Professional Documents
Culture Documents
Czynniki Zjadliwości 1
Czynniki Zjadliwości 1
PATOGENEZA ZAKAŻEŃ
Główne drogi wnikania drobnoustrojów
◦ Błony śluzowe
◦ Skóra
◦ Droga parenteralna
Definicje
◦ Choroba/zakażenie – uszkodzenie wywołane obecnością
drobnoustrojów lub ich produktów
◦ Kolonizacja – obecność drobnoustrojów bez
wywoływania choroby, skóra, błony śluzowe
◦ Nosicielstwo - kolonizacja patogenem
◦ Patogen – każdy organizm zdolny do wywołania
zakażenia
Bakterie chorobotwórcze dla człowieka
◦ Bakterie bezwzględnie chorobotwórcze (patogeny)
◦ Wyposażone w zespół czynników związanych z komórką
oraz wydzielanych poza nią, które powodują stałą lub
przejściową destrukcję struktur komórkowych ważnych
dla prawidłowego funkcjonowania makroorganizmu.
Wywołują zawsze chorobę, jeśli tylko osiągną odpowiedni
poziom skolonizowania organizmu.
Zakażenia oportunistyczne
◦ u pacjentów z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami
odporności, wywołane głównie przez florę fizjologiczną
lub florę środowiska zewnętrznego
◦ defekt barier anatomicznych
(cewnikowanie, intubowanie)
◦ głęboka dysfunkcja układu immunologicznego (choroba
podstawowa, leczenie immunosupresyjne)
◦ długotrwała antybiotykoterapia (zaburzenia równowagi
flory– kandydoza, rzekomobłoniaste zapalenie jelit)
◦ charakterystyczne dla pacjentów hospitalizowanych
Definicje
◦ zakażenia bezobjawowe – zakażenie przebiega w sposób
niezauważalny, wykrywany na podstawie badań
laboratoryjnych
◦ zakażenie objawowe – reakcja w postaci obrzęku,
zaczerwienienia, gorączki, bólu, ropa
◦ zakażenia miejscowe
◦ układowe
◦ ogólnoustojowe
◦ zakażenia ostre – gwałtowny początek i szybki przebieg
◦ zakażenia przewlekłe – wolny początek i trwa długo
◦ zakażenie latentne – długotrwała faza bezobjawowa
(patogen pozostaje w fazie utajenia), reaktywacja pod
wpływem nieswoistych bodźców (Herpes)
◦ infekcja pierwotna (wirusowa) i wtórna (bakteryjna)
Zakażenie
◦ zakażenie swoiste – wywołane określonym
drobnoustrojem
◦ np. Mycobacterium tuberculosis, C. botulinum, C. tetani
◦ (określone jednostki chorobowe)
◦ zakażenie nieswoiste – różne gatunki bakterii wywołują
zakażenia
◦ o podobnym obrazie klinicznym np. różne gatunki
pałeczek
◦ Gram(-) powodują zakażenia układu moczowego
CZYNNIKI WIRULENCJI
◦ Cechy drobnoustrojów, które pozwalają na wywołanie choroby
◦ czynniki wirulencji – patogenności
W jaki sposób drobnoustroje
wywołują choroby ? - obraz znajdź na slajdach
Ruch
Drobnoustroje, aby dotrzeć do celu, czyli miejsca, gdzie
mogą wywołać chorobę
wykorzystują:
◦ rzęski
◦ wici
Przyleganie – adherencja
Przyłączenie drobnoustroju do tkanek gospodarza
wymaga– proces adhezji:
◦ adhezyn lub liganów: cząsteczki na powierzchni
patogenów, które wiążą się swoiście z
cząsteczkami (receptorami) na powierzchni komórek
gospodarza.
◦ receptorów: cząsteczki na powierzchni komórek
gospodarza, z którymi wiążą się adhezyny patogenów.
Przyleganie – adherencja
Adehezyny:
Komórka mikroorganizmu, Fimbrie, Fibryle,
Białka powierzchniowe, Egzopolisacharyd
Receptory:
Komórka makroustroju
Np. kwas sialowy wkomórkach nabłonkowych
Przyleganie – adhezja
Fimbrie – antygeny czynnika kolonizacyjnego– białkowe
wypustki komórki bakteryjnej, głównie u bakterii Gram-
ujemnych (E. coli uropatogenne)
Fibryle – struktury występujące u bakterii Gram-dodatnich
(S. pyogenes)
Białka powierzchniowe – białko M, F (u S. pyogenes),
białka wiążące fibronektynę i kolagen (gronkowce)
Egzopolisacharyd – zewnątrzkomórkowy wielocukier,
adhezja do komórek i powierzchni plastikowych,
uczestniczy w tworzeniu biofilmu (gronkowce,
paciorkowce, Pseudomonas)
Przyleganie – adhezja
Produkcja proteaz – enzymy inaktywujące p-ciała IgA
Obecność rzęsek – H. pylori
Odporność na lizozym
Biofilm
◦ populacja mikrorganizmów przyczepiona do powierzchni
(biomateriały, implanty, tkanki) otoczona wielocukrami
(polisacharydami) – „organizm wielokomórkowy”
◦ trudności w leczeniu (słaba penetracja leku)
◦ zakażenia nawracające
◦ uszkodzenie tkanek
◦ Błony biologiczne na plastikowych implantach (np.
zastawkach serca) są prawie niemożliwe do usunięcia przy
pomocy antybiotyków co powoduje konieczność
chirurgicznego usunięcia implantu
◦ płytka nazębna powstaje z biofilmu, który później ulega
zwapnieniu.
◦ Ukrywanie antygenów
◦ wewnątrzkomórkowa lokalizacja
◦ Legionella, Yersinia, Listeria, meningokoki
Chlamydiophila, prątki
◦ tworzenie biofilmu, cyst
◦ Mimikra antygenowa
◦ otaczanie się antygenami gospodarza (fibronektynę)
◦ Staphylococcus, Streptococcus
◦ synteza antygenów podobnych do gospodarza
◦ Helicobacter, Campylobacter
Enzymy bakteryjne
◦ Enzymy zewnątrzkomórkowe wywołują lizę komórek,
tworzą lub rozpuszczają skrzepliny oraz niszczą tkanki
◦ Leukocydyny: Niszczą białe krwinki (fagocyty).
Wytwarzane przez gronkowce i paciorkowce.
◦ Hemolizyny: Niszczą krwinki czerwone. Wytwarzane
przez Clostridium perfringens (zgorzel) i paciorkowce.
◦ Koagulaza: Wytwarza skrzepliny, które mogą odgradzać
ognisko zakażenia od odpowiedzi immunologicznej.
Wytwarzane przez niektóre gronkowce.
◦ Kinazy bakteryjne: Rozpuszczają skrzepliny wytwarzane
przez gospodarza w celu izolacji ogniska zakażenia.
Wytwarzane przez gronkowce i paciorkowce.
◦ Hialuronidaza: Rozkłada kwas hialuronowy, który spaja
komórki tkanki łącznej.
Wytwarzany przez niektóre paciorkowce i Clostridia.
Uszkodzenie tkanek wywołane przez enzymy
Clostridium perfringens
Enzymy bakteryjne
◦ Kolagenaza: Rozkłada kolagen tworzący tkankę łączną.
Wytwarzana przez clostridia.
◦ Czynniki nekrotyzujące (powodujące martwicę): Zabijają
komórki gospodarza.
◦ Czynniki hipotermiczne: Obniżają temperaturę ciała.
◦ Lecytynaza: Niszczy błonę komórkową komórek
gospodarza.
◦ Proteazy: Rozkładają białka tkankowe.
◦ Koagulaza - wytrącanie włóknika (ochrona przed
fagocytozą)
◦ Katalaza - hamowanie zdolności bakteriobójczej
fagocytów
◦ Hialuronidaza - ułatwienie rozprzestrzeniania
◦ Fibrynoliza - rozpuszczanie włóknika (ułatwienie
rozprzestrzeniania)
◦ Streptodornaza(DNAza) - (ułatwia rozprzestrzenianie)
Egzotoksyny/endotoksyny
Egzotoksyny są wytwarzane wewnątrz większości bakterii
Gram (+) w czasie ich wzrostu i metabolizmu, a następnie
są uwalniane do otoczenia.
Endotoksyny są częścią ściany komórkowej bakterii
Gram(-). Są uwalniane, gdy bakteria ginie, a jej ściana
komórkowa ulega rozpadowi.
Egzotoksyny/Endotoksyny
◦ Endotoksyna (LPS):
◦ -lipopolisacharyd
◦ -integralna cześć komórki
◦ -efekty biologiczne
◦ -wstrząs endotoksyny
◦ Egzotoksyny :
◦ Toksyny działające na błonę komórkową (cytolizyny
◦ Toksyny aktywne wewnątrz komórkowo
◦ Superantygeny
cytolizyny)
Egzotoksyny
◦ Egzotoksyny:
◦ -białka proste i złożone(cytolizyny, toksyny AB)
◦ -zwykle enzymy
◦ -wydzielane na zewnątrz komórki
◦ -Niszczą struktury komórkowe
◦ -niszczą macierz komórkową
◦ Przykłady :
◦ -tetanospamina
◦ -toksyna jadu kiełbasianego
◦ -toksyna błonicza
◦ -toksyna cholery
◦ -eksfoliatyna
◦ -TSST-1
Egzotoksyny
◦ Białka: Enzymy katalizujące określone reakcje.
◦ Rozpuszczalne w płynach ustrojowych, bardzo szybko
przenoszone w organizmie we krwi lub limfie.
◦ Wytwarzane przez bakterie Gram-dodatnie
◦ Większość genów kodujących toksyny zlokalizowana na
plazmidach lub fagach.
◦ Wytwarzane wewnątrz bakterii i uwalniane do tkanek
gospodarza.
◦ Jednocząsteczkowe
◦ Złożone typ AB – fragment A – o właściwościach
nekrotyzujących - fragment B – ułatwia wiązanie z
powierzchnią komórki
Egzotoksyny
◦ Neurotoksyny: Zaburzają przewodnictwo nerwowe
(toksyna tężcowa, jadu kiełbasianego)
◦ Enterotoksyny: Uszkadzają komórki GI, zatrucia
pokarmowe, martwicze zapalenie jelit.
◦ Egzotoksyna A – S. pyogenes, paciorkowcowy zespół
wstrząsu toksycznego
◦ Toksyna TSST1 – S. aureus, gronkowcowy zespół
wstrząsu toksycznego
◦ Przeciwciała przeciwko toksynom, antytoksyny
zapewniają odporność.
◦ Toksoid: Toksyna zmodyfikowana termicznie lub
chemicznie. Stos. jako szczepionki p błonicy i p-tężcowi.
Ważne egzotoksyny
◦ Toksyna błonicza : Gdy Corynebacterium diphtheriae
zakażona fagiem posiadającym gen tox.
◦ Cytotoksyna hamuje syntezę białek w komórkach
eukariotycznych
◦ Toksyny erytrogenne: Streptococcus pyogenes wytwarza
3 cytototoksyny, które uszkadzają naczynia włosowate
powodując czerwoną wysypkę.
◦ Toksyny botulinowe : Wytwarzane przez Clostridium
botulinum
◦ Neurotoksyna która hamuje uwalnianie
neuroprzekaźnika acetylocholiny i blokuje przekaźnictwo
nerwowo-mięśniowe powodując porażenie wiotkie.
.
Ważne egzotoksyny
◦ Toksyna tężcowa: Wytw. przez Clostridium tetani.
Neurotoksyna hamująca relaksację mięśni szkieletowych,
powodująca niekontrolowany skurcz mięśni i drgawki.
◦ Enterotoksyna cholery: Wytw. przez Vibrio cholerae.
Prowadzi do wydzielania bardzo dużych ilości płynów i
elektrolitów przez enterocyty.
◦ Enterotoksyny gronkowcowe: Staphylococcus aureus
wytwarza enterotoksynę podobną do toksyny cholery.
Inne toksyny gronkowcowe wywołują zespół wstrząsu
toksycznego.
Endotoksyny
Wchodzą w skład zewnętrznej części błony komórkowej
bakterii Gram-ujemnych.
Endotoksyny
Endotoksyny nie stymulują syntezy przeciwciał
neutralizujących
◦ Endotoksyny wytwarzają:
◦ Salmonella typhi
◦ Proteus spp.
◦ Pseudomonas spp.
◦ Neisseria spp.
Enzymy zewnatrzkomórkowe
◦ Koagulaza - wytrącanie włóknika (ochrona przed
fagocytozą)
◦ Katalaza - hamowanie zdolności bójczej fagocytów
◦ Hialuronidaza - ułatwienie rozprzestrzeniania
◦ Fibrynoliza - rozpuszczanie włóknika (ułatwienie
rozprzestrzeniania)
◦ Kolagenaza - niszczenie kolagenu (ułatwienie
rozprzestrzeniania)
◦ Streptodornaz(DNAza) - (ułatwia rozprzestrzenianie)
Siderofory
◦ niskocząsteczkowe silne chelatory Fe3+ syntetyzowane
przez liczne bakterie, w warunkach niedoboru żelaza w
środowisku.
◦ za ich pośrednictwem bakteria może w aktywny sposób
pozyskiwać żelazo ze źródeł ustrojowych (np. laktoferyny,
transferyny, hemoglobiny)
◦ ułatwiają kolonizację i namnażanie w organizmie
zakażonym.