Forum Hadriani

Artikel
Overleg
Lezen
Bewerken
Brontekst bewerken
Geschiedenis weergeven

Hulpmiddelen
Coördinaten 52° 3′ 37″ NB, 4° 20′ 57″ OL (Kaart)
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Forum Hadriani
Municipium Aelium Cananefatium
Forum Hadriani
Locatie van Forum Hadriani in Voorburg
Forum Hadriani (Nederland)
Forum Hadriani
Situering
Land Nederland
Locatie Voorburg
Coördinaten 52° 4′ NB, 4° 21′ OL
Informatie
Omschrijving Romeinse stad
Datering 2e eeuw
Periode Romeinse Rijk
Vondstjaar 1827
Forum Hadriani
Portaal Portaalicoon Archeologie

Opgravingen van de haven van Forum Hadriani in 2007-2008

C.J.C. Reuvens bij de eerste moderne opgravingen van Forum Hadriani tussen 1827 en
1834

Forum Hadriani, op de Peutinger kaart

Forum Hadriani, in de Romeinse tijd ook bekend als Municipium Aelium Cananefatium,
was een Romeinse stad in de provincie Germania Inferior, op de plaats van het
huidige Voorburg-west (gemeente Leidschendam-Voorburg).[1] Het gebied van de
Romeinse stad ligt pal naast de Prinses Mariannelaan. Forum Hadriani was de meest
noordelijk gelegen Romeinse stad (municipium) op het vasteland van Europa.

Geschiedenis
Forum Hadriani was oorspronkelijk een nederzetting in het gebied van de Germaanse
stam der Cananefaten, die zich in het westelijk kustgebied van Germania Inferior -
tussen (oude) Rijn en (oude) Maasmonding - vestigden. Germaanse stammen waren niet
gewend in steden te wonen, die ontstonden pas op Romeins initiatief.[2]

Eerste fase
Bij de Romeinse forten bestonden al burgernederzettingen (vici), maar een stad was
een plaats waar het bestuur van een Civitas gevestigd was. De eerste Nederlandse
stad ontstond bij Nijmegen (Ulpia Noviomagus Batavorum), na de legering van twee
Romeinse legioenen op de Hunerberg en het Kops plateau. Het Cananefaats gebied viel
bestuurlijk eerst onder dat van de Bataven. Rond het jaar 40 werd een legioensbasis
gebouwd bij Valkenburg, gevolgd door de aanleg van het kanaal van Corbulo rond 50
n.Chr. door de Romeinse generaal Corbulo. Forum Hadriani ontstond zo als een
handelspost op de economische verbinding tussen het fort Matilo aan de Rijn (bij
Leiden) en de Maas (bij Naaldwijk), maar het was nog geen stad.
De Cananefaten werden beschouwd als een onderstam van de Bataven, bondgenoten van
de Romeinen en leverden onder meer soldaten voor de hulptroepen van de legioenen
(befaamd waren de ruiterafdelingen) en waren daarom vrijgesteld van belastingen.
Bestuurlijke zaken werden geregeld vanuit Nijmegen, of deels uit Lugdunum Batavorum
(Katwijk). Lugdunum Batavorum verloor echter zijn belangrijke rol, nadat het in de
Bataafse Opstand in 69 verwoest was.

Na de Bataafse Opstand
Na de Bataafse Opstand werd het leger aan de limes gereorganiseerd. In 89 n.Chr.
werden de provincies Germania Inferior en Germania Superior losgemaakt van Gallia
Belgica, en werd Germania Inferior de meest noordelijke provincie. Tijdens de
regering van Domitianus kreeg Forum Hadriani een regiobestuur en mogelijk een
Forum.

Hadrianus (117 - 138)

Keizer Hadrianus werd bekend als de reizende keizer, omdat hij meer dan de helft
van zijn regeringsperiode op reis was. In 121 en 122 maakte hij een grote rondreis
langs de noordwestelijke grenzen van het Rijk, bezocht o.a. Keulen, waar hij
stadhouder Aulus Platorius Nepos bezocht. Vandaar trokken zij met het Legio VI
Victrix langs de Rijn naar de Noordzeekust, om vervolgens naar Brittannië te varen,
waar Nepos in 122 gouverneur werd. Hierbij deden zij waarschijnlijk ook de
Cananefaatse nederzetting aan. Tijdens dit bezoek verleende de keizer marktrechten
en gaf het dorp zijn naam, Forum Hadriani (Markt van Hadrianus). Kort na zijn
bezoek werd de nederzetting - gestimuleerd door het Romeinse leger - geheel
herbouwd volgens Romeins ontwerp.

De stichting van een stad volgens Romeins gebruik ging gepaard met het nodige
religieuze ceremonieel. De stadsgrens werd afgebakend door een priester met een
speciale bronzen ploeg, die een voor groef, en die over de toekomstige poorten en
wegen heengetild werd. De geploegde voor werd daarna uitgegraven tot een (droge)
gracht.

Antoninus Pius (138-161)

Waarschijnlijk kreeg Forum Hadriani tijdens het bewind van Hadrianus' adoptiefzoon
Antoninus Pius, rond het jaar 150 stadsrechten en werd een Municipium. Forum
Hadriani werd daarmee de meest noordelijke Romeinse stad op het Europese vasteland.
De officiële naam werd toen Municipium Aelium Cananefatium (Aelius was de
familienaam van Hadrianus) afgekort tot MAC. Deze afkorting is ook gegraveerd op de
Romeinse mijlpalen die in de streek gevonden zijn bij de Haagse nieuwbouwwijk
Wateringse Veld, in Rijswijk en in Monster. De mijlpalen gaven de afstand aan naar
de stad. Vanwege de Municipium-status wordt Forum Hadriani wel als de op een na
oudste stad van Nederland beschouwd, na Noviomagus, het huidige Nijmegen. Het grote
aantal mijlpalen dat met de naam van Antoninus Pius gevonden is, duidt op het grote
belang dat hij aan een goed functionerend wegennetwerk gaf, met als gevolg de grote
bloei van de stad als marktstad. Ook de aanleg van de eerste insteekhaven aan het
Kanaal van Corbulo valt in die tijd.

Antoninus Pius was geen reizende keizer zoals zijn voorganger. Hij was evenmin een
liefhebber van feesten en spelen, maar gaf de voorkeur aan infrastructurele
projecten, wat Voorburg ten goede kwam, zoals de aanleg van de omwalling en een
pallisade-hek. Hij is de stamvader van de Antonijnse dynastie.

Door zijn economische betekenis werd Forum Hadriani een belangrijke lokale stad. Om
deze reden staat Forum Hadriani ook vermeld op de Peutinger kaart, een soort
routekaart uit de Romeinse tijd. De namen Forum Hadriani en Municipium Aelium
Cananefatium bleven de gehele Romeinse tijd naast elkaar in gebruik.