ�ลองแผ่นเปลือกโลกที่แยกออกจ�กกัน
1.1 ว�งขนมปัง 2 แผ่นให้ติดกันบนแยมสตรอเบอร์รี

1.2 ค่อยๆ เคลือ่ นแผ่นขนมปังออกจ�กกัน
1.3 สังเกตสิ่งที่เกิดขึ้น

การทดลองที่ 2 จำ�ลองแผ่นเปลือกโลกที่เคลื่อนที่เข้าหากัน
2.1 วางขนมปัง 2 แผ่น บนแยมสตรอเบอร์รี ให้ห่างกันประมาณ 3 เซนติเมตร

2.2 ค่อยๆ เคลือ่ นแผ่นขนมปังเข้าหากัน จนชนกัน และออกแรงดันให้ชนกันต่อไปอีก
การทดลองที่ 3 จำ�ลองแผ่นเปลือกโลกที่เคลื่อนที่ผ่านกัน หรือสวนทางกัน
3.1 วางขนมปัง 2 แผ่นให้ติดกันบนแยมสตรอเบอร์รี

3.2 ค่อยๆ เคลือ่ นแผ่นขนมปังเคลื่อนที่ผ่านกัน หรือสวนทางกัน

ระดมความคิด และเขียนอธิบายง่ายๆ ให้เห็นถึงสิ่งที่เกิดขึ้นกับแผ่นขนมปัง
ที่เชื่อมโยงกับการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก

แผ่นดินไหว
ภาพแสดงตำ�แหน่งการเกิดเหตุแผ่นดินไหวในประเทศญี่ปุ่น
ณ วันที่ 11 มีนาคม 2554
ขนาดแรงสั่นสะเทือน 9
เกาหลีเหนือ
วันที่ 11 มี.ค. พ.ศ. 2554 มีรายงานการเกิด เกาหลีใต้ ญี่ปุ่น

จีน
แผ่นดินไหว ที่เกาะฮอนชู จังหวัดมิยะงิ
ประเทศญี่ปุ่น แผ่นดินไหวที่เกิดขึ้น
วัดขนาดแรงสั่นสะเทือนได้ขนาด 9.0
ความแรงทำ�ให้อาคารสูงในกรุงโตเกียว
เกิดแรงสั่นสะเทือน และแผ่นดินไหวครั้งนี้
ทำ�ให้เกิดสึนามิสูงประมาณ 10 เมตร
เคลื่อนที่เข้าจู่โจมถล่มเมืองเซ็นได
อเมริกาเหนือ
แผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย
ขนาดแรงสั่นสะเทือน 9.0
แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิก
แผ่นเปลือกโลกฟิลิปปินส์
แผ่นดินไหวครั้งนี้ เกิดขึ้นจาก
การเคลื่อนที่ชนกันของแผ่นเปลือกโลก 2 แผ่น คือ
แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิกกับแผ่นเปลือกโลกอเมริกาเหนือ

แผ่นดินไหว คือ ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดจากการสั่นสะเทือนของพื้นผิวโลก เนื่องจากมี
การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกข้างใต้
ตัวอย่างภัยพิบตั ทิ เ่ี กิดจากแผ่นดินไหวใต้ทะเล ทีเ่ กาะฮอนชู ประเทศญีป่ นุ่ เมื่อวันที่ 11 มีนาคม พ.ศ. 2554
วัดแรงสั่นสะเทือนได้ 9.0 เมืองบริเวณชายฝั่งทะเลถูกคลื่นสึนามิเข้าจู่โจม อาคารบ้านเรือน รถยนต์ถกู
พัดพาไปกับกระแสน้ำ� พื้นที่เกิดเหตุมีเพลิงไหม้และดินถล่มตามมา ระบบสื่อสารถูกตัดขาด รถไฟใต้ดิน และ
รถไฟความเร็วสูงหยุดให้บริการ เตาปฏิกรณ์ปรมาณูของโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ได้รับความเสียหาย การเกิดภัยพิบัติ
ครั้งนี้ มีผู้เสียชีวิตกว่า 20,896 คน หายสาบสูญมากกว่า 4,647 คน บ้านเรือนเสียหายกว่า 332,395 หลัง
(ภาพหน้า 17)
ตัวอย่างภัยพิบัติท่เี กิดแผ่นดินไหวบนแผ่นดิน
ในเขตชุมชน ที่ประเทศเฮติ เมื่อวันที่ 12 มกราคม
พ.ศ. 2553 แรงสัน่ สะเทือนวัดได้ 7.0 ทำ�ความเสียหาย
เกิดตามมาอย่างรุนแรงมาก เนื่องจากจุดศูนย์กลาง
การเกิดแผ่นดินไหว อยู่ห่างจากเมืองเพียงแค่ 25
กิโลเมตร ในระดับลึกใต้ผิวโลกประมาณ 13 กิโลเมตร
การเกิดภัยพิบัติครั้งนี้ทำ�ให้มีผู้เสียชีวิต 316,000 คน
ผู ้ ค นได้ ร ั บ ผลกระทบขาดที ่ อ ยู ่ อ าศั ย ประมาณ
1,300,000 คน บ้านเรือนเสียหายกว่า 97,294 หลัง
ที่มาของภาพ : http://www.eqclearinghouse.org
ตัวอย่างข้อมูลสถิติการเกิดแผ่นดินไหวในประเทศต่างๆ และยอดจำ�นวนผู้เสียชีวิต
ขนาดแรง จำ�นวน
ปี พ.ศ. วัน/เดือน ตำ�แหน่ ง ที เ
่ กิ ด
สั่นสะเทือน ผู้เสียชีวิต
2555 11 เมษายน 8.6 นอกฝั่งตะวันตก 113
ของเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย
2554 11 มีนาคม 9.0 ใกล้ฝั่งตะวันออกของเกาะฮอนชู ประเทศญี่ปุ่น 20,896
2553 12 มกราคม 7.0 ประเทศเฮติ 316,000
2552 20 กันยายน 7.5 นอกฝั่งตะวันตกของเกาะสุมาตรา 1,117
ประเทศอินโดนีเซีย
2551 12 พฤษภาคม 7.9 ทางตะวันออกของมณฑลเสฉวน ประเทศจีน 87,587
2547 26 ธันวาคม 9.1 นอกฝั่งตะวันตก ทางตอนเหนือ 227,898
ของเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย
(ข้อมูลจาก USGS ณ วันที่ 27/09/55)
การวัดขนาดและความรุนแรงของแผ่นดินไหวมี 2 แบบ คือ
1) วัดขนาดพลังงานทีแ่ ผ่นดินไหวปล่อยออกมา ณ บริเวณศูนย์กลางแผ่นดินไหว ทีน่ ยิ มใช้มี 2 มาตรวัด
คือ ก) มาตราแมกนิจดู (Moment magnitude scale) เช่น รายงานว่ามีแผ่นดินไหวขนาด Magnitude 7 (M7)และ ข)
มาตราริกเตอร์ (Richter scale) เช่น รายงานว่ามีแผ่นดินไหวขนาด 8 ริกเตอร์ ปัจจุบนั หลายประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา
อังกฤษ ได้เปลีย่ นมาใช้มาตราแมกนิจดู เพราะสามารถวัดแผ่นดินไหวทีม่ ขี นาดใหญ่ได้ดกี ว่ามาตราริกเตอร์
2) วัดความรุนแรง ความรู้สึกของผู้คน การสั่นไหวของอาคาร ความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สิน
ได้แก่ มาตราเมอร์แคลลี่ (Mercalli scale) เช่น รายงานว่ามีแผ่นดินไหวระดับ 10 เมอร์แคลลี่
ภาพจำ�ลองการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก
แผ่นเปลือกโลกเคลื่อนที่สวน
ทางกัน
เลื่อนขึ้น
แผ่นเปลือกโลกเลื่อนลง แผ่นเปลือกโลก แผ่นเปลือกโลกเลื่อนขึ้น
เลื่อนลง
รอยเลื่อนปกติ รอยเลื่อนย้อน รอยเลื่อนตามแนวระดับ
ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก http://www.dnr.sc.gov/geology/images/Fault_Figure.jpg
ปรากฏการณ์แผ่นดินไหวเกิดขึ้นมากหรือบ่อยที่บริเวณรอยต่อของแผ่นเปลือกโลก เนื่องจากแผ่นเปลือกโลก
แต่ละแผ่นลอยอยู่บนหินร้อนไหลหนืดข้างใต้ที่มีการเคลื่อนที่ ทำ�ให้แผ่นเปลือกโลกมีการเคลื่อนที่ด้วย
แผ่นดินไหวเกิดขึ้น
จากการที่บางส่วน
ของแผ่นเปลือกโลก
มีการเคลื่อนที่
อาจเกยกัน ชนกัน
หรือแยกจากกัน
ที่มาของภาพ : www.springnewstv.tv.com
ภาพแผ่นดินไหวที่จังหวัดเชียงราย วันที่ 5 พฤษภาคม 2557
รูปห้าแฉก แสดงตำ�แหน่งของแผ่นดินไหวที่เกิดในรอบ 50 ปี
บริเวณที่มีการเกิดภูเขาไฟระเบิดและแผ่นดินไหวบ่อย
แผ่นดินไหวเกิดขึ้นมาก
ที่บริเวณแนวรอยต่อของ
แผ่นเปลือกโลก ซึ่งเป็นบริเวณ
เดียวกันกับการเกิดแนวภูเขาไฟ
แนวแผ่นเปลือกโลกรอบมหาสมุทร
แปซิฟิก เป็นบริเวณที่เกิดภูเขาไฟ
ระเบิดมากที่สุด เรียกว่า วงแหวน
แห่งไฟ หรือ Ring of fire
(แถบสีเหลือง)
ข้อมูล : สำ�นักแผ่นดินไหว กรมอุตุนิยมวิทยา

แผ่นดินไหวใต้แผ่นดิน และใต้มห�สมุทร
แผ่นดินไหว มีจุดศูนย์กล�งก�รเกิดอยู่ข้�งในโลก
ซึ่งจุดที่เกิดอ�จอยู่ที่ใต้แผ่นดิน หรือที่ใต้มห�สมุทร
- ตำ�แหน่งจุดศูนย์กล�งแผ่นดินไหวที่ใต้โลก
เรียกว่� hypocenter (ไฮโปเซ็นเตอร์)
- ตำ�แหน่งจุดศูนย์กล�งแผ่นดินไหวที่ผิวโลก
จุดเหนือศูนย์กลางแผ่นดินไหว เรียก จุดเหนือศูนย์กล�งแผ่นดินไหว
หรือ Epicenter (อิพิเซ็นเตอร์)
จุดศูนย์กลางแผ่นดินไหว
ซึ่งตำ�แหน่งศูนย์กล�งแผ่นดินไหวที่ผิวโลกและ
ที่ใต้โลกจะอยู่ตรงกัน ทั้งนี้ถ้�ตำ�แหน่งไฮโปเซ็นเตอร์เกิดที่
ระดับตื้น จะเกิดคว�มเสียห�ยรุนแรงกว่�ที่เกิดในระดับลึก
รวมกลุ่มๆ ละ 3 คน
แผ่นดินไหว มีตำ�แหน่งศูนย์กล�งที่เริ่มต้นเกิดแผ่นดินไหวได้ทั้งที่ใต้แผ่นดิน หรือใต้มห�สมุทร
ค้นคว้�ข้อมูล ระดมคว�มคิด และเขียนอธิบ�ยง่�ยๆ ให้เห็นถึงปร�กฏก�รณ์ก�รเกิดแผ่นดินไหวใน
ภาพแต่ละภาพ
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
ขนาดแรงสั่นสะเทือน 7 ..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
จุดเหนือศูนย์กลางแผ่นดินไหว ..........................................................................................................
..........................................................................................................
จุดศูนย์กลางแผ่นดินไหว
ขนาดแรงสั่นสะเทือน 6 รอยเลื่อน ..........................................................................................................
..........................................................................................................

สืบค้นข้อมูลแผ่นดินไหว
ค้นข้อมูลการเกิดแผ่นดินไหว พร้อมใส่ภาพ และคำ�อธิบายประกอบภาพสั้นๆ
เกี่ยวกับสภาพพื้นที่ และผลกระทบที่เกิดขึ้น
ประเทศ/เมือง ขนาดแรง
วันที่ สัน่ สะเทือน สภาพพื้นที่ ผลกระทบที่เกิดขึ้น
ที่เกิดแผ่นดินไหว

จำ�ลองการสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหว
ภาพการทดลอง
จำ�ลองการเกิดแผ่นดินไหว
วัสดุและอุปกรณ์
1. แผ่นไม้อัด หรือ แผ่นกระดาษแข็ง (ขนาด 60 ซม. X 30 ซม.)
2. ลูกล้อ 4 ล้อ
3. วัตถุ 5 ชิ้น ที่มีรูปทรง ความสูง และขนาดแตกต่างกัน เช่น ทรงกระบอก ทรงสี่เหลี่ยมเตี้ย
ทรงสี่เหลี่ยมสูง ... (วัตถุแต่ละชิ้น แทน อาคารสิ่งก่อสร้างบนแผ่นดิน)
การทดลอง
1. ติดล้อ 4 ล้อที่มุม 4 มุมของแผ่นกระดาษแข็ง
2. วางวัตถุทั้ง 5 ชิ้นบนแผ่นล้อเลื่อน
3. เลือ่ นแผ่นล้อเลือ่ นให้เขย่าไป-มา จากแรงเขย่าน้อย ปานกลาง รุนแรง จนถึงรุนแรงมาก โดยสังเกตสิง่ ทีเ่ กิดขึน้
เมือ่ ทำ�การเขย่า และเขย่ารถล้อเลื่อนรุนแรงมากที่สุด
สรุปผลการทดลอง
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

โดยธรรมชาติแผ่นดินไหวเกิดขึ้นบ่อยครั้งมากในโลก แต่ส่วนใหญ่มีขนาดเล็ก มีความรุนแรงน้อย
จึงไม่ส่งผลให้เกิดภัยพิบัติ
Histeric Quaker[1900-2003]
Magnitude Depth [km]
5-6 0-70
6-7 70-300
7-8 300-700
8+
ที่มาของภาพ : http://www.noaa.gov/
ภาพข้างบนแสดงการเกิดแผ่นดินไหวปี พ.ศ. 2443 - 2546

จุดสีแดง มีศนู ย์กลางแผ่นดินไหวตืน้ ไม่เกิน 70 กิโลเมตร
จุดสีนำ�้ เงิน มีศนู ย์กลางแผ่นดินไหวอยูล่ กึ กว่า 300 กิโลเมตร
การเกิดแผ่นดินไหวที่มีศูนย์กลางอยู่บริเวณจุดสีแดงจะมีโอกาสเกิดภัยพิบัติมากกว่าบริเวณจุดสีนำ�้ เงิน

แผ่นดินไหวที่รุนแรงของโลก
ภาพแผนที่โลกที่แสดงตำ�แหน่งที่เกิดแผ่นดินไหวที่เป็นภัยพิบัติรุนแรงของโลก
5 9 2
4 78
10 11
3 6
ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก http://www.noaa.gov/
จากภาพด้านบนบอกหมายเลขการเกิดแผ่นดินไหวที่มีผลกระทบรุนแรงต่อประเทศไทย
อธิบายสั้นๆ เกี่ยวกับผลกระทบจากเหตุแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้น
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

ปรากฏการณ์แผ่นดินไหว
ตารางแสดงความสัมพันธ์ของขนาดของแรงสั่นสะเทือนกับความรุนแรงที่เกิดขึ้น
ขนาดแรงสั่นสะเทือน ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น
1 - 2.9 เกิดการสั่นไหวเล็กน้อย ผู้คนไม่รู้สึกถึงการสั่นไหว
3 - 3.9 เกิดการสั่นไหวเล็กน้อย ผู้ที่อยู่ในอาคารรู้สึกเหมือนรถไฟวิ่งผ่าน
4 - 4.9 เกิดการสั่นไหวปานกลาง ผู้ที่อยู่ทั้งภายในอาคารและนอกอาคาร
รู้สึกถึงการสั่นสะเทือน วัตถุห้อยแขวนมีการแกว่งไกว
5 - 5.9 เกิดการสั่นไหวรุนแรงเป็นบริเวณกว้าง เครื่องเรือนและวัตถุมีการเคลื่อนที่
6 - 6.9 เกิดการสั่นไหวรุนแรงมาก อาคารอาจเสียหายหรือพังทลาย
7.0 ขึ้นไป เกิดการสั่นไหวร้ายแรง อาคาร สิ่งก่อสร้างมีความเสียหายมาก แผ่นดินแยก
วัตถุที่อยู่บนพื้นถูกเหวี่ยงกระเด็น
ข้อมูลอ้างอิงจาก : กรมทรัพยากรธรณี
ตารางแสดงวัน สถานที่ ขนาดแรงสั่นสะเทือน การเกิดแผ่นดินไหวทั่วโลก
ระหว่างปี พ.ศ. 2547 - 2557
วัน/เดือน/ปี ขนาดแรงสั่นสะเทือน จุดเกิดแผ่นดินไหว
5 พฤษภาคม 2557 6.3 จ.เชียงราย ประเทศไทย
24 มีนาคม 2554 6.8 ประเทศพม่า
12 มกราคม 2553 7.0 ประเทศเฮติ
3 กุมภาพันธ์ 2552 3.0 รัฐนิวเจอร์ซี ประเทศสหรัฐอเมริกา
12 พฤษภาคม 2551 4.8 สหราชอาณาจักร
27 กุมภาพันธ์ 2551 7.9 ตะวันออกของมณฑลเสฉวน ประเทศจีน
15 สิงหาคม 2550 8.0 ใกล้ชายฝั่งประเทศเปรู
26 ธันวาคม 2547 9.1 นอกฝั่งตะวันตก ทางตอนเหนือของเกาะสุมาตรา
จากตารางข้างต้น แผ่นดินไหวที่ใดบ้างที่มีความรุนแรง และก่อให้เกิดปรากฎการณ์อะไรตามมา
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
จากตารางข้างต้น แผ่นดินไหวที่ใดบ้างที่มีความรุนแรง และก่อให้เกิดปรากฎการณ์อะไรตามมา
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

แผ่นดินไหวที่เกิดในประเทศไทย
รอยเลื่อนมีพลัง หมายถึง
แนวรอยแตกของแผ่นดิน
ที่มีการเคลื่อนที่ ซึ่งมีโอกาส
ทำ�ให้เกิดแผ่นดินไหวได้
ในประเทศไทยมีรอยเลื่อน
มีพลัง ทำ�ให้ประเทศไทย
ก็มีโอกาสเกิดแผ่นดินไหวได้
สัญลักษณ์
จังหวัด
ขอบเขตจังหวัด
รอยเลื่อนมีพลัง
จากภาพ จังหวัดใดที่ไม่อยู่ในแนวรอยเลื่อน
แผ่นดินไหวบอกชือ่ จังหวัด 2 ชือ่
1. ..............................................................................
2. ..............................................................................

ภูเขาไฟระเบิด
รายงานข่าว .....
ไอซ์แลนด์ปิดสนามบินนานาชาติ และยกเลิกเที่ยวบินภายในประเทศทั้งหมด หลังจาก
เกิดภูเขาไฟระเบิดส่งควันและเถ้าพวยพุ่งขึ้นสู่อากาศสูงถึง 20 กิโลเมตร
เมื่อวันเสาร์ที่ 21 พฤษภาคม 2554 ภูเขาไฟของไอซ์แลนด์ ซึ่งเป็นภูเขาไฟใต้ธารน้ำ�แข็งแผ่น
ใหญ่ที่สุดทางตะวันออกเฉียงใต้ของไอซ์แลนด์เกิดระเบิดขึ้น เกิดควันจากเถ้าพวยพุ่งสู่ท้องฟ้าสูงถึง 20
กิโลเมตร ทางการไอซ์แลนด์ ได้ตัดสินใจปิดสนามบิน และได้สั่งห้ามเที่ยวบินเข้าใกล้ ในรัศมี 220
กิโลเมตรโดยรอบ เนื่องจากเกรงว่าฝุ่นละอองและเถ้าจะเข้าไปในเครื่องยนต์ของเครื่องบิน และทำ�ให้เกิด
อุบัติเหตุขึ้น
ที่มาของข้อมูล : ครอบครัวข่าว ช่อง 3 http://www.krobkruakao.com
ภาพการระเบิดของภูเขาไฟกริมสว็อตน์
ภาพจากดาวเทียม
NASA MODIS satellite
ภาพแกะเสียชีวิต
ผลที่ตามมาจากการระเบิดของภูเขาไฟ
กริมสว็อตน์ทำ�ให้ลูกแกะเสียชีวิต
ภาพถ่ายจากเฮลิคอปเตอร์
ที่มาของภาพ : http://news.yahoo.com/nphotos
เถ้าธุลีภูเขาไฟ
ฝุ่นละออง
ปล่อง
ตะกอนภูเขาไฟ
ลาวา
ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก http://mail.colonial.net
แมกมา
ภาพตัดโครงสร้างภายในของภูเขาไฟ
ภูเขาไฟ หรือ volcano คือ ส่วนของเปลือกโลกที่หินร้อนหลอมเหลวใต้เปลือกโลก

สามารถปะทุออกมานอกผิวเปลือกโลกได้ โดยหินร้อนหลอมเหลวนีอ้ าจไหลเคลื่อนทีอ่ อกมาอย่างช้าๆ
หรือ อาจมีการระเบิดของแก๊สและหินร้อนหลอมเหลวดันปะทุออกมาอย่างรุนแรง
- หินหลอมเหลวที่อยู่ใต้เปลือกโลกหรือยังอยู่ในภูเขาไฟ เรียกว่า แมกมา (Magma)
- หินหลอมเหลวที่ไหลออกมาจากภูเขาไฟ เรียกว่า ลาวา (Lava)

ภูเขาไฟแบบต่างๆ
ปล่องภูเขาไฟที่ปะทุอยู่ ปล่องภูเขาไฟกำ�ลังระเบิด
ปล่องภูเขาไฟที่ดับแล้ว
ที่มาของภาพ : Earth Science World Image Bank

(http://www.earthscienceworld.org/images)
ภูเขาไฟระเบิด เกิดขึ้นจากหินร้อนหลอมเหลวและแก๊สใต้พื้นผิว
โลกมีการสะสมความร้อนสูงมาก จนเกิดแรงดันตัวเองขึน้ มาตามรอยแยก จากหลักฐานทางธรณีวิทยา
และปล่องภูเขาไฟ ทำ�ให้หินร้อนหลอมเหลวเคลื่อนที่หรือปะทุออกมา พบปล่องภูเขาไฟที่ดับแล้วใน
บนพื้นผิวโลก เกิดการไหลของหินร้อนหลอมเหลวที่เรียกว่า ลาวา และ ประเทศไทยหลายแห่ง เช่นที่เขา
มีเถ้าละเอียดฟุง้ กระจายไปในวงกว้าง หากการระเบิดของภูเขาไฟรุนแรง พนมรุ้ง ภูพระอังคาร
ผงฝุ่นเถ้าธุลีภูเขาไฟนี้จะทำ�ให้เกิดมลพิษทางอากาศ เป็นอันตรายต่อ เขาพลอยแหวน เขากระโดง ฯลฯ
สิ่งมีชีวิต หรือ การบริการของสายการบินต่างๆ ต้องหยุดให้การบริการ
ชั่วคราว
จำ�ลองภูเขาไฟ
แบ่งเป็นกลุ่มๆ ละ 3 - 5 คน
วัสดุและอุปกรณ์
1. สีผสมอาหาร (สีแดง) 1 ห่อ
2. ดินน้ำ�มัน 5 ก้อน
3. น้ำ�ส้มสายชู 250 มิลลิลิตร
4. ผงฟู 15 มิลลิลิตร (1 ช้อนโต๊ะ)
5. กระบะ ขนาด 12 X 16 นิ้ว 1 อัน
6. ขวดปากแคบ 1 ขวด ที่มาของภาพ : http://www.homeschool-activities.com/how-
to-make-a-volcano.html#.Uj_AZYb7q2F
ทำ�การทดลอง
1. วางขวดปากแคบในกระบะ
2. ปั้นดินน้ำ�มันหุ้มขวดปากแคบเป็นภูเขาไฟจำ�ลอง (โดยไม่หุ้มปากขวดปากแคบ)
3. เทผงฟูลงในภูเขาไฟจำ�ลองทางปากภูเขาไฟ
4. ผสมสีอาหารในน้ำ�ส้มสายชู
5. เทน้ำ�ส้มสายชูผสมสีลงในภูเขาไฟจำ�ลองทางปากภูเขาไฟ
6. สังเกตสิ่งที่เกิดขึ้น บันทึกผลการทดลอง และสรุปผลการทดลอง
บันทึกผลการทดลอง
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

ผลกระทบจากภูเขาไฟระเบิด
จับคู่กัน ช่วยกันคิด และเขียนอธิบายง่ายๆ
สภาพภูเขาไฟระเบิด
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
ที่มาของภาพ : http://www.fema.gov/kids/p_vol03.htm
สภาพผลกระทบที่เกิดขึ้นกับสิ่งแวดล้อม
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
ที่มาของภาพ : U.S. Geological Survey
(http://www.usgs.gov/photos) ...............................................................................................
สภาพผลกระทบที่เกิดขึ้นกับสิ่งมีชีวิต
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
ที่มาของภาพ : http://news.yahoo.com/nphotos

ตำ�แหน่งการเกิดภูเขาไฟที่สำ�คัญของโลก
แบ่งเป็นกลุ่มๆ ละ 3-5 คน
แผ่นฮวนเดฟูกา แผ่นฟิลิปปินส์
แผ่นยูเรเซีย นักธรณีวิทยาอธิบายว่า แผ่นเปลือกโลก
แผ่นอเมริกาเหนือ
แผ่นแคริบเบียน มีลักษณะเป็นแผ่นๆ ต่อกัน
แผ่นอราเบียน แผ่นแปซิฟิก ที่ลอยอยู่บนหินร้อนไหลหนืดข้างใต้
แผ่นโคโคส และภูเขาไฟส่วนใหญ่เกิดขึ้นบริเวณใกล้
แผ่นแอฟริกา
แผ่นแปซิฟิก แผ่นนัซกา แผ่นอินเดีย
รอยต่อของแผ่นเปลือกโลก
แผ่นสโกเซีย
ออสเตรเลีย
แผ่นแอนตาร์กติก
ที่มา : ดัดแปลงภาพจาก http://www.usgs.gov/
ภาพข้างต้นที่แสดงบริเวณแนวการเกิดภูเขาไฟของโลก ประเทศไทยอยู่ในแนวหรือไม่
และบอกชื่อประเทศอื่นที่อยู่ในแนว อย่างน้อย 1 ประเทศ
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
24 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ......ภัยภัพิยบพิัตบิทัตางธรรมชาติ

ิทางธรรมชาติ
สึนามิ
รายงานข่าว...
เช้าวันอาทิตย์ ที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547 หลังวันคริสต์มาส ผู้คนหลายคนกำ�ลังเพลิดเพลินกับ
การเดินชมชายหาด หลายคนกำ�ลังเล่นน้ำ�ทะเล ขณะนั้นแผ่นดินไหวได้เกิดขึ้นอย่างรุนแรงใต้ทะเลทางทิศ
ตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซียส่งผลให้เกิดคลื่นสึนามิตามมาในมหาสมุทรอินเดีย
สึนามิที่เกิดขึ้นแผ่กระจายไปถึงหลายประเทศโดยรอบมหาสมุทรอินเดีย รวมทั้งประเทศไทย คลื่นสึนา
มิเคลื่อนตัวเข้าจู่โจมชายฝั่งอย่างรุนแรงเป็นบริเวณกว้าง ทำ�ลายชายหาด สิ่งก่อสร้าง อาคารบ้านเรือน
ถนนหนทาง ผู้คนเสียชีวิตและสูญหายเป็นจำ�นวนมาก
1 2
3 4
ภาพเหตุการณ์สึนามิที่ เจดีย์ รีสอร์ท จ. ภูเก็ต ประเทศไทย วันที่ 26 ธันวาคม 2547 ถ่ายภาพโดย JOANNE DAVIS/AFP
ชุดชุกิดจกรรมเรี
กิจกรรมเรี
ยนรูยนรู
้ระดั้รบะดัประถมศึ
บประถมศึ
กษากษาเรื่อเรืง่อรูง้รรูับ้ร...ับ...ภัภัยพิบัติทางธรรมชาติ 25
สึนามิมาจากภาษาญีป่ นุ่ สึ (Tsu) แปลว่าท่าเรือ นามิ (Nami) แปลว่า คลื่น คำ�ว่า สึนามิ แสดงถึง
คลื่นใหญ่ชนชายหาด คำ�ว่า สึนามิ จึงใช้กนั ทัว่ โลก หมายถึง ชุดคลื่นใหญ่ทเ่ี กิดจากการเคลื่อนตัวของมวลน้ำ�
ปริมาณมหาศาลจากการเกิดแผ่นดินไหวใต้นำ� ้ หรือ จากการปะทุอย่างรุนแรงของภูเขาไฟใต้มหาสมุทร หรือ
จากดินโคนถล่มใต้นำ�
้
ทัง้ นีค้ วามรุนแรงของสึนามิจะมีมากน้อยเพียงใดขึน้ อยูก่ บั ลักษณะของท้องทะเล ลักษณะความตืน้ ลึก
ของพื้นชายฝั่งทะเล และความลาดของหาดที่สึนามิเคลื่อนที่เข้าจู่โจม
สึนามิเป็นคลื่นที่มีพลังมหาศาล อาจเดินทางด้วยความเร็วสูงได้ถึง 700 กิโลเมตรต่อชั่วโมง
ความเร็วนีเ้ ทียบได้เท่ากับความเร็วของเครื่องบินไอพ่น โดยสึนามิจะยกตัวขึน้ สูงเป็นแนวกำ�แพงเมื่อถึงใกล้ฝง่ั
และพาพลังน้ำ�ขึ้นฝั่งไปบนพื้นที่ได้เป็นระยะทางไกลหลายสิบกิโลเมตร
ภาพแสดงจุดเกิดสึนามิ
คลื่นยกตัว
แนวก
ารเคล
ื่อนที่
ชั้นหินเหลว
ภาพแสดงสึนามิยกตัวขึ้นเป็นคลื่นสูง ลักษณะเหมือนกำ�แพง เคลื่อนที่เข้าจู่โจมชายฝั่ง

ภาพแสดงลำ�ดับการเคลื่อนที่เข้าจู่โจมชายฝั่งของสึนามิ
1 2
3 4
5 6
ที่มา : ดัดแปลงภาพจาก http://www.acehtsunami.com/history-of-tsunamis.php
ตารางแสดงความเสียหายรุนแรงจากการเกิดสึนามิ 3 อันดับของโลก (ข้อมููลจาก NOAA)

วัน เดือน ปี ที่เกิดสึนามิ ตำ�แหน่งที่เกิดสึนามิ จำ�นวนผู้เสียชีวิต
26 ธันวาคม พ.ศ. 2547 เกาะสุมาตรา อินโดนีเซีย 227,898 คน
(ค.ศ. 2004)
28 ธันวาคม พ.ศ. 2451 (ค.ศ. 1908) เกาะเมสสินา อิตาลี 72,000 คน
พ.ศ. 2298 (ค.ศ. 1755) ทางใต้ของเปอร์ตุเกส 100,000 คน

มหาสมุทรแอตแลนติก

เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 2547 สึนามิได้เกิดขึน้ ในมหาสมุทรอินเดีย โดยมีจดุ กำ�เนิดในทะเลทางตะวันตก
เฉียงเหนือของเกาะสุมาตรา และแผ่กระจายครอบคลุม 13 ประเทศ (อินโดนีเซีย มาเลเซีย ไทย พม่า อินเดีย
บังคลาเทศ ศรีลังกา มัลดีฟส์ เซเชลส์ โซมาเลีย แทนซาเนีย เคนย่า และเยเมน) มีผู้เสียชีวิต รวม 227,898
คน เป็นการเกิดสึนามิครั้งรุนแรงเป็นอันดับหนึ่งของโลก
ขนาดแรงสั่นสะเทือน 9.1
ภาพแสดงตำ�แหน่งจุดกำ�เนิดสึนามิ ในมหาสมุทร
เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 2547 และประเทศรอบมหาสมุทรอินเดีย
ที่ได้รับผลกระทบจากการเกิดสึนามิ
สึนามิ เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547 เคลื่อนที่เข้าจู่โจมชายฝั่งใน 6 จังหวัดทางภาคใต้ของประเทศไทย

(ระนอง พังงา ภูเก็ต กระบี่ ตรัง และสตูล) ทำ�ให้มีผู้เสียชีวิต 5,300 คน

ย้อนหลังสึนามิในมหาสมุทรอินเดีย
ภาพจำ�ลองแสดงการแผ่กระจายของสึนามิในมหาสมุทรอินเดีย
วันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547 (ดัดแปลงภาพจาก NOAA)
43 hrs
37 hrs
31 hrs
26 hrs
21 hrs
16 hrs
11 hrs
6 hrs
0
แบ่งเป็นกลุ่มๆ ละ 3 - 5 คน และอ่านข้อความด้านล่าง
การเกิดสึนามิในมหาสมุทรอินเดีย เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547
เดิมเคยเชื่อกันว่าในบริเวณมหาสมุทรอินเดียคงจะไม่มีปรากฏการณ์สึนามิที่รุนแรงเกิดขึ้น เพราะ
ถึ ง แม้ ว่ า ทางด้ า นตะวั น ตกของทะเลอั น ดามั น จะเป็ น แนวรอยต่ อ ระหว่ า งแผ่ น เปลื อ กโลกอิ น เดี ย -
ออสเตรเลีย (Indian-Australian Plate) กับแผ่นเปลือกโลกยูเรเชีย (Eurasian Plate) และมีแผ่นดินไหว
เกิดขึ้นบ่อยครั้งก็ตาม แต่ก็ ไม่เคยมีสึนามิที่ทำ�ลายชีวิตและทรัพย์สินของผู้คนตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา
ทว่า เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547 ได้เกิดสึนามิครั้งที่รุนแรงมากที่สุดในประวัติศาสตร์ มีผู้คน
เสียชีวิตถึงประมาณ 227,898 คน นับเป็นภัยทางธรรมชาติที่ทำ�ให้มีผู้เสียชีวิตมากเป็นอันดับ 4 ของโลก
โดยภัยธรรมชาติทม่ี ผี เู้ สียชีวติ มากเป็นอันดับ 1 เกิดจากแผ่นดินไหวทีป่ ระเทศเฮติ เมื่อ พ.ศ. 2553 มีผเู้ สียชีวติ
316,000 คน ภัยทางธรรมชาติที่มีผู้เสียชีวิตมากเป็นอันดับ 2 เกิดจากพายุไซโคลนพัดผ่านประเทศ
บังกลาเทศ เมื่อ พ.ศ. 2513 มีผู้เสียชีวิตประมาณ 300,000 คน และภัยทางธรรมชาติที่มีผู้เสียชีวิตมาก
เป็นอันดับ 3 เกิดจากแผ่นดินไหวทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ของประเทศจีน เมื่อ พ.ศ. 2519 มีผู้เสียชีวิต
ประมาณ 250,000 คน
สึนามิดงั กล่าวเริม่ ต้นขึน้ ทีจ่ ดุ กำ�เนิดของแผ่นดินไหวขนาดใหญ่เป็นแนวยาว ทางด้านตะวันตกเฉียงเหนือ
ของเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเชีย แล้วเคลื่อนตัวแผ่ขยายไปทัว่ ทะเลอันดามัน จนถึงชายฝัง่ ตะวันออกเฉียงใต้
ของประเทศอินเดียและเกาะศรีลงั กา บางส่วนของคลื่นยังเคลื่อนตัวไปถึงชายฝัง่ ตะวันออกของทวีปแอฟริกาด้วย
รวมประเทศที่ประสบภัยจากสึนามิ 13 ประเทศ คือ อินโดนีเซีย มาเลเซีย ไทย พม่า อินเดีย
บังคลาเทศ ศรีลังกา มัลดีฟส์ เซเชลส์ โซมาเลีย แทนซาเนีย เคนย่า และเยเมน ในกรณีของ
ประเทศไทย พิบตั ภิ ยั จากสึนามิได้กอ่ ให้เกิดความตื่นตระหนกแก่ประชาชนทัว่ ทัง้ ประเทศ เพราะมีการสูญเสีย
ทั้งชีวิตและทรัพย์สินของผู้คนเป็นจำ�นวนมากใน 6 จังหวัดภาคใต้ที่มีพื้นที่อยู่ติดกับชายฝั่งทะเลอันดามัน
คือ ระนอง พังงา ภูเก็ต กระบี่ ตรัง และสตูล โดยเฉพาะที่จังหวัดพังงา กระบี่ และภูเก็ต มี
การสูญเสียมากทีส่ ดุ เป็นพิบตั ภิ ยั ทางธรรมชาติทเ่ี กิดขึน้ อย่างรุนแรงและรวดเร็ว โดยไม่มผี ู้ ใดคาดคิดมาก่อน
จึงไม่ได้มีการระมัดระวังและป้องกันไว้ล่วงหน้า
ดัดแปลงบทความจากสารานุกรมไทยสำ�หรับเยาวชนฯ เล่มที่ 30
ของ รองศาสตราจารย์ ดร.ปัญญา จารุศิริ และศาสตราจารย์กิตติคุณ ไพฑูรย์ พงศะบุตร

ภาพแสดงแนวการเกิดแผ่นดินไหว
ที่มีจุดเริ่มต้นทางตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะสุมาตรา
ประเทศอินโดนีเซีย แล้วแผ่ขึ้นไปทางทิศเหนือ
เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547
นักธรณีวิทยาให้ความเห็นว่า สึนามิที่เกิดขึ้นในทะเลอันดามันครั้งนี้ มีสาเหตุมาจากแผ่นเปลือกโลก

อินเดีย-ออสเตรเลีย ขยับตัวเลื่อนมาทางทิศตะวันออก และมุดลงใต้ขอบแผ่นเปลือกโลกยูเรเชีย ทำ�ให้
เกิดแผ่นดินไหวตามแนวรอยต่อของแผ่นเปลือกโลก ซึ่งมีลักษณะเป็นรอยเลื่อน (fault) ขนาดใหญ่เป็น
แนวยาว ตั้งแต่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย และเนื่องจากแผ่นดินไหวมี
ความรุนแรงมากถึงระดับ 9.1 จึงเกิดเป็นสึนามิแผ่ขยายออกไปโดยรอบในทะเลอันดามันและบางส่วนของ
มหาสมุทรอินเดียดังกล่าวแล้ว
ลำ�ดับเหตุการณ์ของการเกิดสึนามิในทะเลอันดามัน เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547

เมื่อเวลา 07.59 น. ตามเวลาในประเทศไทย ได้เกิดแผ่นดินไหวขึน้ มีศนู ย์กลางการเกิดแผ่นดินไหว
ขนาดใหญ่เป็นแนวยาว ตัง้ แต่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย ขึน้ ไป
ทางเหนือถึงหมูเ่ กาะอันดามัน และหมูเ่ กาะนิโคบาร์ เป็นแนวยาวประมาณ 1,200 - 1,300 กิโลเมตร
ทีล่ ะติจดู 3.29 องศาเหนือ ลองจิจดู 95.98 องศาตะวันออก ลึกลงไปในแผ่นดินประมาณ 30 กิโลเมตร
มีขนาด ความรุนแรง 9.1 นับเป็นแผ่นดินไหวครัง้ รุนแรงทีส่ ดุ ทีเ่ กิดขึน้ ในมหาสมุทรอินเดีย

- หลังเกิดแผ่นดินไหวไม่นาน ได้เกิดสึนามิเคลื่อนตัวเข้าสู่ฝั่งตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะสุมาตรา
ที่จังหวัดอาเจะห์ ความสูงและความรุนแรงของคลื่นทำ�ให้เมืองและชุมชนตามชายฝั่งถูกทำ�ลาย
อย่างกว้างขวาง มีผู้เสียชีวิตรวมกันทั้งหมดมากกว่า 167,540 คน บริเวณที่มีผู้เสียชีวิตมาก
ที่สุดอยู่ที่เมืองบันดาอาเจะห์ (Banda Ajeh) ซึ่งเป็นเมืองหลักของจังหวัด รองลงมาคือ ที่เมือง
เมอลาโบะห์ (Meulaboh) ซึง่ เป็นเมืองชายทะเลอยูท่ างใต้ของเมืองบันดาอาเจะห์ นับเป็นการสูญเสีย
ชีวิตของผู้คนจากภัยธรรมชาติครั้งใหญ่ที่สุดของอินโดนีเซีย
- เวลาประมาณ 10.00 น. สึนามิได้เริ่มเคลื่อนตัวแผ่ไปยังชายฝั่งตะวันตกของคาบสมุทรไทย - มลายู
ซึ่งอยู่ห่างจากจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหวประมาณ 500 - 600 กิโลเมตร ก่อให้เกิดความเสียหาย
อย่างรุนแรงในชายฝัง่ ทะเลอันดามันของประเทศไทย และมาเลเชีย มีผเู้ สียชีวติ ประมาณ 5,300 คน
ในจังหวัดทางภาคใต้ของไทย 6 จังหวัด คือ ระนอง พังงา ภูเก็ต กระบี่ ตรัง และสตูล และมี
ผู้เสียชีวิตที่เกาะปีนัง ประเทศมาเลเซียประมาณ 75 คน
- สึนามิส่วนหนึ่งได้เคลื่อนตัวต่อขึ้นไปทางตอนเหนือจนถึงชายฝั่งของประเทศพม่าและประเทศ
บังกลาเทศ ซึง่ อยูห่ า่ งจากจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหวประมาณ 1,500 - 1,700 กิโลเมตร มีผเู้ สียชีวติ
ที่บริเวณปากแม่น้ำ�อิรวดีของพม่าประมาณ 61 คน และมีผู้เสียชีวิตที่บังกลาเทศ 2 คน
- สึนามิอีกส่วนหนึ่งเคลื่อนตัวจากเกาะสุมาตรามุ่งไปทางตะวันตก ไปถึงชายฝั่งของรัฐทมิฬนาฑู และ
ทางตะวันออกเฉียงใต้ของประเทศอินเดีย รวมทั้งบริเวณชายฝั่งตะวันออกของประเทศศรีลังกา
ซึ่งเป็นเกาะใหญ่ทางใต้ของอินเดีย มีผู้เสียชีวิตประมาณ 16,269 คน ซึ่งส่วนใหญ่อาศัยอยู่ที่เมือง
นาคาปัตตินัม (Nagapattinum) ส่วนในศรีลังกามีผู้เสียชีวิตประมาณ 35,322 คน
- สึนามิได้เคลื่อนตัวต่อจากศรีลงั กา ผ่านมหาสมุทรอินเดียไปยังหมูเ่ กาะมัลดีฟส์ ซึง่ เป็นประเทศเล็กๆ
ตัง้ อยู่ในมหาสมุทรอินเดีย ห่างจากเกาะศรีลงั กาไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ประมาณ 650 กิโลเมตร
ซึ่งหมู่เกาะมัลดีฟส์มีภูมิประเทศเป็นหมู่เกาะปะการังเตี้ยๆ จึงได้รับความเสียหายมาก มีรายงาน
ผู้เสียชีวิตประมาณ 108 คน
- สึนามิสว่ นหนึง่ ยังคงเคลื่อนตัวต่อไปจนถึงชายฝัง่ ตะวันออกของทวีปแอฟริกา ซึง่ อยูห่ า่ งจากจุดกำ�เนิด
แผ่นดินไหวประมาณ 5,500 กิโลเมตร และแม้ว่าสึนามิได้อ่อนกำ�ลังลงบ้างแล้ว แต่ก็ ได้ทำ�
ความเสียหายให้กับบริเวณชายฝั่งของประเทศเซเชลส์ โซมาเลีย เคนยา และเยเมนได้มากพอสมควร
มีผู้เสียชีวิตที่เซเชลส์ 2 คน โซมาเลีย 289 คน เคนยา 1 คน และเยเมน 2 คน
ดัดแปลงบทความจากสารานุกรมไทยสำ�หรับเยาวชนฯ เล่มที่ 30
ของ รองศาสตราจารย์ ดร.ปัญญา จารุศิริ และศาสตราจารย์กิตติคุณ ไพฑูรย์ พงศะบุตร
ที่มาของข้อมูล: http://kanchanapisek.or.th

ขนาดแรงสั่นสะเทือน
9.1
แต่ละกลุ่มอ่านเหตุการณ์สึนามิิที่เกิดขึ้นในมหาสมุทรอินเดีย เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547

และช่วยกันเรียงลำ�ดับตัวเลขของชื่อในแผนที่ตามลำ�ดับช่วงเวลาการแผ่ของสึนามิ
เขียนลูกศรโยงหมายเลขประเทศ เรียงลำ�ดับตามช่วงเวลาของเหตุการณ์
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

เรื่องเล่าจากชีวิตจริงของผู้ประสบภัยสึนามิ
ประสบการณ์ครั้งหนึ่งในชีวิตขณะเกิดสึนามิ
บ้านฉันอยู่ที่บ้านทับละมุ วันนั้นในเวลาประมาณ 10 นาฬิกา แม่ขับรถพ่วงสามล้อมาซื้อของกับฉัน
ที่บ้านนาเนียง ระหว่างที่แม่ขับรถมาเรื่อยๆ ฉันเห็นผู้คนวิ่งหนีกันวุ่นวาย มีคนมาตะโกนให้หนี ตอนแรกฉัน
และแม่คดิ ว่ามันเป็นเสียงระเบิด เพราะน้ำ�ทีก่ ระทบอาคารสถานทีน่ น้ั มันกระหึม่ มาก แม่เริม่ ร้องไห้หนั มาพูด
ขอโทษฉัน พร่ำ�พูดทั้งน้ำ�ตานองหน้าว่า แม่ทำ�ให้ลูกต้องมาพบระเบิด แต่ฉันยังมีความเข้มแข็งพอที่จะไม่
ร้องไห้ และก็ปลอบแม่ทำ�ให้แม่มีพลังและสติขึ้นมา รถคันที่อยู่ข้างหน้ารถของฉันนั้นเป็นรถนำ�เที่ยว ซึ่งปิด
กระจกหมดทำ�ให้ไม่ได้ยินเสียงอะไร จึงถูกพัดพาไปกับกระแสน้ำ� โชคดีที่ฉันกับแม่ขับรถพ่วงสามล้อทำ�ให้
ได้ยินเสียงตะโกนให้หนีขึ้นภูเขา
แม่จอดรถทิ้งไว้ แล้ววิ่งหนีขึ้นบนเนินเขาที่สูง พร้อมกับชาวบ้านคนอื่นๆ เมื่อขึ้นมาถึงฉันก็ ได้รับรู้
ถึงน้ำ�ใจของชาวบ้าน ซึ่งเป็นสิ่งที่ฉันประทับใจมาจนถึงทุกวันนี้ ตอนนั้นโทรศัพท์ ใช้ไม่ได้เลย แม่และฉันเป็น
ห่วงทางบ้านพอถึงเวลาประมาณบ่ายสองโมง ฉันกับแม่ลงมา แม้ว่าชาวบ้านจะห้ามอย่างไร แต่ด้วยความ
เป็นห่วงทางบ้าน จึงจำ�เป็นต้องลงมาให้ได้ แม่ของฉันมือไม้สั่นเกือบขับรถไม่ได้ เมื่อขับรถมาถึงสามแยกเข้า
ทับละมุ ก็ ได้รับข่าวว่าข้างในพังหมดแล้ว ทำ�ให้ ใจยิ่งสลายลงไปอีก แล้วก็ขับรถไปยังเขากล้วยเพราะผู้คน
ส่วนมากมักไปอยู่ที่นั้น เมื่อไปถึงก็ ไปพบกับญาติพี่น้อง และลูกชาย 2 คน แต่ไม่พบพ่อ เพราะพ่อไปตามหา
ฉันกับแม่ ตอนนั้นฉันกับแม่ เหมือนหมดหวัง คิดอยู่อย่างเดียวว่า ถ้าจะเป็นอะไรไป ก็ขอให้อยู่พร้อมหน้ากัน
แม่ก็ร้องไห้หนักแล้วก็รีบไปหาพ่อ มีคนบอกว่า พ่อมาหาพวกเราที่วัดหลักแก่น เมื่อเข้าไปในวัดมีศพเรียงราย
กันเป็นจำ�นวนมาก แม่ร้องไห้หนักกว่าเดิม เพราะกลัวว่าจะมีศพพ่ออยู่ด้วยแต่แล้วสวรรค์ก็เข้าข้างฉัน
เมื่อเราได้พบกันอีกครั้ง วินาทีแรก ที่ฉันเห็นพ่อก็รีบวิ่งเข้าไปกอด และร้องไห้ออกมา
ถึงแม้ว่าภัยพิบัติครั้งนี้ ไม่ได้ทำ�ให้ครอบครัวของฉันเสียใครไป แต่ก็ทำ�ให้ฉันได้พบสิ่งต่าง ๆ มากมาย
หลายอย่าง น้ำ�ตาจากความสูญเสีย น้ำ�ใจจากคนไทย ไม่ว่าจะเป็นใคร อยู่ที่ไหน ก็ยังมีน้ำ�ใจให้แก่กันเสมอ
และสิ่งสุดท้ายที่ฉันจะไม่มีวันลืม คือ ความรัก ความผูกพันในครอบครัว เหตุการณ์ครั้งนี้ทำ�ให้ฉันได้รู้ว่า
เรารักและห่วงใยซึ่งกันและกันมากแค่ไหน
เด็กหญิงณัฐนันท์ เขียวตับ
โรงเรียนบ้านทับละมุ
อำ�เภอท้ายเหมือง จังหวัดพังงา
ที่มา: หนังสือประกอบการเรียนรู้เรื่องภัยพิบัติทางธรรมชาติ เรื่อง สึนามิ สำ�นักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
สัญญาณการเกิดสึนามิ
1. แผ่นดินไหวขนาดใหญ่เกิดใต้น้ำ�
2. น้ำ�ทะเลลดลงจากชายหาดอย่างมากมายแบบไม่คาดหมาย
3. กลิ่นเกลืออย่างแรงจากทะเลที่สามารถสูดดมได้
4. เส้นสีดำ�ตามแนวนอนเป็นท้องทะเลตามเสียงฟ้าฝ่า

ความเสียหายจากสึนามิ
เขียนแผนผังความคิด “ความเสียหายจากสึนามิ” ที่ส่งผลกระทบต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อม

แหล่งน้ำ�ของโลก
ทะเลสวยจังเลย มองออกไปซิเธอ
เห็นน้ำ�ทะเลเป็นผืนใหญ่ไปไกลสุดตา
เธอรู้ไหม โลกของเรานี้
มีผืนน้ำ�มากกว่าแผ่นดิน?

พื้นผิวของโลก 1 ใน 3 ส่วน เป็น แผ่นดิน

และ 2 ใน 3 ส่วน เป็น น้ำ�

กิจกรรมที่ 5.1 แหล่งน้ำ�ของโลก
น้ำ�ในโลกของเร� มีอยู่ 3 สภ�พ คือ ของเหลว ของแข็ง และแก๊ส
1. น้ำ�ในสภ�พของเหลวที่แพร่กระจ�ยบนพื้นผิวโลก 98.1% คือ เป็น
น้ำ�เค็มในทะเลและมห�สมุทร 97.2%
น้ำ�จืดใต้ผิวดิน 0.9%
น้ำ�จืดในแม่น้ำ�และในทะเลส�บ 0.02%
2. น้ำ�ในสภ�พน้ำ�แข็งที่เป็นธ�รน้ำ�แข็งและที่ขั้วโลก 1.8%
3. น้ำ�ในสภ�พไอน้ำ�ที่ลอยอยู่ในบรรย�ก�ศ 0.001%
จากข้อมูลข้างบน
บริเวณที่มีน้ำ�ม�กที่สุดในโลก คือ ....................................................................................................................
น้ำ�จืดที่นำ�ม�ใช้ในก�รบริโภคอุปโภคในชีวิตประจำ�วันได้จ�ก ......................................................................
โยงภ�พและข้อคว�มของสภ�พน้ำ�ที่แพร่กระจ�ยบนพื้นโลก
น้ำ�เค็มในทะเลและในมห�สมุทร
น้ำ�ที่อยู่ในอ�ก�ศ
น้ำ�จืดในแม่น้ำ�และทะเลส�ป
น้ำ�จืดใต้ดิน
ธ�รน้ำ�แข็งและน้ำ�แข็งที่ขั้วโลกใต้

ตอนที่ 6
สภาวะอากาศ
เช้านี้ท้องฟ้าใสดีนะ
เมื่อบ่ายวานนี้ท้องฟ้าครึ้ม
ฝนตกทั้งบ่าย ไปไหนไม่ได้เลย
ฟ้าครึ้มอย่างนี้ออกไปทำ�ธุระ
ได้แล้วแต่ต้องรีบกลับนะ
ความสูงจากพื้นผิวโลก
เพราะฝนอาจตกช่วงเย็น
เอกโซสเฟียร์
400 กม. โลกของเรามีชั้นบรรยากาศห่อหุ้มอยู่
เทอร์ โมสเฟียร์ 300 กม. เป็นระยะทางหลายพันกิโลเมตรจากพื้นผิวโลก
มีโซสเฟียร์ 50 กม.
สตราโทสเฟียร์ 40 กม.
โทรโพสเฟียร์ 8-16 กม. ชั้นบรรยากาศที่หุ้มห่อโลกนี้
ช่วยปกป้องโลกของเรา
ให้อยู่ในสภาวะที่เหมาะสมกับการดำ�รงชีวิต
ของสิ่งมีชีวิตรวมทั้งมนุษย์เรา
บรรยากาศชั้นที่อยู่ล่างสุดเหนือพื้นผิวโลก เรียกว่า ชั้นโทรโพสเฟียร์ (โทร-โพ-สะ-เฟียร์) อากาศใน

บรรยากาศชัน้ นีม้ กี ารเคลื่อนทีอ่ ยูต่ ลอดเวลา เนื่องจากพืน้ ผิวโลกมีการถ่ายเทความร้อนที่ได้รบั จากดวงอาทิตย์
สู่บรรยากาศ โดยการถ่ายเทความร้อนจากพื้นผิวโลกสู่บรรยากาศเกิดขึ้นตลอดเวลา ทำ�ให้บรรยากาศใกล้
พื้นผิวโลกมีอุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา โดยการถ่ายเทความร้อนจากพื้นผิวโลกในแต่ละพื้นที่และใน
แต่ละช่วงเวลามีความแตกต่างกัน ทำ�ให้สภาพอากาศในแต่ละพื้นที่และในแต่ละช่วงเวลามีความแตกต่างกัน
บรรยากาศเหนือพืน้ ผิวโลกในแต่ละพืน้ ที่ นอกจากจะมีความแตกต่างของอุณหภูมแิ ล้ว ยังมีความแตกต่าง
ของความกดอากาศ และความชื้นในอากาศ ผลของความแตกต่างเหล่านี้ทำ�ให้เกิดสภาวะอากาศต่างๆ เช่น
ร้อน ร้อนอบอ้าว หนาวเย็น แห้งแล้ง ฝนน้อย ฝนหนัก ฟ้าคะนอง ฟ้าร้อง ฟ้าผ่า พายุลมแรง ฯลฯ

ดินและน้ำ�ถ่ายเทความร้อน
ชั้นบรรยากาศ ลม
รังสีจาก
ดวงอาทิตย์
ความร้อน น้ำ�
พื้นดิน
มหาสมุทร
แสงอาทิตย์เดินทางถึงพื้นโลกด้วยรังสีที่เป็นคลื่น โดยรังสีบางส่วนถูกดูดซับในชั้นบรรยากาศเหนือ
พืน้ ผิวโลก (โทรโพสเฟียร์) แต่สว่ นมากถูกดูดซับโดยผืนน้ำ�และแผ่นดิน โดยผิวโลกจะปล่อยรังสีกลับคืนสูบ่ รรยากาศ
ในรูปของความร้อน
ความร้อนที่ปล่อยจากพื้นผิวโลกสู่บรรยากาศ จะทำ�ให้อากาศใกล้พื้นผิวโลกมีความอบอุ่น
อุปกรณ์
1. ขวดแก้ว 2 ขวด 2. พลาสติกใส บาง ชนิดอ่อน
3. ภาชนะที่ใส่น้ำ� 4. ภาชนะที่ใส่ดิน
5. เทอร์โมมิเตอร์ 6. ช้อนพลาสติก 2 - 3 คัน
หมายเหตุ : กรณีที่สภาพอากาศไม่เหมาะกับการทดลอง สามารถใช้โคมไฟแทนแสงอาทิตย์ได้
ออกแบบการทดลอง ทำ�การทดลอง และสังเกตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นเพื่อพิสูจน์สมมติฐานว่า
“ดินและน้ำ�ถ่ายเทความร้อนที่ได้รับจากแสงอาทิตย์สู่อากาศ” และนำ�เสนอผลการทดลอง
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

ไอน้ำ� เมฆ ฝน บนท้องฟ้าเกิดขึ้นได้อย่างไร
ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก
http://www.buffer.forestry.iastate.edu/Photogallery/
illustrations/Images/Hydrologic-Cycle.jpg
บรรยากาศของโลกประกอบด้วยแก๊สหลายชนิด โดยบรรยากาศทีอ่ ยูใ่ กล้พน้ื ผิวโลกมีแก๊สต่างๆ หนาแน่น

มากที่สุด และเบาบางลงเรื่อยๆ ตามระยะทางที่อยู่สูงขึ้นไป ทั้งนี้ ไอน้ำ�ในบรรยากาศ เป็นปัจจัยสำ�คัญต่อ
สภาวะอากาศ
เขียนด้วยสำ�นวนตนเองเพื่ออธิบายว่า ไอน้ำ� เมฆ ฝน บนท้องฟ้าเกิดขึ้นได้อย่างไร
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

บรรยากาศที่ห่อหุ้มโลกของเรามีความกดอากาศแตกต่างกัน
100 53,000
(millibars) (feet)
150 45,000
200 39,000
250 34,000
300 30,000
หากพิจารณาในแนวดิ่ง
ความกดอากาศในบรรยากาศ หากพิจารณาบรรยากาศใกล้ผิวโลกในแนวราบ
จะลดลงตามระยะทาง ระดับน้ำ�ทะเลความกดอากาศในแต่ละพื้นที่แตกต่างกัน
ที่อยู่สูงขึ้นไปจากพื้นผิวโลก บางพื้นที่มีความกดอากาศสูง (H)
ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก http://texashurricane.files. บางพื้นที่มีความกดอากาศต่ำ� (L)
wordpress.com/2010/12/mb_heights.jpg
1004
1008
ความแตกต่างของความกดอากาศ 1000
ในแนวราบ ทำ�ให้อากาศมีการเคลื่อนที่ 1012
996
L
984
จากบริเวณที่มีความกดอากาศสูงกว่า
ไปยังบริเวณที่มีความกดอากาศต่ำ�กว่า H 992 988
การเคลื่อนที่ของอากาศทำ�ให้เกิดลม
ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก https://poonwat.wikispaces.com

/file/view/airflow.jpeg/352154152/airflow.jpeg ความกดอากาศในบรรยากาศใกล้ผิวโลกมีความ
สำ�คัญต่อสภาพดินฟ้าอากาศ ซึง่ ความกดอากาศในแต่ละ
บริเวณมีความแตกต่างกัน บริเวณหนึ่งอาจมีความกด
อากาศสูง ในอีกบริเวณอาจมีความกดอากาศต่ำ�
- บริเวณที่มีความกดอากาศต่ำ� (L) จะทำ�ให้
อากาศลอยตัวขึ้น เกิดเมฆและฝน แต่หาก
บริ เ วณที่ มี ค วามกดอากาศต่ำ� มากอยู่ เ หนื อ
ทะเล สภาพอากาศบริเวณนัน้ อาจมีการพัฒนา
เป็นพายุร้ายได้
- บริเวณที่มีความกดอากาศสูง (H) จะกดให้
อากาศบริเวณนัน้ จมตัวลง ท้องฟ้าจึงมักแจ่มใส
แต่หากบริเวณทีม่ คี วามกดอากาศสูงเกิดเหนือ
พื้นดินจะทำ�ให้อากาศแห้งและเย็น
ลมที่พัดตามฤดูกาล
ลม เกิดขึน้ จากการเคลื่อนทีข่ องอากาศ โดยธรรมชาติบรรยากาศใกล้พน้ื ผิวโลกมีลมทีพ่ ดั ตามฤดูกาล
โดยมีลมอุ่นพัดจากแนวเส้นศูนย์สูตรไปทางขั้วโลกเหนือและขั้วโลกใต้ ทำ�ให้บริเวณที่ลมพัดผ่านมีอากาศ
ร้อนขึ้น และมีลมเย็นพัดจากบริเวณขั้วโลกสู่เส้นศูนย์สูตร ทำ�ให้บริเวณที่ลมพัดผ่านมีอากาศเย็นลง
ลมพัดตามฤดูกาลของโลก เรียกว่า ลมประจำ�ฤดู หรือ ลมมรสุม (Monsoon)
ลูกศรสีแดง แสดง การเคลื่อนที่ของอากาศอุ่นจากแนวเส้นศูนย์สูตรไปทางขั้วโลก
ลูกศรสีฟ้า แสดง การเคลื่อนที่ของอากาศเย็นจากบริเวณขั้วโลกเคลื่อนที่ไปทางเส้นศูนย์สูตร
ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก http://www.clipart.dk.co.uk/DKImages/sci_earth/image_sci_earth055.jpg
ให้จินตนาการว่า อะไรจะเกิดขึ้นถ้าลมพัดผิดปกติไป

ลมมรสุมของประเทศไทย
ทิศ
ทิศทางของลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ
ไทย
มหาสมุทรอินเดีย
ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก http://www.thai-culture.net/
รวมกลุ่มกัน กลุ่มละ 3 - 5 คน
ช่วยกันค้นหาข้อมูลว่า ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้และลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือเกิดขึ้นกับ
ประเทศไทยในช่วงเวลาใด
ช่วยกันเขียนอธิบายสั้นๆ ความสัมพันธ์ของลมมรสุมกับสภาพอากาศในประเทศไทย
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

สภ�พลมฟ้�อ�ก�ศ
สภาวะของลมฟ้าอากาศมีการเปลีย่ นแปลงตลอดเวลา อันเป็นผลส่วนใหญ่มาจากความแตกต่างของ
อุณหภูมิ ความกดอากาศ และความชื้นในมวลอากาศ ซึ่งโดยธรรมชาติการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นเป็นปกติ
หรือเกิดขึ้นสม่�าเสมอ จึงมักไม่สร้างความเสียหายนัก แต่หากการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นมีความไม่ปกติหรือมี
ลักษณะอากาศร้ายเกิดขึ้น จะท�าให้เกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติที่สร้างความเสียหายตามมาได้
นำ�ข้อคว�มของหม�ยเลข เติมลงในช่องของสัญลักษณ์ของสภ�พลมฟ้�อ�ก�ศ
1. ท้องฟ้�โปร่ง 2. ฝนเล็กน้อย 3. พ�ยุฝนฟ้�คะนอง

4. มีเมฆบ�งส่วน 5. มีหิมะ 6. ฝนฟ้�คะนอง

จับคู่สภ�วะอ�ก�ศที่เปลี่ยนแปลง
โยงข้อคว�มที่สัมพันธ์กับภ�พของภัยพิบัติท�งธรรมช�ติที่เกิดจ�กสภ�วะของลมฟ้�อ�ก�ศ
ที่มีก�รเปลี่ยนแปลงไม่ปกติ หรือมีลักษณะอ�ก�ศร้�ย
พายุหมุนเขตร้อน
อากาศแห้งแล้งจัด
น้ำ�ท่วมบริเวณกว้�ง

ฟังข่าวหรือเปล่า
เกิดน้ำ�ท่วมในหลายพื้นที่
วันนี้ฝนตกหนักมาก
ลมก็กระโชกแรง
ไม่ใช่ฤดูฝนซะหน่อย ก็เกิดพายไต้ฝุ่นไง
ที่มาของภาพ : http://nasa.gov
มีรายงานข่าวทางวิทยุ หนังสือพิมพ์และโทรทัศน์ทั้งในอดีตและปัจจุบัน เกี่ยวกับการเกิดพายุหมุน

เขตร้อนที่สร้างความเสียหายให้กับประเทศต่างๆ และประเทศไทย ดังกรณี พายุไต้ฝุ่นเกย์ที่พัดกระหน่ำ�
ทางภาคใต้ของประเทศไทยเมื่อปี พ.ศ. 2532 พายุเฮอริเคนคะทรีน่าที่พัดโถมเข้าสู่รัฐลุยเซียน่า
สหรัฐอเมริกา เมื่อปี พ.ศ. 2548 และพายุไซโคลนนาร์กีสที่พัดเข้าสู่พม่าอย่างหนัก เมื่อปี พ.ศ. 2551
ความรุนแรงของพายุหมุนเขตร้อนที่เกิดขึ้นสร้างความเสียหายอย่างหนักให้พื้นที่ต่างๆ ทำ�ให้น้ำ�ท่วมรุนแรง
ผู้คนเสียชีวิตเพราะถูกน้ำ�พัดพาหรือจมน้ำ�ตาย ต้นไม้ ใหญ่หักโค่น อาคารบ้านเรือนถูกน้ำ�ท่วมทำ�ให้ข้าวของ
เสียหาย ถนนหนทางและระบบสาธารณูปโภคถูกตัดขาด เกิดความเดือดร้อนในการเดินทาง ชีวติ ความเป็นอยู่
และสุขภาพร่างกาย
ความเสียหายจากพายุไต้ฝุ่นเกย์ที่เข้าจู่โจมจังหวัดชุมพร ความเสียหายจากพายุไซโคลนนาร์กีสที่เข้าจู่โจมพม่า
เมื่อปี พ.ศ. 2532 เมื่อปี พ.ศ. 2551
ที่มาของภาพ : http://upload.wikimedia.org ที่มาของภาพ : http://static.guim.co.uk/
เกิดขึ้นเหนือมหาสมุทรในเขตร้อน
ใกล้เส้นศูนย์สูตร ตรงบริเวณน้ำ�ที่อุ่น
มีปริมาณไอน้ำ�สูง
ที่มาของภาพ : http://nasa.gov พายุไต้ฝุ่น มีศูนย์กลางการเกิดพายุ ที่เรียกว่า ตาพายุ

ซึ่งจะเป็นบริเวณที่มีลมสงบ อากาศปลอดโปร่งแจ่มใส
รายล้อมด้วยพื้นที่ฝนตกหนัก และมีพายุรุนแรงเป็นบริเวณกว้าง
ในรัศมีหลายร้อยกิโลเมตร และลมแรงที่พัดเวียนเข้าหาศูนย์กลาง
การเกิดพายุหมุน ทำ�ให้เกิดลมพัดแรง เริ่มขึ้นเมื่ออากาศอุ่นเหนือมหาสมุทรลอยตัวขึ้น ทำ�ให้

บริเวณนั้นมีความกดอากาศต่ำ� เกิดลมพัดเวียนเข้าหาศูนย์กลาง โดยเริ่มต้นก่อตัวเป็นพายุขนาดเล็ก และ
ก่อตัวใหญ่ขึ้น ใหญ่ขึ้น และขยายแผ่เป็นบริเวณกว้างออกไปครอบคลุมพื้นที่หลายกิโลเมตร
พายุหมุนเขตร้อนทีม่ กี ำ�ลังมาก ทำ�ให้เกิดคลื่นสูงซัดฝัง่ สร้างความเสียหายต่อชายฝัง่ เป็นบริเวณกว้าง

ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก http://www.srh.noaa.gov/jetstream/tropics/images/hurr_cross.jpg
พายุหมุนเขตร้อนที่มีความเร็วสูง มีชื่อเรียกหลายชื่อ
- คนบ้านเรา และคนเอเชียตะวันออก เรียก พายุไต้ฝุ่น
- คนอินเดีย คนออสเตรเลีย เรียก พายุไซโคลน
- คนอเมริกันเรียกว่า พายุเฮอริเคน
นอกจากนั้นพายุหมุนเขตร้อนยังมีชื่อเรียกเฉพาะอีกด้วย
เช่น พายุไต้ฝุ่นเกย์ พายุไซโคลนนาร์กิส
พายุเฮอริเคนคะทรีน่า พายุนารี
พายุหมุนเขตร้อนเริม่ ก่อตัวจากบริเวณเหนือผิวน้ำ�ทะเลทีม่ คี วามกดอากาศต่ำ�มีกำ�ลังแรง อากาศอุน่ ชืน้

มีกลุ่มเมฆจำ�นวนมากรวมตัวกันอยู่ และมีการพัฒนาตัวเองเป็นลมหมุนเวียนเป็นวงทวนเข็มนาฬิกาใน
ซีกโลกเหนือ และตามเข็มนาฬิกาในซีกโลกใต้ โดยพายุหมุนในแต่ละช่วงมีสมบัติเฉพาะตัวและเปลี่ยนแปลง
ไปตามสภาพแวดล้อม โดยความเร็วของลมมีกำ�ลังทวีกำ�ลังแรงขึ้นเรื่อยๆ
พายุหมุนเขตร้อนมีการเคลื่อนที่ โดยก่อนพายุจะเคลื่อนตัวเข้ามา ลักษณะอากาศจะแจ่มใส
เมื่อด้านหน้าของพายุหมุนเขตร้อนมาถึง สภาพอากาศจะเลวร้าย เกิดลมแรง ฝนตกหนักและมีพายุ
ฝนฟ้าคะนอง แต่เมื่อส่วนบริเวณตาพายุมาถึง อากาศจะแจ่มใส และพอส่วนด้านหลังตาพายุหมุนมาถึง
สภาพอากาศจะกลับเลวร้ายลงอีกครั้งและมักรุนแรงกว่าช่วงแรก

บริเวณกำ�เนิดพ�ยุหมุนเขตร้อน
พายุไต้ฝุ่น พายุเฮอริเคน
พายุไซโคลน
พายุไซโคลน
The COMET Program

ที่มาของภาพ : http://www.comet.ucar.edu/nsflab/web/hurricane/312.htm
แบ่งเป็นกลุ่มๆ ละ 3 คน
จ�กแผนที่โลกข้�งต้น ช่วยกันพิจ�รณ�ตำ�แหน่งบริเวณกำ�เนิดพ�ยุหมุนเขตร้อน
เขียนชื่อประเทศที่มีโอกาสเผชิญกับภัยพิบัติที่เกิดจากพายุหมุนเขตร้อน
1. ...................................................................... 2. ......................................................................
3. ...................................................................... 4. ......................................................................

ลำ�ดับก�รเปลี่ยนแปลงพ�ยุหมุนเขตร้อน
พ�ยุหมุนเขตร้อนมีจุดศูนย์กล�งที่ก่อตัวขึ้นจ�กพ�ยุขน�ดเล็ก
และขยายขอบเขตของพายุหนาขึ้นๆ จนมีขนาดของพายุ
ครอบคลุมพื้นที่หล�ยกิโลเมตร
ข ค ง
ก จ
เรียงลำ�ดับตัวอักษรจ�กภ�พข้�งบน เพื่อแสดงลำ�ดับก�รเปลี่ยนแปลงของพ�ยุหมุนเขตร้อน
1 5
2 3 4
พายุซัดฝั่งที่รุนแรง
ระดับน้ำ�ที่เพิ่มขึ้นจาก
คลื่นพายุซัดฝั่ง (Storm Surge) 5.1 เมตร
ระดับน้ำ�ที่เพิ่มขึ้นจาก
คลื่นพายุซัดฝั่ง (Storm Surge) 4.5 เมตร
ประเทศไทยเคยเกิดพายุโซนร้อน “แฮเรียต” เคลื่อนที่เข้าจู่โจมแหลมตะลุมพุก จังหวัด

นครศรีธรรมราช เมื่อปี พ.ศ. 2505 กำ�ลังแรงของพายุทเ่ี คลื่อนทีด่ ว้ ยความเร็ว 95 กิโลเมตรต่อชัว่ โมง
ทำ�ให้เกิดพายุซดั ฝัง่ สูงถึง 20 เมตร ทำ�ให้เกิดความเสียหายรุนแรงต่อชายฝัง่ และมีผเู้ สียชีวติ จำ�นวนมาก
คลื่นพายุซดั ฝัง่ เกิดขึน้ เมื่อมีการเคลื่อนทีข่ น้ึ ฝัง่ ของพายุทม่ี กี ำ�ลังแรงทีเ่ กิดในทะเลและมหาสมุทร
ความสูงของเคลื่อนที่ขึ้นฝั่งขึ้นอยู่กับกำ�ลังแรงของพายุ ซึ่งคลื่นพายุซัดฝั่งจะมีกำ�ลังในการทำ�ลายล้าง
สูงมาก เพราะเกิดคลื่นสูงโถมขึ้นฝั่ง
แบ่งเป็นกลุ่มๆ ละ 3 คน
ช่วยกันค้นหาข้อมูล และสรุปผลกระทบหรือความเสียหายที่เกิดขึ้น
จากพายุซัดฝั่งที่มีความรุนแรง
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

ชื่อพายุหมุนเขตร้อน
ที่มาของภาพ : http://nasa.gov
รู้คำ�ศัพท์ภ�ษ�อังกฤษของพ�ยุหมุนเขตร้อน
เติมตัวอักษรภ�ษ�อังกฤษที่เป็นอักษรตัวแรกของภ�พแต่ละภ�พลงในช่องว่�งข้�งใต้ภ�พ
คำ�ภ�ษ�อังกฤษที่ได้ คือ ชื่อเรียกพ�ยุเขตร้อน 3 ชื่อ

อักษรไขว้พายุหมุนเขตร้อน
เขียนวงกลมล้อมรอบตัวอักษรที่เป็นชื่อเรียกพายุหมุนเขตร้อน 3 ชื่อ
D G G J T Y M A I F J K L L F W L
K P I H U R R I C A N N F W O T Y
L T Y H E I N C T S O T B U S U H
H O B C T J R Y V O W R Y I P I K
F S D Y R T Y U H T P E A P T P D
K P R C V H H P S R U H O G H W I
U T F L S R Y O Y E P Y O H P O R
I R U O D T D H U R R I C A N E O
P E I N F R I G T Y P I O R N T D
F O P E H R P P I R Y H E E R T F
C __ __ __ __ __ __
T __ __ __ __ __ __
H __ __ __ __ __ __ __ __
อุทกภัย
พายุโซนร้อนนกเตน
พายุนกเตน (Nok-Ten) ซึ่งเป็นชื่อที่ประเทศลาวได้ตั้งไว้ เป็นพายุที่เกิดจากหย่อมความกดอากาศต่ำ�
กำ�ลังแรงในมหาสมุทรแปซิฟิก และพัฒนาจนเป็นพายุโซนร้อน และเคลื่อนตัวเข้ามายังตอนเหนือของ
ประเทศไทย จึงทำ�ให้เกิดฝนตกหนักในภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนของไทย ตั้งแต่ช่วง
ปลายเดือนกรกฎาคมถึงต้นเดือนสิงหาคม ซึ่งในวันที่ 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 ได้ทวีความแรงขึ้นจนเป็น
พายุโซนร้อนและเคลื่อนตัวผ่านเกาะลูซอนที่ฟิลิปปินส์ ลงสู่ทะเลจีนใต้ตอนกลาง จากนั้นเคลื่อนตัวทาง
ทิศตะวันตกค่อนทางเหนือที่เกาะไหหลำ� และอ่าวตังเกี๋ยขึ้นฝั่งที่เวียดนามตอนบนในวันที่ 30 กรกฎาคม
พ.ศ. 2554 กระทั่งมาผ่านประเทศลาวพร้อมกับอ่อนกำ�ลังลงเป็นพายุดีเปรสชันในวันที่ 31 กรกฎาคม
พ.ศ. 2554 ซึง่ ในวันเดียวกันก็เคลื่อนตัวเข้าสูป่ ระเทศไทยทีจ่ งั หวัดน่าน อ่อนกำ�ลังเป็นหย่อมความกดอากาศต่ำ�
ปกคลุมภาคเหนือที่ จังหวัดแพร่ ลำ�ปาง เชียงใหม่ และแม่ฮ่องสอน
ผลกระทบจากพายุโซนร้อนนกเตน
อิทธิพลจากพายุลูกนี้ ในส่วนของประเทศไทย ทำ�ให้มีฝนตกกระจายหนักถึงหนักมาก โดยเฉพาะ
ภาคเหนือและตะวันออกเฉียงเหนือ มีปริมาณน้ำ�ฝนมากที่สุดใน 24 ชั่วโมง วัดได้ 405.9 มิลลิเมตร
ทีอ่ ำ�เภอเมืองหนองคาย จังหวัดหนองคาย เกิดเหตุนำ�้ ท่วมรวม 20 จังหวัด ตัง้ แต่ภาคเหนือ ภาคกลางตอนบน
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน และภาคใต้ตอนบน มีผู้เสียชีวิต 20 ราย สูญหาย 1 คน บาดเจ็บ 11 คน
ประชาชนเดือดร้อน 314,732 ครัวเรือน 1,029,716 คน พื้นที่การเกษตรเสียหาย 619,723 ไร่
หลังจากทีล่ มมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ และร่องความกดอากาศต่ำ�ทีถ่ าโถมเข้ามาอย่างไม่ยง้ั แล้ว ในช่วง
เดือนกันยายน ประเทศไทยยังต้องรับมือจากอิทธิพลพายุหมุนเขตร้อนอีก 2 ลูกใหญ่ ส่งผลให้หลายจังหวัด
ทางภาคเหนือ และภาคกลางตอนบนและตอนล่าง รวมไปถึงภาคอีสานตอนบนเกิดเหตุน้ำ�ท่วมครั้งใหญ่
ขยายเป็นวงกว้าง
ข้อมูลจาก: กรมอุตุนิยมวิทยา ศูนย์บรรเทาสาธารณภัย

อุทกภัย เป็นภัยทางธรรมชาติจากภาวะน้ำ�ท่วมหนักหรือน้ำ�ท่วมฉับพลัน และเกิดภาวะน้ำ�แช่ขังท่วม
ในระดับสูงอยู่เป็นระยะเวลานาน ซึ่งมีต้นตอมาจากหลายสาเหตุ
อุทกภัยที่สร้างความเสียหายอย่างหนักให้กับบริเวณชายฝั่งที่มีพื้นที่ต่ำ� คือ อุทกภัยจากปรากฏการณ์
คลื่นพายุซัดฝั่งที่เกิดจากพายุดีเปรสชันหรือพายุหมุนเขตร้อน
น้ำ�ที่เกิดจากการละลายของหิมะในบริเวณเทือกเขา ก็อาจทำ�ให้เกิดภาวะน้ำ�ท่วมในที่ลุ่มที่อยู่ข้างล่าง
ซึ่งอยู่ห่างไกลออกไปได้ ฝนที่ตกหนักในบริเวณต้นน้ำ�บนภูเขา ก็ทำ�ให้เกิดน้ำ�ท่วมฉับพลันได้ ฝนตกหนักหรือ
ฝนตกต่อเนื่องนานวัน ก็เป็นอีกสาเหตุที่ทำ�ให้เกิดอุทกภัยได้
ในอดีต อุทกภัยที่เลวร้ายที่สุดเกิดขึ้นในประเทศจีน ซึ่งมีสาเหตุมาจากการไหลบ่าของน้ำ�ที่ล้นตลิ่ง
ของแม่น้ำ�แยงซีเกียง
การเกิดอุทกภัยแต่ละครั้งได้คร่าชีวิตคนไปนับล้านคน มีรายงานว่า ในช่วงเวลา 15 ปี ระหว่างปี
พ.ศ. 2394 - 2409 อุทกภัยในประเทศจีน ได้คร่าชีวิตคนไปหลายสิบล้านคน
อุทกภัยในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ปี พ.ศ. 2554

อุทกภัยในประเทศไทยเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ สาเหตุที่สำ�คัญ
ได้แก่
- พายุหมุนเขตร้อน ได้แก่ พายุดีเปรสชัน พายุโซนร้อน พายุไต้ฝุ่น
- ร่องมรสุมหรือร่องความกดอากาศต่ำ�
- ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้
- ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ
- การตัดไม้ทำ�ลายป่า
ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นจากอุทกภัย ได้แก่
• น้ำ�ป่าไหลหลาก หรือน้ำ�ท่วมฉับพลัน ซึ่งมักเกิดขึ้นกับพื้นที่ที่เป็นที่ราบต่ำ�หรือที่ราบลุ่ม
บริเวณใกล้ภเู ขาต้นน้ำ� โดยเกิดขึน้ จากฝนตกหนักเหนือภูเขาต่อเนื่องเป็นเวลานาน ทำ�ให้
ปริมาณน้ำ�สะสมมากจนพื้นดินและต้นไม้ไม่สามารถดูดซับน้ำ�ไว้ได้ น้ำ�จึงไหลบ่าลงสู่
ที่ราบที่อยู่ต่ำ�กว่าอย่างรวดเร็ว
• น้ำ�ท่วมหรือน้ำ�ท่วมขัง ซึ่งเกิดขึ้นจากน้ำ�ปริมาณมากไหลบ่าในแนวราบจากที่สูงไปยัง
ที่ต่ำ�กว่า ทำ�ให้น้ำ�ท่วมอาคารบ้านเรือน พื้นที่ทำ�เกษตร และถนนหนทาง น้ำ�ท่วมขัง
มักเกิดขึ้นจากฝนตกหนักต่อเนื่องเป็นเวลานานและพื้นที่ฝนตกมีระบบการระบายน้ำ�
ไม่ดีพอ มีสิ่งก่อสร้างกีดขวางทางระบายน้ำ� หรือในพื้นที่ใกล้ชายฝั่งทะเลอาจเกิดขึ้น
จากน้ำ�ทะเลหนุนสูง
• น้ำ�ล้นตลิ่ง ซึ่งเกิดขึ้นจากฝนหนักต่อเนื่อง ทำ�ให้น้ำ�ปริมาณมากจากฝนที่ตกลงสู่ลำ�น้ำ�
หรือแม่น้ำ�ไหลล้นออกสู่บริเวณใกล้เคียง ทำ�ให้เกิดน้ำ�ล้นตลิ่งท่วมพื้นที่

ประเทศไทยเป็นประเทศเผชิญกับอุทกภัยทุกปี
อุทกภัยที่เกิดน้ำ�ท่วมหนักในประเทศไทย ปี พ.ศ. 2553 - 2554

ช่วงเวลาที่เกิดอุทกภัย ต้นเหตุของอุทกภัย พื้นที่ ได้รับอุทกภัย ผลกระทบที่เกิดขึ้น
กรกฎาคม - ธันวาคม พายุโซนร้อน, 62 จังหวัด มีผู้เสียชีวิต180 คน

พ.ศ. 2554 พายุโซนร้อนไหหม่า ในภาคกลาง มีราษฎรได้รับความเดือดร้อน
พายุโซนร้อนนกเตน ภาคตะวันออก 2,002,961 ครัวเรือน
พายุโซนร้อนไห่ถาง และภาคใต้ตอนบน 7,038,248 คน มีพื้นที่
พายุไต้ฝุ่นเนสาด การเกษตรที่ได้รับ
ความเสียหาย 7,784,368 ไร่
มิถุนายน พ.ศ. 2554 พายุดีเปรสชันไหหม่า ตาก พะเยา เชียงราย น้ำ�ท่วมฉับพลัน
น่าน สุโขทัย และน้ำ�ป่าไหลหลาก
มีผู้เสียชีวิต 3 คน
ตุลาคม - ธันวาคม มรสุมตะวันออก 39 จังหวัด ในภาคกลาง น้ำ�ท่วมขังนานวัน

พ.ศ. 2553 เฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และ เป็นบริเวณกว้าง
ภาคใต้ฝั่งอ่าวไทย มีผู้เสียชีวิต 180 คน
ตุลาคม - ธันวาคม พายุดีเปรสชัน บริเวณอ่าวไทยตอนล่าง น้ำ�ท่วมฉับพลัน

พ.ศ. 2553 สงขลา สุราษฎร์ธานี ดินโคลนถล่ม
นครศรีธรรมราช พัทลุง น้ำ�ป่าไหลหลาก
ตรัง กระบี่ นราธิวาส มีผู้เสียชีวิต 78 คน
สตูล ระนอง ยะลา
ชุมพร และปัตตานี

ผลกระทบจากอุทกภัย
เมื่อปลายปี พ.ศ. 2554 ประเทศไทยได้เผชิญกับอุทกภัย เกิดน้า� ท่วมหนักในหลายจังหวัด กรมป้องกัน

และบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย ได้รายงานเมื่อวันที่ 25 ธันวาคม พ.ศ. 2554 ว่า วิกฤตการณ์
อุทกภัยเกิดขึน้ ในพืน้ ที่ 62 จังหวัด มีผเู้ สียชีวติ 300-400 คน มีราษฎรได้รบั ความเดือดร้อน 2,002,961 ครัว
เรือน 7,038,248 คน มีพื้นที่การเกษตรที่ได้รับความเสียหาย 7,784,368 ไร่
แผนที่แสดงสภ�พน้ำ�ท่วม จ�กเหตุอุทกภัยในวันที่ 13 ตุล�คม พ.ศ. 2554

โดยสีต่�งๆ ในแผนที่แสดงภ�พคว�มรุนแรงของสภ�พน้ำ�ท่วม
จังหวัดในประเทศไทยที่เกิดวิกฤตจ�กอุทกภัย คือ
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
สภาพน้�าท่วม ............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
ที่มาของภาพ : http://photo.thaiflood.com ...........................................................................

ปรากฏการณ์ที่ทำ�ให้เกิดอุทกภัย
อุทกภัย เกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ
จับคู่ 2 คน เขียนบรรยายปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่ส่งผลให้เกิดสภาวะน้ำ�ท่วมตามมา
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

ตอนที่ 9
ดินถล่ม
รายงานข่าว วันพฤหัสบดีที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2554
ชาวบ้านอำ�เภอนบพิตำ� จังหวัดนครศรีธรรมราช หวั่นดินถล่ม ภูเขาถล่ม จึงพากันอพยพหนีออก
จากพื้นที่เสี่ยงภัย
หลังฝนตกหนักติดต่อกันหลายวันที่อำ�เภอนบพิตำ� ได้เกิดกระแสน้ำ�ไหลแรงมาจากเทือกเขา และ
ได้พัดสะพานเข้าหมู่บ้านท่าพุดเสียหาย ทำ�ให้การเดินทางข้ามสะพานเข้า-ออกหมู่บ้านถูกตัดขาด เจ้าหน้าที่
อปพร. และชาวบ้านอำ�เภอนบพิตำ� ได้ร่วมมือกันช่วยเหลือชาวบ้านจำ�นวนหลายสิบคนที่ติดอยู่ในอีกฝั่งของ
คลองท่าพุด ให้อพยพออกมาอยู่ในที่ปลอดภัย เพราะกลัวว่าอาจเกิดดินถล่มและภูเขาถล่มขึ้น
ฝนที่ตกหนักต่อเนื่องหลายวันทั่วจังหวัดนครศรีธรรมราช โดยเฉพาะในพื้นที่ตำ�บลกรุงชิง อำ�เภอ
นบพิตำ� และ ตำ�บลทอนหงส์ อำ�เภอพรหมคีรี ได้เกิดดินจากภูเขาถล่มลงมาหลายจุด ทำ�ให้ถนนหนทาง
ในพื้นที่เกือบทุกสายถูกตัดขาด ต้นไม้หักโค่น ไฟฟ้าดับในหลายพื้นที่ สภาพทั่วทั้งจังหวัดได้เข้าสู่จุดวิกฤติ
พื้นที่ด้านหลังเขา หรือ ลุ่มน้ำ�ตาปี คือ พื้นที่อำ�เภอพิปูน ฉวาง ถ้ำ�พรรณรา และ อำ�เภอทุ่งใหญ่ มีระดับ
น้ำ�ท่วมหนักที่สุดในรอบ 50 ปี หลายฝ่ายจึงหวั่นวิตกว่า หากสถานการณ์เพิ่มความรุนแรงมากขึ้นทั้งระดับน้ำ�
ทีท่ ว่ มสูง และภูเขาถล่มในช่วงเวลากลางคืน การดูแลช่วยเหลือผูป้ ระสบภัยคงเป็นไปด้วยความยากลำ�บาก
ที่มาของข้อมูล : ครอบครัวข่าว ช่อง 3 http://www.krobkruakao.com
สภาพพื้นที่จังหวัดนครศรีธรรมราช หลังจากประสบภัยดินถล่ม
ที่มาของภาพ : กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย
ดินถล่ม เป็นภัยทางธรรมชาติที่สร้างความเสียหายแก่บ้านเรือน ผู้คน สัตว์เลี้ยง เส้นทางคมนาคม

และต้นไม้ ใหญ่ ดินถล่มรุนแรงอาจส่งผลให้เส้นทางน้ำ�เปลี่ยนแปลงได้

ดินถล่ม มักเกิดขึ้นบริเวณภูเขาที่มีความลาดชัน บริเวณไหล่เขาที่มีต้นไม้น้อยใหญ่ปกคลุมน้อย ไม่มี
ไม้ ใหญ่ช่วยดูดซับน้ำ� ไม่มีรากไม้ช่วยยึดเหนี่ยวดินไว้ เมื่อมีฝนตกหนัก ดินไม่สามารถอุ้มน้ำ�ไว้ได้ จึงเกิดดิน
ถล่มลงมา การผุพังของหิน และการเกิดแผ่นดินไหวหรือภูเขาไฟระเบิด ก็ทำ�ให้เกิดดินถล่มได้หมู่บ้านที่อยู่
ติดภูเขา บนเนินหน้าหุบเขา ใกล้ลำ�ห้วย หมู่บ้านที่เคยมีน้ำ�ป่าไหลหลาก และมีน้ำ�ท่วมบ่อยครั้งบริเวณที่เคยมี
ดินถล่ม มีรอยแยกของแผ่นดินบริเวณที่มีร่องรอยดินเลื่อนบนภูเขา ลักษณะที่ตั้งของบ้านเรือนในบริเวณดัง
กล่าวนี้ มีความเสี่ยงภัยจากดินถล่มได้
ดินถล่มในประเทศไทย ปี พ.ศ. 2544 - 2549

วันที่เกิดดินถล่ม สาเหตุที่ทำ�ให้ดินถล่ม พื้นที่เกิดดินถล่ม ความเสียหายที่เกิดขึ้น
23 พฤษภาคม ฝนตกหนัก น้ำ�ท่วมฉับพลัน - อำ�เภอลับแล อำ�เภอท่าปลา - ผู้เสียชีวิต 71 คน

พ.ศ. 2549 อำ�เภอเมือง ผู้สูญหาย 23 คน
จังหวัดอุตรดิตถ์
- บ้านห้วยตม บ้านดงหญ้าปา - ผู้เสียชีวิต 7 คน
บ้านแม่คุ ตำ�บลบ้านตึก ผู้สูญหาย 1 คน
อำ�เภอศรีสัชนาลัย
จังหวัดสุโขทัย
- บ้านนาตอง บ้านนาจอม - ผู้เสียชีวิต 5 คน
บ้านปากกลาย บ้านผาตรึม
อำ�เภอเมือง จังหวัดแพร่
11 สิงหาคม น้ำ�ป่าไหลหลาก ตำ�บลน้ำ�ก้อ ตำ�บลน้ำ�ซุน ผู้เสียชีวิต 131 คน

พ.ศ. 2544 โคลนถล่ม ตำ�บลหนองไขว่ อำ�เภอหล่มสัก
จังหวัดเพชรบูรณ์
4 พฤษภาคม น้ำ�ป่าทะลักจากอุทยาน อำ�เภอวังชิ้น จังหวัดแพร่ ผู้เสียชีวิต 23 คน

พ.ศ. 2544 แห่งชาติเวียงโกศัย ผู้สูญหาย 16 คน
60 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ......ภัยภัพิยบพิัตบิทัตางธรรมชาติ

ิทางธรรมชาติ
ดินถล่ม เป็น ภัยธรรมชาติที่เกิดขึ้นบ่อยครั้งในประเทศไทย โดยเฉพาะบริเวณภาคเหนือและภาคใต้
แผนที่ประเทศไทย แสดงพื้นที่เสี่ยงภัย
ต่อการเกิดดินถล่ม
ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก กรมทรัพยากรธรณี
พื้นที่ที่มีโอกาสเกิดดินถล่ม อันดับที่ 1
ดินมีโอกาสถล่มเมื่อมีปริมาณน้�าฝน 100 มิลลิเมตร ต่อวัน หน้าดินหนาขาดรากไม้
ยึดเหนี่ยว และความลาดเอียงของพื้นที่มากกว่า 30 องศา
ดินมีโอกาสถล่มเมื่อมีปริมาณน้�าฝน 200 มิลลิเมตร ต่อวัน หน้าดินหนาขาดรากไม้
ยึดเหนี่ยว และความลาดเอียงของพื้นที่มากกว่า 30 องศา
ดินมีโอกาสถล่มเมื่อมีปริมาณน้�าฝน 300 มิลลิเมตร ต่อวัน
หน้าดินหนาขาดรากไม้ยึดเหนี่ยว และความลาดเอียงของ
พื้นที่มากกว่า 30 องศา
ชุดชุกิดจกรรมเรี
กิจกรรมเรี
ยนรูยนรู
้ระดั้รบะดัประถมศึ
บประถมศึ
กษากษาเรื่อเรืง่อรูง้รรูับ้ร...ับ...ภัภัยพิบัติทางธรรมชาติ 61
การทดลองดินถล่ม
เทน้�า 1 แก้ว เทน้�า 1 แก้ว
ดินตัวอย่าง ดินตัวอย่าง
วัสดุและอุปกรณ์ ผสมใบไม้ หญ้า
และกิ่งไม้
1. โต๊ะ สูง 5 cm.
สูง 5 cm.
2. แก้วใส่น้ำ� 2 ใบ ดิน ดิน
3. ดิน 2 ถ้วย
4. ไม้บรรทัด
5. ดินเหนียวเพื่อใช้ในก�รสร้�งแบบจำ�ลอง
6. ช�มผสม ใบไม้ หญ้� และกิ่งไม้
7. ถ�ดส่ีเหลี่ยมขน�ดใหญ่ 3 ถ�ด
ออกแบบก�รทดลอง จำ�ลองสถ�นก�รณ์ดินถล่มบริเวณดิน
ที่ไม่มีต้นไม้ปกคลุมเปรียบเทียบกับบริเวณดินที่มีต้นไม้ปกคลุม
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

คว�มเสียห�ยที่เกิดจ�กดินถล่ม
วันที่ 30 มีน�คม พ.ศ. 2554 เกิดอุทกภัยท�งภ�คใต้ของประเทศไทย ทำ�ให้เกิดดินถล่มหล�ยจุด
ช่วยกันค้นคว้�ข้อมูล และช่วยกันเขียนสรุปสั้นๆ ส�เหตุที่ทำ�ให้เกิดดินถล่ม และตัวอย่�ง
คว�มเสียห�ยจ�กดินถล่มที่เกิดขึ้น
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

ค้นหาภาพความเสียหายที่เกิดขึ้นจากเหตุการณ์ดินถล่มทางภาคใต้ของประเทศไทย
เมื่อวันที่ 30 มีนาคม พ.ศ. 2554 และประมวลภาพความเสียหายที่เกิดขึ้น
พร้อมคำ�อธิบายความเสียหายที่เกิดขึ้น สถานที่เกิดเหตุการณ์ และแหล่งที่มาของภาพ
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

ภัยแล้ง
ลูกหลาน
คนในหมู่บ้านเรา หนุ่มๆ สาวๆ
เหลือน้อยลงทุกที ของเราทิ้งบ้านไปอยู่ไปหา ก็ดินมันแห้งแล้ง
งานที่เมืองอื่นกันหมดแล้ว ทำ�นาทำ�ไร่ไม่ได้ผล
จะให้เขาทนอยู่กันได้อย่างไร
ต้องไปหางานทำ�เลี้ยงชีพที่อื่น
ภัยแล้ง เป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในบริเวณที่ีขาดฝนเป็นระยะเวลานาน
หรือฝนตกน้อยกว่าปกติ ทำ�ให้พื้นดินขาดน้ำ�ขาดความชุ่มชื้น
เป็นระยะเวลานาน พืชขาดแคลนน้ำ�หล่อเลี้ยง คนขาดแคลนน้ำ�ใช้...
กราฟแสดงจังหวัดที่ประสบภัยแล้ง ปี 2545-2552 กราฟแสดงจำ�นวนราษฎรที่ประสบภัยแล้ง ปี 2545-2552

72 12,841,358 คน
17,353,358 คน ปี 2545
71 จังหวัด
70 ปี 2552 5,939,282 คน
68 ปี 2546
66 8,388,728 คน
13,298,895 คน
64 ปี 2547
ปี 2551
62
11,147,627 คน
60
16,754,980 คน ปี 2548
58 ปี 2550 11,826,358 คน
0 ปี 2549
2545 2546 25472548 2549 2550 2551 2552
ประเทศไทยต้องเผชิญกับปัญหาความแห้งแล้งของพื้นที่บางส่วนทุกปี ทำ�ให้ขาดแคลนน้ำ�ใช้
พืชขาดน้ำ�หล่อเลี้ยง พืชผลทางการเกษตรเสียหาย โรงงานอุตสาหกรรมและโรงไฟฟ้า
เดือดร้อนจากการขาดน้ำ�ป้อนส่ง คนในพื้นที่แห้งแล้งอดอยากขาดแคลนน้ำ�และอาหาร
หากความแห้งแล้งมีความรุนแรงมาก ผู้คนจำ�ต้องทิ้งถิ่นฐานย้ายที่อยู่อาศัย
ที่มาของข้อมูล : สรุปสถานการณ์สาธารณภัยของประเทศไทยประจำ�ปี
ศูนย์อำ�นวยการบรรเทาสาธารณภัย กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย

สาเหตุที่ทำ�ให้เกิดภัยแล้ง
ภัยแล้งเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ
ค้นข้อมูลหาสาเหตุที่ทำ�ให้เกิดฝนแล้ง
ใส่ภาพแสดงสาเหตุที่ทำ�ให้เกิดภัยแล้ง 5 อย่าง
พร้อมคำ�อธิบายสั้นๆ ประกอบภาพ

พื้นที่เสี่ยงภัยแล้ง
ประกาศเตือนภัยแล้ง
คาดการณ์พื้นที่จะประสบความแห้งแล้ง ระหว่างวันที่ 6 - 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2554
จากการวิเคราะห์ภาพถ่ายดาวเทียมของอุณหภูมิพื้นผิวโลก และนำ�มาเปรียบเทียบกับปริมาณน้ำ�ที่
ใช้การได้ ในอ่างเก็บน้ำ� ปริมาณน้ำ�ท่าในแม่น้ำ� และสมดุลน้ำ�ในดิน พบว่า ประเทศไทยมีพื้นที่ประสบสภาวะ
ความแห้งแล้งทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออก โดยเฉพาะในจังหวัด
นครสวรรค์ เพชรบูรณ์ อุทัยธานี กำ�แพงเพชร เชียงราย ตาก น่าน พะเยา พิจิตร อุบลราชธานี สุรินทร์
ร้อยเอ็ด นครพนม บุรีรัมย์ ยโสธร อำ�นาจเจริญ ขอนแก่น กาฬสินธุ์ มุกดาหาร อุดรธานี หนองบัวลำ�ภู
หนองคาย ชัยนาท สุพรรณบุรี กาญจนบุรี ประจวบคีรีขันธ์ เพชรบุรี ลพบุรี ฉะเชิงเทรา ปราจีนบุรี และ
สระแก้ว
คาดการณ์ว่า พื้นที่ทำ�เกษตรที่เพาะปลูกในช่วงฤดูแล้ง โดยเฉพาะพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
อาจจะประสบความแห้งแล้ง จึงขอประกาศให้ ใช้น้ำ�อย่างระมัดระวัง และควรใช้วัสดุคลุมดินเพื่อ
ลดการสูญเสียน้ำ� รวมทั้งให้อนุรักษ์ดินและน้ำ� ทั้งนี้หากพืชพันธุ์เหี่ยวเฉาหรือตาย ให้เลือกใช้พันธุ์พืชอายุ
สั้น ใช้น้ำ�น้อย และทนแล้ง ปลูกแทนพืชที่ตายไป
ที่มาของข้อมูล : htpp://irw101.ldd.go.th/lib/topic5 old.php?page=16
ประกาศเตือนภัยแล้ง
ระบายสีแดงจังหวัดที่เป็นพื้นที่เสี่ยงเกิดภัยแล้งข้างต้น สรุปสิ่งที่เกษตรกรในพื้นที่เสี่ยงภัยแล้งควรทำ�
1. ………………………………..…………................................
............................................................................
............................................................................
2. ………………………………..…………................................
............................................................................
............................................................................
3. ………………………………..…………................................
............................................................................
............................................................................
4. ………………………………..…………................................
............................................................................
............................................................................
5. ………………………………..…………................................
............................................................................
............................................................................

ผังความคิดเรื่องภัยแล้ง
จากภาพข้างต้น จินตนาการว่า การเปลี่ยนแปลงสภาพจากภาพที่ 1 เป็นดังภาพที่ 2

จะส่งผลกระทบอะไรตามมาบ้าง เขียนเป็นแผนผังความคิดแสดงผลกระทบที่เกิดขึ้น

ไฟป่า
สตูลเตือนหมอกควันไฟป่าอินโดฯ ยอดผู้ป่วยพุ่ง
โดย ข่าวสด วันอังคารที่ 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2550 09:45 น.
สตูล - ผู้สื่อข่าวจากจังหวัดสตูลรายงานว่า เกิดสภาพหมอกควันไฟป่าอินโดนีเซีย ซึ่งเป็นหมอกควัน
สีขาวที่ปกคลุมไปทั่วเมืองสตูลมาตั้งแต่วันที่ 4 กรกฎาคม 2550 ที่ผ่านมา หมอกควันจากไฟป่าในอินโดนีเซีย
ได้เริ่มกระจายเข้าไปในตัวเมืองสตูล ทำ�ให้ตามท้องถนนสายต่างๆ เต็มไปด้วยหมอกควันปกคลุม การสัญจร
ไปมาไม่สะดวก โดยเฉพาะผู้ขับขี่รถจักรยานยนต์เนื่องจากมีอาการแสบตา ตาแดง น้ำ�ตาไหล ปวดหัว
เป็นหวัด
ด้าน นพ. สำ�รวม ด่านประชันกุล นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดสตูล กล่าวถึงเรื่องนีว้ า่ ขอฝากเตือน
ประชาชน เนื่องจากมีหมอกควันสีขาวปกคลุมในพืน้ ที่ อาจทำ�ให้ประชาชนมีปญ ั หาเกีย่ วกับโรคทางเดินหายใจ
โดยเฉพาะผู้ที่เป็นโรคภูมิแพ้ คนชรา เด็กเล็ก อาจจะมีปัญหาต่อสุขภาพ ดังนั้น ในช่วงที่มีหมอกควันมาก
ควรหลีกเลีย่ ง ไม่ควรอยูห่ รือออกกำ�ลังกายกลางแจ้ง ควรจะอยู่ในบ้านและปิดประตูหน้าต่าง หากจำ�เป็นต้อง
ออกนอกบ้านให้ ใช้ผา้ ชุบน้ำ�หมาดๆ ปิดปาก ปิดจมูก หรือขอหน้ากากอนามัย จากสำ�นักงานสาธารณสุข จ.สตูล
นายสุนทร เจริญสุข เจ้าของคลินิกสุนทราการแพทย์ กล่าวว่า มีประชาชนเข้าไปรักษาโรคเกี่ยวกับ
อาการไอ เจ็บคอ เป็นหวัด ตาแดง เพิ่มมากขึ้น เพราะหมอกควันเริ่มเข้ามาหลายวันแล้ว
ที่มาของข้อมูล : http://news.sanook.com/region/region_154488.php
ไฟป่าตามธรรมชาติ เกิดจากการติดไฟของเชือ้ เพลิงธรรมชาติในป่าทีถ่ กู สะสมเป็นระยะเวลานาน และ

ไฟลุกลามออกไปในวงกว้าง สร้างความเสียหายต่อทรัพยากรป่าไม้และสิง่ แวดล้อม ทำ�ให้เกิดหมอกควัน ส่งผล
กระทบต่อสุขภาพของมนุษย์และเป็นอันตรายต่อสิง่ มีชวี ติ ในป่า ทำ�ลายถิน่ ทีอ่ ยูอ่ าศัยของสัตว์ และอาจลุกลาม
ไปถึงบ้านเรือนบริเวณที่เกิดไฟป่า นอกจากนี้ ไฟป่ายังเป็นตัวการสำ�คัญที่ทำ�ให้เกิดปัญหาภัยแล้งตามมา

ผลกระทบของไฟป่าต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม
ที่มาของภาพ : http://www.wildlandfire.com/photos.htm
องค์ประกอบที่ทำ�ให้เกิดไฟป่า
1. เชื้อเพลิง คือ สารอินทรีย์ทุกชนิด ต้นไม้ พุ่มไม้ กิ่งไม้ และใบไม้แห้งที่ถูกสะสม
2. ออกซิเจน เป็นองค์ประกอบหลัก ปกติจะกระจายอยู่ทั่วไปในป่า
3. ความร้อน
- ความร้อนจากธรรมชาติ เช่น ฟ้าผ่า การเสียดสีกันของต้นไม้
- มนุษย์จุดขึ้น
ที่มา : ดัดแปลงจากสำ�นักป้องกัน ปราบปราม และควบคุมไฟป่า กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
ผลที่เกิดขึ้น
สร้างความเสียหายต่อทรัพยากรป่าไม้ ทำ�ให้เกิดผลเสียต่อสุขภาพเพราะเมื่อเกิดไฟป่าจะเกิด
หมอกควันตามมาด้วย ทำ�ให้บ้านเรือนเสียหาย พืชและสัตว์ได้รับอันตราย และทำ�ให้เกิดภัยแล้งตาม
มาด้วย
เขียนแผนผัง ค้นคว้่าข้อมูล และแสดงผลกระทบของการเกิดไฟป่าต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม

กิจกรรมเสริม

àÃÔèÁ ลากเส้นเพื่อหาทางออก
ÊÖ¹ÒÁÔ
¹éÓ·‹ÇÁ Tsunami
Flood
¾ÒÂØ
Storm ´Ô¹¶Å‹Á
Landslide
ä¿»†Ò
Wild Fire
ÀÑÂáÅŒ§
Drought
ÀÙà¢Òä¿ÃÐàºÔ´
Volcano
eruption
á¼‹¹´Ô¹äËÇ
Earthquake
·Ò§ÍÍ¡
จับคู่ภัยพิบัตท�งธรรมช�ติ และผลกระทบให้ตรงกัน

ระบายสีภาพปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ
คลื่นยักษ์
ภัยแล้ง
พายุหมุน
ดินถล่ม

ระบายสีภาพปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ
น้ำ�ท่วม
ไฟป่า
แผ่นดินไหว
ภูเขาไฟระเบิด

จับคู่ข้อความกับภาพ
น้ำ�ท่วม ภัยแล้ง พายุหมุน ดินถล่ม
ไฟป่า แผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบิด คลื่นยักษ์

จับคู่ข้อความกับภาพ
น้ำ�ท่วม ภัยแล้ง พายุหมุน ดินถล่ม
ไฟป่า แผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบิด คลื่นยักษ์

โยงภาพปรากฎการณ์ภัยทางธรรมชาติที่เหมือนกัน
1 A
2 B
3 C
4 D
5 E
6 F
7 G
8 H

สนุกกับการเรียงคำ�ศัพท์ภัยพิบัติทางธรรมชาติ
M S R O T
S
IAMSUNT
T
LDOOF
F
AETRHQAUEK
E
LOVANCO
V
DANLSLDIE
L
LWIFREID
W
RDUOHG
D
ค้นหาข้อมูลภัยพิบัติทางธรรมชาติ และใส่ภาพ พร้อมบอกแหล่งที่มาของข้อมูลและภาพ
เขียนคำ�อธิบายสั้นๆ ตามข้อความในตารางที่ให้
ภาพภัยพิบัติทางธรรมชาติ ช่วงเวลา/ สภาพพื้นที่ ผลกระทบ
ที่เกิด วันที่เกิด

ค้นข้อมูลภัยพิบัติทางธรรมชาติ พร้อมสร้างเรื่องเล่าที่น่าสนใจในหัวข้อ
“เรื่องเล่าจากภัยพิบัติทางธรรมชาติ”
ภาพ ภัยที่เกิดขึ้น
………………………………..………….....................................
………………………………..………….....................................
………………………………..………….....................................
………………………………..………….....................................
………………………………..………….....................................
………………………………..………….....................................
………………………………..………….....................................
………………………………..………….....................................
ผลกระทบ แนวทางการป้องกัน
………………………………..…………..................................... ………………………………..………….....................................
………………………………..…………..................................... ………………………………..………….....................................
………………………………..…………..................................... ………………………………..………….....................................
………………………………..…………..................................... ………………………………..………….....................................
………………………………..…………..................................... ………………………………..………….....................................
………………………………..…………..................................... ………………………………..………….....................................
………………………………..…………..................................... ………………………………..………….....................................
………………………………..…………..................................... ………………………………..………….....................................

สถานการณ์สมมติ “รายงานข่าว”
เลือกผูป้ ระกาศข่าว 2 คน (ชาย-หญิง) เพือ่ เป็นผูป้ ระกาศข่าวคนที่ 1 และผูป้ ระกาศข่าวคนท่่ี 2
ผู้ประกาศข่าวอ่านข่าวตามตารางข้างล่าง
ผู้ประกาศข่าวคนที่ 1 ผู้ประกาศข่าวคนที่ 2
ชื่อ ..................................................................................... ชื่อ .....................................................................................

M 1 สวัสดีครับท่านผู้ฟังทุกท่าน ขอต้อนรับทุกท่าน W 1 สวัสดีตอนเช้าค่ะ สำ�หรับข่าวทีน่ า่ ติดตามในวันนี้
เข้าสู่รายการ ศูนย์ข่าว PRINCESS-IT คงเป็นเรื่องเกี่ยวกับภัยพิบัติทางธรรมชาติ ซึ่ง
ผม ........................................................................... ในช่วงปีนี้ประเทศไทยเราประสบกับปัญหาภัย
และผู้ดำ�เนินรายการร่วม ได้แก่ น้ำ�ท่วมในหลายพื้นที่ โดยเมื่อ 2 - 3 วัน
คุณ ......................................................................... ที่ผ่านมาพื้นที่ในจังหวัดแม่ฮ่องสอนได้
ประสบกับภัยน้ำ�ท่วม ดินถล่มอย่างหนัก
M 2 จากรายงานของผู้ว่าราชการจังหวัดแม่ฮ่องสอน W 2 และที่สำ�คัญนะค่ะคุณ...................มีผู้ได้รับความ
กล่าวว่า จังหวัดแม่ฮ่องสอน เดือดร้อนถึง 79,353 คน 33,846 ครัวเรือน
ได้รับผลกระทบจากพายุนกเตน ระหว่างวันที่ และมีผู้เสียชีวิต 7 ราย สูญหาย 1 ราย
1 - 10 สิงหาคม 2554 โดยมีพื้นที่ประสบภัย
จำ�นวน 7 อำ�เภอ 44 ตำ�บล 412 หมู่บ้าน
M 3 โดยเฉพาะในพื้นที่ อำ�เภอสบเมย จังหวัด W 3 ทั้งนี้ในส่วนของการช่วยเหลือผู้ประสบภัยฯ ส่วน
แม่ฮ่องสอน มีผู้บาดเจ็บ 11 ราย บ้านเรือน ราชการ ได้ดำ�เนินการจัดที่พักชั่วคราว และ
ราษฎรเสียหายทั้งหลัง 32 หลังคาเรือน ซ่อมแซมเส้นทางจราจรในเบื้องต้นแล้วขณะนี้
และสะพาน 31 แห่งชำ�รุด พังทลาย สถานการณ์เริ่มคลี่คลายไปในทางที่ดีขึ้น
M 4 ในการดำ�เนินการป้องกันในอนาคตทางราชการ W 4 ก่อนจากกันในวันนี้ ขอให้ทุกท่านดูแลสุขภาพ
จะดำ�เนินการจัดหาพื้นที่รองรับปริมาณน้ำ�ใน ตัวเอง และติดตามข่าวสารการเตือนภัย
ช่วงฤดูฝนโดยเฉพาะการนำ�แนวทางแก้มลิงมา ต่างๆ จากทางราชการ อย่างใกล้ชิด
ดำ�เนินการ เพื่อรองรับปริมาณน้ำ� เพื่อเตรียมพร้อม และป้องกันผลกระทบทาง
จากภัยธรรมชาติ เช่น พายุ น้ำ�ท่วม ด้านภัยพิบัติต่างๆ ที่จะเกิดขึ้นต่อไป สำ�หรับวัน
และภัยแล้งต่อไป นี้ ดิฉัน ......................... และคุณ.......................
ขอลาไปก่อน แล้วพบกับ ศูนย์ข่าว
PRINCESS-IT ได้ ใหม่ในวันพรุ่งนี้ค่ะ

เตรียมรับมือกับภัยพิบัติทางธรรมชาติ

2 0 ´
Ô ¹ Ó
é ·‹ÇÁ ä»
àÁ×èÍà¡ ¾ÒË¹ÐÅ§ ·ŒÒ·ÒÂ
àÁ
·ÓÃ‹Ò§¡ ×èÍà¡Ô´¹éÓ·‹ÇÁ
ÒÂÍ
22
19 Ò¹ ÒÁ à´Ô¹Ë¹ŒÒ ºÍØ‹¹ÍÂÙ‹àÊÁÍ
¢Ñº¢ÕèÂÊ¹éÓà¾×èÍ¤ÇÅ¢ 12 2 ª‹Í§
Ðá »à
ã¹¡Ã ¶ÍÂËÅÑ§ä ¹éÓ·‹ÇÁ
ª‹Í§ éÓ
¶ÍÂ ‹¹¹éÓË ¹éÓ·‹ÇÁ
ä» 2 Â¹
ËÅÑ§ Ã×ÍÇ‹Ò
¹éÓ·‹Ç
Á
21
Å§àÅàÁ×èÍà¡Ô´
‹ÇÁ
¹éÓ·
23
18
17
ã¹¢
½¹¿‡Ò ³Ðà¡Ô´¾ÒÂØ
ÂÑ§¤§ã ¤Ð¹Í§Ë¹ 15 ¢³Ðà¡Ô´¾ÒÂØ
16
ªŒÍ Ñ¡ à»´»ÃÐµÙáÅÐ
¶ÍÂËÅ Ø»¡Ã³ä¿¿Ò‡ Ë¹ŒÒµ‹Ò§·Ø¡ºÒ¹
Ñ§ 1 ª‹Í
§ ¶ÍÂËÅÑ§ 2 ª‹Í§
¾ÒÂØ
14 ¾ÒÂØ
2 àÁ×èÍà¡Ô´á
ËÁÍºÍÂ ¼‹¹´Ô¹äËÇ
Ù‹º
»‡Í§¡Ñ¹Ê ÃÔàÇ³·ÕèÊÒÁÒÃ¶
Ôè§¢
à´Ô¹Ë¹ŒÒ Í§ËÅ‹¹ãÊ‹ àÁ×èÍ
3 ª‹Í§ ãªŒÅÔ¿ à¡Ô´á¼‹¹
á¼‹¹´Ô¹äË ¶ÍÂ µà¾×èÍÍ ´Ô¹äËÇ
ËÅÑ§ä ¾Â¾
1 Ç
3 á¼‹¹
´Ô¹äË
»¨Ø´ Ë¹Õ
àÃÔèÁµ
Œ¹ àÁ×èÍà¡Ô´á¼
Â×¹ÍÂÙ‹ã¡ÅŒË‹¹´Ô¹äËÇ
START Ç ¹ŒÒ
áÅÐ¡ÃÐ¨¡ µ‹Ò§
¶ÍÂËÅÑ§ä»¨
Ø´àÃÔèÁµŒ¹
á¼‹¹´Ô¹äËÇ
4
FINISH
ÊÑ§à¡
µà
ÃÕºÍ à»š¹ÊÕ¢ Ëç¹ÊÕ¹éÓ
28
¾Â¾ Í§´ à»Å Á
‹ ã¹ Ó¤ÑÞ
Å
Ô¹¶ ¢Í§Ê ŒËÁ´
à´Ô¹ ä»ÂÑ§ Ô¹ÀÙà¢Ò ÕèÂ¹
´Ô¹
Ë¹ŒÒ ·Õè»Å
¶Å‹Á
2 ª‹Í Í´ÀÑÂ
§
25 ´
Ô´ ¹
×àÁèÍà¡ ÃÕº¢ ŒÒ¹ãË Ã¡ §
¹ º á
ÙÁ‹ºŒÒ ¡¨Ò¡ ÍÂ‹Ò§ 2 ª‹Í
Ë ÍÍ »š¹ ÅÑ§
24 à ÍÂË
¶ ¶Å
´Ô¹
‹Á
26 27
12 àÁ×èÍà¡Ô´ÊÖ¹ÒÁÔ
Í¾Â¾Ë¹Õ¢Öé¹ä»·ÕèÊÙ§
9
13
à´Ô¹Ë¹ŒÒ 4 ª‹Í§
10 ÇÔè§ä»´ÙËÒ´·ÃÒÂ
11 ÊÖ¹ÒÁÔ àÁ×èÍ¹éÓ·ÐàÅÅ´Å§
ÍÂ‹Ò§ÃÇ´àÃçÇ
¶ÍÂËÅÑ§ä»àÅ¢ 5
ÊÖ¹ÒÁÔ
ÊÑ§à¡µ»‡ÒÂÊÑÞÞÒ³
àµ×Í¹ÀÑÂÊÖ¹ÒÁÔàÁ×èÍ¶Ö§àÇÅÒ
5 ÍÂÙ‹ã¡ÅŒÀÙà¢Òä¿ÃÐàºÔ´
ãÊ‹Ë¹ŒÒ¡Ò¡Í¹ÒÁÑÂ
7 ¨Ðä´ŒàµÃÕÂÁÃÑºÁ×Í·Ñ¹
ÊÖ¹ÒÁÔ
8
áÇ‹¹µÒ·Ø¡ª¹Ô´
à¾×èÍ»‡Í§¡Ñ¹à¶ŒÒÀÙà¢Òä¿
4 6 ÀÙà¢Òä¿ÃÐàºÔ´
สรุปสิ่งที่ควรทำ�และไม่ควรทำ�เมื่อเกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติ
ภัยพิบัติ ควรทำ� ไม่ควรทำ�
1. เมื่อเกิดแผ่นดินไหว หมอบอยู่บริเวณที่สามารถป้องกันสิ่งของหล่นใส่
2. เมื่อเกิดแผ่นดินไหว ใช้ลิฟต์เพื่ออพยพหนี
3. เมื่อเกิดแผ่นดินไหว ยืนอยู่ใกล้หน้าต่างและกระจก
4. อยู่ใกล้ภูเขาไฟระเบิดใส่หน้ากากอนามัยแว่นตาทุกชนิด เพื่อป้องกันเถ้าภูเขาไฟ
5. สังเกตป้ายสัญญาณเตือนภัยสึนามิเมื่อถึงเวลาจะได้เตรียมรับมือทัน
6. วิ่งไปดูหาดทราย เมื่อน้ำ�ทะเลลดลงอย่างรวดเร็ว
7. เมื่อเกิดสึนามิ อพยพหนีขึ้นไปที่สูง
8. เมื่อเกิดน้ำ�ท่วม ขับขี่ยานพาหนะลงไปในกระแสน้ำ�เพื่อความท้าทาย
9. เมื่อเกิดน้ำ�ท่วม ลงเล่นน้ำ�หรือว่ายน้ำ�
10. ในขณะเกิดพายุฝนฟ้าคะนองหนัก ยังคงใช้อุปกรณ์ไฟฟ้า
11. ขณะเกิดพายุเปิดประตูและหน้าต่างทุกบาน
12. เมื่อเกิดน้ำ�ท่วม ทำ�ร่างกายอบอุ่นอยู่เสมอ
13. สังเกตเห็นสีน้ำ�เปลี่ยนเป็นสีของดินภูเขา รีบอพยพไปยังที่ปลอดภัย
14. เมื่อเกิดดินถล่มในหมู่บ้าน รีบขนของสำ�คัญออกจากบ้าน ให้หมดเป็นอย่างแรก

ศึกษาค้นคว้าข้อมูลการเตรียมพร้อมรับมือภัยพิบัติทางธรรมชาติ
(แผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบิด สึนามิ พายุ น้ำ�ท่วม ดินถล่ม ภัยแล้ง และไฟป่า)
ออกแบบโปสเตอร์เพื่อรณรงค์การเตรียมพร้อมรับภัยพิบัติทางธรรมชาติ

จับกลุ่มๆ ละ 3-5 คน ค้นคว้าข้อมูล
และระดมความคิ ด สร้ า งแผนที่ เ ส้ น ทาง
หลบภัยพิบัติทางธรรมชาติที่นักเรียนคาดว่าจะเกิดขึ้นที่โรงเรียน เพื่อให้เพื่อนใน
โรงเรียนสามารถใช้ในการหลบภัยไปยังที่ปลอดภัยได้

แหล่งอ้างอิงสื่อสิ่งพิมพ์
กรมการศึกษานอกโรงเรียน. ภัยธรรมชาติ. พิมพ์ครัง้ ที่ 1: ศูนย์วทิ ยาศาสตร์เพือ่ การศึกษา กรมการศึกษานอกโรงเรียน
กระทรวงศึกษาธิการ.
กรมทรัพยากรธรณี. (2547). คูม่ อื จิว๋ รูท้ นั ภัยสึนามิ. กรมทรัพยากรธรณี กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม
กรมทรัพยากรธรณี. (2548). สึนามิ คลื่นยักษ์ มหาภัย. พิมพ์ครั้งที่ 2.: บริษัท ธนาเพรส จ�ำกัด
กรมทรัพยากรธรณี. (2551). แผ่นดินไหวภัยใกล้ตัว. บริษัท แนกซอส อินฟินิตี้ จ�ำกัด
กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย. หนังสือการ์ตูนชุด “เรียนรู้สาธารณภัย”. กองเผยแพร่และประชาสัมพันธ์
กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย.
กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย.การเตรียมตัวและปฏิบตั ติ นเมือ่ เกิดอุทกภัย วาตภัย และโคลนถล่ม. กองเผยแพร่
และประชาสัมพันธ์ กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย.
กระทรวงศึกษาธิการ. (2551). ดินถล่ม คู่มือจัดการเรียนรู้ ประกอบหนังสือ. โครงการความร่วมมือทางวิชาการ
ด้านการพัฒนาประสิทธิภาพการบริหารภัยพิบัติของประเทศไทย. กรุงเทพฯ: บจก. ซาเร็นการพิมพ์.
กระทรวงศึกษาธิการ. (2551). สึนามิ คู่มือจัดการเรียนรู้ ประกอบหนังสือ. โครงการความร่วมมือทางวิชาการ
กระทรวงศึกษาธิการ. (2551). หนังสือประกอบการเรียนรู้ การป้องกัน ภัยพิบัติทางธรรมชาติ เรื่อง ดินถล่ม
ชั้นประถมศึกษา และมัธยม. โครงการความร่วมมือทางวิชาการด้านการพัฒนาประสิทธิภาพการบริหาร
ภัยพิบัติของประเทศไทย. กรุงเทพฯ: บจก. ซาเร็นการพิมพ์.
กระทรวงศึกษาธิการ. (2551). หนังสือประกอบการเรียนรู้ การป้องกัน ภัยพิบัติทางธรรมชาติ เรื่อง อุทกภัย
ชั้นประถมศึกษา และมัธยม. โครงการความร่วมมือทางวิชาการด้านการพัฒนาประสิทธิภาพการบริหาร
ภัยพิบัติของประเทศไทย. กรุงเทพฯ: บจก. ซาเร็นการพิมพ์.
กระทรวงศึ กษาธิการ. (2551). หนังสือ ประกอบการเรียนรู้ การป้องกัน ภัยพิบัติทางธรรมชาติ เรื่อง สึนามิ
ชั้นประถมศึกษา และมัธยม. โครงการความร่วมมือทางวิชาการด้านการพัฒนาประสิทธิภาพการบริหารภัย
พิบัติของประเทศไทย. กรุงเทพฯ: บจก. ซาเร็นการพิมพ์.
กระทรวงศึกษาธิการ. (2551). อุทกภัย คู่มือจัดการเรียนรู้ ประกอบหนังสือ. โครงการความร่วมมือทางวิชาการ
ค�ำนาย อภิปรัชญาสกุล. (2554). วิกฤตการณ์น้�ำท่วมประเทศไทย ปี 2554. กรุงเทพฯ: บริษัท โฟกัสมีเดีย
แอนด์พับลิชชิ่ง จ�ำกัด.
ณัฐนันท์ สอนพรินทร์. (2551). ต้านภัย วิกฤติน�้ำ. พิมพ์ครั้งที่ 1: บริษัท ซีเอ็ดยูเคชั่น จ�ำกัด (มหาชน).
พันตรีศุภโชค นิจสุนกิจ. (2554). เอาตัวรอดในสถาณการณ์ภัยพิบัติ. กรุงเทพฯ: ข้าวฟ่าง.
มู ล นิ ธิ ชั ย พั ฒ นา. (2548). คลื่ น ยั ก ษ์ สึ น ามิ คลื่ น อภิ ม หาภั ย . พิ ม พ์ ค รั้ ง ที่ 1: บริ ษั ท อมริ น ทร์ พ ริ้ น ติ้ ง แอนด์
พับลิชชิ่ง จ�ำกัด (มหาชน).
ศูนย์เตือนภัยพิบตั แิ ห่งชาติ. คูม่ อื ภัยพิบตั ิ รูท้ นั รับมือได้. ศูนย์เตือนภัยพิบตั แิ ห่งชาติ กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศ
และการสื่อสาร.
ศูนย์ประสานงานชุมชนบ้านน�้ำเค็มและชุมชนบ้านน�้ำเค็ม. (2550). เพื่อความพร้อมพอต่อภัยพิบัติของชุมชน.
งานประชุมสัมมนาสรุปบทเรียน 3 ปี สึนามิ “เพื่อสังคมไทยพร้อมรับภัยพิบัติ”. พิมพ์ครั้งที่ 1: บริษัท
แปลน โมทิฟ จ�ำกัด.
CSS: สนับสนุนวิทยาศาสตร์ส�ำหรับเด็ก. COMPRESS LOPI
Michael Allaby. (2007). Children’s Encyclopedia of Earth. Templar Company Limited.
UNESCO-IOC. Tsunami Glossary. IOC Information document No. 1221. Paris, UNESCO, 2006.

แหล่งอ้างอิงเว็บไซต์
กรมทรัพยากรธรณี. เว็บไซต์: http://www.dmr.go.th/
กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย. เว็บไซต์: http://www.disaster.go.th/
กรมอุตุนิยมวิทยา. เว็บไซต์: http://www.tmd.go.th/lesson.php.
เครือข่ายข้อมูลกาญจนาภิเษก. เว็บไซต์: http://kanchanapisek.or.th/
มูลนิธิสภาเตือนภัยพิบัติแห่งชาติ. เว็บไซต์: http://www.paipibut.org/home.php.
ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ. เว็บไซต์: http://www.ndwc.go.th/
California Earthquake Clearinghouse. Web site: http://www.eqclearinghouse.org.
Children’s Natural History Museum exhibits and programs. Web site: http://www.msnucleus.org/
Earth and Space Science (ESS). Web site: http://www.ess.washington.edu/
The Federal Emergency Management Agency (FEMA): Web site: http://www.ready.gov/kids
The Federal Emergency Management Agency. Web site: http://www.fema.gov/
National Aeronautics and Space Administration: Web site: http://www.nasa.gov/
National Institute for Educational Development (NIED). Web site: http://www.nied.edu.na/
National Oceanic and Atmospheric Administration. Web site: http://www.noaa.gov/
South Carolina Department of Natural Resources. Web site: http://www.dnr.sc.gov/siteindex.html
The Earth Science World Image Bank. Web site: http://www.earthscienceworld.org/images/
The U.S. Geological Survey (USGS). Web site: http://www.usgs.gov/
The U.S. Department of education. Emergency Planning Office of Safe and Healthy Students.
Web site: http://www2.ed.gov/admins/lead/safety/emergencyplan/index.html
(หมายเหตุ: ข้อมูลค้นหาในเดือน ตุลาคม 2555 อาจมีการเปลี่ยนแปลง)

ประกาศส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
เรื่อง อนุญาตให้ใช้สื่อการเรียนรู้ในสถานศึกษา
...............................................
ด้วยส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ได้จัดพิมพ์หนังสือชุดกิจกรรมเรียนรู้
ระดั บ ประถมศึ ก ษา เรื่ อ ง รู ้ รั บ ...ภั ย พิ บั ติ ท างธรรมชาติ เพื่ อ ส่ ง เสริ ม ประสิ ท ธิ ภ าพการเรี ย นรู ้
กลุ ่ ม สาระการเรี ย นรู ้ วิ ท ยาศาสตร์ สุ ข ศึ ก ษาและพลศึ ก ษา และสั ง คมศึ ก ษา ศาสนาและวั ฒ นธรรม
ระดับประถมศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ส�ำนักงานคณะกรรมการ
การศึกษาขั้นพื้นฐานได้พิจารณาแล้ว อนุญาตให้ใช้ในสถานศึกษาได้
ประกาศ ณ วันที่ ๓๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๖๑
(นายบุญรักษ์ ยอดเพชร)
เลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
ชุดกิจกรรม เทคนิคการเรียนการสอน
“รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ” เพื่อส่งเสริมศักยภาพการเรียนรู้
(วีดิทัศน์ฉบับสมบูรณ์) (วีดิทัศน์ฉบับสมบูรณ์)

ปรากฏการณ์ธรรมชาติ ม ต้น

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ปรากฏการณ์ธรรมชาติ ม ต้น

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

หน่วยที่ 1

ที่มาของภาพ : Earth Science World Image Bank

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 1

2 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ระดมคว�มคิดเห็น และเขียนอธิบ�ยง่�ยๆ เพื่อเปรียบเทียบเชื่อมโยงชั้นของดินนำ�้มันที่ปั้น กับชั้นของโลก

อุปกรณ์ : ไข่ต้ม 1 ฟอง หรือ ลำ�ไย 1 ลูก / คน

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 3

เปลือกโลก 2 แผ่น เปลือกโลก 2 แผ่น แมกมา

4 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 5

1.1 ว�งขนมปัง 2 แผ่นให้ติดกันบนแยมสตรอเบอร์รี

6 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

2.1 วางขนมปัง 2 แผ่น บนแยมสตรอเบอร์รี ให้ห่างกันประมาณ 3 เซนติเมตร

การทดลองที่ 3 จำ�ลองแผ่นเปลือกโลกที่เคลื่อนที่ผ่านกัน หรือสวนทางกัน

3.1 วางขนมปัง 2 แผ่นให้ติดกันบนแยมสตรอเบอร์รี

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 7

8 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

วันที่ 11 มี.ค. พ.ศ. 2554 มีรายงานการเกิด เกาหลีใต้ ญี่ปุ่น

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 9

ข้อมูล : สำ�นักแผ่นดินไหว กรมอุตุนิยมวิทยา

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 11

12 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 13

14 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ภาพข้างบนแสดงการเกิดแผ่นดินไหวปี พ.ศ. 2443 - 2546

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 15

ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก http://www.noaa.gov/

16 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 17

18 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ที่มา : ภาพดัดแปลงจาก http://mail.colonial.net

ภูเขาไฟ หรือ volcano คือ ส่วนของเปลือกโลกที่หินร้อนหลอมเหลวใต้เปลือกโลก

20 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ที่มาของภาพ : Earth Science World Image Bank

22 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 23

ที่มา : ดัดแปลงภาพจาก http://www.usgs.gov/

24 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ......ภัยภัพิยบพิัตบิทัตางธรรมชาติ

ภาพแสดงสึนามิยกตัวขึ้นเป็นคลื่นสูง ลักษณะเหมือนกำ�แพง เคลื่อนที่เข้าจู่โจมชายฝั่ง

26 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ที่มา : ดัดแปลงภาพจาก http://www.acehtsunami.com/history-of-tsunamis.php

ตารางแสดงความเสียหายรุนแรงจากการเกิดสึนามิ 3 อันดับของโลก (ข้อมููลจาก NOAA)

28 ธันวาคม พ.ศ. 2451 (ค.ศ. 1908) เกาะเมสสินา อิตาลี 72,000 คน

พ.ศ. 2298 (ค.ศ. 1755) ทางใต้ของเปอร์ตุเกส 100,000 คน

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 27

สึนามิ เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547 เคลื่อนที่เข้าจู่โจมชายฝั่งใน 6 จังหวัดทางภาคใต้ของประเทศไทย

28 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 29

นักธรณีวิทยาให้ความเห็นว่า สึนามิที่เกิดขึ้นในทะเลอันดามันครั้งนี้ มีสาเหตุมาจากแผ่นเปลือกโลก

ลำ�ดับเหตุการณ์ของการเกิดสึนามิในทะเลอันดามัน เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547

30 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 31

แต่ละกลุ่มอ่านเหตุการณ์สึนามิิที่เกิดขึ้นในมหาสมุทรอินเดีย เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547

32 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 33

เขียนแผนผังความคิด “ความเสียหายจากสึนามิ” ที่ส่งผลกระทบต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อม

34 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

พื้นผิวของโลก 1 ใน 3 ส่วน เป็น แผ่นดิน

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 35

36 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

บรรยากาศชั้นที่อยู่ล่างสุดเหนือพื้นผิวโลก เรียกว่า ชั้นโทรโพสเฟียร์ (โทร-โพ-สะ-เฟียร์) อากาศใน

ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ 37

38 ชุดกิจกรรมเรียนรู้ระดับประถมศึกษา เรื่อง รู้รับ...ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

บรรยากาศของโลกประกอบด้วยแก๊สหลายชนิด โดยบรรยากาศทีอ่ ยูใ่ กล้พน้ื ผิวโลกมีแก๊สต่างๆ หนาแน่น