POSTĘPOWANIE CYWILNE 2022 / 2023

ZAKŁAD POSTĘPOWANIA CYWILNEGO WPIA UJ

POJĘCIE STRONY, LEGITYMACJA PROCESOWA, OZNACZENIE
STRON, UCZESTNIK POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO

SEMESTR I WYKŁAD 7
 POJĘCIE STRONY PROCESOWEJ – POGLĄDY

I. JEDNOLITE POJĘCIE STRONY I LEGITYMACJI

PROCESOWEJ:
STRONAMI W PROCESIE SĄ TYLKO TE PODMIOTY, NA
RZECZ KTÓRYCH (POWÓD) I PRZECIWKO KTÓRYM
(POZWANY) TOCZY SIĘ POSTĘPOWANIE, A WIĘC
PODMIOTY WYSTĘPUJĄCE WE WŁASNYM IMIENIU.
MOŻNA BYĆ STRONĄ W PROCESIE MIMO BRAKU
LEGITYMACJI PROCESOWEJ.

II. ROZRÓŻNIENIE STRONY W ZNACZENIU

FORMALNYM I MATERIALNYM:
STRONA W ZNACZENIU FORMALNYM POSIADA
LEGITYMACJĘ FORMALNĄ, A STRONA W ZNACZENIU
MATERIALNYM POSIADA LEGITYMACJĘ MATERIALNĄ.
 NA GRUNCIE JEDNOLITEGO POJĘCIA STRONY
PROCESOWEJ I LEGITYMACJI PROCESOWEJ

1. POJĘCIE STRONY PROCESOWEJ JEST CAŁKOWICIE

NIEZALEŻNE OD MATERIALNOPRAWNEGO
UKSZTAŁTOWANIA SIĘ JEJ SYTUACJI
POZAPROCESOWEJ

2. MOŻNA BYĆ STRONĄ W PROCESIE MIMO BRAKU

LEGITYMACJI PROCESOWEJ

3. LEGITYMACJA PROCESOWA – ROZUMIANA JAKO

MATERIALNOPRAWNE UPRAWNIENIE DO
WYSTĘPOWANIA W KONKRETNYM PROCESIE
CYWILNYM W CHARAKTERZE STRONY – NIE WCHODZI
W ZAKRES POJĘCIA STRONY PROCESOWEJ
 NA GRUNCIE POGLĄDU ODRÓŻNIAJĄCEGO STRONĘ
W ZNACZENIU FORMALNYM I MATERIALNYM
1. STRONĄ PROCESOWĄ W ZNACZENIU MATERIALNYM JEST
PODMIOT TYCH STOSUNKÓW PRAWNYCH, KTÓRE
STANOWIĄ PRZEDMIOT ROZPOZNANIA SĄDU, ALBO INACZEJ
– OSOBA, W KTÓREJ INTERESIE I W KTÓREJ IMIENIU
PROWADZI SIĘ PROCES (OSOBA, O KTÓREJ OCHRONĘ
PRAW MATERIALNYCH TOCZY SIĘ PROCES)
2. STRONĄ PROCESOWĄ W ZNACZENIU FORMALNYM JEST –
OPRÓCZ STRONY W ZNACZENIU MATERIALNYM – TAKŻE
OSOBA PROWADZĄCA PROCES WPRAWDZIE W SWOIM
IMIENIU, ALE W INTERESIE INNEJ OSOBY (NP. PROKURATOR
– ART. 55, 56 I 58 KPC).
3. POJĘCIE STRONY PROCESOWEJ W ZNACZENIU
MATERIALNYM NIE JEST TOŻSAME Z POJĘCIEM STRONY
STOSUNKU MATERIALNOPRAWNEGO
 POJĘCIE STRONY PROCESOWEJ W ZNACZENIU
FORMALNYM I MATERIALNYM A LEGITYMACJA FORMALNA
I MATERIALNA
❖ NA GRUNCIE TEGO STANOWISKA ROZRÓŻNIA SIĘ:
➢ LEGITYMACJĘ MATERIALNĄ (LEGITIMATIO AD CAUSAM)
PRZYSŁUGUJĄCĄ STRONIE W ZNACZENIU MATERIALNYM
ORAZ
➢ LEGITYMACJĘ PROCESOWĄ (LEGITIMATIO AD PROCESSUS),
OKREŚLANĄ TAKŻE MIANEM LEGITYMACJI FORMALNEJ
PRZYSŁUGUJĄCĄ STRONIE W ZNACZENIU FORMALNYM
❖ LEGITYMACJA MATERIALNA OZNACZA POSIADANIE PRZEZ
DANY PODMIOT PRAWA PODMIOTOWEGO LUB INTERESU
PRAWNEGO MOGĄCEGO PODLEGAĆ OCHRONIE NA DRODZE
SĄDOWEJ
❖ LEGITYMACJA PROCESOWA OZNACZA UPRAWNIENIE DO
WYTOCZENIA POWÓDZTWA I POPIERANIA GO W CELU
UZYSKANIA OCHRONY PRAW PODMIOTOWYCH WŁASNYCH LUB
CUDZYCH (JEST TO SZCZEGÓLNE UPRAWNIENIE DO
PROWADZENIA KONKRETNEGO PROCESU, PODLEGAJĄCE
ODRĘBNEJ OCENIE W KAŻDYM PROCESIE)
NA GRUNCIE KAŻDEGO ZE STANOWISK CO DO POJĘCIA STRONY

NIE SĄ STRONAMI:
❖ PRZEDSTAWICIELE USTAWOWI STRON, POWOŁANI DO ICH
REPREZENTOWANIA W PROCESIE (ART. 66 KPC);
❖ PEŁNOMOCNICY PROCESOWI STRON (ART. 86 KPC);
❖ OSOBY FIZYCZNE WYSTĘPUJĄCE W PROCESIE
W CHARAKTERZE ORGANÓW OSÓB PRAWNYCH ORAZ
ORGANÓW JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH, O KTÓRYCH MOWA
W ART. 64 § 11 KPC, A TAKŻE OSOBY FIZYCZNE UPRAWNIONE DO
DZIAŁANIA W IMIENIU TYCH PODMIOTÓW (ART. 67 KPC);
❖ INTERWENIENCI UBOCZNI – ZARÓWNO NIESAMOISTNI, JAK
I SAMOISTNI (TJ. TACY, DO KTÓRYCH STOSUJE SIĘ
ODPOWIEDNIO PRZEPISY O WSPÓŁUCZESTNICTWIE
JEDNOLITYM; ART. 81 KPC);
❖ WSTĘPUJĄCY DO JUŻ TOCZĄCEGO SIĘ POSTĘPOWANIA
PROKURATOR (ART. 60 KPC), ORGANIZACJA POZARZĄDOWA
(ART. 61 § 2 I 3 KPC), INSPEKTOR PRACY (ART. 631 IN FINE KPC)
ORAZ POWIATOWY (MIEJSKI) RZECZNIK KONSUMENTÓW (ART.
633 IN FINE KPC).
 W PRZYPADKU PRZYJĘCIA JEDNOLITEGO POJĘCIA STRONY
PROCESOWEJ I LEGITYMACJI PROCESOWEJ:

❖ NIE POSIADAJĄ PRZYMIOTU STRONY PROKURATOR (ART. 55 KPC),

ORGANIZACJA POZARZĄDOWA (ART. 62 KPC), INSPEKTOR PRACY
(ART. 632 KPC) I POWIATOWY (MIEJSKI) RZECZNIK KONSUMENTÓW
(ART. 634 KPC), KTÓRZY WYTACZAJĄ POWÓDZTWO NA RZECZ
OZNACZONEJ OSOBY (TO TA OSOBA - NAWET GDY NIE WSTĄPI DO
PROCESU – JEST STRONĄ).

W PRZYPADKU PRZYJĘCIA ROZRÓŻNIENIA MIĘDZY STRONĄ

PROCESOWĄ W ZNACZENIU FORMALNYM I MATERIALNYM:

❖ PROKURATOR (I INNY PODMIOT) KTÓRY WYTACZA POWÓDZTWO NA

RZECZ OZNACZONEJ OSOBY JEST STRONĄ W ZNACZENIU
FORMALNYM (TJ. PODMIOTEM, KTÓREMU PRZYSŁUGUJĄ PRAWA
I KTÓREGO OBCIĄŻAJĄ OBOWIĄZKI PROCESOWE STRONY
POWODOWEJ).
❖ STRONĄ W ZNACZENIU MATERIALNYM (A WIĘC PODMIOTEM,
KTÓREGO PRAWA LUB STOSUNKU PRAWNEGO DOTYCZY PROCES)
JEST WÓWCZAS TEN PODMIOT, NA RZECZ KTÓREGO POWÓDZTWO
ZOSTAŁO WYTOCZONE.
 JEDNOLITE POJĘCIE LEGITYMACJI PROCESOWEJ

1. LEGITYMACJA PROCESOWA TO MATERIALNOPRAWNE

UPRAWNIENIE DO BYCIA STRONĄ W KONKRETNYM PROCESIE
CYWILNYM (PRZY PRZYJĘCIU JEDNOLITEGO POJĘCIA STRONY
ALBO STANOWISKA, ZGODNIE Z KTÓRYM MIMO ROZRÓŻNIENIA
STRONY W ZNACZENIU FORMALNYM I MATERIALNYM NALEŻY
POSŁUGIWAĆ SIĘ JEDNOLITYM POJĘCIEM LEGITYMACJI
PROCESOWEJ).

2. LEGITYMACJA PROCESOWA JEST PRZESŁANKĄ

MERYTORYCZNĄ (PRZESŁANKĄ PRAWA MATERIALNEGO).
JEŻELI OBIE STRONY PROCESU SĄ ZWIĄZANE
MATERIALNOPRAWNIE Z PRZEDMIOTEM PROCESU
(ROSZCZENIEM PROCESOWYM), TO MAJĄ ONE LEGITYMACJĘ
PROCESOWĄ.

3. BRAK LEGITYMACJI PROCESOWEJ SKUTKUJE ODDALENIEM

POWÓDZTWA (WYROKIEM).
RODZAJE LEGITYMACJI PROCESOWEJ

• CZYNNA (PO STRONIE POWODOWEJ)

• BIERNA (PO STRONIE POZWANEJ)
1

• GRUPOWA (PRZYSŁUGUJE DWÓM LUB

WIĘCEJ OSOBOM)
• INDYWIDUALNA (PRZYSŁUGUJE JEDNEJ,
2 ŚCIŚLE OKREŚLONEJ OSOBIE)
 RODZAJE LEGITYMACJI PROCESOWEJ GRUPOWEJ A JEJ
ZWIĄZEK Z INSTYTUCJĄ WSPÓŁUCZESTNICTWA W SPORZE

1. LEGITYMACJA PROCESOWA GRUPOWA O CHARAKTERZE

WZGLĘDNYM – GDY KAŻDY Z PODMIOTÓW JEST
INDYWIDUALNIE UPRAWNIONY DO WYSTĘPOWANIA
W DANYM PROCESIE W CHARAKTERZE STRONY, KTÓRA
POKRYWA SIĘ ZE WSPÓŁUCZESTNICTWEM DOWOLNYM
(NP. W SYTUACJI, GDY JAKO POWODOWIE WYSTĘPUJĄ
3 WSPÓŁWŁAŚCICIELE – POR. ART. 209 KC).

2. LEGITYMACJA PROCESOWA GRUPOWA O CHARAKTERZE

BEZWZGLĘDNYM (LEGITYMACJA PROCESOWA ŁĄCZNA) –
GDY W ROLI STRONY PROCESOWEJ MUSI WYSTĄPIĆ KILKA
PODMIOTÓW (POKRYWA SIĘ ZE WSPÓŁUCZESTNICTWEM
KONIECZNYM)
 USUWANIE BRAKÓW LEGITYMACJI PROCESOWEJ
(PODMIOTOWA ZMIANA POWÓDZTWA)

❖ W POLSKIM PROCESIE CYWILNYM DOPUSZCZALNE SĄ

TZW. PRZEKSZTAŁCENIA PODMIOTOWE (INACZEJ:
PODMIOTOWA ZMIANA POWÓDZTWA) – ZOB. ART. 194 –
196 ORAZ ART. 198 KPC.

❖ ISTOTA PODMIOTOWEJ ZMIANY POWÓDZTWA

SPROWADZA SIĘ DO USUWANIA (SANOWANIA) BRAKÓW
W ZAKRESIE LEGITYMACJI PROCESOWEJ JUŻ PO
WYTOCZENIU POWÓDZTWA.

❖ PRZEKSZTAŁCENIA PODMIOTOWE MOGĄ WYSTĘPOWAĆ

ZARÓWNO PO STRONIE POZWANEJ (ART. 194 I 195 KPC),
JAK I PO STRONIE POWODOWEJ (ART. 195 I 196 KPC).
 SUBSTYTUCJA PROCESOWA (SUBROGACJA, PODSTAWIENIE
PROCESOWE, LEGITYMACJA FORMALNA)
❖ REGUŁĄ JEST, ŻE W PROCESIE DZIAŁAJĄ WE WŁASNYM IMIENIU –
ŻĄDAJĄC UDZIELENIA IM OCHRONY PRAWNEJ ALBO KWESTIONUJĄC
TAKIE ŻĄDANIE – PODMIOTY UPRAWNIONE ALBO ZOBOWIĄZANE
MATERIALNIE (TJ. PODMIOTY BĘDĄCE RÓWNOCZEŚNIE STRONAMI
STOSUNKU MATERIALNOPRAWNEGO).
❖ W NIEKTÓRYCH PRZYPADKACH ZACHODZĄ JEDNAK ODSTĘPSTWA
OD POWYŻSZEJ ZASADY, KTÓRYCH ISTOTA SPROWADZA SIĘ DO
TEGO, ŻE W PROCESIE CYWILNYM W CHARAKTERZE POWODA LUB
POZWANEGO DZIAŁA WE WŁASNYM IMIENIU OSOBA RÓŻNA OD
OSOBY MATERIALNIE UPRAWNIONEJ (TZW. SUBSTYTUCJA
PROCESOWA).
❖ SUBSTYTUT DZIAŁA WE WŁASNYM IMIENIU I WE WŁASNYM
INTERESIE, ALE NA RZECZ INNEJ OSOBY. ORZECZENIE SĄDOWE
OPIEWA NA SUBSTYTUTA, JEGO OBCIĄŻAJĄ KOSZTY PROCESOWE I
ON JEST STRONĄ W PROCESIE CYWILNYM. NATOMIAST
KONSEKWENCJE WYDANEGO ORZECZENIA BĘDĄ DOTYKAĆ OSOBY,
NA KTÓREJ RZECZ TOCZY SIĘ SPÓR.
 SUBSTYTUCJA PROCESOWA (C.D.)

❖ WEDŁUG TYCH PRZEDSTAWICIELI DOKTRYNY, KTÓRZY

ROZRÓŻNIAJĄ LEGITYMACJĘ MATERIALNĄ I FORMALNĄ
(J. JODŁOWSKI), WYPADKI OKREŚLANE MIANEM
SUBSTYTUCJI PROCESOWEJ TO SYTUACJE, W KTÓRYCH
PRZEPISY USTAWY WYPOSAŻAJĄ PEWNE PODMIOTY
NIEMAJĄCE LEGITYMACJI MATERIALNEJ W LEGITYMACJĘ
PROCESOWĄ (FORMALNĄ).

❖ ZGODNIE Z DOMINUJĄCYM W POLSKIEJ DOKTRYNIE

POGLĄDEM, DOPUSZCZALNE SĄ WYŁĄCZNIE PRZYPADKI
SUBSTYTUCJI USTAWOWEJ, TJ. WYNIKAJĄCEJ Z PRZEPISÓW
PRAWA PROCESOWEGO LUB MATERIALNEGO - OBOWIĄZUJE
ZAKAZ UMOWNEJ SUBSTYTUCJI PROCESOWEJ (TAK
W. SIEDLECKI, W. BRONIEWICZ).
 SUBSTYTUCJA PROCESOWA (C.D.)

❖ PODSTAWIENIE PROCESOWE TO PRZYPADEK ZASTĘPSTWA

POŚREDNIEGO (W ODRÓŻNIENIU OD ZASTĘPSTWA
BEZPOŚREDNIEGO, TJ. PRZEDSTAWICIELSTWA
USTAWOWEGO BĄDŹ PEŁNOMOCNICTWA, KTÓRE POLEGA NA
TYM, ŻE ZASTĘPCA DZIAŁA W IMIENIU I NA RZECZ INNEJ
OSOBY).

❖ PODSTAWIENIE PROCESOWE MOŻE BYĆ:

➢ BEZWZGLĘDNE (LEGITYMACJĘ PROCESOWĄ POSIADA
TYLKO PODMIOT PODSTAWIONY) ALBO
➢ WZGLĘDNE (LEGITYMACJĘ PROCESOWĄ POSIADA TAK
PODMIOT PODSTAWIONY, JAK I PODMIOT ZASTĘPOWANY).
 SUBSTYTUCJA PROCESOWA – PRZYKŁADY
1. ZARZĄDCA USTANOWIONY W POSTĘPOWANIU
EGZEKUCYJNYM (ART. 935 § 1 KPC);

2. KURATOR SPADKU (ART. 667 § 2 W ZW. Z ART. 935 § 1 KPC);

3. SYNDYK MASY UPADŁOŚCI (ART. 144 UST. 1 I ART. 160

PRAWA UPADŁOŚCIOWEGO; UCHWAŁA SN Z 27.6.2008 R.,
III CZP 4/08, OSNC 2009, NR 7–8, POZ. 100);

4. ZARZĄDCA MASY SANACYJNEJ (ART. 53 UST. 1 USTAWY

Z 15.05.2015 R. – PRAWO RESTRUKTURYZACYJNE);

5. WYKONAWCA TESTAMENTU (ART. 988 § 2 KC);

6. WIERZYCIEL W POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM (Z MOCY

ZAJĘCIA WIERZYTELNOŚCI DŁUŻNIKA MOŻE ON
WYKONYWAĆ WSZELKIE PRAWA I ROSZCZENIA DŁUŻNIKA –
ART. 887, 893 I 902 KPC);
 SUBSTYTUCJA PROCESOWA – PRZYKŁADY
7. ZBYWCA RZECZY LUB PRAWA OBJĘTYCH SPOREM, JEŻELI
NIE DOSZŁO DO WEJŚCIA NABYWCY NA MIEJSCE ZBYWCY,
TJ. DO ZMIANY STRON (ART. 192 PKT 3 KPC);

8. REPREZENTANT GRUPY (ART. 4 UST. 3 POSTGRUPU;

UCHWAŁA SN Z 13.7.2011 R., III CZP 28/11, OSNC 2012, NR 1,
POZ. 9);

9. PROKURATOR, ORGANIZACJA POZARZĄDOWA ORAZ INNE

PODMIOTY, KTÓRE MOGĄ NA PODSTAWIE PRZEPISU
USTAWY WYTOCZYĆ POWÓDZTWO NA RZECZ OZNACZONEJ
OSOBY (ART. 55, 61, 631 I 633 KPC);

10. ZARZĄDCA SUKCESYJNY DZIAŁAJĄCY W IMIENIU

WŁASNYM, ALE NA RACHUNEK WŁAŚCICIELA
PRZEDSIĘBIORSTWA W SPADKU (ART. 21 UST. 1 USTAWY
Z DNIA 5 LIPCA 2018 R. O ZARZĄDZIE SUKCESYJNYM
PRZEDSIĘBIORSTWEM OSOBY FIZYCZNEJ).
 OZNACZENIE STRON W PROCESIE
A DOBÓR PODMIOTÓW PROCESU

❖ O OZNACZENIU STRON W PROCESIE DECYDUJE POWÓD,

WSKAZUJĄC JE W TREŚCI POZWU. W TEN SPOSÓB ZOSTAJĄ
WYZNACZONE GRANICE PODMIOTOWE PROCESU (ZASADA
DYSPOZYCYJNOŚCI).

❖ NALEŻY ODRÓŻNIĆ SYTUACJE NIEWŁAŚCIWEGO

(BŁĘDNEGO) OZNACZENIA STRONY OD SYTUACJI
NIEWŁAŚCIWEGO DOBORU PODMIOTÓW PROCESU.

❖ GDY POWÓD PRAWIDŁOWO OZNACZYŁ PODMIOT, KTÓRY

WEDŁUG JEGO INTENCJI MIAŁ BYĆ STRONĄ PRZECIWNĄ,
ALE Z PUNKTU WIDZENIA PRAWA MATERIALNEGO DOKONAŁ
DOBORU POZWANEGO W SPOSÓB NIEWŁAŚCIWY,
USUNIĘCIE TAKIEJ WADY MOŻE NASTĄPIĆ ALBO POPRZEZ
ODWOŁANIE WADLIWEJ CZYNNOŚCI PROCESOWEJ
(ART. 203 KPC – COFNIĘCIE POZWU) ALBO W DRODZE
PODMIOTOWEGO PRZEKSZTAŁCENIA POWÓDZTWA
(ART. 194 KPC).
 SPROSTOWANIE OZNACZENIA STRONY

❖ DOPUSZCZALNE JEST POD WARUNKIEM, ŻE STRONY

POZOSTAJĄ TE SAME (NIE DOCHODZI DO ICH ZMIANY).
POLEGA ONO NA UZUPEŁNIENIU LUB KONKRETYZACJI
PIERWOTNEGO OZNACZENIA STRONY (NP. GDY BYŁO
BŁĘDNIE PODANE NAZWISKO STRONY – POPRZEZ PODANIE
TEGO NAZWISKA W PRAWIDŁOWYM BRZMIENIU).

❖ BŁĘDNE OZNACZENIE STRONY POZWANEJ MOŻE POLEGAĆ

NA WSKAZANIU ZAMIAST OSOBY PRAWNEJ JEJ JEDNOSTKI
ORGANIZACYJNEJ, KTÓRA NIE POSIADA ZDOLNOŚCI
SĄDOWEJ. W ORZECZNICTWIE PRZYJMUJE SIĘ, ŻE TAKIE
OZNACZENIE – W SYTUACJI GDY Z TREŚCI POZWU
I DOKUMENTÓW DOŁĄCZONYCH DO POZWU ORAZ
NA PODSTAWIE PRZEBIEGU PROCESU MOŻNA USTALIĆ,
KOGO W RZECZYWISTOŚCI ZAMIERZAŁ POZWAĆ POWÓD –
NIE DAJE PODSTAW DO ODRZUCENIA POZWU.
DOPUSZCZALNE JEST WÓWCZAS SPROSTOWANIE
OZNACZENIA STRONY I NIE JEST KONIECZNE DOKONYWANIE
ZMIANY PODMIOTOWEJ POWÓDZTWA.
 OZNACZENIE SKARBU PAŃSTWA JAKO STRONY

❖ ZA SKARB PAŃSTWA CZYNNOŚCI PROCESOWE

PODEJMUJE (ART. 67 § 2 KPC) :
➢ ORGAN PAŃSTWOWEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ
(NIEMAJĄCEJ OSOBOWOŚCI PRAWNEJ), Z KTÓREJ
DZIAŁALNOŚCIĄ WIĄŻE SIĘ DOCHODZONE
ROSZCZENIE, LUB ORGAN JEDNOSTKI NADRZĘDNEJ;
➢ PROKURATORIA GENERALNA RP – W ZAKRESIE
OKREŚLONYM W USTAWIE Z 15.12.2016 R.
O PROKURATORII GENERALNEJ RP.

❖ JEDNOSTKĘ ORGANIZACYJNĄ SKARBU PAŃSTWA,

TJ. TZW. STATIO FISCI (EWENTUALNIE KILKA TAKICH
JEDNOSTEK), NALEŻY WSKAZAĆ W POZWIE (NP.
POZWANY: SKARB PAŃSTWA – SĄD OKRĘGOWY
W KRAKOWIE REPREZENTOWANY PRZEZ PREZESA SĄDU
OKRĘGOWEGO W KRAKOWIE).
 OZNACZENIE SKARBU PAŃSTWA JAKO STRONY (C.D.)
❖ MATERIALNOPRAWNA KONSTRUKCJA ZAKŁADAJĄCA
JEDNOLITOŚĆ SKARBU PAŃSTWA JAKO OSOBY PRAWNEJ
WYWIERA W PROCESIE TEN SKUTEK, ŻE NIEZALEŻNIE OD
WIELOŚCI WSKAZANYCH W POZWIE I ORZECZENIU SĄDU
PAŃSTWOWYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH LUB ICH
ORGANÓW, Z KTÓRYCH DZIAŁALNOŚCIĄ WIĄŻE SIĘ
DOCHODZONE ROSZCZENIE, STRONĄ POZWANĄ JEST ZAWSZE
SKARB PAŃSTWA, A NIE WSKAZANE JEDNOSTKI.
❖ WYMÓG OKREŚLENIA W PROCESIE WŁAŚCIWEJ PAŃSTWOWEJ
JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ WYNIKA Z KONIECZNOŚCI
OKREŚLENIA WŁAŚCIWOŚCI MIEJSCOWEJ SĄDU (ART. 29 KPC),
ZAPEWNIENIA NALEŻYTEJ REPREZENTACJI SKARBU PAŃSTWA
(ART. 67 § 2 KPC) I SKONKRETYZOWANIA TEJ JEDNOSTKI W
ORZECZENIU DLA CELÓW EGZEKUCJI SĄDOWEJ (ART. 1060
KPC; WYROK SN Z 13.04.1983 R., IV CR 66/83, OSNCP 1984, NR 1,
POZ. 5).
 OZNACZENIE SKARBU PAŃSTWA JAKO STRONY (C.D.)

❖ SĄD POWINIEN Z URZĘDU CZUWAĆ NAD TYM, ABY

SKARB PAŃSTWA BYŁ W POSTĘPOWANIU SĄDOWYM
REPREZENTOWANY W SPOSÓB PRAWIDŁOWY (POR.
M.IN. WYROK SN Z 11.01.1974 R., II CR 685/73, OSNCP
1975, NR 1, POZ. 10).
❖ W PRZYPADKU WADLIWEGO WSKAZANIA PRZEZ
STRONĘ POWODOWĄ STATIO FISCI SKARBU PAŃSTWA
(PRZY PRAWIDŁOWYM WSKAZANIU SKARBU PAŃSTWA)
UZUPEŁNIENIE BRAKU NIE NASTĘPUJE W TRYBIE ART.
194 KPC, ALE NA PODSTAWIE ART. 67 § 2 KPC –
W PŁASZCZYŹNIE WŁAŚCIWEJ REPREZENTACJI (POR.
WYROK SN Z 11.1.1974 R., II CR 685/73, OSNCP 1975,
NR 1, POZ. 10).
 OZNACZENIE GMINY JAKO STRONY
WYROK SN Z 4 GRUDNIA 2013 R., II CSK 84/13, LEX nr 1403869
❖ PROCESOWE POJĘCIE STATIO MUNICIPI (JEDNOSTKA
ORGANIZACYJNA GMINY), NALEŻY UTOŻSAMIAĆ – PODOBNIE JAK
W PRZYPADKU POJĘCIA STATIO FISCI (JEDNOSTKA
ORGANIZACYJNA SKARBU PAŃSTWA) – Z JEDNOSTKĄ
ORGANIZACYJNĄ GMINY, KTÓRA, NIE MAJĄC OSOBOWOŚCI
PRAWNEJ, PODEJMUJE CZYNNOŚCI PROCESOWE ZA GMINĘ JAKO
OSOBĘ PRAWNĄ W SPRAWACH, W KTÓRYCH, BĘDĄCE ICH
PRZEDMIOTEM ROSZCZENIA WIĄŻĄ SIĘ Z DZIAŁALNOŚCIĄ TEJ
JEDNOSTKI.

❖ MATERIALNOPRAWNA KONSTRUKCJA JEDNOLITOŚCI GMINY,

JAKO OSOBY PRAWNEJ, WYWIERA W SFERZE PRZEPISÓW
PROCEDURALNYCH TEN SKUTEK, ŻE OKREŚLENIE W POZWIE
(WNIOSKU O WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO)
JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ GMINY (STATIO MUNICIPI) NIE
WPŁYWA NA OZNACZENIE STRONY POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO,
KTÓRĄ ZAWSZE POZOSTAJE GMINA.
 OZNACZENIE GMINY JAKO STRONY – C.D.
❖ W SYTUACJI GDY STRONA, POZYWAJĄC PRAWIDŁOWO
GMINĘ, WADLIWIE OKREŚLA PODMIOT, Z KTÓREGO
DZIAŁALNOŚCIĄ WIĄŻE SIĘ DOCHODZONE ROSZCZENIE,
A W SPRAWIE POWINIEN WYSTĘPOWAĆ INNY PODMIOT,
UZUPEŁNIENIE BRAKU W ZAKRESIE PRAWIDŁOWEGO
OKREŚLENIA STRONY POZWANEJ POWINNO NASTĄPIĆ
W PŁASZCZYŹNIE WŁAŚCIWEJ REPREZENTACJI, PRZY
CZYM SĄD POWINIEN Z URZĘDU CZUWAĆ NAD TYM, ABY
GMINA BYŁA W POSTĘPOWANIU SĄDOWYM
REPREZENTOWANA W SPOSÓB PRAWIDŁOWY.

❖ TYM OBOWIĄZKIEM SĄD OBCIĄŻONY JEST TAKŻE

WTEDY, GDY GMINA WYSTĘPUJE W ROLI POWODA.
DZIAŁANIEM TAKIM SĄD NIE DOPROWADZA DO
PODMIOTOWEJ ZMIANY POWÓDZTWA, LECZ TYLKO DO
PRAWIDŁOWEGO OKREŚLENIA (UŚCIŚLENIA) STRONY
PROCESOWEJ.
 OZNACZENIE GMINY JAKO STRONY – C.D.

❖ SĄD JEDNAK NIE JEST WŁADNY OZNACZYĆ GMINY,

JAKO STRONY POWODOWEJ (WNIOSKODAWCY), GDY
ŻĄDANIE OPARTE JEST NA TWIERDZENIU, ŻE PODMIOT
WSKAZANY JAKO STRONA POWODOWA JEST
PODMIOTEM ODRĘBNYM OD GMINY I JEST
WYPOSAŻONY W ZDOLNOŚĆ SĄDOWĄ.

ZA TAKĄ TEZĄ PRZEMAWIAJĄ NIE TYLKO PRZYJĘTE

W KODEKSIE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO
UREGULOWANIA DOTYCZĄCE ZDOLNOŚCI SĄDOWEJ,
ALE TAKŻE ZASADA ZAKAZUJĄCA SĄDOWI NARZUCANIA
KOMUKOLWIEK ROLI POWODA (WNIOSKODAWCY).
 ZASTOSOWANIE PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH STRON DO
INNYCH PODMIOTÓW WYSTĘPUJĄCYCH W PROCESIE
❖ OKOLICZNOŚĆ, CZY W PROCESIE CZYNNOŚCI PODEJMUJE
SAMA STRONA PROCESOWA, CZY TEŻ DZIAŁAJĄCY W JEJ
IMIENIU PODMIOT NIEPOSIADAJĄCY PRZYMIOTU STRONY
(NP. PRZEDSTAWICIEL USTAWOWY, PEŁNOMOCNIK STRONY,
TJ. ZASTĘPCA BEZPOŚREDNI, ALBO TEŻ PODMIOT BĘDĄCY
ZASTĘPCĄ POŚREDNIM, TJ. SUBSTYTUT PROCESOWY OSOBY
MATERIALNIE UPRAWNIONEJ), NIE MA WPŁYWU NA PRZEBIEG
PROCESU. ZARÓWNO DO SAMYCH STRON, JAK I DO
WSZYSTKICH INNYCH PODMIOTÓW, KTÓRE DZIAŁAJĄ
W PROCESIE, STOSUJE SIĘ PRZEPISY ODNOSZĄCE SIĘ DO
STRON PROCESOWYCH (POR. NP. ART. 130 KPC).
❖ NIEKTÓRE PRZEPISY PROCESOWE ZNAJDUJĄ ZASTOSOWANIE
WYŁĄCZNIE DO STRON PROCESOWYCH (NP. ART. 98 KPC –
ZWROT KOSZTÓW, ART. 366 KPC – SKUTKI PRAWOMOCNOŚCI
ORZECZENIA, OKOLICZNOŚCI DOTYCZĄCE STRON DECYDUJĄ
O WŁAŚCIWOŚCI SĄDU, ZAWIESZENIU I UMORZENIU
POSTĘPOWANIA).
 WŁAŚCIWOŚCI (PRZYMIOTY) STRONY PROCESOWEJ

❖ STRONA WYSTĘPUJĄCA W PROCESIE CYWILNYM MUSI POSIADAĆ

PEWNE KONIECZNE WŁAŚCIWOŚCI (PRZYMIOTY), ABY JEJ DZIAŁANIA
BYŁY SKUTECZNE I MOGŁY DOPROWADZIĆ DO OSIĄGNIĘCIA
ZAMIERZONEGO PRZEZ NIĄ CELU. DO PRZYMIOTÓW TYCH NALEŻY
ZALICZYĆ ZDOLNOŚĆ SĄDOWĄ.
❖ STRONA, KTÓRA ZAMIERZA WYSTĘPOWAĆ W PROCESIE
I PODEJMOWAĆ W NIM CZYNNOŚCI OSOBIŚCIE, MUSI POSIADAĆ TAKŻE
ZDOLNOŚĆ PROCESOWĄ I ZDOLNOŚĆ POSTULACYJNĄ.
PROBLEMATYKA ZDOLNOŚCI SĄDOWEJ I ZDOLNOŚCI PROCESOWEJ
UREGULOWANA ZOSTAŁA W ART. 64–71 I W INNYCH PRZEPISACH KPC
(POR. NP. ART. 199 § 1 PKT 3, ART. 199 § 2, ART. 379 PKT 2, ART. 401 PKT 2,
ART. 460 § 1, ART. 6913 I ART. 1117 KPC) ORAZ W USTAWACH
POZAKODEKSOWYCH. BRAK JEST ODRĘBNEJ REGULACJI ZDOLNOŚCI
POSTULACYJNEJ (JEJ OGRANICZENIE UREGULOWANO W ART. 871 I 872
KPC).
❖ DO PRZYMIOTÓW (WŁAŚCIWOŚCI) STRONY NIE NALEŻY LEGITYMACJA
PROCESOWA, KTÓRA (NA GRUNCIE OBU ZAPREZENTOWANYCH
STANOWISK) ZWIĄZANA JEST Z RELACJĄ, W JAKIEJ POZOSTAJE STRONA
KONKRETNEGO PROCESU W STOSUNKU DO JEGO PRZEDMIOTU.
 UCZESTNICY POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO

ART. 510 KPC

§ 1. ZAINTERESOWANYM W SPRAWIE JEST KAŻDY, CZYICH
PRAW DOTYCZY WYNIK POSTĘPOWANIA, MOŻE ON WZIĄĆ
UDZIAŁ W KAŻDYM STANIE SPRAWY AŻ DO ZAKOŃCZENIA
POSTĘPOWANIA W DRUGIEJ INSTANCJI. JEŻELI WEŹMIE
UDZIAŁ, STAJE SIĘ UCZESTNIKIEM. NA ODMOWĘ
DOPUSZCZENIA DO WZIĘCIA UDZIAŁU W SPRAWIE
PRZYSŁUGUJE ZAŻALENIE.

§ 2. JEŻELI OKAŻE SIĘ, ŻE ZAINTERESOWANY NIE JEST

UCZESTNIKIEM, SĄD WEZWIE GO DO UDZIAŁU W SPRAWIE.
PRZEZ WEZWANIE DO WZIĘCIA UDZIAŁU W SPRAWIE
WEZWANY STAJE SIĘ UCZESTNIKIEM. W RAZIE POTRZEBY
WYZNACZENIA KURATORA DO ZASTĘPOWANIA
ZAINTERESOWANEGO, KTÓREGO MIEJSCE POBYTU JEST
NIEZNANE, JEGO WYZNACZENIE NASTĘPUJE Z URZĘDU.
 UCZESTNICY POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO

❖ ARTYKUŁ 510 KPC OKREŚLA KRĄG OSÓB, KTÓRE MOGĄ BYĆ

UCZESTNIKAMI POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO.
❖ ODMIENNIE NIŻ W PROCESIE, GDZIE OBOWIĄZUJE ZASADA
DWUSTRONNOŚCI, W POSTĘPOWANIU NIEPROCESOWYM
MOŻE BRAĆ UDZIAŁ KAŻDY, CZYICH PRAW DOTYCZY WYNIK
POSTĘPOWANIA, I TAKI PODMIOT STAJE SIĘ WÓWCZAS
UCZESTNIKIEM TEGO POSTĘPOWANIA.
❖ LICZBA UCZESTNIKÓW POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO
ZALEŻY ZATEM OD TEGO, ILE PODMIOTÓW JEST
ZAINTERESOWANYCH WYNIKIEM DANEGO POSTĘPOWANIA.
❖ W POSTĘPOWANIU NIEPROCESOWYM – RÓWNIEŻ
ODMIENNIE NIŻ W PROCESIE – UCZESTNIKIEM
POSTĘPOWANIA MOŻE BYĆ TYLKO JEDNA OSOBA
(NP. JEDYNY SPADKOBIERCA).
 UCZESTNICY POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO

❖ SZEROKIE UJĘCIE W ART. 510 KPC KRĘGU PODMIOTÓW, KTÓRE

MOGĄ WZIĄĆ UDZIAŁ W POSTĘPOWANIU NIEPROCESOWYM,
JEŻELI TYLKO MAJĄ W TYM INTERES PRAWNY, WYKLUCZA
STOSOWANIE ART. 75–83 KPC O INTERWENCJI GŁÓWNEJ
I UBOCZNEJ. TO SAMO DOTYCZY INSTYTUCJI PRZYPOZWANIA
(ART. 84), WSPÓŁUCZESTNICTWA (ART. 72 I NAST.), POWÓDZTWA
WZAJEMNEGO (ART. 204).

❖ SĄD NAJWYŻSZY UZNAŁ, ŻE ZAWARTE W ART. 510 § 1 KPC

OKREŚLENIE „KAŻDY, CZYICH PRAW DOTYCZY WYNIK
POSTĘPOWANIA” JEST SZEROKIE I UMOŻLIWIA SĄDOWI –
W ZALEŻNOŚCI OD STWIERDZONYCH OKOLICZNOŚCI
KONKRETNEJ SPRAWY – UZNANIE, ŻE ZGŁASZAJĄCY SIĘ
PODMIOT JEST ZAINTERESOWANY WYNIKIEM POSTĘPOWANIA,
A MOŻE STAĆ SIĘ ON UCZESTNIKIEM POSTĘPOWANIA NAWET
WTEDY, GDYBY TO BYŁ POŚREDNI INTERES PRAWNY.
 UCZESTNICY POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO

❖ UPRAWNIENIE DO WZIĘCIA UDZIAŁU W POSTĘPOWANIU

NIEPROCESOWYM WYNIKA Z POSIADANIA INTERESU
PRAWNEGO. INTERES TEN BOWIEM STANOWI GENERALNĄ
PRZESŁANKĘ WZIĘCIA UDZIAŁU W POSTĘPOWANIU
NIEPROCESOWYM.
❖ DO KRĘGU ZAINTERESOWANYCH ZALICZYĆ NALEŻY
PODMIOTY, KTÓRYCH SYTUACJA PRAWNA (PRAWA
I OBOWIĄZKI, POŁOŻENIE PRAWNE) ZWIĄZANA JEST
Z PRZEDMIOTEM POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO, JAK
RÓWNIEŻ TE PODMIOTY, Z PRZYCZYNY KTÓRYCH TO
POSTĘPOWANIE SIĘ TOCZY.
❖ INTERES PRAWNY W POSTĘPOWANIU NIEPROCESOWYM NIE
WYNIKA Z REGUŁY, TAK JAK W PROCESIE, Z NARUSZENIA
LUB ZAGROŻENIA SFERY PRAWNEJ, LECZ Z PEWNYCH
ZDARZEŃ PRAWNYCH, KTÓRE WYWOŁUJĄ KONIECZNOŚĆ
UREGULOWANIA WIĄŻĄCYCH SIĘ Z NIMI STOSUNKÓW
PRAWNYCH I RODZĄ OBIEKTYWNĄ POTRZEBĘ WSZCZĘCIA
POSTĘPOWANIA.
 UCZESTNICY POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO

❖ SĄD Z URZĘDU OBOWIĄZANY JEST CZUWAĆ, ABY

W POSTĘPOWANIU WZIĘLI UDZIAŁ WSZYSCY
ZAINTERESOWANI (ART. 510 § 2 ZD. 1 KPC). W WYPADKU GDY
OKAŻE SIĘ, ŻE ZAINTERESOWANY NIE JEST UCZESTNIKIEM
POSTĘPOWANIA, SĄD WZYWA GO DO WZIĘCIA UDZIAŁU
W SPRAWIE. Z CHWILĄ DORĘCZENIA ZAINTERESOWANEMU
TEGO WEZWANIA STAJE SIĘ ON UCZESTNIKIEM
POSTĘPOWANIA, NAWET JEŻELI FAKTYCZNIE NIE BIERZE
UDZIAŁU W TYM POSTĘPOWANIU.
❖ KODEKS WPROWADZA RÓWNIEŻ INSTYTUCJĘ UCZESTNIKÓW
POSTĘPOWANIA Z MOCY SAMEGO PRAWA (NP. ART. 546 § 1
KPC). TEGO RODZAJU UCZESTNIKÓW SĄD ZAWSZE WZYWA
DO UDZIAŁU W SPRAWIE, SĄ ONI BOWIEM ZAWSZE
UCZESTNIKAMI POSTĘPOWANIA, A ICH INTERES PRAWNY NIE
PODLEGA BADANIU PRZEZ SĄD.