CHỦ ĐỀ: HÃY VẬN DỤNG HIỂU BIẾT CỦA EM VỀ VẤN

ĐỀ DÂN TỘC THEO QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC

LÊNIN ĐỂ PHÂN TÍCH VÀ NÊU QUAN ĐIỂM CỦA MÌNH
VỀ CUỘC CHIẾN TRANH GIỮA NGA VÀ UKRAINE
A. MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Trong xã hội có rất nhiều dạng quan hệ giữa người với người trong đó mối quan
hệ giữa các dân tộc là mối quan hệ cơ bản và có tác động mạnh mẽ và trực tiếp
tới bản thân con người nói riêng và toàn xã hội nói chung. Vì vậy mỗi sinh viên
cần tìm hiểu và thấy rõ tính khoa học trong quan điểm, cách thức giải quyết vấn
đề dân tộc của chủ nghĩa Mác-Lênin, nhất là trong giai đoạn hiện nay khi chủ
ngĩa dân tộc lên ngôi, tình hình chính trị, an ninh thế giới phức tạp.
II. Thực trạng
Hiện nay trên thế giới có khoảng hơn 2000 dân tộc, Việt Nam cũng có 54 dân
tộc anh em cùng chung sống vì vậy vấn đề dân tộc luôn là chủ đề được quan
tâm , chú trọng. Những xu hướng đa dạng trong sự phát triển của dân tộc như:
đấu tranh dân tộc hoặc liên kết giữa các dân tộc không chỉ ảnh hưởng đến nội
bộ dân tộc đó mà còn có tầm ảnh hưởng trên nhiều quốc gia, thậm chí trên cả
phạm vi thế giới. Trong bối cảnh thế giới đang có thay đổi trong xu hướng dân
tộc, việc nghiên cứu về vấn đề này là cấp thiết và kịp thời.
Cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine vào đầu năm nay với việc quân Nga kéo
vào lãnh thổ Ukraine đã kéo theo nhiều hậu quả, gây bất ổn cả về chính trị, kinh
tế, xã hội và nền hòa bình thế giới. Sự mâu thuẫn giữa Nga và Ukraine trong
thời gian dài hay sâu xa hơn là sự đối đầu giữa Nga với khối NATO và Mỹ đã
khiến Nga tấn công Ukraine.
III. Phạm vi nghiên cứu
Vấn đề dân tộc theo chủ nghĩa Mác-Lênin, cuộc chiến tranh giữa Nga và
Ukraine.
IV. Phương pháp nghiên cứu
Sử dụng phương pháp luận biện chứng duy vật với các phương pháp như: thống
nhất logic và lịch sử, phân tích, tổng hợp, khái quát hóa và hệ thống hóa.
V. Giá trị của đề tài
Ý nghĩa lý luận: Đề tài giải quyết chung về mặt lý luận của vấn đề dân tộc
Ý nghĩa thực tiễn: Thông qua việc phân tích cuộc chiến tranh Nga-Ukraine
trong việc giải quyết vấn đề dân tộc, đề tài cho thấy tầm quan trọng của vấn đề
này trong sự nghiệp phát triển toàn diện về cả kinh tế và xã hội của một Quốc
gia. Đồng thời, đề tài cũng rút ra những bài học cho việc giải quyết vấn đề dân
tộc một cách hiệu quả.
VI. Danh mục tài liệu tham khảo
1. GS.TS Hoàng Chí Bảo (2019), Giáo trình chủ nghĩa xã hội khoa học (đã sửa
đổi), Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hà Nội.
2. Tạp chí cộng sản, “Một số vấn đề lý luận cơ bản về dân tộc trong thế giới
đương đại và những vấn đề đặt ra cho Việt Nam” (Ủy ban Dân tộc).
3. Nguyên cớ thực sự nào khiến Nga tấn công Ukraine?-VTCNews
https://vtc.vn/nguyen-co-thuc-su-nao-khien-nga-tan-cong-ukraine-
ar663099.html?
fbclid=IwAR0CSXCkSXJnSv3lKaSAJRm9RN6Q_1JjfAHLIg6m0lT9-
RCUF9N14eT4fJY
4. Hiểu về cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraine-Fellinirose, blog cá nhân
https://so-awkward-rose.com/2022/02/27/hie%CC%89u-ve-cuo%CC%A3c-
chien-tranh-giu%CC%83a-nga-va-ukraine/?fbclid=IwAR1RXu-
mbT1BjEKd5J2gXLvOCjkaSPK-CvIbcTiwdiZeFql3XTYMhPBB2XY
5. Một số lý giải về cuộc xung đột Nga - Ukraine hiện nay và tính toán chiến
lược của các bên-Tuyên Giáo
https://tuyengiao.vn/the-gioi/mot-so-ly-giai-ve-cuoc-xung-dot-nga-ukraine-
hien-nay-va-tinh-toan-chien-luoc-cua-cac-ben-138175

B. NỘI DUNG
I. Kiến thức cơ bản
1.Khái niệm, đặc trưng cơ bản của dân tộc
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, dân tộc là quá trình phát triển lâu
dài của xã hội loài người, trải qua các hình thức cộng đồng từ thấp đến cao:thị
tộc, bộ lạc, bộ tộc, dân tộc.
Khái niệm dân tộc thường được dùng với hai nghĩa:
Thứ nhất, khái niệm dân tộc dùng để chỉ cộng đồng người cụ thể nào đó có
những mối liên hệ chặt chẽ, bền vững, có sinh hoạt kinh tế chung, có ngôn ngữ
chung của cộng đồng và trong sinh hoạt văn hóa có những nét đặc thù so với
những cộng đồng khác; xuất hiện sau cộng đồng bộ lạc; có kế thừa và phát triển
hơn những nhân tố tộc người ở cộng đồng bộ lạc và thể hiện thành ý thức tự
giác của các thành viên trong cộng đồng đó.
Thứ hai, khái niệm dân tộc dùng để chỉ một cộng đồng người ổn định, bền vững
hợp thành nhân dân của một quốc gia, có lãnh thổ chung, nền kinh tế thống
nhất, quốc ngữ chung, có truyền thống văn hóa, truyền thống đấu tranh chung
trong quá trình dựng nước và giữ nước.
Như vậy, nếu theo nghĩa thứ nhất, dân tộc là bộ phận của quốc gia, là cộng
đồng xã hội theo nghĩa là các tộc người, còn theo nghĩa thứ hai thì dân tộc là
toàn bộ nhân dân một nước, là quốc gia dân tộc. Thực chất, hai vấn đề này tuy
khác nhau nhưng lại gắn bó mật thiết với nhau và không thể tách rời nhau.
2. Xu hướng khách quan của sự phát triển quan hệ dân tộc
Nghiên cứu về vấn đề dân tộc, V.I.Lênin đã phân tích và chỉ ra hai xu hướng
phát triển có tính khách quan của nó:
2.1. Xu hướng thứ nhất:
Do sự chín muồi của ý thức dân tộc, sự thức tỉnh về quyền sống của mình, các
cộng đồng dân cư muốn tách ra để thành lập các quốc gia dân tộc độc lập. Xu
hướng này biểu hiện thành phong trào đấu tranh chống áp bức dân tộc để tiến
tới thành lập các quốc gia dân tộc độc lập và có tác động nổi bật trong giai đoạn
đầu của chủ nghĩa tư bản. Trong xu hướng đó, nhiều cộng đồng dân cư đã ý
thức được rằng, chỉ trong cộng đồng dân tộc độc lập họ mới có quyền quyết
định con đường phát triển của dân tộc mình.
2.2. Xu hướng thứ hai:
Các dân tộc ở từng quốc gia, kể cả các dân tộc ở nhiều quốc gia muốn liên hiệp
lại với nhau. Sự phát triển của lực lượng sản xuất, của giao lưu kinh tế, văn hóa
trong chủ nghĩa tư bản đã tạo nên mối liên hệ quốc gia và quốc tế mở rộng giữa
các dân tộc, xóa bỏ sự biệt lập, khép kín, thúc đẩy các dân tộc xích lại gần nhau.
Tóm lại, dân tộc và quan hệ dân tộc là một nội dung quan trọng trong toàn bộ
nội dung của sự nghiệp xây dựng xã hội mới. Xã hội mới từng bước tạo ra
những điều kiện để xây dựng quan hệ hợp tác giữa các dân tộc. Sự phát triển
mọi mặt của từng dân tộc gắn với sự phát triển của cả cộng đồng các dân tộc.
Sự tăng cường tính thống nhất các dân tộc trở thành một quá trình hợp quy luật.
Tuy nhiên, tính cộng đồng chung, tính thống nhất vẫn trên cơ sở giữ gìn và phát
huy tinh hoa, bản sắc của từng dân tộc.
3. Cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác-Lênin
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, vấn đề dân tộc là một bộ phận của
những vấn đề chung về cách mạng vô sản và chuyên chính vô sản. Do đó, giải
quyết vấn đề dân tộc phải gắn với cách mạng vô sản và trên cơ sở của cách
mạng xã hội chủ nghĩa. Chủ nghĩa Mác - Lênin cũng nhấn mạnh rằng, khi xem
xét và giải quyết vấn để dân tộc phải đáp ứng vững trên lập trường giai cấp
công nhân. Điều đó cũng có nghĩa là việc xem xét và giải quyết vấn đề dân tộc
phải trên cơ sở và vì lợi ích cơ bản, lâu dài của dân tộc.
Giải quyết vấn để dân tộc thực chất là xác lập quan hệ công bằng, bình đẳng
giữa các dân tộc trong một quốc gia, giữa các quốc gia dân tộc trên các lĩnh vực
kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội.
Trên cơ sở tư tưởng của C.Mác, Ph.Ăngghen về vấn đề dân tộc và giai cấp,
cùng với sự phân tích hai xu hướng của vấn đề dân tộc, V.I.Lênin đã nêu ra
"Cương lĩnh dân tộc" với ba nội dung cơ bản: các dân tộc hoàn toàn bình đẳng;
các dân tộc được quyền tự quyết; liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc. Đây
được coi là cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác - Lênin.
Cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác - Lênin là một bộ phận không thê tách
rời trong cương lĩnh cách mạng của giai câp công nhân; là tuyên ngôn về vấn đề
dân tộc của đảng cộng sản trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, giải
phóng giai cấp và giải quyết đúng đắn mối quan hệ dân tộc. Cương lĩnh đã trở
thành cơ sở lý luận cho chủ trương, đường lối và chính sách dân tộc của các
đảng cộng sản và nhà nước xã hội chủ nghĩa.
3.1. Các dân tộc hoàn toàn bình đẳng
Quyền bình đẳng giữa các dân tộc là quyền thiêng liêng của dân tộc. Tất cả các
dân tộc, dù đông người hay ít người, có trình độ phát triển cao hay thấp đều có
quyền lợi và nghĩa vụ như nhau, không có đặc quyền đặc lợi về kinh tế, chính
trị, văn hóa, ngôn ngữ cho bất cứ dân tộc nào.
Trong một quốc gia có nhiều dân tộc, quyền bình đẳng giữa các dân tộc phải
được pháp luật bảo vệ và phải được thực hiện trong thực tế, trong đó việc khắc
phục sự chênh lệch về trình độ phát triển kinh tế, văn hóa giữa các dân tộc do
lịch sử để lại có ý nghĩa cơ bản.
Trong quan hệ giữa các quốc gia - dân tộc, quyền bình đẳng dân tộc gắn liền với
cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, chủ nghĩa bá quyền nước
lớn; chống sự áp bức, bóc lột của các nước tư bản phát triển đối với các nước
lạc hậu, chậm phát triển về kinh tế. Mọi quốc gia đều bình đẳng trong quan hệ
quốc tế.
3.2. Các dân tộc được quyền tự quyết
Quyền dân tộc tự quyết là quyền làm chủ của mỗi dân tộc, quyền tự quyết định
con đường phát triển kinh tế, chính trị - xã hội của dân tộc mình. Quyền dân tộc
tự quyết bao gồm quyền tự do phân lập thành cộng đồng quốc gia dân tộc độc
lập (vì lợi ích của các dân tộc, chứ không phải vì mưu đồ và lợi ích của một
nhóm người nào) và quyền tự nguyện liên hiệp lại với các dân tộc khác trên cơ
sở bình đẳng.
Khi xem xét giải quyết quyền tự quyết của dân tộc, cần đứng vững trên lập
trường của giai cấp công nhân: ủng hộ các phong trào dân tộc tiến bộ, kiên
quyết đấu tranh chống lại những mưu toan lợi dụng quyền dân tộc tự quyết làm
chiêu bài để can thiệp vào công việc nội bộ các nước, đòi ly khai chia rẽ dân
tộc.
3.3. Liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc
Liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc là tư tưởng cơ bản trong cương lĩnh dân
tộc của các đảng cộng sản: nó phản ánh bản chất quốc tế của phong trào công
nhân, phản ánh sự thống nhất trong sự nghiệp giải phóng dân tộc và giải phóng
giai cấp. Nó đảm bảo cho phong trào dân tộc có đủ sức mạnh để giành thắng
lợi. Liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc quy định mục tiêu hướng tới;quy
định đường lối, phương pháp xem xét cách giải quyết quyền dân tộc tự quyết,
quyền bình đẳng dân tộc. Đòng thời nó là yếu tố sức mạnh đảm bảo cho giai cấp
công nhân và các dân tộc bị áp bức chiến thắng kẻ thù của mình. Đoàn kết, liên
hiệp công nhân các dân tộc là cơ sở vững chắc để đoàn kết các tầng lớp nhân
dân lao động rộng rãi thuộc các dân tộc trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa
đế quốc vì độc lập dân tộc và tiến bộ xã hội. Vì vậy, nội dung liên hiệp công
nhân các dân tộc đóng vai trò liên kết cả ba nội dung của cương lĩnh thành một
chỉnh thể.Đoàn kết giai cấp công nhân các dân tộc là sự thể hiện thực tế tinh
thần yêu nước mà thời đại ngày nay đã trở thành một sức mạnh vô cùng to lớn.
Nội dung đó phù hợp với tinh thần quốc tế chân chính đang lên tiếng kêu gọi
các dân tộc, quốc gia xích lại gần nhau.
II. Kiến thức vận dụng
1. Vấn đề dân tộc trong cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraine
Cuộc xung đột giữa Nga và Ukrine là minh chứng sự thay đổi các xu hướng của
sự phát triển quan hệ dân tộc trong thời gian gần đây.
Tiền đề xung đột
Ukraine từng là một phần của Liên Xô, cho đến khi tách riêng để trở thành
quốc gia độc lập sau cuộc trưng cầu dân chủ năm 1991. Sau khi Liên Xô tan rã,
Khối quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO) mở rộng tầm ảnh hưởng về phía
đông và kết nạp thêm các nước Baltic thuộc Liên Xô cũ là Estonia, Latvia và
Litva năm 2004. 4 năm sau, đến lượt Ukraine mong muốn gia nhập NATO.
Tổng thống Putin coi sự mở rộng của NATO là mối đe dọa hiện hữu, đồng thời
viễn cảnh Ukraine gia nhập liên minh quân sự phương Tây là một "hành động
thù địch". Ông Putin cũng khẳng định Ukraine và Belarus về cơ bản là các bộ
phận của Nga về mặt văn hóa và lịch sử. Ông ta tỏ ra rằng Nga có ảnh hưởng
đáng kể đối với Belarus và nói về một số hình thức thống nhất giữa Nga với
Belarus trong nhiều năm.
Ngày 21/11/2013, cách mạng Maidan hay các cuộc biểu tình lớn ủng hộ Liên
minh châu Âu nổ ra tại quảng trường trung tâm thủ đô Kiev của Ukraine, dẫn
đến việc Tổng thống thân Nga Viktor Yanukovych bị lật đổ. Nga sáp nhập bán
đảo Crimea, Lugansk và Donetsk ở miền Đông đòi ly khai khỏi Ukraine.
Xoay quanh việc Nga triển khai lực lượng quân sự lớn tới khu vực giáp biên
giới với Ukraine từ cuối tháng 11/2021, ngày 22/2/2022, Tổng thống Nga
Vladimir Putin đã công bố quyết định công nhận độc lập của hai nước DPR và
LPR, đồng thời điều quân đến đây để thực hiện “nhiệm vụ gìn giữ hòa bình”.
Trước nguy cơ an ninh ngày càng hiện hữu sau khi Ukraine dự kiến ký kết một
hiệp định quân sự chiến lược với Anh và Ba Lan, vào ngày 24/2/2022, Tổng
thống Nga V. Putin tiếp tục tuyên bố mở “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở miền
Đông Ukraine, nhằm đáp lại lời đề nghị hỗ trợ bảo đảm an ninh của lãnh đạo
hai nước DPR và LPR.
Phân tích, lý giải
Thứ nhất, Nằm trên lục địa Âu - Á, Ukraine là “vùng đệm tự nhiên” giữa Đông
và Tây. Cả Nga và phương Tây đều cho rằng, bên kia là mối nguy cơ an ninh,
đe dọa sự tồn tại của mình.
Theo Nga, việc Ukraine xin gia nhập NATO sẽ làm mất cân bằng cán cân
quyền lực an ninh ở sườn phía tây của Nga, mất vùng đệm chiến lược, suy giảm
ảnh hưởng địa - chính trị từng có trong thời kỳ Liên Xô, do đó Nga phải hành
động kịp thời để ngăn chặn mối nguy cơ an ninh này để duy trì “vùng đệm an
ninh” sống còn, chống lại nỗ lực mở rộng ảnh hưởng về phía tây của NATO.
Trong khi đó, Mỹ và phương Tây lý giải đó là việc họ cần làm để ngăn chặn
Nga nổi lên ở khu vực. Điều này sẽ đe dọa đến an ninh châu Âu, đoàn kết nội
khối NATO, vai trò lãnh đạo toàn cầu và một trật tự quốc tế có lợi cho Mỹ.
Thứ hai, là sự xung đột không thể giải quyết giữa hai nền văn minh Anglo-
Saxon và Slavo, giữa Nga và các nước phương Tây.
Có thể kể đến yếu tố chủ nghĩa dân tộc của Nga với lòng tự hào, tự tôn dân tộc
rất cao. Đối với Nga, tình trạng suy giảm của kinh tế - trật tự xã hội trong nước
và việc Nga phải từ bỏ ảnh hưởng tại nhiều khu vực trên toàn cầu chính là hậu
quả của việc Liên Xô sụp đổ. Quá khứ hào hùng của nước Nga đã tạo nên tinh
thần dân tộc cao độ. Mặc dù nước Nga chịu tổn thất nặng nề về người và của
trong Chiến tranh thế giới thứ hai song những đóng góp quan trọng của Nga
trong việc duy trì, bảo đảm hòa bình, an ninh thế giới chính là sự khẳng định vị
thế của Nga trên trường quốc tế.
Đồng thời, cuộc xung đột còn có thể được lý giải xuất phát từ sự can thiệp của
Mỹ, phổ biến các giá trị dân chủ đến tận những nơi xa lạ, nghĩa là cần phải có
lực lượng quân sự chiếm đóng đi cùng và phải luôn can thiệp vào các dàn xếp
chính trị của các khu vực. Điều này đi ngược lại tinh thần dân tộc cao của người
Nga. Nga coi việc Mỹ can thiệp và áp đặt các giá trị dân chủ, nhân quyền đối
với Nga là nguy cơ gây mất ổn định chính trị nội bộ.
Cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraine hay nói cách khác giữa Nga và NATO đi
ngược lại xu thế xích lại gần nhau, hội nhập kinh tế quốc tế toàn cầu, là minh
chứng cho việc chủ nghĩa dân tộc lên ngôi trong thời gian hiện nay.
Thứ ba, đến từ chính Ukraine đã để bản thân bị phụ thuộc vào các nước lớn,
không thể hiện được quyền tự quyết , không thể tự quyết định vận mệnh, con
đương phát triển của dân tộc mình. Ukraine phải trả một cái giá quá đắt khi dựa
vào nước này để chống lại nước kia, trông chờ, ỷ lại vào nước ngoài, thiếu tinh
thần độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường trong đối ngoại. Ukraine hiện nay không
thể quyết định con đường phát triển của chính mình, trở thành quả bóng mặc
cho các nước phương Tây tung hứng. Đó cũng là hậu quả của việc phủ nhận
sạch trơn những thành tựu của quá khứ Xô viết, là “những quả đại bác” nhận
được sau khi đã “bắn súng lục vào lịch sử”.
2. Liên hệ
Như vậy có thể thấy xử lý mối quan hệ giữa lợi ích dân tộc với toàn cầu hóa là
vấn đề mấu chốt, thường trực trong quan hệ giữa các quốc gia - dân tộc. Vấn đề
bảo vệ lợi ích dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa đòi hỏi phải có một sự tỉnh
táo, linh hoạt và sắc bén trong đường lối dân tộc, giữ vững nguyên tắc bất biến
là xuất phát từ lợi ích dân tộc, qua hội nhập quốc tế để bảo vệ và phục vụ lợi ích
dân tộc. Ngược lại, nếu vì hội nhập quốc tế mà làm tổn hại đến lợi ích dân tộc
thì sẽ rơi vào tình trạng bị nô dịch, phụ thuộc. Minh chứng rõ ràng nhất không
chỉ ở cuộc xung đột Nga-Ukraine mà còn ở những sự kiện trước đó như sự kiện
Brexit, chính sách “bẫy nợ” của Trung Quốc,...
Đây cũng là bài học cho Việt Nam tiếp tục phát huy ý chí tự lực tự cường, độc
lập, tự chủ về kinh tế, chính trị. Nêu cao nguyên tắc lợi ích quốc gia - dân tộc là
tối cao, bằng chính sách đối ngoại “thêm bạn, bớt thù”, giữ vững độc lập chủ
quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và phát triển đất nước trong một thế giới
diễn biến nhanh chóng, khó lường; trong mối quan hệ chồng chéo, phức tạp,
vừa hợp tác vừa đấu tranh, cạnh tranh quyết liệt của các quốc gia, các nước lớn
ngày nay.
C. KẾT LUẬN

Vấn đề dân tộc luôn là vấn đề được quan tâm và chú trọng tại tất cả các quốc
gia, Việt Nam cũng không phải một ngoại lệ. Là một đất nước nhỏ đang phát
triển với 54 dân tộc anh em, nhiệm vụ giữ vững sự toàn vẹn lãnh thổ, phát triển
kinh tế, công nghệ, trật tự an ninh xã hội đồng thời đảm bảo sự đoàn kết, bình
đẳng và phát triển đồng đều của các dân tộc luôn được Đảng và Nhà nước đặt
lên hàng đầu.
Thông qua cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraine, bài tiểu luận đã chứng minh
tầm quan trọng của các vấn đề dân tộc và việc giải quyết các vấn đề dân tộc.
Vấn đề dân tộc không chỉ ảnh hưởng toàn diện đến một quốc gia về mọi mặt
kinh tế, chính trị, xã hội, quân sự, mà còn ảnh hướng đến cả khu vực lân cận,
châu lục và xu hướng dân tộc của một số quốc gia khác dưới tác động của toàn
cầu hóa hiện nay.
Là công dân sống trong thời kỳ toàn cầu hóa, thế hệ trẻ cần có trang bị cho bản
thân đủ kiến thức về các vấn đề dân tộc, “hòa nhập nhưng không hòa tan”, tỉnh
táo trước mọi âm mưu gây chia rẽ, kích động của các thế lực thù địch , tin tưởng
và nghiêm túc tuân theo các chính sách của Đảng, Nhà nước và quan trọng nhất
là luôn mang trong mình niềm tự hào dân tộc.