UD7.

Dietoterapia anemia eta

gabezietan
Hasi aurretik…

2
Hasi aurretik….
1. Nola definituko zenuke anemia nutrizionala

2. Zenbat anemia mota ezagutzen dituzu?

3. Burdina erabilgarri izan dadin zein eratan egon behar du?

4. Zein da animalia eta landare jatorriko elikagaietan dagoen burdinaren

desberdintasuna?

5. Zertarako erabiltzen da burdina organismoan batik bat?

6. Definitu kontzeptu hauek: eritrozito, hemoglobina, hematokrito, ferritina,

eritropoiesia, „eritrozitoak mikrozitikoak eta hipokromikoak, mioglobina,
zitokromoa, disnea, mialgia,
3
¿Sabías que hay varios tipos de anemia? Boticaria
García describe los tres más comunes
https://www.lasexta.com/programas/zapeando/sabias-que-
hay-varios-tipos-anemia-boticaria-garcia-describe-tres-mas-
comunes_202205056272c59547c5eb00019b6617.html

4
5
ANEMIA
Anemia eritrozitoen hemoglobina mailen jaitsierarekin erlazionatzen den
gaixotasun da, eritrozitoen tamaina, forma edo zenbakien alteazioarekin batera
izan daiteke.

ONDORIOA  eritrozitoen eta ehunen arteko oxigeno eta karbono dioxido

trukearen jaitsiera dakar.

KAUSAK  hemorragiak, anomalía genetikoak (eritropoiesian), gaixotasun

kronikoak, faktore toxikoak, nutriente gabeziak.

ANEMIA NUTRIZIONALAK  eritozitoen sintesirako beharrezko diren nutrienteen

gabeziaren eraginez ematen da (anemia ferropenikoa, anemia megaloblastikoa)

6
ANEMIA
Praktika klinikoan, hemoglobina eta/edo hematokritoaren kontzentrazioa
gutxituz ebaluatzen da.

Hemoglobina kontzentrazioa (OME):

• <13g/dL gizon helduan

• <12 g/dL emakume helduan

• <11 g/dL haurretan

7
8
Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
Hemo proteinak: hemoglobina, mioglobina, zitokromoak, katalasa, peroxidasa…

Ez hemo proteinak: flavoproteinak, xantico-oxidasa…

Burdinaren funtzioak:

- Oxido-erredukzio erreakzioetan kofaktore (Fe2+ ↔ Fe3+)

- Metabolismoa (garraioa eta biltegiratzea)

- Energiaren produkzioa, proliferazio zelularra

- Elektroien transferentzia…

GEHIEGIKERIAK: erradikal libreak eta kalte oxidatiboa eragin ahal du.

9
Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
Gabezia nutrizional prebalenteena munduan.

Kasuen erdiak:

- Burdinaren falta dietan edo bere bioerabilgarritasun baxua

- Beharrak handituta

- Galera handiagoak

Talde zaurgarriak: ugal adinean dauden emakumeak, haurdunaldia, ume

txikietan, nerabeetan, begetarianoetan, kirolaretan (kirolarien anemia), dentsitate
nutrizional gutxiko dietak jarraitzen dituztenak, alterazio gastrointestinaletan,
alterazio genetikoak dituztenak Fe-ren metabolismoan.
10
Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
Kausa: burdin (Fe) erreserben hustuketaren ondorioz ematen da, ezin da
hemoglobina sintetizatu.

gastua > dietaren ekarpena.

Galerak: azaleko edo hesteetako ezkatatzea (descamación), ilea, izerdia, gernua,

gorotzak, hesteetako mikrogalerak (ezkutukoak), digestio-mailako galerak,
infekzioak, hilerokoa, haurdunaldia eta laktantza, odol-ematea, medikamentuak…

Fe-ren kokapena: hemoglobina (%60-70), ferritina (%20-30; erreserba),

transferrina (%0,1; garraioa).

Ezaugarriak

- Eritrozito mikrozitikoak (tamaina txikiagoa) eta hipokromikoak (kolore gutxiago).

- Odoleko hemoglobinaren maila jaitsita. 11

Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
Etiologia

Ekarpen edo xurgapenaren gutxitzea: kontrol mediko gabeko dietak, dieta begano
estriktoak, aklorhiriaren ondoriozko síndrome malabsortiboa, zeliakia, kirurgia murriztaileak
(duodenoa eta jejunoa kentzea…), zuntz, kafe eta teetan aberatsa den dieta…

Odol-galerak: hemorragia gastrointestinalak (esofagitis, hiatoko hernia, barize esofagikoak,

parasitosia…), hilerokoa.

Beharrizanen handitzea: 6-24 hilabete bitarteko haurrak, nerabeak, haurdunak,

laktantzian daudenak…

Burdinaren garraioan alterazioa: burdinaren metabolismoarekin zerikusia duten alterazio

genetikoetan (aceruloplasminemia edo atransferrinemia)

12
Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
KAUSAK

DIETA GAIXOTASUNAK
- Burdin ingesta Gaixotasun gastrointestinalak
- Burdinaren Hemorragiak
bioerabilgarritasuna
FISIOLOGIA GENETIKA
- Haurdunaldia Mutazio genetikoak
- Hilerokoaren galerak

13
Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
Diagnostikoa

Hemoglobina maila baxuak sexu eta adinerako, mikrozitosia (eritrozito txikiagoak)

eta hipokromia (kolore gutxi).

Burdinaren metabolismoan hautemango dena: Sideremia (Fe odolean) baxua,

burdinaren fijazio gaitasun altua, transferrinaren saturazio indize baxua eta ferritina
seriko baxua.

GARRANTZITSUA burdinaren galera eragiten duen kausa detektatzea. Balorazio

hau tratamenduaren aurretik komeni da egitea

14
15
Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
Klinika: sindrome anemikoa

Nekea, zurbiltasuna, palpitazioak, disnea, zefalea, astenia eta hiporexia. Kasu

larriagoetan edo kardiopatiarekin erlazionatzen denean, bihotz gutxiegitasun
kongestiboa eragin dezake.

LARRITASUNA: anemiaren intentsitatearekin eta bereziki bere ezarpenaren

azkartasunarekin dago zuzenki erlazionatuta. Epe luze batean ematen da eta
kasu askotan konpentsatzera iristen da eta ez dituzte sintoma/zeinurik agertzen
edo oso arinak.

Ile eta atzazalen ahultasuna, atzazalen itxura “concavoa”. Aho mukosan nahiz
maila gastrointestinalean aldaketak eragin ahal ditu burdinaren malabsortzioa
okertuz.
16
Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
Tratamendua

Helburuak: arazoa konpondu eta Fe biltegiak berrezartzea

1. Farmakologikoa (anemia ezarrita derrigorrez): Fe inorganikoa aho bidez (gatz

ferrosoak) + C bitaminarekin, Fe xurgagarriago baten bihurtzen duelako. (Fe 2+
 Fe 3+ )

2. Dieta: Fe-tan aberatsak diren elikagaiak

Fe-ren bioerabilgarritasuna  ingesta ≠ xurgapena

17
Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
Burdinaren bioerabilgarritasunean eragiten duten faktoreak:
1. Fe motak:

a) Fe-hemo: %20-25 xurgatzen da. Animalia jatorri: haragi gorrian, odola, arraina, hegazti.

b) Fe-ez-hemo; %2-20 xurgatzen da. Landare jatorri gehiengoa: arrautzak, begetalak,

zerelak, lekaleak. C bitamina bere xurgapena handitzeko (gatz ferrosoak)

2. Biltegien maila: biltegiak baxu daudenean xurgapena handitzen da.

3. Inhibitzaileen presentzia: fosfatoak (kola, fruitu lehor, zereal…) oxalatoak (fruta,

barazki…), fitatoak (zereal integral, lekale, fruitu lehor..), taninoak (te, kafea, ardoa), Ca
(esne eta esnekiak), arrautza fosfoproteinak, antiazido eta antibiotiko batzuk.

18
Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
Burdinaren bioerabilgarritasunean hobetzeko gomendioak

- Fe-hemo aberatsa diren elikagaien ingesta

- Fe-ez-hemo aberatsak diren elikagaiak + C bitamina

- Inhibitzaileak kendu edo otordu nagusietatik bereiztu

- Elikagai fortifkatuak jan

19
Anemia nutrizionalak: ferropenikoa
1. Bilatu Easydieten Fe-tan aberatsak diren elikagaiak

2. Diseinatu 5 eguneko bazkari/afarien dieta Fe-tan aberatsa dena eta bere

bioerabilgarritasuna maximizatuz

20
Anemia ferropenikoaren prebentzioa
Bilatu informazioa eta sortu anemia ferropenikoaren prebentzioarako baliagarri
diren material bat (triptikoa, infografia…) populazio orokorrarentzat.

Bideo interesgarriak:
Saber Vivir. ¿Cuánto hierro hay en los alimentos?

https://www.youtube.com/watch?v=mf0xbn6R9Eg

Linka posterra anemia ferropenica

https://www.lafragua.run/vida/salud/anemia-en-deportistas-que-debes-saber-y-
como-prevenirla/

21
Anemia nutrizionalak: megaloblastikoa
EZAUGARRIAK: eritrozito makrozitikoak (handiak) eta megaloblastikoak
(heldugabeak edo anormalak).

KAUSA: DNAren sintesiaren alterazioa eritrozitoen eraketan (makrozitosia) B12

(kobalamina) edota B9 bitaminaren (azido folikoa) gabeziaren eraginez.

Biltegiak husteko denbora:

- B9: 2-4 hilabete

- B12: denbora luzeagoa (gibelean gordetzen da gehiago denbora luzez, urteak)

22
23
Anemia nutrizionala: megaloblastikoa (B9 gabezia)
Azido folikoa (B9)

Funtzioak

• DNA eta RNAen sintesia eta multiplikazio zelularra

• Hazkuntza azkarreko aldietan (bizitza enbrionario hasieran)
• Aktibitate metaboliko handiagoko aldietan (haurdunaldia, laktantzia)
• Zeulak oso azkar zatitzen diren ehunetan: heste, hezurmuina, odoleko
zelulak...
• Kirurgia baten ostean
Sintomatologia

Buru nahastea, ahultasuna, fatiga, irritabilitatea, buruko mina.

Bitaminarik zaurgarriena elkarrekintzetarako: minbizi terapia, antiazidoak,

aspirina… 24
Anemia nutrizionala: megaloblastikoa (B9 gabezia)
Azido folikoa (B9)

- Beharrizanak: 200 ug helduak/ 300 ug laktantzia/ 400 ug haurdunetan/ 40-100

ug umeak.

- Gabezia arriskua duten egoeratan: haurdunaldia eta barazki/fruta freskoen

gabezia dagoenean (bitamina termolabilak).

- B9 iturria: lekaleak, hostoko berdeko barazkiak, fruta, fruitu lehorrak.

TRATAMENDUA:

Biltegien berbetetzea 1-5mg/egun aho bidez 2-3 astetan (suplementazioa)

Azido folikotan aberatsa den dieta.

25
26
27
Anemia nutrizionala: megaloblastikoa (B12 gabezia)
Kobalamina (B12)

Funtzioak

• Folato aktiboaren erregenerazioa (DNA sintesia)

• Homozisteina metionina eratzea

• Zelula berrien eraketa

• Zelula nerbiosoen mielinazko kaparen mantenua

Folato-B12 sinergia (bata bestearen menpe dago bere aktibaziorako)

Sintomatologia

Hesteetako zelulen alterazioa (malabsorzioa), hiperhomozisteinemia, azaleko

alterazioak, neuropatía, alterazio psikikoak, apatía, depresioa irritabilitatea.
28
Anemia nutrizionala: megaloblastikoa (B12 gabezia)
HOMOZISTEINA aminoazido bat da proteinak eratzeko erabiltzen duena gure
gorputzak.

• B6, B9 eta B12 bitaminek homozisteinaren deskonposizioan parte hartzen dute.

Hauen gabeziek homozisteina maila igotzen dute.

• Honen gehiegizko mailak arteria barneko paretak kaltetu eta odol-koaguloak

sortzeko aukera handizten du.

29
Anemia nutrizionala: megaloblastikoa (B12 gabezia)
Bakteriek, legamiek , algek eta koloneko bakterioek sintetizatzen dute.

Animalia jatorrian aurkitzen da.

KAUSA

a) Dietan B12 gabezia (begetariano zorrotzak/azpigaratutako populazioak)

b) Proteina gastriko falta (faktore intrintsekoa) bitaminaren xurgapenerako

beharrezkoa.

c) Gutxiegitasun pankreatikoak edo bakterien gehiegizko ugalketak

d) Farmako edo alkoholarekin elkarrekintzak

30
Anemia nutrizionala: megaloblastikoa (B12 gabezia)
TRATAMENDUA

- Aho bidez 50ug/egun  dieta gabezia

- Dieta: bitamina honetan aberats diren elikagaiak eta proteinak 1,5g/kg/egun.

31
Elikagai iturriak
B12 bitaminatan aberatsak diren elikagaik: kantitatea ageri den taula

Zein kasutan justifikatuta suplementazioa

Azido folikotan aberatsak diren elikagaiak: kantitatea ageri den taula

Zein kasutan justifikatuta suplementazioa

32
Gehigarri bitaminikoak (ariketa)
Suplementarse, ¿cuándo sí y cuándo no?

https://blog.rtve.es/nutricionrtve/2017/02/suplementarse-cu%C3%A1ndo-s%C3%AD-y-
cu%C3%A1ndo-no.html

Suplementos que engañan más que aportan

https://blog.rtve.es/nutricionrtve/2017/09/suplementos-que-enga%C3%B1an-m%C3%A1s-
que-aportan.html

Suplementos dietéticos: mitos y realidades El gallo que no cesa (RNE) - Programa 21

https://www.youtube.com/watch?v=Wgws5E4Je08

Qué dice la ciencia sobre los suplementos y vitaminas: ¿son un desperdicio de dinero? ¿En
qué casos?

https://www.20minutos.es/noticia/5020442/0/que-dice-ciencia-suplementos-vitaminas-
desperdicio-dinero-casos-5020442/
33
D bitaminaren gabezia
https://scielo.isciii.es/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1889-
836X2014000500002

34
DIETA BEGETARIANOAK

35
Dieta begetarianoak

ERRORES FRECUENTES DE LAS DIETAS VEGETARIANAS | Dudas alimentación

vegetariana

https://www.youtube.com/watch?v=b0ZLW43mr8w

¿Son las dietas vegetarianas nutricionalmente adecuadas? Una revisión de la evidencia

científica
https://scielo.isciii.es/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0212-16112019000400029

36
37
Dieta begetarianoak
Dieta begetarianoak elikadura ohitura osasuntsuak jarraitzea suposatzen du, fruta,
barazi, ortuari eta fruitu lehorretan abertsa diren elikagai taldeak inplikatzen baititu.

Orojaleekin konparatuz dieta begetarianoa jarriatzen duten pertsonek gaixotasun

kronikoekin erlazionatutako arrisku faktore gutxiago izaten dituzte, hala nola, GMI
altua, dislipemiak eta hipergluzemiak. Era honetan dieta begetarianoak
interbentzio ikerketetan erabili dira gaixotasun batzuk prebenitzeko edo tratatzeko
asmoarekin.

Ondo planifikatutako dieta begetarioanoek eragin onuragarria izango dute arrisu

kardiobaskularrak jaisterako orduan.

38
 MINERALEN
GABEZIAK/GEHIEGIKERIAK

39
Iodoa, Fluorra eta Kobrea
Egin infografia bana Iodoa, Fluorra eta kobrea inguruan:

- Gabeziaren/gehiegikeriaren ondoriozko gaixotasunak eta fisiopatología

- Arrisku taldeak

- Prebentzioa/tratamendu dietetikoa

Bibliografia interesgarria

https://www.msdmanuals.com/es/hogar/SearchResults?query=hormona+tiroidea

https://www.consumer.es/alimentacion/sal-yodada.html

https://www.consumer.es/seguridad-alimentaria/agua-con-fluor-salud.html

40
Iodoa
Iodoa hormona tiroideoak (T3 eta T4) sintetizatzeko beharrezkoa da eta bere
ekarpena dietatik izan behar da.

Hormona hauek gorputzeko metabolismoa eta beste zenbait funtzio garrantzitsu

kontrolatzen ditu. Haurdunaldian eta haurtzaroan hezurren eta burmuninaren
garapen egokirako behar dira.

https://ods.od.nih.gov/pdf/factsheets/Iodine-DatosEnEspanol.pdf 41
42
Iodoa (iturriak)
• Gatz iodatua

• Arraina, algak eta mariskoak

• Esne eta esnekiak

• Arrautza

43
Iodoa (gabezia)
Arrisku-taldeak

- Gatz iodatua erabiltzen ez dutenak

- Haurdunak: normalean baino %50 iodo gehiago behar dute.

- Dieta beganoa edota esneki, marisko eta arrautza gutxi jaten diztuten pertsonak

- Iodo gutxi duten lurretan bizi direnak (Himalaya, Alpeak, Andeak…)

- Iodo kantitate gutxi jaten dutenak eta elikagai boziogenikoak jaten dituztenak
(soja, kruziferoak: aza, brokolia, koliflorea, Bruselako kolak)

44
Iodoa (gabezia)
Gabezietako alterazioak:

- Haurdunak: enbrioiaren hazkuntzari eragiten dio (abortuak eta garapen

intelektualean aterazioak).

- Helduetan: bozioa (tiroide guruinaren hazkuntza), argitasunez pentsatu eta lan

egiteko gaitasun eza.

- Umeetan: azkar detektatzen bada, gutxiegietan intelektuala ez da

horrenbestekoa; beranduago detektatzen bada kretinismoa eta enanismoa.

45
Iodoa (gehiegikeriak)
Ez da ohikoa, baina gehigizko iodo ingestak bozioa, guruin tiroideoen inflamazioa
eta tiroideko minbizia eragin dezake. Honekin batera, “bihotz errea”, urdaileko
mina, botagura, gorakoak, beherakoa, bihotz-maiztasun baxua eta koman eragin
dezake.

Batzuetan hormona tiroideetan eragina izan dezake.

https://www.msdmanuals.com/es-es/hogar/trastornos-nutricionales/minerales/exceso-de-yodo

46
Fluorra
Fluor gabezia  txantxarra

Gehiegizko fluorra  fluorosia

https://www.vitaldent.com/blog/que-es-la-fluorosis-dental/
47
Fluorra
TXANTXARRA: Karbihidrato arrastoak hortzetan  bakterioen hartzidura 
esmaltea kaltetzen duten azidoak sortzen dira.

48
Fluorra
Txantxarra saihesteko eta tratatzeko gomendio dietetikoak

1. Gomendio dietetikoak.
- Azukreen kontsumoa jaitsi edo edulkorante kariogenikoak saihestu
- Elikagai likatsu/pegatzen direnak saihestu
- Ordu tarteetan ez jatea (bakerioentzat substratua ez badira garbitzen)
2. Fluorra gehitu urari (gaur egun aho higienea eta zainketa dela-eta ez da horren beharrezko
ikusten)

3. Ahoko higienea eta pastan fluorraren erabilera.

49
Kobrea
Kobrea muskulu, hezur eta gibelean aurkitzen da.

Burdinarekin batera hemoglobinaren sintesian parte-hartzen du eta ezinbestekoa

da hezurren, tendoi eta ehun konektiboaren mantenurako.

50
Kobrea
Gehiegikeriak

Maila altuetan toxikotasuna eragin dezake.

Kobre iturriak: elikagai, ura, industrian aurkitzen den hautsa, elikagai kutsatuak,
plagizidak…

Arrisku egoera: behazun jariaketa mugatua izanagatik gibelean metatzen da.

Gabeziak:

- Nutrizio parenteralean, beherako edo heste malabsortzioan.

- Antiazidoen hartze luze baten ondorioz edota zink dosi altuak kobre maila
bazuekin erlazionatzen dira.

51
Kobrea
Wilson gaixotasuna: kobrearen metabolismoarekin erlazionatutako gaixotasun
hereditarioa da. Zeinuak:

- Kobrearen garraiatzailearen jaitsiera odolean.

- Kobraren behazunaren jariaketan jaitsiera.

- Organismo ehun askotan kobrearen pilaketa progresiboa, gibelean,

burmuinean, kornean eta giltzurrunetan.

- Kobrea gernuan.

52
53
Kobrea
Wilson gaixotasunaren tratamendua

Bizitza osorako tratamendua suposatzen du.

Helburua: ehunetan kobre kantitatea gutxitzea da.

- Dietako ekarpena gutxitu eta kobre kelanteak hartzea

- Gernu iraizketa bidez kanporatzea kobrea.

54
Kobrea
Wilson gaixotasuna (dietako ekapena gutxitzea).

- Elikagai gehienek kobrea badute, beraz, guztiz saihestea zaila izango da.

55