6.

3: DIGESTIO APARATUKO PATOLOGIAK

TXANTXARRA
Ahoaren bakterioak azidoa sortzen dute, azido hau hortzak kalte giten
dute hortzei.
SINTOMAK: Hortzetako mina, zuloak hortzetan, orbana hortzetan.
PREBENTZIOA: Ahoaren higiene ona izan.
TRATAMENDU: Enpasteak, Endodonzioak, Koronak

AMIGDALITIS
Amigdalitisa amigdalen hantura da. Amigdalak eztarriaren atzealdean
daude.
SINTOMAK: eztarriko min handia, irensteko zailtasuna, amigdalen
hantura, orban zuriak edo horiak, gongoil linfatikoak lepoan handituta,
sukarra eta ondoez orokorra.
PREBENTZIO: eskuak maiz garbitzea, gaixoekin kontaktu hurbila
saihestea eta sistema immunologiko osasungarria mantentzea
gomendatzen da.
TRATAMENDUA: Jatorria bakterianoa badu, antibiotikoak errezetatu
daitezke. Birus-infekzioen kasuan, atsedena, hidratazioa eta salmenta
libreko sendagaiak gomendatzen dira sintomak arintzeko. Kasu
errepikarietan edo larrietan, amigdalektomia eta amigdalen erauzketa
kirurgikoa har daitezke kontuan.

FARINGITIS:

Faringitisa faringearen hantura da, eztarriaren atzealdea.

Sintomak:

Eztarriko mina.
Irensteko zailtasuna.
Eztarria narritatzea eta gorritzea.
Azkura edo sugar sentsazioa eztarrian.
Amigdala handituak.
Gongoil linfatiko sentikorrak lepoan.
Sukarra kasu batzuetan.
Prebentzioa:

Eskuak aldian-aldian garbitu.

Saihestu gaixoekin harreman hurbila izatea.
Saihestu lanabesak eta objektu pertsonalak partekatzea.
Tratamendua: atsedena, hidratazio egokia eta salmenta libreko
sendagaiak gomendatzen dira sintomak arintzeko. Bakterio-infekzioetan,
beharrezkoa izan daiteke antibiotikoak errezetatzea.

GASTRITIS
Gastritisa urdaileko estalduraren hantura da.
Sintomak:
Mina edo ondoeza sabelaren goiko aldean.
Urdaileko garra edo azidotasuna sentitzea.
Goragaleak eta gorakoak.
Jateko gogoa galtzea.
Abdomeneko hantura.
Janari-kantitate txiki bat jan ondorengo betetasun-sentsazioa.t
PREBENTZIOA:
Alkoholaren gehiegizko kontsumoa saihestea.
Medikuaren errezetarik gabe hanturaren aurkako medikamentuen
erabilera mugatzea.
Saihestu elikagai narritagarriak, hala nola pikanteak, koipeak, kafea eta
elikagai azidoak.
Estresa murriztea eta bizimodu osasuntsua mantentzea.
TRATAMENDUA: Aldaketak izan ditzake dietan eta bizimoduan, urdail-
azidoaren ekoizpena murrizteko sendagaiak, antibiotikoekin H. pylori-k
eragindako infekzioaren tratamendua.

ULTZERA PEPTIKA:

Ultzera peptikoa lesio irekia da, eta urdailaren, duodenoaren (heste

meharraren hasierako zatia) edo hestegorriaren estalduran sortzen da.

SINTOMAK:

Abdomeneko mina, akutua, zorrotza edo sutsua izan daitekeena.

Jan ondoren, betetasun-sentsazioa edo hantura.
Urdaileko azidotasuna.
Goragaleak eta gorakoak.
Kausak: Ultzera peptikoak, batez ere, Helicobacter pylori izeneko
bakterio-infekzio batek edo esteroideoak ez diren hanturaren aurkako
medikamentuak luzaroan erabiltzeak eragiten ditu.
PREBENTZIOA:
H. pylori infekzioa tratatzea, bertan badago.
AINE sendagaien erabilera saihestea edo mugatzea.
Alkoholaren gehiegizko kontsumoa eta tabakismoa saihestea.
TRATAMENDUA:
Urdail-azidoaren ekoizpena murrizteko eta sintomak arintzeko
sendagaiak.
Kasu larri edo konplikatuetan, kirurgia beharrezkoa izan daiteke.

APENDIZITIS

Apendizitisa apendizearen hantura da.

SINTOMAK: Apendizitisaren sintoma arrunten artean daude:

Sabeleko mina beheko eskuineko aldean, zilborretik gertu hasten dena
eta denborarekin areagotu egiten dena.
Ukimenarekiko sentikortasuna sabelean.
Jateko gogoa galtzea.
Goragaleak eta gorakoak.
Sukarra.
Ondoez orokorra.
PREBENTZIOA: Ez dago apendizitisa prebenitzeko neurri espezifikorik.
TRATAMENDU: Kasu larrietan kirurgia eta beste kasu batzuetan
antibiotikoak
GASTROENTERITISA:

Gastroenteritisa traktu gastrointestinalaren hantura bat da.

Sintomak: Hauek dira gastroenteritisaren sintoma arruntak:

Beherakoa, urtsua izan daitekeena edo odola edo mukositatea izan
dezakeena.
Goragaleak eta gorakoak.
Sabeleko mina eta kolikoak.
Urdaileko ondoeza.
Prebentzioa: Gastroenteritisa prebenitzen lagun dezaketen zenbait
neurrik honako hauek barne hartzen dituzte:

Eskuak maiz garbitu, batez ere jan aurretik eta bainua hartu ondoren.
Edateko ura eta ondo egositako elikagaiak kontsumitzea.

Tratamendua: Atsedena eta hidratazio egokia urarekin, ahoko

errehidratazio-disoluzioak edo zain barneko seruma kasu larrietan.

KOLONEKO MINBIZIA

Koloneko minbizia kolonean edo ondestean sortzen den minbizi mota bat
da.

Sintomak:
Hesteetako ohiturak aldatzea, hala nola beherakoa edo idorreria
iraunkorra.
Odola gorozkietan edo ondesteko odoljarioa.
Sabeleko min iraunkorra, karranpak edo eragozpenak.
Ahulezia eta neke azalezinak.

Prebentzioa:
Aldian-aldian detekzio-probak egitea, hala nola kolonoskopiak, batez ere
50 urtetik aurrera (edo lehenago arrisku-faktoreak badaude).
Dieta orekatua, zuntz askokoa eta koipe gutxikoa izatea.
Jarduera fisikoa aldizka egitea.
Alkoholaren gehiegizko kontsumoa saihestea eta ez erretzea.

Tratamendua:
Tumorea eta inguruko ehunak erauzteko kirurgia.
Minbizi-zelulak suntsitzeko kimioterapia.
Erradioterapia zenbait kasutan, tumorearen tamaina murrizteko.
Terapia gidatua, minbizi-zelulei berariaz erasotzen diena.
KAKALARRI

Beherakoak gorozki solteak, urtsuak eta ohikoak ditu ezaugarri.

Sintomak:
Gorozki solteak eta urtsuak.
Hestea ebakuatzeko premia.
Heste-ebakuazioen maiztasun handiagoa.
Sabeleko ondoeza.
Sabeleko karranpak.
Jan eta berehala libratu beharra sentitzea.

Prebentzioa:
Eskuak aldian-aldian garbitu.
Elikagai eta ur seguruak kontsumitzea.
Saihestu elikagai koipetsu edo mingarriak gehiegi hartzea.
Elikadura-higiene ona eta elikagaien manipulazio egokia izatea.

Tratamendua:
Deshidratazioa prebenitu.
Sintomak arintzeko botika antidiarreikoak.
Antibiotikoak bakterio-infekzioen kasuetan.
Azpiko kausaren tratamendua, hala nola dietan aldaketak egitea edo
gaixotasun kronikoak maneiatzea

IDORRERIA

Idorreria da pertsona batek gorozkiak ebakuatzeko zailtasunak izatea edo

heste-ebakuazio ezohikoak izatea.

Sintomak:
Gorozkiak ebakuatzeko zailtasuna.
Heste-ebakuazio ezohikoak (astean hirutan baino gutxiagotan).
Gorozki gogorrak, lehorrak edo txikiak.
Hestea erabat hustu ez delako sentsazioa.
Sabeleko ondoeza eta distentsioa.
Prebentzioa:
Zuntz askoko dieta mantendu, fruta, barazki, ale integral eta lekaleekin.
Nahikoa ur eta likido edan.
Jarduera fisikoa aldizka egitea.
Komunera joateko ordutegi erregularra ezartzea.

Tratamendua:
Kasu larrietan edo kronikoetan, libragarriak edo medikamentu
errezetatuak behar izan daitezke.

HEMORROIDEAK

Hemorroideak ondestearen edo uzkiaren behealdean puztutako zainak

dira.

Sintomak:
Odoljarioa heste-ebakuazioetan.
Azkura, narritadura edo mina uzki-eremuan.
Hantura edo fardelak uzki-eremuan.
Ondoeza edo mina esertzean.
Mukia uzkiaren inguruan jariatzea.

Prebentzioa:
Zuntz askoko dieta orekatua mantentzea idorreria prebenitzeko.
Nahikoa ur eta likido edan gorozkiak leun mantentzeko.
Saihestu gehiegizko ahalegina heste-ebakuazioetan.
Uzki-higiene ona mantendu.
Jarduera fisikoa erregulartasunez egitea zirkulazioa estimulatzeko.

Tratamendua:
Sintomak arintzea, ur epeletan esertzeko bainuak, konpresa hotzak edo
krema topikoak erabiliz.
Sendagaiak erabiltzea mina arintzeko eta hantura murrizteko.

PANKREATITISA

Pankreatitisa pankrearen hantura da.

Sintomak:
Sabeleko min handia, normalean sabeleko goiko aldean.
Goragaleak eta gorakoak.
Ukimenarekiko abdomeneko sentsibilitatea.
Sabeleko distentsioa.
Jateko gogoa galtzea.
Sukarra.

Prebentzioa: Pankreatitisa prebenitzen lagun dezaketen neurri batzuk

honako hauek dira:

Alkoholaren gehiegizko kontsumoa saihestea.

Dieta osasungarria eta orekatua izatea.
Kolesterolaren eta triglizeridoen mailak kontrolatzea.
Pankrea kaltetu dezaketen medikamentuen gehiegizko erabilera
saihestea.

Tratamendua:
Mina arintzeko, goragaleak kontrolatzeko eta konplikazioak tratatzeko
botikak.
Kirurgia kasu larrietan, likido metatuak drainatzeko edo behazun-
kalkuluak ezabatzeko.

PARODITISA
Parotiditisa, paperei ere esaten zaiena, guruin parotituei eragiten dien
gaixotasun birikoa da.

Sintomak:
Puztea eta sentikortasuna guruin parotido batean edo bietan.
Mina murtxikatzean edo irenstean.
Sukarra.
Buruko mina.

Prebentzioa: Parotiditisa prebenitzeko modurik onena txertaketa da.

Paperen aurkako txertoa beste txerto batzuekin batera ematen da, hala
nola elgorriaren, errubeolaren eta paperen aurka babesten duen txerto
hirukoitz birikoarekin batera.

Tratamendua:
Likidoen atseden eta kontsumo egokia.
Salmenta libreko analgesikoak, mina eta sukarra arintzeko.
Konpresa hotzak edo beroak hantura murrizteko eta ondoeza arintzeko.
Murtxikatzean mina areagotu dezaketen elikagai azidoak edo mingarriak
saihestu.

HEPATITISA

Hepatitisa gibelaren hantura da, normalean infekzio biral batek

eragindakoa, baina alkoholaren, sendagai batzuen, toxinen edo
nahasmendu autoimmuneen gehiegizko kontsumoak ere eragin dezake.

Sintomak:
Nekea eta ahulezia.
Jateko gogoa galtzea.
Sabeleko mina.
Goragaleak eta gorakoak.
Gernu iluna.
Gorozki argiak.
Ikterizia (larruazalaren eta begien kolore horixka).
Motak: Hainbat hepatitis mota daude, besteak beste:

A hepatitisa (VHA): Kutsatutako elikagaien edo uraren bidez transmititzen

da batez ere.
B hepatitisa (VHB): Batez ere kutsatutako odolarekin edo gorputz-
jariakinekin kontaktuan egoteagatik transmititzen da.
C hepatitisa (VHC): Batez ere kutsatutako odolarekin kontaktu zuzena
izateagatik transmititzen da, askotan orratzak partekatuz.
D hepatitisa (VHD): BHBrekin kutsatuta dauden pertsonengan bakarrik
gertatzen den infekzioa da.
Hepatitis E (VHE): Kutsatutako elikagaien edo uraren bidez transmititzen
da batez ere, eta ohikoagoa da saneamendu-baldintza eskasak dituzten
eremuetan.
Prebentzioa:

A eta B hepatitisaren aurkako txertoa hartzea.

Higiene ona praktikatzea, eskuak aldizka garbitzea bezala.
Uraren edo elikagai kutsatuen kontsumoa saihestea.
Praktika seguruak erabiltzea orratzak eta beste objektu zorrotz batzuk
manipulatzean.
Sexu-harreman seguruak izatea, preserbatiboak erabiliz.
Tratamendua:

Atsedena eta zainketa orokorrak sintomak arintzeko.

Sendagai antibiralak B hepatitisaren eta C hepatitis kronikoaren kasuan.
Ondoeza arintzeko eta sintomak kontrolatzeko sendagaiak.
Kasu larrietan, beharrezkoa izan daiteke ospitaleratzea zainketa
intentsiboak emateko eta gibela monitorizatzeko.

KOLEZISTITISA

Kolezistitisa behazun-besikularen hantura da. Oro har, behazun-hodia

oztopatzen duten behazun-kalkuluen presentziarekin lotuta dago.

Sintomak:

Min handia sabelaldearen goialdean, eskuinean edo erdian.

Bizkarrera edo eskuineko sorbaldara irradiatzen den mina.
Ukimenarekiko abdomeneko sentsibilitatea.

Prebentzioa:

Dieta osasungarria eta orekatua mantendu, gantz saturatuetan eta

kolesterolean baxua.
Pisu osasuntsu bat mantentzea.
Saihestu pisu azkarraren galera edo muturreko dietak.
Nahikoa ur eta likido edan.
Alkoholaren gehiegizko kontsumoa saihestea.

Tratamendua:
Ospitaleratzea sintomak kontrolatzeko eta zain barneko tratamendua
emateko, hidrataziorako eta antibiotikoak emateko.
Aldi baterako baraua behazun-besikulan atseden hartzeko eta hantura
murrizteko.
Behazun-besikularen erauzketa kirurgiaren bidez, normalean
laparoskopia bidez, eta bertan ebaki txikiak egiten dira abdomenean.
BEHAZUN HARRIAK:

Behazun-kalkuluak behazun-besikulan sortzen diren andel gogortuak

dira. Kalkulu horiek tamaina eta konposizioan alda daitezke, eta
kolesterola edo bilirrubina izan ohi dira.

Sintomak:
Sabeleko min handia goialdean, eskuinean edo abdomenaren erdian.
Bizkarrera edo eskuineko sorbaldara irradiatzen den mina.
Goragaleak eta gorakoak.
Janarien ondoren, hantura edo ondoeza sentitzea, batez ere gantz
ugarirekin.
Prebentzioa: Behazun-kalkuluen prestakuntza prebenitzen lagun
dezaketen neurri batzuk honako hauek dira:

Dieta osasungarria eta orekatua mantendu, gantz saturatuetan eta

kolesterolean baxua.
Pisu osasungarria mantentzea eta pisua azkar galtzea saihestea.
Ariketa erregularra egitea.
Alkoholaren gehiegizko kontsumoa saihestea.
Tratamendua:
Kolesterolaren behazun-kalkuluak disolbatzeko sendagaiak.
Behazun-besikula (kolezistektomia) erauzteko kirurgia, batez ere
sintomak errepikakorrak edo larriak badira.

ZIRROSIA:

Zirrosia gibeleko gaixotasun kroniko bat da, ehun hepatiko osasuntsua

ehun orbaintzarraz ordezkatzeagatik bereizten dena, eta horrek gibelaren
funtzionamendu normala oztopatzen du.

Sintomak:
Nekea eta ahulezia.
Jateko gogoa eta pisua galtzea.
Goragaleak eta gorakoak.
Abdomeneko hantura (aszitisa).
Ikterizia (larruazalaren eta begien kolore horixka).
Azkura azalean.
Hematomak

Prebentzioa:
Alkoholaren kontsumoa erabat mugatzea edo saihestea.
B hepatitisaren aurkako txertoa hartzea.
Sexu-harreman seguruak izatea eta orratzak partekatzea saihestea.
Pisu osasungarria mantentzea eta diabetesa eta obesitatea bezalako
gaixotasunak kontrolatzea.
Tratamendua:
Alkohol-kontsumoari erabat uko egitea.
Birus-gibeleko infekzioak sendagai antibiralekin tratatzea.
Hantura murrizteko eta funtzio hepatikoa hobetzeko botikak.
Gibelaren transplantea, kasu larrietan edo funtzio hepatikoa larriki
arriskuan dagoenean.

ANISAKIAK:

Anisakisa batez ere arrainei eta itsas ugaztunei eragiten dien parasitoa
da.

Sintomak:
Sabeleko min handia.
Goragaleak eta gorakoak.
Beherakoa.
Eztarrian zerbait harrapatuta izatearen sentsazioa.
Eztula.
Erreakzio alergikoak, hala nola urtikaria edo arnasa hartzeko zailtasuna
(kasu arraroetan).

Prebentzioa:

Ondo egositako edo izoztutako arraina eta itsaskiak larbak hiltzeko

tenperatura egokietan kontsumitzea.
Sushi, sashimi edo arrain gordineko beste plater batzuen kontsumoa
saihestea establezimendu ez-fidagarrietan.
Iturri fidagarrietako arrain freskoa eta kalitate handikoa erostea.
Ikuskatu arraina infestazio-zantzuen bila, kontsumitu aurretik.
Tratamendua: Kasu gehienetan, anisakisaren sintomak berez
desagertzen dira egun edo aste gutxi batzuetan.

TRIKINOSIA:

Trikinosia, trikiniasia ere esaten zaiona, bizkarroi-gaixotasuna da,

Trichinella spiralis izeneko parasitoarekin infektatutako animalien haragi
gordinaren edo behar bezala egosi gabeko haragiaren kontsumoak
eragindakoa.

Sintomak:

Sabeleko min handia.

Goragaleak eta gorakoak.
Beherakoa.
Sukarra eta hotzikarak.
Giharretako mina eta ahulezia.
Prebentzioa:
Kozinatu erabat haragia tenperatura egokian Trichinellako larbak
hiltzeko.
Saihestu haragi gordina edo behar bezala egosi gabea kontsumitzea,
batez ere txerri-haragia eta produktu deribatuak.
Izoztu txerri-haragia tenperatura egokietan larbak hiltzeko denbora
nahikoan.
Tratamendua: Trikinosiaren tratamenduak, oro har, parasitoen aurkako
medikamentuak erabiltzea dakar.

TENIASIA:

Teniasia tenias izenez ezagutzen diren parasitoek eragindako infekzioa

da, Taenia generoko har lauak baitira.

Sintomak:
Sabeleko mina eta ondoeza.
Goragaleak eta gorakoak.
Pisua esplikatu gabe galtzea.
Ahulezia eta nekea.
Hesteetako ohiturak aldatzea, hala nola beherakoa edo idorreria.

Prebentzioa: Teniasia prebenitzen lagun dezaketen neurri batzuk honako

hauek dira:

Behar bezala prestatu haragia teniako larbak hiltzeko behar den

tenperaturan.
Saihestu haragi gordina edo behar bezala egosi gabea kontsumitzea,
batez ere txerri- eta abelburu-haragia.
Garbitu eskuak behar bezala elikagaiak manipulatu aurretik eta bainua
erabili ondoren.
Higiene pertsonal ona izatea eta elikagaiak baldintza higienikoetan
biltegiratuta eta prestatuta daudela ziurtatzea.
Tratamendua: Teniasiaren tratamenduak, oro har, parasitoen aurkako
medikamentuak erabiltzea dakar.

INTOXIKAZIOA:

Gorputza substantzia toxiko edo pozoitsuen eraginpean egoteari dagokio

intoxikazioa.

Sintomak:
Goragaleak eta gorakoak.
Sabeleko mina.
Beherakoa.
Zorabioak eta bertigoa.
Arnasa hartzeko zailtasuna.
Ikusmen-aldaketak.
Buruko mina.
Konbultsioak.
Konortea galtzea.

Prebentzioa: Intoxikazioak prebenitzeko, neurri egokiak hartu behar dira,

hala nola:

Etxeko produktu kimikoak eta haurren eskura ez dauden sendagaiak

biltegiratzea.
Produktu kimikoak eta sendagaiak erabiltzeko eta biltegiratzeko
jarraibideak irakurtzea eta jarraitzea.
Elikagaiak segurtasunez manipulatzea eta erabiltzea, elikadura-higieneko
jarraibideei jarraituz.

Tratamendua: Intoxikazio baten tratamendua tartean dagoen

substantziaren eta sintomen larritasunaren araberakoa da. Kasu arinetan,
nahikoa izan daiteke substantzia toxikoarekiko esposizioa ezabatzea eta
laguntza-zainketak ematea. Kasu larriagoetan, larrialdiko arreta medikoa
eska daiteke, eta garbiketa gastrikoa ere egin daiteke.