Nguyễn Thi là một trong những nhà văn tiêu biểu của văn xuôi Việt Nam thời

kì kháng chiến chống Mĩ.

Ông sinh ra ở miền Bắc nhưng lại sống và gắn bó sâu nặng với nhân dân miền Nam. Tình cảm đó được
ông gửi vào từng trang viết về nhân dân miền Nam. Ông được mệnh danh là nhà văn của những người
nông dân Nam Bộ trong cuộc khánh chiến chống Mĩ. Hiện thực nóng bỏng và ác liệt của mặt trận miền
Đông Nam Bộ luôn là đề tài nóng bỏng trong các sáng tác của ông. “Những đứa con trong gia đình” là
một trong những truyện ngắn xuất sắc của ông viết về đề tài và mảnh đất này. Truyện được kể theo
dòng hồi tưởng đứt nối của nhân vật Việt lúc bị thương nặng ở chiến trường. Qua hồi ức của Việt về
những thành viên trong gia đình, tác giả ca ngợi tinh thần yêu nước, truyền thống cách mạng của một
gia đình và của nhân dân miền Nam nói chung trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Thiên
truyện thành công ở nhiều mặt, nhưng nổi bật nhất là nghệ thuật xây dựng nhân vật. Tác giả đã dành
nhiều trang miêu tả những nét tính cách độc đáo của Chiến – nhân vật trung tâm đã tạo nên sức hấp dẫn
của tác phẩm.

Tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” được sáng tác năm 1966, khi cuộc kháng chiến chống Mĩ
cứu nước của dân tộc đang bước vào thời kì cam go, quyết liệt. Tác phẩm viết về câu chuyện của những
đứa con trong một gia đình để khái quát câu chuyện đau thương mà anh hùng của cả một dân tộc. Tác
phẩm được đưa vào tập “Truyện và ký”, xuất bản năm 1968.

(Nhan đề “Những đứa con trong gia đình” mang ý nghĩa sâu xa. Nguyễn Thi đã xây dựng được những
nhân vật trong một gia đình lớn – gia đình cách mạng. Các thành viên trong gia đình ấy gắn bó với nhau
trong tình cảm ruột thịt sâu nặng. Người nào cũng có những nét riêng, không thể lẫn nhưng lại cùng
mang những nét thống nhất về bản chất. Đó là lòng căm thù giặc sâu sắc, gan góc, dũng cảm trong chiến
đấu, khao khát được đánh giặc cứu nước; giàu nghĩa tình, thủy chung son sắt với gia đình, quê hương và
cách mạng.
Truyện “những đứa con trong gia đình” được kết cấu theo những đợt hồi tưởng của người lính trẻ tên
Việt bị trọng thương, thất lạc đồng đội trong mấy ngày đêm. Diễn biến truyện hết sức linh hoạt, xáo
động không gian lẫn thời gian, đan chéo quá khứ với hiện tại, trong đó cùng với nhân vật Việt, nhân vật
Chiến hiện lên đầy đủ các nét về tính tình, tình cảm và tinh thần chiến đấu.)

Giữa những tháng năm điêu tàn trong khói lửa, nhân dân ta phải tắm trong bể máu tội ác của kẻ
thù ,Chiến hiện lên đúng như hình tượng người phụ nữ miền nam anh dũng, kiên cường trong kháng
chiến. Người phụ nữ đã xuất sắc đư/ợc Chủ tịch Hồ Chí Minh trao tặng tám chữ vàng :” anh hùng, bất
khuất, trung hậu, đảm đang”. Nam bộ chính là miền đất điển hình của những người phụ nữ ấy mà trong
tác phẩm của mình Nguyễn Đình Thi đã ca ngợi như :” Chị Út Tịch” trong tác phẩm “Người mẹ cầm
súng”… nhân vật Chiến trong truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình “. Có thể nói Nguyễn Thi là
một trong những nhà văn thành công nhất khi viết về hình tượng người phụ nữ Nam bộ ” giỏi việc nước,
đảm việc nhà ” trong cuộc kháng chiến chống Mĩ anh dũng, kiên cường trước kẻ thù, nhân hậu đảm
đang trong gia đình. Nhân vật Chiến cũng vậy, ba má đều chết trong chiến tranh, Chiến đã thay má nuôi
nấng và dạy dỗ các em không những vậy Chiến còn tham gia du kích từ khi còn nhỏ, hăng hái tòng quân
giết giặc.
Cũng như nhân vật Việt, Chiến sinh ra và lớn lên trong mối thù nhà, nợ nước: ông nội, ba má đều chết
trong chiến tranh. Ba của Chiến bị kẻ thù chặt đầu, má Chiến đã mang rổ đi đòi đầu chồng. Chính bà
cũng chết khi đi lấy đầu đạn làm thuốc súng cho du kích. Một hoàn cảnh éo le, bất hạnh Chiến phải thay
ba má trông nom các em. Chính trong cái hoàn cảnh này càng hun đúc thêm tinh thần cách mạng, lòng
căm thù giặc của Chiến cũng vì thế mà tính cách điển hình của người phụ nữ Việt Nam nói chung và
người phụ nữ Nam Bộ nói riêng càng ăn sâu vào trong tiềm thức của chị.

Chiến là một cô gái 19 tuổi được thể hiện với nhiều nét đẹp của người phụ nữ Việt Nam một thời đánh
Mĩ. Trước hết, đó là vẻ đẹp trong đời thường. Chị Chiến mang cái vẻ đẹp kiểu Út Tịch, một vẻ đẹp rất
riêng của người phụ nữ Nam Bộ mà Nguyễn Thi vẫn hằng ưa thích: hồn nhiên, chất phác, tần tảo, biết
lo toan việc nước, việc nhà trọn vẹn mọi bề trước sau, đánh giặc thì xông xáo, gan góc, dũng cảm mà trở
về với cuộc sống thường nhật lại rất giàu tình cảm và lòng yêu thương. Chị Chiến 19 tuổi đôi lúc tính
tình còn trẻ con, vẫn còn tranh giành công lao bắt ếch với em, tranh đi bộ đội với em. Cô đã có cái
duyên dáng của một thiếu nữ mới lớn: bịt miệng cười khi chú Năm cất tiếng hò, thích soi gương và
ngắm mình trong gương. Chị Chiến rất thương ba mẹ và các em.

Trong kí ức của Việt, chị chiến như là sự hiện thân, sự kế tục của má. Chị Chiến cũng mang vóc dáng
của mẹ mình: “hai bắp tay tròn vo, sạm đỏ màu cháy nắng…, thân người to và chắc nịch”. Đặc biệt là
cái đêm hai chị em sắp xa nhà đi bộ đội. Phải tự mình đứng ra lo liệu việc nhà, thu xếp để cùng Việt lên
đường, Chiến mới bộc lộ hết tính cách người lớn, đảm đang, tháo vát, biết thay mẹ quán xuyến, sắp đặt
mọi việc trong nhà đâu ra đấy, từ việc em út, nhà cửa, ruộng vườn cho đến cả cái giường, ván và nơi gửi
bàn thờ ba má. Chưa bao giờ Việt lại thấy chị Chiến liệu việc nhà giống như má vậy. “Chà, chị Chiến
bữa nay nói in hệt như má vậy…” Chính Chiến đêm ấy cũng thấy mình như đang hòa vào mẹ: “Tao
cũng lựa ý nếu má còn sống chắc má tính vậy, nên tao cũng tính vậy”. Cho nên không phải ngẫu nhiên
đến sáng hôm sau, khi nghe Chiến trình bày lại sự sắp đặt của mình, chú Năm đã phải khen: “Khôn,
việc nhà nó thu được gọn thì việc nước nó mở được rộng, gọn bề gia thế đặng bề nước non…” Trước
ngày lên đường nhập ngũ, Chiến đã cùng Việt khiêng bàn thờ ba má gửi sang nhà chú Năm. Có thể nói,
đoạn văn miêu tả hình ảnh hai chị em khiêng bàn thờ má đi gửi là đoạn văn hay nhất của tác phẩm trong
không khí thiêng liêng, xúc động. Hình ảnh này có ý nghĩa tượng trưng, thể hiện sự trưởng thành của
hai chị em có thể gánh vác việc gia đình và viết tiếp khúc sông của mình trong dòng sông truyền thống
gia đình. Hơn thế nữa, hình ảnh này cũng nói lên một điều: thế hệ sau sẽ cứng cáp, trưởng thành và có
thể đi xa hơn thế hệ trước. Có thể nói rằng nhân vật Chiến đã được thể hiện với những nét đẹp truyền
thống muôn đời của người phụ nữ Việt Nam. Chiến không chỉ lo cho ngày giỗ, lo chuyển bàn thờ cho
má mà trong mọi chuyện chị ấy đều đã hỏi ý kiến của Việt bởi Việt là con trai lớn trong gia đình. Người
chị ấy lại có nét bộc trực, chất phác đồng thời cũng rất đằm thắm trong việc biểu hiện tình cảm khi nói
với Việt: “Em có ừ không ? Rồi em cũng ừ nghen,…”Tuổi xấp xỉ nhau, thế nhưng phàm là chuyện gì
Chiến cũng đều nhường nhịn em, coi em như một đứa trẻ còn chưa lớn để bảo bọc, che chở. Duy chỉ có
lần xung phong nhập ngũ, ra chiến trường giết giặc là chị Chiến không muốn nhường Việt. Rõ ràng
không phải chị muốn tranh cướp điều gì với cậu em trai khờ khạo của mình, mà là bản thân chị lo lắng,
muốn bảo bọc em mình nhiều hơn. Trách nhiệm trả thù cha ba má là của hai chị em, nhưng chị muốn đi
trước, nhận lấy phần gian khó sớm hơn một chút, để cho Việt được thêm những ngày tháng an bình,
tránh khỏi bom đạn mịt mù ở nhà thèm một năm nữa. Chiến vẫn lo lắng rằng, đứa em trai với cái tính vô
lo, sốc nổi ấy sẽ phải xoay sở như thế nào ở chiến trường. Bấy nhiêu ấy cũng đủ để thấy hết những tình
yêu thương sâu sắc mà chị Chiến dành cho gia đình. 19 tuổi nhưng chị Chiến đã trở thành một cô gái
trưởng thành, biết lo nghĩ lại có những tình cảm thật đáng quý với gia đình. Trước lúc lên đường tòng
quân, Chiến như bỗng trở nên nghiêm trang hơn, già dặn hơn nhưng cũng lại đằm thắm hơn.

Bên cạnh vẻ đẹp của những tình cảm với gia đình, thì ở nhân vật Chiến còn hiện lên vẻ đẹp của tấm
lòng căm thù giặc sâu sắc, tinh thần dũng cảm sẵn sàng xông pha tham gia kháng chiến để trả nợ nước
thù nhà. Chị Chiến tuy là con gái, thế nhưng lòng quyết tâm, ý chí kiên cường thì không hề thua kém bất
kỳ một đấng nam nhi nào, từ ngày má mất chị đã nung nấu ý chí đi bộ đội để trực tiếp cầm súng giết
giặc trên chiến trường. Một người con gái vốn trưởng thành, hiểu biết những sẵn sàng tranh giành suất
đi bộ đội bằng những lý lẽ rất hùng hồn mạnh mẽ. Cuối cùng khi cả hai chị em đều được tòng quân,
Chiến lại dặn lại Việt những lời khuyên dạy của chú Năm, thể hiện ý chí quyết tâm cao độ cho lần đi
chiến đấu này rằng "Chú Năm bảo rằng, kỳ này đi là ra chân trời mặt biển, xa nhà thì ráng học chúng
học bạn thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu". Không chỉ vậy quyết tâm đánh giặc của Chiến
còn thể hiện trong những suy nghĩ của chị khi mang bàn thờ má sang nhà chú Năm gửi "chúng con đi
đánh giặc trả thù cho ba má, đến chừng nước nhà độc lập con lại đưa má về". Lời nói ấy chính là sự hứa
hẹn chắc chắn, cũng như sự quyết tâm, ý chí đánh giặc không đổi dời, không chỉ vì sự trả thù cho cái
chết thương tâm của cha má, mà quan trọng hơn cả chị đi đánh giặc còn là vì Tổ quốc đang cần. Chị ý
thức được vai trò của mình với đất nước, chính là có trách nhiệm sống và chiến đấu để bảo vệ đất nước,
giành lại hòa bình, độc lập tự do cho dân tộc. Đó là tôn chỉ, cũng như ý mục tiêu quan trọng nhất mà chị
cũng như Việt hết lòng theo đuổi, cố gắng. Tuy trong đoạn trích, ta không thấy được những cảnh chị
Chiến tham gia đánh giặc, nhưng từ lời thề sắt đá "Đã làm thân con gái ra đi tao chỉ có một câu nếu giặc
còn thì tao mất vậy à", đã cho thấy không chỉ sự căm thù giặc đến tận xương tủy, sẵn sàng một mất một
còn mà người ta còn thấy cả vẻ đẹp kiêu hùng, bản lĩnh, sự gan dạ, sẵn sàng hy sinh trong chiến đấu.
Cũng như bản tính bộc trực, ngay thẳng và chân chất của người nông dân Nam Bộ trong kháng chiến.
So với Việt, Chiến chỉ hơn Việt một tuổi mà đã người lớn hơn hẳn Việt. Chiến cũng gắn bó với lớp
người đi trước nhiều hơn. Chị có thể bỏ cả ăn để đánh vần cuốn sổ truyền thống của gia đình. Không chỉ
giống má, Chiến còn học được cả cách nói “trọng trọng” của chú Năm. Nếu nói theo cách nói của chú
Năm, ví truyền thống cách mạng của gia đình là một dòng sông và mỗi con người là khúc sông của
dòng sông ấy thì so với lớp người đi trước, Chiến là một khúc sông sau. Khúc sông sau bao giờ cũng
chảy được xa hơn khúc sông trước. Đấy cũng là chỗ để Chiến khác với mẹ mình. Người mẹ trước nỗi
đau mất chồng đã không có dịp nào được cầm súng, còn Chiến đã được đi bộ đội để đánh giặc trả thù
nhà với một quyết tâm như dao chém đá “nếu giặc còn thì tao mất”. Và Chiến đã lập được chiến công
lớn, bắn chìm tàu chiến dịch trên sông Định Thủy, trở thành một tiểu đội trưởng của bộ đội nữ địa
phương quân tỉnh Bến Tre…

Có thể nói tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” đặc biệt thành công trong xây dựng hình tượng
nhân vật điển hình trong một gia đình nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, căm thù giặc, chiến
đấu son sắt thủy chung với cách mạng. Tác phẩm được xem là truyện ngắn viết hay nhất về người nông
dân Nam Bộ với những thành công trong ngôn ngữ, bút pháp, giọng điệu, nghệ thuật trần thuật đặc sắc,
nhất là nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật. Chiến mang trong mình vẻ đẹp của người con gái Việt Nam
thời chống Mĩ: trẻ trung, duyên dáng, đáng yêu nhưng cũng rất mực anh hùng dũng cảm. Qua nhân vật
Chiến nhà văn muốn ngợi ca chủ nghĩa anh hùng cách mạng của con người miền Nam trong kháng
chiến chống Mĩ. Qua câu chuyện của một gia đình, nhà văn đã tái hiện câu chuyện lớn của một dân tộc,
từ đó lí giải sức mạnh vô diệt trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.

Nhà văn Nguyễn Thi đã thực sự thành công khi làm nổi bật được hình tượng nhân vật Chiến qua các thủ
pháp nghệ thuật đặc sắc. Từ truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình” và nhân vật Chiến, chúng ta
hiểu sâu thêm về lịch sử dân tộc. Mỗi trang sử luôn gắn liền với những mất mát hi sinh, với những chiến
công thầm lặng. Tự hào về lịch sử, tri ân với lịch sử, nó nhắc nhở mỗi chúng ta phải không ngừng nỗ
lực phấn đấu để viết tiếp trang sử ấy, trang sử về đất nước Việt Nam hòa bình, thịnh vượng đang từng
ngày thay da đổi thịt.

Nhân vật Chiến nói riêng và truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi nói chung sẽ
còn in đậm trong tâm trí nhiều độc giả hôm nay và ngày mai.