BÀI 2: Tìm kiếm và quản lý tài liệu tham khảo nhất phải là lượng mỡ trong cơ thể so với trọng
rọng Nghiên cứu cắt ngang
Mục tiêu bài học
Sau bài giảng này học viên có thể
1.Liệt kê được các bước tìm kiếm tài liệu tham
khảo (TLTK) trong nghiên cứu khoa học (NCKH)
2.Trình bày lý do tại sao cần quản lý và trích
dẫn TLTK trong NCKH
3.Xác định được nội dung cần và không cần
trích dẫn khi xây dựng tài liệu trong NCKH
Tìm kiếm TLTK
Tài liệu tham khảo (TLTK) là gì?
 Tài liệu giúp người đọc/nghe nắm bắt
được một thông tin cụ thể mà họ
quan tâm
 TLTK có thể là
 Sách
 Báo
 Tạp chí
 Đoạn phim
 Ý kiến
Tại sao đọc TLTK lại cần thiết trong NCKH
 Giúp xác định khoảng trống y văn
 “Nói có sách, mách có chứng”
 Hỗ trợ lập luận
 Tại sao lại làm nghiên cứu A?
 Tại sao lại sử dụng phương pháp B?
Các bước tìm kiếm tài liệu tham khảo
Bước1: Xác định chiến lược tìm kiếm
 Từ danh mục tài liệu tham khảo của
một tài liệu cụ thể
 Nhanh, dễ dàng
 Góc nhìn hẹp
 Có thể dễ dàng tìm kiếm trên
Google, hoặc Google Scholar
 Tìm kiếm một chủ đề một cách hệ
thống
 Sử dụng từ khóa trên các cơ sở dữ
liệu
 PubMed khá phổ biến
Bước2: Xác định nội dung cần tìm kiếm
 Ngôn ngữ
 Tiếng Việt: Google Scholar hoặc các
trang dữ liệu của tại chí hoặc thư
viện trong nước
 Tiếng Anh: Ưu tiên cơ sở dữ liệu
khoa học chính thức (vd, Pubmed),
Google Scholar, Google
 Thể loại
 Sách: Có thể dễ dàng kiếm trên
Google
 Bài báo khoa học: Pubmed, Google
Scholar, Google
Bước3: Xác định cơ sở dữ liệu liên quan
 Google: https://www.google.com/
 Khi có sẵn tên bài báo/sách
 TLTK mang tính thường thức
 Google Scholar:
https://scholar.google.com/
 Khi có sẵn tên bài báo/sách
 Tài liệu Việt Nam
 PubMed:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
 Tìm kiếm một chủ đề một cách hệ
thống
Bước4: Xác định các từ khóa cần thiết
 Đặc biệt hữu ích khi tìm kiếm trên
PubMed
 Toán tử OR, AND, NOT
 Tận dụng MeSH (Medical Subject
Heading)
Quản lý và trích dẫn TLTK
Tầm quan trọng của TLTK
 Tài liệu tham khảo giúp
 longitudinal studies)
Cụ thể hóa câu hỏi và phương pháp
nghiên cứu
 (Experimental studies)
Xây dựng nền tảng cho phần Tổng
quan Y văn
 
Tạo cơ sở để so sánh, bàn luận với
kết quả tìm được
 Bức tranh chung
Tại sao quản lý TLTK
 Rất nhiều tài liệu: Kiến thức y khoa
tăng gấp đôi
 Năm1950: mỗi 50 năm
 Năm1980: Mỗi 7 năm
 Năm2010: Mỗi 3.5 năm
 Năm2020: Mỗi 73 ngày
 
Sắp xếp tổ chức hợp lý → tìm kiếm
hiệu quả
 Thuận lợi cho việc trích dẫn
Lý do trích dẫn TLTK
“Thật vậy, béo phì được định nghĩa là lượng mỡ
trong người tăng cao đến mức có thể gây nguy
hiểm cho sức khỏe. Do đó, tiêu chuẩn thích hợp
Đoàn hệ
lượng (9).”
...
9. Ho-Pham LT, Lai TQ, Nguyen ND, Barrett-
Connor E, Nguyen TV Similarity in percent body
fat between white and Vietnamese women:
implication for a universal definition of obesity.
Obesity (Silver Spring) 18:1242-1246.
 Tại sao phải trích dẫn?
 Khi nào cần trích dẫn?
 Khi nào không cần trích dẫn?
 Tránh đạo văn, công nhận công sức tác
giả.
 Cho thấy nền tảng kiến thức vững
chắc.
 Trình bày nguồn tham khảo cho người
đọc với đúng ấn bản.
 Cho phép bản thân và người đọc kiểm
chứng chất lượng thông tin.
“Nếu tôi nhìn được xa hơn người khác,
Ấy là bởi tôi đang đứng trên vai những người
khổng lồ”. -Issac Newton-
Khi nào cần trích dẫn
 Trích dẫn trực tiếp từ một nguồn.
 Diễn giải một nguồn theo từ ngữ của
mình.
 Tóm tắt ý tưởng của người khác.
 Trình bày thông tin, sự thật, hoặc dữ
liệu từ một nguồn.
Khi nào không cần trích dẫn
 Đưa ra suy nghĩ, quan điểm, hoặc suy
luận của mình
 Trình bày kiến thức phổ quát
 70% cơ thể chúng ta là nước
 Đôi khi tùy thuộc vào chuyên ngành
Tổng kết
1.Liệt kê được các bước tìm kiếm tài liệu tham
khảo (TLTK) trong nghiên cứu khoa học (NCKH)
2.Trình bày lý do tại sao cần quản lý và trích
dẫn TLTK trong NCKH
3.Xác định được nội dung cần và không cần
trích dẫn khi xây dựng tài liệu trong NCKH
Ứng dụng vào bài báo cáo
 Phần Mở đầu + Bàn luận
 Bắt đầu làm quen với Google Scholar
vàPubmed để tìm tài liệu
 Định hình chủ đề nghiên cứu cho bài
báo cáo
Bài 4: Các thiết kế nghiên cứu dịch tễ học
Mục tiêu bài học
Sau bài giảng này, học viên có thể
1. Trình bày được các thiết kế nghiên cứu
dịch tễ học
2. Trình bày được ưu và nhược điểm của
các thiết kế nghiên cứu
3. Trình bày được phương pháp lựa chọn
thiết kế nghiên cứu dịch tễ học
4. Trình bày được độ mạnh trong kết
luận nhân quả
Các thiết kế nghiên cứu Dịch tễ học
 Nghiên cứu quan sát (Observational
studies)
 Báo cáo trường hợp bệnh/loạt ca
(Case reports, case series report)
 Nghiên cứu sinh thái (Ecological
studies, Correlation studies)
 Nghiên cứu cắt ngang mô tả
(Descriptive cross-sectional studies)
 Nghiên cứu cắt ngang phân tích
(Analytic cross-sectional studies)
 Nghiên cứu bệnh chứng (Case-
control studies)
 Nghiên cứu đoàn hệ (Cohort studies,
 Nghiên cứu thực nghiệm
 Thực nghiệm (Trials)
Thực nghiệm ngẫu nhiên có nhóm
chứng (Randomised Controlled
Trials)
Nghiên cứu sinh thái
 Vấn đề?
 Mối liên quan
 Mức độ quần thể
 Biến số A và biến số B không chắc
được đo trên một người
 Individualistic bias
Điểm mạnh
 Hình thành ý tưởng nghiên cứu
 Mối liên hệ giữa chất béo bão hòa
và nguy cơ tim mạch (Key et al,
1960s)
 Điểm yếu
 Rất nhiều yếu tố gây nhiễu
 Individualistic bias
 Tại một thời điểm ≠ Thời gian nghiên
cứu
 Tại một thời điểm ≈ mỗi biến số
được đánh giá một lần tại một thời
điểm
 Nghiên cứu đánh giá tỉ lệ hiện mắc
viêm gan diễn ra trong 2 năm,
nhưng mỗi người chỉ được lấy máu
một lần
 Mô tả
 Tổng điều tra dân số: thu nhập trung
bình? Tuổi thọ trung bình?
 Tổng điều tra dinh dưỡng: tiêu thụ
muối trung bình? Chiều cao trung
bình?
 Bào cáo ghi nhận ung thư: tỷ lệ phân
bố các cơ quan ung thư?
 Phân tích
 Mối liên hệ giữa thu nhập và tuổi
thọ?
 Mối liên hệ giữa tiêu thụ muối và
chiều cao?
 Mối liên hệ giữa vị trí ung thư và
nguy cơ tử vong?
Ví dụ về nghiên cứu cắt ngang
 Câu hỏi: Socola và Giải Nobel
 Chọn ngẫu nhiên 1,000 người trên thế
giới
 Hỏi họ 2 câu
 Có hay ăn socola không? Ăn bao
nhiêu?
 Có được giải Nobel không?
 Nghiên cứu cắt ngang mô tả:
 Tỉ lệ ăn socola/số gram socola trung
bình/tỉ lệ được giải Nobel trên 1,000
người
 Nghiên cứu cắt ngang phân tích:
 Tương quan giữa tỉ lệ ăn socola và tỉ
lệ được giải Nobel trên dân số 1,000
người
 Vấn đề?
Nghiên cứu bệnh chứng
Ví dụ về nghiên cứu bệnh chứng
 Câu hỏi: Socola và Giải Nobel
 Chọn ngẫu nhiên 500 người có giải
Nobel và 500 người không được giải
 Hỏi họ 1 câu
 Cách đây X năm có hay ăn socola
không? Ăn bao nhiêu?
 So sánh tỉ lệ ăn socola/lượng socola
trung bình ở mỗi nhóm
 Vấn đề?
Nghiên cứu bệnh chứng
 Điểm mạnh
 Nhanh và ít tốn kém (hơn đoàn hệ)
 Điểm yếu
 Nhiều sai lệch
 Khó xác lập trật tự thời gian (nhân
quả)
o Recall bias?
o Liệu chẩn đoán có đúng thời
điểm?
Nghiên cứu đoàn hệ (cắt dọc)
Đoàn hệ và Bệnh chứng
Nghiên cứu thực nghiệm
Đoàn hệ và thực nghiệm
Ví dụ về đoàn hệ
 Câu hỏi: Socola và Giải Nobel
 Chọn ngẫu nhiên 1,000 người
 Tại thời điểm ban đầu, hỏi họ 2 câu
 Có hay ăn socola không? Ăn bao
nhiêu?
 Phân ra 3 nhóm: Ăn nhiều, ăn ít,
không ăn
 Có được giải Nobel không? → Loại
những người đã được giải Nobel rồi
 Theo dõi họ XX năm
 Sau XX năm, so sánh tỉ lệ nhận giải
Nobel ở mỗi nhóm
 Vấn đề?
Ví dụ về thực nghiệm
 Câu hỏi: Socola và Giải Nobel
 Chọn ngẫu nhiên 1,000 người
 Tại thời điểm bắt đầu,
 Loại những người được giải Nobel
rồi.
 Sau đó, phân họ thành 3 nhóm một
cách ngẫu nhiên: Nhóm ăn nhiều,
nhóm ăn ít, và nhóm không ăn.
 Theo dõi họ XX năm
 Sau XX năm, so sánh tỉ lệ nhận giải
Nobel ở mỗi nhóm
 Vấn đề?
Đoàn hệ và thực nghiệm
 Ưu
Xác lập nhân quả mạnh
Phù hợp thực tế
 Nhược
Yếu tố gây nhiễu
Thực nghiệm
 Ưu
Xác lập nhân quả rất mạnh
Loại bỏ tối đa các yếu tố gây nhiễu
 Nhược
Phi thực thể
Y đức
Cách chọn các thiết kế nghiên cứu Dịch tễ học
Câu hỏi nghiên cứu loại gì?
 Mô tả (Description)
 Mục đích: Nhóm dân số quan tâm có
đặc điểm gì?
 Các thiết kế thường sử dụng
 Nghiên cứu trường hợp bệnh/loạt
ca
o Giai đoạn đầu COVID-19: Báo cáo
một chuỗi ca bệnh viêm phổi
không điển hình
 Nghiên cứu cắt ngang mô tả
o Tổng điều tra dân số: thu nhập
trung bình? Tuổi thọ trung bình?
o Tổng điều tra dinh dưỡng: tiêu
thụ muối trung bình? Chiều cao
trung bình?
o Bào cáo ghi nhận ung thư: tỷ lệ
phân bố các cơ quan ung thư?
 Thiết kế nào tối ưu?
 Mức độ quần thể: Cắt ngang mô tả
o Cỡ mẫu đủ lực (statistical power)
để đảm bảo tính giá trị
 Mức độ cá nhân: Nghiên cứu
trường hợp bệnh/loạt ca
o Đủ không gian để mô tả đặc điểm
lâm sàng và dịch tễ của từng ca
bệnh
 Tìm mối liên hệ (Association)
 Mục đích
 Các biến số có liên hệ gì với nhau?
 Ta có thể dùng X để dự đoán Y?
 Thiết kế thường sử dụng
 Nghiên cứu sinh thái
 Nghiên cứu cắt ngang phân tích
 Nghiên cứu bệnh chứng
 Nghiên cứu đoàn hệ
 Thiết kế nào tối ưu?
 Tìm mối liên hệ: Ngang nhau
o Mức độ quần thể: Nghiên cứu
sinh thái
o Mức độ cá nhân: Cắt ngang phân
tích, bệnh chứng, đoàn hệ
 Dự đoán sự kiện tương lai: Nghiên
cứu đoàn hệ
 Tìm sự khác biệt, quan hệ nhân quả
(Difference, Causal Relationship)
 Mục đích
 So sánh các nhóm
 Xác lập mối quan hệ nhân quả
 Thiết kế thường sử dụng
 Nghiên cứu sinh thái
 Nghiên cứu cắt ngang phân tích
 Nghiên cứu bệnh chứng
 Nghiên cứu đoàn hệ
 Nghiên cứu thực nghiệm
 Con đường từ quan sát tới thực
nghiệm
Sinh thái→Cắt ngang→Bệnh chứng→Đoàn
hệ→Thực nghiệm
 Thiết kế nào là tối ưu?
 The Evidence Hierarcgy
Ứng dụng vào dự án nhỏ
 Xác định loại câu hỏi của nhóm mình?
 Từ đó chọn thiết kế nghiên cứu phù
hợp
 Lật lại vấn đề: Với thiết kế nghiên cứu
mình chọn, liệu câu hỏi nghiên cứu có
được trả lời chính xác?
Bài 1: Giới thiệu về nghiên cứu khoa học
Mục tiêu bài học
Sau bài giảng này, học viên có thể
1. Trình bày được định nghĩa của nghiên cứu
khoa học
2. Trình bày được mục đích nghiên cứu khoa
học
3. Liệt kê được đặc điểm của quá trình nghiên
cứu khoa học
4. Vẽ lại được tổng quan quá trình thực hiện
nghiên cứu khoa học
5. Cảm nhận được khoa học là một phần của
cuộc sống và tư duy khoa học
• Nghiên cứu khoa học là gì?
• Tại sao cần thực hiện nghiên cứu khoa học
Nghiên cứu khoa học là gì?
Nghiên cứu (danh từ)
• Từ điển tiếng Việt: Quá trình hoạt động nhằm
thu nhận tri thức khoa học
• Phân tích Hán Việt:
- Nghiên (研): nghiền, mài, tìm tòi
- Cứu (究): Sự đào sâu tới tận cùng, suy xét hết
sức tỉ mỉ, rốt ráo
Research (noun)
• A careful study of a subject, especially in
order to discover new facts or information
about it
Định nghĩa
“Những phương pháp có tổ chức hoặc quá
trình điều tra có tổ chức nhằm đạt được thông
tin mới, xây dựng kiến thức, hoặc trả lời
những câu hỏi. Quá trình điều tra có tổ chức
ngụ ý một quá trình có hệ thống dựa trên
những khuyến cáo nền tảng, cho dù đó là mô
hình nghiên cứu nào đi nữa.”
- Research Method in Applied Settings –
• Quá trình điều tra có tổ chức
• Đạt được thông tin mới/Xây dựng kiến
thức/Trả lời những câu hỏi
• Dựa trên những khuyến cáo nền tảng
Bài 3: Câu hỏi, giả thuyết mục tiêu, và biến số
nghiên cứu
Mục tiêu bài học
Sau bài giảng này, học viên có thể
1. Trình bày được các đặc điểm của một câu hỏi
nghiên cứu tốt
2. Trình bày được cách phát biểu mục tiêu
nghiên cứu
3. Trình bày được các đặc điểm của giả thuyết
nghiên cứu
4. Trình bày được các loại biến số nghiên cứu
Câu hỏi nghiên cứu (Research questions)
Một câu hỏi nghiên cứu tốt
• Đáp ứng ít nhất 3 trên 5 tiêu chuẩn FINER •
Feasibility
• Interesting
• Novelty
• Ethics
• Relevant
Feasibility – Tính khả thi
• Kinh nghiệm chuyên môn của nhóm nghiên
cứu
• Số liệu/đối tượng nghiên cứu có thể tiếp
cận/tuyển được
• Phương tiện đo lường và thí nghiệm
• Ví dụ: Một nhóm nghiên cứu dinh dưỡng đặt
câu hỏi
-Tỉ lệ hiện mắc thừa cân béo phì tại lớp X là bao
nhiêu?
-Biểu hiện đột biến của gen TP53 trên tất cả
người ung thư gan trong TPHCM là như thế
nào?
Interesting – Thú vị
• Thú vị với bản thân nhà nghiên cứu
Novelty – Tính mới
• Thông tin mới / Phương pháp mới / Ý tưởng
mới
• Hạn chế “Me too”
• Ví dụ: Một nhóm nghiên cứu về COVID-19
-Tỉ suất mới mắc COVID-19 của Việt Nam nửa
đầu năm 2022 là bao nhiêu?
-Nguy cơ ung thư gan của những người mắc
COVID-19 có cao hơn nhưng người chưa mắc
hay không?
Ethics – Đạo đức/Y đức
• Tôn trọng quyền con người
• “Do no harms”
• Bảo mật tuyệt đối
• Tiêu chuẩn quan trọng nhất!
• Ví dụ
Tại sao phải nghiên cứu khoa học?
1. Phát triển kiến thức chuyên ngành
2. Phát triển kiến thức nghề nghiệp của bản
thân
Phát triển kiến thức chuyên ngành
• Phát triển lý thuyết
- Viêm gan siêu vi B là tác nhân dẫn đến ung
thư gan nguyên phát
- Cà phê có tác dụng giúp bảo vệ gan
• Ứng dụng thực tế
-Chương trình truyền thông giúp làm tăng khả
năng người dân thực hiện xét nghiệm tầm soát
viêm gan siêu vi C
• Phát triển công cụ nghiên cứu
- Bảng câu hỏi khảo sát tần suất tiêu thụ thực
phẩm của người trưởng thành
Phát triển kiến thức nghề nghiệp
• Khả năng đọc hiểu và ứng dụng hiệu quả tài
liệu chuyên ngành
- Tổng quan hệ thống và phân tích tổng hợp về
các phương pháp chẩn đoán sớm ung thư gan
- Khuyến cáo chuyên ngành (guideline)
• Đánh giá “fake new”
- Các chế độ ăn “hot trend”
- Hội anti-vaccine
• Xác định vấn đề→đề xuất hướng giải quyết
phù hợp
Đặc điểm của quá trình nghiên cứu khoa học
Đặc điểm
• Một quá trình
-Chương trình đào tạo, bằng cấp: Thạc sỹ, Tiến
sỹ, Hậu tiến sỹ
- Kinh nghiệm và kỹ năng
• Làm việc nhóm
- Phối hợp đa ngành, đa thành phần, đa chức
năng
• Hoạt động “khởi nghiệp”
- Đánh giá nhu cầu thị trường
- Huy động vốn
- Tạo ra sản phẩm
-“Liệu việc thay đổi DNA của những đứa trẻ
sinh đôi trước khi sinh giúp cho chúng đề kháng
với HIV hay không” (nhà khoa học He JianKui)
o CRISPR gene editing tools: Còn khá mới
o Nhóm nguy cơ rất thấp
Relevant – Tính liên quan
• Tầm ảnh hưởng chuyên ngành
-Thực hành lâm sàng/y tế công cộng
- Chính sách y tế
- Định hướng nghiên cứu mới
• Ví dụ
-Khả năng ứng dụng của mRNA trong phát triển
vắc xin?
“Ví dụ
• Câu hỏi nghiên cứu:
1. Mối liên quan giữa BMI và PBF (Percentage
of Body Fat) đo bằng máy DXA?
2. Ngưỡng PBF để chẩn đoán béo phì cho người
Việt?
• Feasibility
• Interesting
• Novel
• Ethical
• Relevant
Mục tiêu nghiên cứu (Research
Goals/Aims/Objective)
Các thành phần của mục tiêu nghiên cứu
• Đoạn văn tổng quát nói về vấn đề chung
• Phát biểu về mục tiêu chung (goal) – khuyến
khích nhưng không bắt buộc
• Phát biểu về mục tiêu chuyên biệt (specific
aims)
Đoạn văn tổng quát
• Vấn đề lớn nhà nghiên cứu quan tâm
• Nêu bật bức tranh chung mà nghiên cứu này
sẽ đóng góp một phần tri thức
Mục tiêu chung
• Mục tiêu lâu dài mà nhà nghiên cứu muốn
đạt được • Có thể chưa đạt được trong nghiên
cứu này
• Góp một phần giải quyết vấn đề lâu dài
Mục tiêu chuyên biệt
• Tâm điểm cụ thể
• Có thể đo lường/kiểm định được
Cách phát biểu mục tiêu nghiên cứu
• Hành động
 Diễn đạt bằng một động từ hành động đạt
được sau nghiên cứu
 Ví dụ: Xác định, ước lượng, tính toán, so
sánh, kiểm chứng
• Nội dung
Tổng quan hoạt động nghiên cứu khoa học - Định lượng: liên tục, không liên tục
Bước 1: Hình thành khái niệm • Tính giá trị (validity) đo lường
• Y văn và lý thuyết - Construct validity, content validity, face
• Phát biểu vấn đề và tầm quan trọng validity
• Câu hỏi nghiên cứu • Tính tin cậy (reliability) đo lường
• Mục tiêu nghiên cứu - Test-retest, inter-rater, intra-rater
• Giả thuyết nghiên cứu Bước 7: Thu thập dữ liệu
• Khung khái niệm • Sẵn có / Thu thập
Bước 2: Công việc nền tảng • Công bố / Chưa công bố
• Hệ thống dữ liệu • Công cụ / Quan sát
• Nguồn kinh phí • Tỷ lệ phản hồi
• Đề cương nghiên cứu Bước 8: Xử lý dữ liệu
• Cơ sở hạ tầng • Mã hóa bộ câu hỏi
Bước 3: Phương pháp • Codebook
• Tổng quan nghiên cứu • Nhập liệu và liên kết dữ liệu
• Phân tích thứ cấp • Làm sạch dữ liệu
• Nghiên cứu định tính • Khám phá dữ liệu
• Nghiên cứu thực nghiệm/giả thực nghiệm Bước 9: Phân tích dữ liệu
• Khảo sát • Thống kê đơn biến
• Lượng giá • Thống kê nhị biến
• Nghiên cứu cắt dọc (vd, nghiên cứu đoàn hệ) • Thống kê đa biến
Bước 4: Thiết kế nghiên cứu • Kiểm tra giả thuyết
• Các lựa chọn thiết kế khác nhau Bước 10: Ứng dụng
- Báo cáo ca bệnh, sinh thái • Truyền thông, báo cáo
- Cắt ngang, bệnh-chứng, đoàn hệ • Xuất bản
- Thực nghiệm • Thực thi
• Các mối nguy tới tính giá trị Nghiên cứu khoa học là một phần cuộc sống!
- Tính giá trị trong, tính giá trị ngoài Tổng kết
- Sai lệch thông tin, sai lệch do yếu tố nhiễu, sai 1. Trình bày được định nghĩa của nghiên cứu
lệch chọn mẫu khoa học
Bước 5: Chọn mẫu 2. Trình bày được mục đích nghiên cứu khoa
• Ngẫu nhiên/xác suất học
- Ngẫu nhiên đơn/ngẫu nhiên hệ thống/ngẫu 3. Liệt kê được đặc điểm của quá trình nghiên
nhiên phân tầng/ngẫu nhiên theo cụm cứu khoa học
• Không ngẫu nhiên/không xác suất 4. Vẽ lại được tổng quan quá trình thực hiện
- Thuận tiện/quota/có chủ đích/quả bóng tuyết nghiên cứu khoa học
• Cỡ mẫu 5. Cảm nhận được khoa học là một phần của
Bước 6: Đo lường cuộc sống và tư duy khoa học
• Các loại biến số: Mức độ đo lường
-Định tính: Nhị giá, định danh, thứ tự
 Thể hiện chỉ số đo lường và biến số chính Biến số nghiên cứu (Research variables)
của nghiên cứu Biến số là gì?
 Ví dụ: Tỉ lệ hiện mắc của viêm gan B, mối liên • Variables
quan giữa chiều cao và dinh dưỡng, chiêu • Khác với hằng số (constant) • y = ax + b ; y =
cao trung bình 2x + 1
• Đối tượng: • Bất kỳ đặc điểm có nhiều giá trị khác nhau
 Trên nhóm dân số đích/chọn mẫu/nghiên trong một nhóm người hoặc đối tượng
cứu nào?  Chiều cao ở thanh niên Việt Nam
 Ví dụ: Sinh viên trường đại học Y khoa Phạm  Giới tính của các sinh viên trong lớp
Ngọc Thạch  Trình độ học vấn cao nhất của người dân
• Điều kiện: Thời gian, không gian của hành quận 10
động Tổng kết
 Xác định - tỷ lệ hiện mắc suy dinh dưỡng 1. Trình bày được các đặc điểm của một câu hỏi
thấp còi - ở trẻ em dưới 5 tuổi – tại Thành nghiên cứu tốt
phố Hồ Chí Minh – năm 2022 2. Trình bày được cách phát biểu mục tiêu
 Ước lượng – chiều cao trung bình – của nghiên cứu
thanh niên – Việt Nam – năm 2023 3. Trình bày được các đặc điểm của giả thuyết
 Kiểm tra – mối liên quan giữa dinh dưỡng và khoa học
chiều cao – trên dân số thanh niên – trường 4. Trình bày được các loại biến số nghiên cứu
đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – năm Ứng dụng vào bài báo cáo
2018 • Phát biểu câu hỏi nghiên cứu
Đặc điểm của giả thuyết nghiên cứu • Tìm các tài liệu liên quan hoặc biện luận theo
(Hypothesis) FINER
• Khác với câu hỏi nghiên cứu • Phát biểu mục tiêu nghiên cứu + giả thuyết
• Một phát biểu mang tính tiên lượng • Liệt kê các loại biến số muốn tìm
• Ví dụ Các loại biến số
 Câu hỏi nghiên cứu: Có hay không mối liên
hệ giữa viêm gan B và ung thư gan
 Giả thuyết nghiên cứu
 Có mối liên hệ giữa viêm gan B và ung thư
gan
 Bệnh nhân viêm gan B có nguy cơ ung thư
gan cao hơn người không có viêm gan B
• Khác với giả thuyết thống kê
 Giả thuyết nghiên cứu:
 Bệnh nhân viêm gan B có nguy cơ ung thư
gan cao hơn người không có viêm gan B
 Giả thuyết thống kê:
 Bệnh nhân viêm gan B có nguy cơ ung thư
gan bằng người không có viêm gan B (giả
thuyết vô hiệu – null hypothesis) Cách trình bày
 Bệnh nhân viêm gan B có nguy cơ ung thư
gan khác người không có viêm gan B (giả
thuyết thay thế – alternative hypothesis)
• Không bắt buộc, thường sử dụng khi viết đơn
xin tài trợ nghiên cứu
Ví dụ
• Mục tiêu: Xác định tỉ lệ lưu hành loãng xương
và gãy xương ở nam và nữ
• Giả thuyết: Nữ giới có nguy cơ loãng xương
và gãy xương cao hơn nam giới, nhưng độ khác
biệt sẽ giảm dần trong độ tuổi trên 70