Hãy bắt đầu từ cuộc sống, từ đó sẽ nảy ra thơ...

Đề bài: "Hãy bắt đầu từ cuộc sống, từ đó sẽ nảy ra thơ" (Nguyễn Văn
Thạc)
Bằng trải nghiệm đọc thơ của mình, em hãy bàn luận về ý kiến trên.
Bài làm
"Thơ là đôi cánh nâng tôi bay
Thơ là vũ khí trong trận đánh"
(Rasul Gamzatov)
Văn chương, thơ ca mang trong mình một thiên chức cao cả là
"nâng cuộc sống lên", là hướng con người đến bờ cõi chân - thiện -
mỹ cao đẹp. Thơ ca giống như "đôi cánh" nâng ta bay đến với những
chân trời mới mẻ, cho ta giao hòa với những triết lý nhân sinh, tâm
niệm sâu sắc, giống như "vũ khí trong trận đánh" tiếp sức cho ta trong
cuộc giằng co thiện - ác. Để thực hiện được những thiên chức lớn lao,
cao cả đó, mỗi tác phẩm thơ ca phải đáp ứng rất nhiều yêu cầu, mà
trước hết là phải bắt nguồn từ thực tại. Bởi thế, Nguyễn Văn Thạc đã
tâm niệm rằng: "Hãy bắt đầu từ cuộc sống, từ đó sẽ nảy ra thơ".
Nếu ví thơ ca như một bản nhạc du dương thì cuộc đời là nơi
những giai điệu được góp nhặt, để rồi tấu lên bản hòa ca ấy. Bởi lẽ,
"hãy bắt đầu từ cuộc sống, từ đó sẽ nảy ra thơ", nghĩa là cuộc sống là
mảnh đất hiện thực màu mỡ ươm mầm cho những vần thơ. Nhà văn
muốn viết được những tác phẩm thơ chân chính, "bất hủ cổ kim" thì
cốt phải bắt nguồn từ cuộc sống. Như vậy, nhận định của Nguyễn Văn
Thạc đã khẳng định nguồn gốc căn nguyền của thơ ca là hiện thực,
cũng như thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa hiện thực và nhà văn.
Quả thật chí lý chí tình khi nhận định: "Hãy bắt đầu từ cuộc sống,
từ đó sẽ nảy ra thơ". Lẽ thường, mỗi một tác phẩm thơ ca cần có sự
góp nhặt của rất nhiều yếu tố. Tác phẩm có thể bắt nguồn từ những
tình cảm, cảm xúc của thi nhân, từ những rung động, nỗi niềm của con
người, song không thể thiếu đó là mảnh đất hiện thực của cuộc sống.
Tố Hữu có câu: "Cuộc đời là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của văn
học." Cuộc đời là mảnh đất hiện thực màu mỡ cho văn chương nói
chung và thơ ca nói riêng bén rễ, sinh sôi, bay cao, bay xa. Đó chính là
nguồn gốc căn nguyên của thơ ca.
"Thơ chỉ tràn ra trong tim khi cuộc sống đã thật đầy" (Tố Hữu).
Vâng, thơ ca là "hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng", là bắt
nguồn từ hiện thực muôn màu muôn vẻ. Hiện thực ấy có thể là cuộc
sống đấu tranh, chiến đấu của con người, cuộc sống lao động khẩn
trương với những người lao động miệt mài, dũng cảm, hăng say,
hừng hực khí thế. Hiện thực ấy cũng có thể là một thời đại huy hoàng
oanh liệt (quân nhân ta chống Tống, Mông, Pháp, Mỹ…) hay một thời
kì tăm tối đến bi thương (dân tộc ta sa vào cảnh "một cổ hai tròng" bị
thực dân Pháp cai trị, thời kì xã hội phong kiến chà đạp người phụ nữ,
chà đạp quyền con người), một cảnh sắc thiên nhiên hay một niềm
sầu muộn… Tất cả đều trở nên mảnh đất màu mỡ để thi nhân cày xới,
đào sâu, tìm tòi và sáng tác, từ đó cho ra đời các tác phẩm thơ thật sự
giá trị.
"Chẳng có thơ đâu giữa lòng đóng khép", nhà thơ sẽ không thể
sáng tác nếu không bắt đầu từ việc quan sát, nghiền ngẫm hiện thực.
Dù tác phẩm có viết về nội dung gì đi chăng nữa thì hiện thực cũng
vẫn luôn là khởi điểm của nhà thơ. Như vậy, thơ ca bắt nguồn từ cuộc
sống, nồng hơi thở phập phồng của cuộc sống, không bắt nguồn từ
cuộc sống thể chẳng thể có thơ ca. Hiện thực cuộc sống làm cho mỗi
tác phẩm ra đời gần gũi, chán thật hơn với độc giả, mang đậm màu
sắc thời đại, có như thế mới phản ánh thời đại sâu sắc và rõ nét
được. Bởi thế, "hãy bắt đầu từ cuộc sống, từ đó sẽ nảy ra thơ".
 Biêlinxki từng có câu: "Thơ trước hết là cuộc đời, sau mới là nghệ
thuật". Vâng, các tác phẩm trước hết bắt nguồn từ cuộc đời, từ hiện
thực, để rồi phản ánh hiện thực muôn hình vạn trạng ấy. Phải kể đến
là "Đoàn thuyền đánh cá" của Huy Cận với mảng màu hiện thực tràn
ngập khí thế hừng hực, hăng say của người lao động. Phải nói rằng,
tác phẩm là bức tranh sống động nhất về cuộc sống lao động khẩn
trương của những người dân chài lưới đang "tập làm chủ, tập làm
người xây dựng / dám vươn mình cai quản cả thiên nhiên", đặc biệt
là hai câu đầu của khổ cuối:
"Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời"
Một đêm lao động trên biển đã kết thúc, cùng với lúc bóng đêm
của vũ trụ tan biến, ánh sáng một ngày mới bừng lên, cũng là lúc đoàn
thuyền đánh cá về bến phơi phới niềm vui, trong khí thế tưng bừng.
Bằng những hình ảnh khoa trương lộng lẫy, bay bổng vô cùng, song
cũng mang đậm chất hiện thực, cùng giọng thơ phơi phới niềm vui,
cảnh người dân đánh cá trở về hiện lên chân thực qua hai câu thơ
thật ngạo nghễ. Hình ảnh câu hát lại một lần nữa được lặp lại. Câu hát
căng buồm đẩy thuyền ra khơi, câu hát đuổi cá xô lưới, và giờ đây lại
là câu hát căng buồm đưa thuyền về bến. Rõ ràng, tiếng hát của người
lao động đã trở thành âm hưởng chung của toàn bài thơ, tựa như
một bản hòa tấu khỏe khoắn, với những âm điệu vui tươi, rộn ràng.
Đồng thời, tiếng hát ấy đã hòa vào không khí náo nức của những con
người lao động. Nếu tiếng hát lúc ra khơi chứa đựng niềm tin tưởng,
lạc quan phơi phới thì tiếng hát lúc trở về là tiếng hát của niềm vui,
ngợi ca thành quả lao động hăng say, tự hào vì đã chinh phục được
biển cả, để cho thiên nhiên phải phục vụ con người. Và chắc rằng, nếu
ai sinh ra, lớn lên ở vùng biển, làng chài, ắt sẽ thấu được niềm hạnh
phúc, mãn nguyện khôn xiết ấy khi những ngư dân trở về bình yên,
thắng lợi.
Trong niềm vui phơi phới ấy, con thuyền ngang tàng, ngạo nghễ
trở về như đang "chạy đua với mặt trời" - một hình ảnh kì vĩ của thiên
nhiên. Để rồi trong cuộc đua ấy, đoàn thuyền đã về đích trước, bởi
khi mặt trời nhô lên cũng là lúc "mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi".
Lỗi nói quá, lối nói thậm xưng đã góp phần làm nổi bật hình ảnh con
thuyền đầy kiêu hãnh. Đằng sau vẻ đẹp ấy còn là vẻ đẹp của người
ngư dân với khí thế lao động khẩn trương, tầm vóc lớn lao kì vĩ, sức
mạnh phi thường, chinh phục thiên nhiên, biển cả. Họ không còn bé
nhỏ, đơn côi, bị thiên nhiên chế ngự như trong thơ Huy Cận trước
Cách Mạng tháng 8: "Củi một cành khô lạc giống dòng". Họ giờ đây đã
ngang tầm với vũ trụ, chế ngự, cai quản thiên nhiên. Rõ ràng, khung
cảnh khẩn trương, khí thế hăng say của những con người chính là
hiện thực cuộc sống thời bấy giờ, và Huy Cận đã nhào nặn, "thai
nghén", chọn lọc hiện thực ấy để rồi viết nên thơ. Vậy chẳng phải là
"hãy bắt đầu từ cuộc sống, từ đó sẽ nảy ra thơ" hay sao?
Nếu như "Đoàn thuyền đánh cá" bắt nguồn từ cuộc sống lao động
của con người thì đến những năm kháng chiến chống Mỹ ác liệt, "Bài
thơ về tiểu đội xe không kính" - Phạm Tiến Duật ra đời bắt nguồn từ
hiện thực chiến tranh tàn khốc đến đau thương. Với tinh thần: "xẻ
dọc Trường Sơn đi cứu nước/ mà lòng phơi phới dậy tương lai",
những chiến sĩ dũng cảm đã sẵn sàng xông pha giữa hiện thực chiến
trường hiểm nguy, gian khổ:
"Không có kính, rồi xe không có đèn
Không có mui xe thùng xe có xước."
Với giọng thơ đầy ngang tàng, ngạo nghễ, lời thơ đậm chất văn
xuôi, cùng hàng loạt những từ phủ định "không" và lối nói liệt kê khéo
léo, hình ảnh những chiếc xe vượt trùng trùng bão đạn, đi ra từ "tử
thần" chiến tranh, bao dặm đường ác liệt đã hiện ra nổi bật. Lúc này,
xe không chỉ không có kính, mà còn mất cả đèn, bay cả mui xe, thùng
xe thì nham nhở những vết cháy xém, vết "xước" vì bom đạn. Thử
thách, hiểm nguy ngày càng nhiều, bom đạn vẫn cứ giăng lối đã làm
cho những chiếc xe bị hư hại nặng nề, biến dạng, đầy thương tích. Để
rồi qua đó, những câu thơ mang đậm bút pháp hiện thực của Phạm
Tiến Duật, mang "hơi thở nồng súng đạn" của thời kì kháng chiến
chống Mỹ. Xưa nay, xe cộ trong chiến tranh đi vào thơ ca thường
được mĩ lệ hóa, song chiếc xe không kính của Phạm Tiến Duật đã
được miêu tả cụ thể, thực đến trần trụi. Phải chăng, chính cái thực ấy
đã làm độc giả hình dung ra đầy đủ mức độ thảm khốc, bi thương của
chiến tranh, sự gian khổ, hiểm nguy nơi chiến trường mà những
người lính lái xe đang đối mặt? Phải chăng, cũng chính cái thực ấy làm
ta biết được tinh thần "sinh Bắc - tử Nam", "quyết tử cho Tổ Quốc
quyết sinh" thời bấy giờ mãnh liệt đến nhường nào:
"Đoàn vệ quốc quân một lần ra đi
Nào có sá chi đâu ngày trở về
Ra đi bảo tồn sông núi
Ra đi thà chết chớ lui"
Như vậy, Phạm Tiến Duật đã "mượn vật liệu ở thực tại" để viết nên
tác phẩm "Bài thơ về tiểu đội xe không kính". Vâng, phải khẳng định
rằng, chính Phạm Tiến Duật đã "bắt đầu từ cuộc sống", để rồi "nảy ra
thơ"!
"Anh ta lấy tất cả những lo âu, suy tư, hạnh phúc, khổ đau một đời
làm củi
Có khi nhen nhóm cả một đời mới thiêu được một mồi
 Ngồi lên chất liệu đời mình
Rót vào đấy xăng của thời đại
Rồi lấy mình ra làm lửa châm vào
Bài thơ rực cháy"
("Giàn hỏa" - Chế Lan Viên)
Mỗi nhà thơ, hãy tạo nên những tác phẩm thi ca dành cho đời bằng
cả trái tim và khối óc, cả cái tâm và cái tài. Để "nảy ra thơ", người
nghệ sĩ phải sống sâu với đời, ngụp lặn, thâm nhập cuộc sống, góp
nhặt những tinh túy của cuộc đời. Bởi: "vạt áo nhà thơ không bọc hết
chữ vàng mà đời rơi vãi. Hãy nhặt lấy chữ của đời mà góp nên trang"
(Chế Lan Viên). Họ cũng cần phải có thứ "vân tay nghệ thuật riêng
biệt", phải biết nhào nặn, "thai nghén" những chất liệu mượn ở thực
tại, phải sáng tạo, nhìn đời với con mắt "xanh non biếc rờn". Và hơn
hết, mỗi thi nhân cần cầm bút với cái tâm, trách nhiệm với con người,
với cuộc đời để thơ ca làm tròn thiên chức "nâng cuộc sống lên", để
thi nhân trở thành "kỹ sư tâm hồn" "cứu rỗi thế giới".
Bên cạnh đó, người đọc cũng cần phải trau dồi vốn sống để thấu
hiểu thời đại, cuộc sống mà mỗi tác phẩm thi ca phản ảnh, để có khả
năng giải mã, tiếp nhận chiều sâu tác phẩm, đọc, suy ngẫm và thực
hiện một cách thấu đáo. "Bạn ơi, hãy suy nghĩ bằng trái tim và hãy
đọc bằng lý trí" (La Fontaine).
Âm điệu của văn chương giống như giai điệu hợp xướng của dàn
đồng ca nhiệm màu về hiện thực cuộc sống, về chân - thiện - mỹ,
chạm khẽ đến ngưỡng rung động của trái tim, nơi dừng chân của tâm
hồn, tiếng hát ngân vang của cuộc sống. Vậy nên quả không sai khi
Nguyễn Văn Thạc cho rằng: "Hãy bắt đầu từ cuộc sống, từ đó sẽ nảy ra
thơ". Ta hãy đến với văn chương để hiểu rõ hơn về điều đó, để sống
"Người" hơn, thâm trầm hơn, rộng rãi hơn, đủ nhanh để không hoài
phí nhưng cũng đủ chậm để thưởng thức những vẻ đẹp của cuộc
sống! Bởi: "Đọc một câu thơ hay, ta thường có cảm giác đứng trước
một bến đò gió nổi, một khao khát sang sông, một thúc đẩy lên
đường hướng thiện những vùng trời đẹp hơn, nhân tính hơn" (Lê
Đạt)
🌿NGUYỄN THỊ BÍCH NGỌC
LỚP 9/8 TRƯỜNG THCS TÂN SƠN