Een broch is een ronde, stenen toren, waarvan de muur bestaat uit twee

concentrische wanden, soms meer dan 10 meter hoog. Deze bouwwerken, waarvan de
functie onbekend is, stammen uit de ijzertijd. De meeste brochs zijn te vinden op
de Orkneyeilanden, Shetlandeilanden en de regio Caithness van Schotland.

Naamgeving en definities

Dun Troddan, de dubbele wand van de muur is duidelijk zichtbaar.

De term broch komt van dezelfde stam als het woord burg, oftewel burcht. Deze term
werd pas in 1872 als officiële benaming voor dit type bouwwerk ingevoerd,[1] maar
deze term kwam toen al in een groot aantal namen van brochs voor. Vermoedelijk
stamt het woord uit het tijdperk van de Vikingen, aangezien in het Noors een burcht
een borg wordt genoemd.[2][3] Daarom wordt er wel gedacht dat sommige brochs nog
ter verdediging werden gebruikt in de tijd van de Vikingen.

Een broch moet niet worden verward met een dun. Dat is een Gaelische term die een
versterkte plaats aanduidt,[2] waar echter niet per se een door mensen gemaakte
structuur op hoeft te staan.[4] In het verleden zijn veel versterkte plaatsen langs
de westkust van Schotland aangeduid als duns, waaronder een aantal brochs, zoals
Dun Telve en Dun Troddan. Deze namen waren bij de officiële invoering van de term
broch al zo bekend, dat de namen niet meer zijn aangepast in latere tijd.

Verder zijn er ook wheelhouses, aisled roundhouses en Atlantic roundhouses. Deze

komen in dezelfde regio's van Schotland voor als de brochs. Een wheelhouse is een
rond gebouw met binnenin muren die er op de plattegrond uitzien als de spaken van
een wiel; vandaar de naam. De binnenmuren komen echter niet in het centrum samen,
er is een open ruimte in het midden.[5] Een aisled roundhouse lijkt sterk op een
wheelhouse, maar de binnenste muren komen niet tot aan de ronde buitenmuur.[5] Het
is in zo'n gebouw dus mogelijk volledig rond te lopen langs de binnenkant van de
buitenmuur. De term Atlantic roundhouse betekent alleen een rond gebouw, gelegen in
de Atlantische regio. In het verleden werd deze term gebruikt voor alle gebouwen
die niet te classificeren waren als broch, wheelhouse of aisled roundhouse. In de
21e eeuw geeft een aantal archeologen er de voorkeur aan om Atlantic roundhouse als
een overkoepelende term te gebruiken. De broch is daarvan dan een specifieke vorm.
[6][7] De broch is overigens de enige van deze bouwwerken die etages van steen
heeft.

Sommige archeologen, zoals MacKie, beschreven rond 1960 semibrochs. Deze brochs
zijn qua plattegrond niet zuiver rond, maar C-vormig. Ze worden alleen langs kusten
aangetroffen. Nieuwere literatuur geeft aan dat dit vermoedelijk ronde brochs waren
waarvan een gedeelte door de zee is weggeslagen.[8]

Periode
De oudste brochs dateren mogelijk al uit 600 v.Chr.[9][10] De meeste brochs werden
echter gebouwd tussen 100 v.Chr. en 100 na Chr.[10] De Picten leefden voor een
groot deel in hetzelfde gebied als de bouwers van de brochs. De brochs kunnen
echter niet aangeduid worden als Pictic towers,[11] zoals soms wordt beweerd. De
oudste vermelding van de Picten stamt namelijk pas uit 297 na Chr. waardoor de
Picten hooguit als afstammelingen van de brochbouwers kunnen worden gezien.[11]

Verspreiding
Zie voor een overzicht van brochs het artikel lijst van brochs.

Globaal overzicht van de locaties van de brochs.

Brochs komen het meeste voor op de Orkneyeilanden, Shetlandeilanden, Caithness,
Sutherland en de Hebriden (met name Skye).[1][2] Er zijn echter ook meer zuidelijk
in Schotland brochs te vinden, zoals in de regio van Stirling.[2] De gebouwen zijn
uniek voor Schotland.[1][2]
Met name aan het einde van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw is er veel
onderzoek gedaan naar vergelijkbare structuren in andere landen. De enige
structuren die volgens meerdere archeologen uit die tijd nog enigszins
vergelijkbaar waren met een broch, waren de torens op Sardinië, die aldaar nuraghe
genoemd worden.[12] Het inwendige van een nuraghe is echter geheel anders dan het
inwendige van een broch. Zo heeft een nuraghe meerdere vertrekken boven elkaar in
het inwendige van de toren.[12] Ook de periode waarin de beide structuren gebouwd
zijn, is verschillend. De meeste nuraghi stammen namelijk uit de 6e eeuw v.Chr.[13]
en niet uit het begin van de jaartelling, zoals de meeste brochs. Men gaat er
daarom tegenwoordig van uit dat er geen relatie is tussen de brochs en de nuraghi.

De meerderheid van de brochs ligt in de buurt van de kust.[2] Precieze aantallen

van de hoeveelheid brochs zijn niet te geven. Enerzijds zijn er veel verloren
gegaan in de loop van de geschiedenis, anderzijds zijn sommige ruïnes nog
onvoldoende onderzocht om te kunnen beoordelen of het om een broch, dun of een
ander soort van Atlantic roundhouse gaat.[12] Schattingen voor heel Schotland lopen
uiteen van 374[12] tot 500.[14]