በተሻሻለ የወተት ፍየል አያያዝና ወተት አመራረት

ላይ የተዘጋጀ ስልጠና
በወተት ሀብት ልማት ዳ/ት የተዘጋጀ

17/09/2014ዓ/ም
መቄት
 የስልጠናዉ ይዘቶች

መግበያ
የስልጠናዉ ዓላማ
ወተት ለሰዉ ልጅ ያለዉ ጠቀሜታ
የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ
የፍየል ወሊድ
የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች
የወተት ፍየል መኖ ዝግጅትና አመጋገብ
የፍየል ወተት አለባ ስርዓት
የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት
መረጃ አያያዝ
የወተት ፍየል ጤና አጠባበቅ 2
 መግበያ
ፍየል የማርባት አንፃራዊ ጥቅም
 xnSt¾ ymñ X yW¦ xQRïT ÆlbT xµÆb!W kTላLQ xmNÏጊ!
XNSúT btšl ymöüT xQM xላcWÝÝ
 bx=+R g!z@ ýS_ gb! L¥GßT¿ yb@tsBN MGB¾ SR›t MGB
l¥ššL
 xnSt¾ yï¬ Fí¬ xላcWÝÝ
 bb@t\B WS_ Æl# xÆላT btlYM bs@èCÂ bLíC xQM XNKBµb@
¥DrG YÒLÝÝ
 ym‰ÆT xQ¥cW yf-n nW
 ys#FÂ yig#R MRT ያስገኛሉÝÝ
 SUcW kkBèC |U YLQ b\W \WnT WS_ bqላl# ymf=T ÆH¶
xlW
 btlÃy MKNÃT b!ät$ ¼bb>¬½ bxWʽ bxdU¼ wYM b!\rq$
bxRb!W ላY y¸dR\W ymê:l NêY k!œ‰ xÂœ nWÝÝ 3
 መግበያ(የቀጠለ…)

ፍየል ለማርባት ያሉ ምቹ ሁኔታዎች

 yHZB qÜ_R m=mR

 yktäC mSÍÍT

 የህብረተሰቡ gቢ m=mR

 bxgR WS_ ySU Fላ¯T m=mR

 bQRB RqT b¸gኙ ymµkl¾ MS‰Q# yxrbÃN bxNÄND yxF¶µ

xgéC yስU Fላ¯T mñR

4
 መግበያ(የቀጠለ…)

yFyL XRƬ tê{åC

bxkÆb!ÃCh# kFyL tê{å MN MN l!¬gß# TCላላCh#)
 ምግብ ነክ፡( ወተትÂ ስጋ
 MGB ÃLçn#Ý ግልገል፣ öĽ [g#R½ FG...
yFyL XRƬ yx!ñ¸E ጠቀሜታዎች¿
 ygb! MN+
 MGB
Slz!H yFyL MRTN ¥údG
 bMGB ‰SN lmÒLÂ
 yMÈn@ ¦BT XDgT l¥mÈT xYnt¾ ¸Â xlW
5
 የስልጠናዉ ዓላማ

በተሸሻለዉ የወተት ፍየል አያያዝና ወተትአመራረት ላይ የአርቢዉን እዉቀት

በመጨመር በሚሰጧቸዉ ፍየሎች የተሳካ የፍየል ወተት እርባታ
እንዲያካሂዱ
ሰልጠኞች የቤተሰቦቻቸዉን የስርዓተ- ምግብ አመጋገብ እንዲያሻሽሉ ለማድረግ
በሰልጣኞች መካከል በወተት ፍየል እርባታና ወተት አጠቃቀም ላይ
ለመማማር/የልምድ ልዉዉጥ እንዲያደርጉ ለማስቻል

6
 ወተት ለሰዉ ልጅ ያለዉ ጠቀሜታ

ወተት ለሰዉ ልጅ የሚሠጠዉ ጠቀሜታ

ወተት ሇአካል ግንባታና ሇጥንካሬ የሚያስፈልጉ ንጥረ ምግቦችን በተሟላ
ሁኔታ አሟልቶ የያዘ ከጡት አጥቢ እንስሳት የሚገኝ ምግብ ነው፡፡

በዓሇም ውስጥ ተፈጥሮ ሰራሽ ከሆኑ ምግቦች የላቀ ፍጹማዊና

የተመጣጠነ ምግብ ተብሎ ይጠራል፡፡

በዚህም ሇታዳጊ ሕፃናት፣ ሇአዋቂና ሇበሽተኛ፣ ሇእድገት፣ ሇአእምሮ

ግንባታና ሇጤና እንክብካቤ ከፍተኛ አስታዋጽኦ አሇው፣ ሕፃናት፤
ጥጆችና ግልገሎች ሇተወሰነ ጊዜ ንፁህ ወተትን በመመገብ ወይንም
በመጠጣት መኖርና ማደግ ይችላለ፣

7
 ወተት ለሰዉ ልጅ ያለዉ ጠቀሜታ (የቀጠለ…)

የፍየል ወተት ያሉት የጤና በረከቶች

ከሌሎችን ወተት ጥራት ለሰው ልጅ ፍጆታ ሲገመግም የፍየል ወተት “የወርቅ
ደረጃ” ነው ፡፡
በቪታሚኖች የበለፀገ ነው
• ከፍተኛ የቫይታሚን ይዘት አለዉ
ለላክቶስ አለመስማማት
• ከፍየል ወተት ጋር በተያያዘ የላክቶስ ይዘት ከሌላው የእንስሳት ዝርያ ካለው ወተት
ጋር ሲነፃፀር ዝቅተኛ ነው

• በላክቶስ አለመስማማት የሚሠቃዩ ከሆነ የፍየል ወተት ጠቃሚ አማራጭ ሊሆን

ይችላል

8
 ወተት ለሰዉ ልጅ ያለዉ ጠቀሜታ (የቀጠለ…)

የማዕድን ይዘት
• የፍየልን ወተት ከላም ወተት ከ 13 እስከ 15% የበለጠ ካልሲየም በዉስጡ
ይገኛል፡፡
• በቀን 2 ብርጭቆ የፍየል ወተት ብቻ በመጠጣት እንደ ነፍሰ ጡር ሴቶች እና
አራስ ወይም ጎረምሳ ያሉ ከፍተኛ ተጋላጭ የሆኑ ቡድኖችን ዕለታዊ የካልሲየም
ፍላጎቶችን መሸፈን ይችላሉ ፣
• ይህንን ከላም ወተት ለማግኘት ደግሞ 3 ብርጭቆ መጠጣት ይኖርብዎታል

9
 ወተት ለሰዉ ልጅ ያለዉ ጠቀሜታ (የቀጠለ…)

ለሰውነታችን ተስማሚ የሆኑ የሰባ አሲዶችን ይሰጣል

• በውስጥ ያለው ስብ ከፍተኛ የኃይል ክምችት ነው
ጥሩ ጥራት ያላቸው ፕሮቲኖች እና አሚኖ አሲዶች
• የፍየል ፕሮቲን ከክትባት የበለጠ ከፍተኛ ባዮሎጂያዊ እሴት አለዉ
አለርጂዎችን መከላከል ይችላል
ከሌሎች ወተቶች የበለጠ ለመፍጨት ይቀላል
• የፍየል ወተት ከላም ጋር ሲነፃፀር በአጭር ጊዜ ዉስጥ መፈጨት ይችላል

10
 ወተት ለሰዉ ልጅ ያለዉ ጠቀሜታ (የቀጠለ…)

ከውጭ ሆርሞኖች ጋር አይያዝም

• የወተት ምርትን ለመጨመር ሲባል ሆርሞኖች ወደ ላሞቹ በመርፌ በተወሰዱ

መድኃኒቶች መበከልን በመፍራት የላም ወተት መመገብን አይቀበሉም

ፀረ-ካንሰር ባህሪ አለዉ

• የወተት ስብ በዚህ ረገድ አግባብነት አለው ፣ ምክንያቱም በከፊል የእጢ ሕዋስ

መበራከትን በከፊል ስለሚከለክል ይህ ሁኔታ በዓለም ዙሪያ እጅግ በሚሊዮን
የሚቆጠሩ ሰዎችን ለሞት የሚያደርስ የዚህ ልዩ ልዩ እና አስከፊ በሽታ ህክምና እና
መከላከል ከፍተኛ እገዛ የሚያደርግ ነው ፡፡

11
 ወተት ለሰዉ ልጅ ያለዉ ጠቀሜታ (የቀጠለ…)

የተለያዩ አጥቢ እንስሳት ወተት ምግባዊ ይዘት

ሰኝጠረዝ ፡ አጥቢ እንስሳት ዉስጥ የሚገኙ የወተት ንጥረ ነገር ይዘቶች

12
 3. የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ

በሀገራችን የሚስተዋሉ የፍየል እርባታ ¥nöãCÂ CGéC

የመኖ አቅርቦት አቅርቦት

 በጥራትና በመጠን አነስተኛ መሆን

 የተሻሻለ የመኖ አመራረት ዘዴ አለመጠቀም

 የግጦሽ መሬት መታረስ

የ አረባብ ዘዴ ችግር

 አበዛኛውን ጊዜ ባህላዊና ያልተሻሻለ አረባብ ዘዴ መጠቀም

 ተስማሚና የተሻሻለ አረባብ ዘዴ ለአርቢው አለመቅረቡ

 የተሻሻለ አረባብ ዘዴን የተመለከተ ስልጠናና ድጋፍ አለመኖር

13
 የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ (የቀጠለ…)

ማነቆቸዎችና ችግሮች
 ምርታማ ያልሆኑ ዝርያዎች
– ያሉን ዝርያዎች ምርታማነታቸው ዝቅተኛ መሆን
– ምርታማ የሆኑ ዝርያዎች አቅርቦት አለመኖር
– የተቀራረበ ዝምድና ያላቸውን ማዳቀል/inbreeding
– ቢኖሩም ለማርባት የአቅም እና ግብአት (መኖ፣ህክምና ወዘተ) አለመኖር
– የተሻሻሉ ዝርያዎች ለአካባቢው ተጨባጭ ሁኔታ አለመስማማታቸው
 የእውቀት ማነስ
– ምርታማነትን ለማሻሻል አርሶ አደሩ እውቀት አለመኖር
– ስለተሻሻለ አረባብ ዘዴ ስልጠና እና ድጋፍ አነስተኛ መሆን
– መረጃ መያዝ አለመቻል 14
በአከባቢያችሁ ምን ዓይነት የፍየል ዝርያዎች ይገኛሉ?

ሰንጠረዝ፤ በአትዮጲያ የሚገኙየ አከባቢ ፍየሎች ቤተሰብ፤ ዝርያ፤ ባህሪና ለማህበረሰቡ የሚሰጡት ጠሜታ
የቤተሰብ የምርታማነት ባህሪያቸዉ/
ስም/Family ለማህበረሰቡ የሚሰጡት Production characteristics
name ዝርያ/Breed name ጠቀሜታ
መንታ የመዉለድ ክብደት(
አጋጣሚ በመቶኛ ኪ.ግ)
ኑቢያ ኑቢያ 34.1
ሪፍት ቫሊ አፋር ወተት፤ ደም ለመድሃኒትነት፤ ደረቀ 1.4 % 23.7
የአየር ጸባይ ተላምደዉ የራባሉ
አበርገሌ ወተትና የወተት ተዋጽኦ፤ ቆዳ 1.3 % 28.4
አርሲ-ባሌ ወተት፤ ቅዝቃዜ ይላመዳሉ 18.0 % 30.4
ዎይቶ-ጉጂ ስጋ 28.8
ሶማሊ የሀረርጌ ከፍተኛ ስፍራዎች ወተት፤ ስጋ 15.0 % 29.1
አጭር-ጆሮ ሶማሊ ወተት፤ ደረቀ የአየር ጸባይ ተላምደዉ 2.5 % 27.8
የራባሉ
ረጅም-ጆሮ ሶማሊ ወተት፤ ደረቀ የአየር ጸባይ ተላምደዉ 3.0 % 31.8
የራባሉ
ትንንሽ የማዕከላዊ ከፍተኛ ስፍረዎች ቆዳ 17.0 % 30.1
የምስራቅ የምዕራብ ከፍተኛ ስፍራዎች 38.0 % 33.0
አፍሪካ የምዕራብ ዝቅተኛ ስፍራዎች ወተት፤ ደረቀ የአየር ጸባይ ተላምደዉ 44.0 % 33.9
የራባሉ
ከፋ ወተት ፤ ደም 22.0 % 28.2
15
 የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ (የቀጠለ…)

የፍየል ምርትመና ምርታማነት እንዴት እናሻሽል?

የፍየል ምርትን ለማሳደግ የተለያዩ x¥‰+ SLèC አሉ፡፡ እነዚህም ስልቶች፤
ZrÃcWN b¥ššLÝ( የምንጠቀምባቸው mú¶ÃãC ¿
1. mrÈ
2. ድቀላ ÂcW
yXNSúTN q$_R m=mR እና
በነፍስ ወከፍ ፍየል MR¬¥nTN ¥ššL ናቸው
MR¬¥nTN ¥ššL ¥lTÝ
• yt¹šl xÃÃZ bm-qM xmUgB½-@ x-ÆbQ –Qላላ XNKBµb@ wzt
• ytwsn yGBxT m-N bm-qM kxND ፍየል MRT MR¬¥nT m=mR
¥lT nWÝÝ
16
የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ የቀጠለ…

yFyL XRƬ tS¥¸ ZRÃãCc mMr_

1. y_„ XÂT FyL mrÈ
 Gትዋ s!nk#T lSላœ½ bh#lT XGé– mµkL bTKKL ytqm-½ Bz#
ydM SéC Ãl#TÂ TላLQ -#èC Ãl#TÝÝ

 x_Na \Íð yçn

 bdMB yÄbr \ð drT ÃላcWÝÝ

 r™M½ \ð q_ Ãl jRÆ ÃላcWÝÝ

 XGéc$ q_ Ãl#½ -Nµ‰Â bmµkላcW
 bqE SÍT ÃላcW
 ytÈmm፣ ytNšff s!‰mÇ XRS bRúcW y¸UŒ mçN ylÆcWMÝÝ
 ጥሩ ፍየል ሰፊ ደረት, ጤናማ አጥንቶች, ቀጥ ያሉ እግሮች ሊኖሩት ይገባል. 17
የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ የቀጠለ…

2. y_„ xW‰ bG¼FyL mrÈ

y¸mr-W xW‰ y¸ktl#T ÆHRÃT l!ñ„T YgÆLÝÝ

 Gz#F½ -Nµ‰

 h#lT -@Â¥½ bdMB Ãdg#½ s!nµ*cW

y¸l\Ls# ölõC Ãl#TÝÝ

 _„ ym‰ÆT xQM ÃlW lRb! ydrs xW‰ b5 XSk 7 w‰T WS_

yöl-# x¥µY m-n z#¶Ã k30(33 œNtE »TR YçÂLÝÝ

18
 የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ (የቀጠለ…)

የወተት ፍየሎችን ለምን ማዳቀል ያስፈልጋል?

o ምርትና ምርታማነትን ለመጨመር
o ከእርባታዉ ማግኘት ያለብንን ጥቅም ለማግኘት
ለወተት ፍየሎች ተገቢ እንክብካቤ ማድረግ
 አዉራ ፍየልና እንስት ፍየሎችን ለቀጣይ የወተት ምርት የምናስባቸዉ ከሆነ
በተገቢ መንገድ መመገብና መንከባከብ
 በትክክለኛ ጊዜና ሰዓት እንዲጠቁ ማድረግ እና መረጃ ይያዙ
 እንስት ፍየል ከ4-5 ወር ባሉት ጊዜያት ዉስጥ ወደ ድራት ስለምትመጣ 4 ወር
የሞላዉን አዉራ ፍየል መለየት አስፈላጊ ነዉ
 እንስት ፍየልን 1 ዓመት ሲሞላት ማስጠቃቱ ይመከራል
 የወተት ፍየል እንድትጠቃ የሚመከረዉ ከወለደች ከ 3 ወር በኋላ ነዉ 19
 የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ (የቀጠለ…)

የወተት ፍየሎ መች ማስጠቃት አለብዎት?

ፍየሏ ለጥቂ ዝግጁ ስትሆን ይህም ወደ ድራት ስትመጣ ነዉ
• የድራት ምልክቶች
 ፍየሎቹ እረፍት ማጣትና ኣነደ አንዱ ላይ መዉጣት
 መጮህ
 ብልት ሊያብጥ ይችላል።
 ጅራቱን ማወዛወዝ
 በተደጋጋሚ የሽንት መሽናት
 ከ2-3 ቀናት ይቆያል
 ጅራቷን ማወዛወዝ 20
 የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ (የቀጠለ…)

ዋና ዋና የድራት ምልክቶች
 መኖ ለመብላት ፈቃደኛ አለመሆን
 በድንገት የወተት ምርት መቀነስ
 ከብልት ፈሰሽ መዉጣት
 የብልት ጫፍ መቅላትና እና ማበጥ
 ከፊትለፊታቸዉ የሚገኑት ማነኛዉም ፍየል ላይ መዉጣት
 ፍየሏ ወደ ድራት መምጣቷ ከተረጋገጠ ከ12-14 ሰአታት በኋላ እንድትጠቃ ማድረግ
ሰንጠረዝ የድራትና የጥቂ ሰዓት
የብልት ፈሰሽ የታየበት ትክክለኛዉ የጥቂ ጊዜ
ጠዋት በተመሳሳይ ቀን: ከምሽት እስከ ጠዋት
ቀትር በሚቀጥለው ቀን: ከጠዋት እስከ ምሳ
ማታ በሚቀጥለው ቀን: ከጠዋት እስከ ምሳ

21
 የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ (የቀጠለ…)
…)
 የተጠቃቸዉ ፍየል እንደገና ከ 21 ቀናት በኋላ የድራት ምልክቶችን ካሳየች ክበድ
እንዳልሆነች መታወቅ አለበት ስለሆነም በድጋሚ እንድትጠቃ ማድረግ
ያስፈልጋል
 በአጠቃላይ ፍየሏ ከወለደች ከ50- 65 ቀናት በኋላ በድጋሚ ወደ ድራት
ትመጣለች
 ከወለደች ከ2 – 3 ወር በኋላ ፍየሏን ማስጠቃት ተገቢ ይሆናል
 ይህንን በመተግበር በ2 ዓመት አንድ ፍየል 3የዉልደት ጊዜ እንዲ ኖራት ማድረግ
ይቻላል

22
 የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ(የቀጠለ…)

አንዲት ፍየል ክባድ መሆኗን እንዴት ማወቅ ይቻላል?

 ከ 3 ሳምንታት በኋላ የድራት ምልክቶችን አታሳይም
 ከ 8 ሳምንታት በኋላ ብልት መጠን ይጨምራል
 ከ 12 ሳምንታት በኋላ ሆዱ በከፍተኛ ሁኔታ ይጨምራል
 በፍየሎች ውስጥ ፅንስ ማስወረድ/ መጨንገፍ የተለመደ አይደለም,
 ነገር ግን ክባድ የሆነችዉን ፍየል ከአስቸጋሪ ሁኔታዎች መጠበቅ ይገባል
እንዲሁም አስፈላጊ መኖ እንዲመገቡ ማድረግ እና ከበሽታ እንዲ ነጻ
እንዲሆኑ ማድረግ ተገቢ ይሆናል

23
 የተሻሻለ የወተት ፍየል እርባታ (የቀጠለ…)

የወሊድ መቃረቢያ ምልክቶች

ለወሊድ ጥቂት ቀናት ሲቀር ከብልት ፈሳሽ መፍሰስ
በምትወልድበት ቀን መጮህ፤ መተሸሸት፤ የእረፍት ማጣት ስሜቶች
ሊታይባት ይችላል
 በትክክለኛ አመጋገብ እና አያያዝ ፍየሎች ብዙ ግልገሎችን በአንድ ጊዜ
ልወልዱ ይችላሉ

24
 የፍየል ወሊድ /KIDDING
በአከባቢያች አንደ ፍየል ለመጀመርያ ጊዜ በስንት ዓመትዋ ነዉ ግልገል የምትሰጠዉ?
 እንድ ፍየል አርግዛ ግልገል ለመስጠት 5 ወራቶች የወስድባታል
ፍየልን የማዋለድ ቅድመ ዝግጅቶች
ደንብ 1፡ እናት ፍየል የምትወልድበት ቦታ ደረቅ፤ ንፁህ እና ጸጥ ያለ ቦታ መሆኑን ማረጋገጥ
ደንብ 2: እናት ፍየል የምትወልድበት ቦታ በመጠለያ ስር (ጎረኖ ውስጥ) መሆን አለበት
ይህም ግልገሉ ከፀሀይ ብርሀን ለመጠበቅ ይረዳል
ደንብ 3፡ እናት ፍየል እንደወለደች ወዲያው ውሃ ማግኘት አለባትዉ ሃዉ በወሊድ ጊዜ
የፈሰሳትን ፈሳሽ ለመተካት እና አዲስ የተወለደውን ግልገል በቂ ወተት እንዲኖረው
ያደርጋል.
• ጥንቃቄ፡ እናት ፍየል የምትወልድበት ስፍራ በቂ ብርሃን ያላዉና እየሆነ ያለዉን ነገር
ለመከታተል የሚያስችል
25
 የፍየል ወሊድ /KIDDING(የቀጠለ…)

ለወሊድ የተቃረበች እናት ፍየል የምታሳያቸዉ ምልክቶች/ Signs of kidding

 የሴት ብልት መጠን መጨመርና

እረፍት ማጣት
ከሌሎች ፍየሎች ርቆ ጸጥ ያለ ቦታ መገኘት
ግት ይሰፋል፣ የተሞላ እና ጠንካራ ይሆናል
ከብልቷ ውስጥ ንጽሁ የሆነ ፈሳሽ መፍሰስ

26
 የፍየል ወሊድ /KIDDING(የቀጠለ…)

የማዋለድ ሂደት
የተወለደችዉን ግልገል ደረቅና ንጽሁ ቦታ ማስቀመጥ እንዲሁም ከመጠን
በላይ ሙቀት እና ደረቅ ከሆነ ስፍራ ማራቅ
ከተወለደ በኋላ ከ20-30 ደቂቃዎች ውስጥ ግልገሎች እንገር መጥባተቸዉን
ማረጋገጥ
እናት ፍየል ግልገሉን እንድትልስ በማድረግ ማበረታታት የእናትና የልጅ
ትስስርን ማበረታታት
የመተንፈስ ችግር በሚፈጠርበት ጊዜ ምላስን በመተኮስ እና ንፋጭ
ከአፍንጫው ማስወገድ
27
 የፍየል ወሊድ /KIDDING(የቀጠለ…)

• በወሊድ ጊዜ የሚደረግ እንክብከቤ/Helping the doe during kidding

 ፍየሎች በሚውለዱበት ወቅት ብዙም አይቸግራቸውም አንዳንድ ጊዜ ግን

በመውለድ ሂደት ውስጥ ችግር ሊፈጠር ይችላል ይችላል
 መርዳት ከፈለጉ እጅን መታጠብዎን ምንም ከማድረግዎ በፊት እርግጠኛ ይሁኑ
 እጆዎ በስለታማ ነገሮች ያለመቆረጥዎን/ያለመወጋተዎን ታቸዉን ያረጋግጡ እና
ማንኛውንም ጌጣጌጥ፤ ቀለበቶች ያስወግዱ
 በወሊድ ላይ ያለችን እናት ፍየል ሊረዱ ካሰቡ ማንኛውንም ኃይል ከመጠቀምዎ
በፊት ችግሩን ይረዱ

28
 የፍየል ወሊድ /KIDDING(የቀጠለ…)

• በወሊድ ጊዜ የሚደረግ እንክብከቤ/Helping the doe during kidding

 የግልገሎቹን እግሮች ሲጎትቱ ጭንቅላቱ ወደ ፊት እና ወደ ታች እንደሆነ

ይጠንቀቁ
 በአንድ ጊዜ ከአንድ ግልገል ጋር ብቻ እየተገናኘህ እንደሆነ አስብ ከሁለት
ግልገሎች አንድ አንድ እግር እንዳትይዝ ተጠንቀቅ

29
 የፍየል ወሊድ /KIDDING(የቀጠለ…)

ግልገሎችን እንገርና ወተት መመገብ

 GLgl# XNdtwld b15 dqE” WS_ yXÂt$N -#T XNÄ!Ãg" mRÄTÂ dGæ
-#T XNÄ!-Æ ¥DrG ÃSfLULÝÝ

 GLglÖCN l2(3 qÂT XNgR ktmgb# b“ላ Ñl# bÑl# wtT wYM
ywtT MTK yçn# ngéCN mmgB nWÝÝ

30
 የፍየል ወሊድ /KIDDING(የቀጠለ…)

እናቶቻቸዉ ለሞቱባቸዉ ግልገሎች እንገርን እንዴት መተካት እንችላለን?

— የሚከተለዉን ዉህዶች በማዘጋጀትእንገርን መተካት ይቻለል
— ይህም ዉህድ 500ሚ.ሊ የላም ወተት 1እንቁላል፤ 1የሻይ ማንኪያ የምግብ ማብሰያ
ዘይት በማዋሀድ ማዘጋጀት
— ግልገሎቹ በቀን ከ150 - 200 ሚ.ሊ የተቀነባበረዉን ዉህድ ለ3 ተከታታይ ቀናት
በጡጦ ማጥባት በቀን ከ 5-7 ጊዜ ያስፈልጋል በተጨማሪም ሙቀት እንዲያገኙ ማድረግ

XNgR kwtT y¸bL_bT ÆHRÃT

 XNgR kwtT ybl- xµL gNb! N_r MGB½ v!¬¸N½ µLs!yM½ æSærSÂ
b>¬ tkላµY yçn# N_r ngéC YzT xlWÝ

31
 የፍየል ወሊድ /KIDDING(የቀጠለ…)

• አጠቃላይ የወተት ምትክ

— ከመጀመሪያዎቹ ሶስት ቀናት በኋላ ኮሎስትረም ከተመገቡ በኋላ የተለመደውን

የላም ወተት በቀን ሦስት ጊዜ ይመገቡ
— በቀን 400 - 750 ሚ.ሜ (ማለትም በእያንዳንዱ ምግብ 150-250 ሚሊ ሊትር)
ለሁለት ሳምንታት በቀን ወደ ሁለት ጊዜ ይቀንሳል.
— ከዚያ በኋላ (በእያንዳንዱ ምግብ ከ200-400 ሚ.ሊ) ቢያንስ ለሌላ 6 ሳምንታት
እንዲያገኙ ማድረግ

32
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች/

GLglÖCN mNkÆkB
úR Q-LÂ ytmÈ-n mñ mmgB
GLglÖC lU xrNÙÁ œRÂ Q-ላQ-L XÂ ytmÈ-n mñ byqn# l!sÈCý
YgÆLÝÝ
k3 úMNT b“ላ GLglÖC drQ mñ mmgB YjM‰l#ÝÝ
GLglÖC mñ mmgB kjm„bT g!z@ jMé bqE Ni#H W` l!\ÈcW YgÆLÝÝ
_„ XDgT XNÄ!ñ‰cWM lSላú½ XR_B œR Q-ላQ-L XNÄ!h#M ytmÈ-
n mñ QD¸Ã lGLglÖC l!\_ YgÆêLÝÝ

33
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች(የቀጠለ…)

úR Q-LÂ ytmÈ-n mñ mmgB

 Gõ> b¸\¥„bTM g!z@ QD¸Ã GLglÖCN b¥SU_ kz!ÃM Ãdg#TN

FylÖC bz#R ¥SU_ -”¸ nWÝÝ
 l|U y¸çn# FylÖC GN bB²T y`YL MN+ yçn# mñãC mmgB YÒላLÝÝ

 XÃdg# s!ÿÇM y¥:DÂT ¼btlY =W¼ mS-T ÃSfLULÝÝ

 GLglÖC kxND wR b“ላ kX¬cW UR lGõ> wd mSK l!w-# YCላl#ÝÝ

34
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች(የቀጠለ…)

yGLglÖC m-lÃ

b@¬cW yi/Y BR¦N X Ni#H xyR l!N¹‰¹RbT XNÄ!ÃSCL tdRgÖ

ms‰T xlbT

yb@t$ GDGÄ kmÊT b!ÃNS xND »TR DrS mzUT xlbTÝ

yȶÃW KfF 0.5 »TR wÈ BlÖ b!\‰ w=æ lmkላkL Y-Q¥LÝ

wll# ¹µ‰ l!ë wYM yt-q-q xfR l!çN YCላLÝÝ

35
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች(የቀጠለ…)

-#T ¥SÈL ¼m_ÆT ¥SöM¼

btlMì yxÃÃZ SLT GLglÖC -#T y¸_l#T k5(6 wR nWÝÝ

k4 wR b“ላ GN XÂtEt$ yMT\-W ywtT m-N bÈM Xyqns

Sl¸mÈ k2( 3 wR Ælý g!z@ ýS_ t-#T ¥SÈL YmrÈLÝÝ

36
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች(የቀጠለ…)

¥SwgD¼Culling ¥_”T y¥YCL wNDÂ

mwgD y¸gÆcW bG¼FylÖC BT-”M GLgL y¥T\_

ÃLtStµkl GT ÃላcW xND ölÈcW yጠͽ
y-#¬cW qÄÄ ytdfn½ ks@èC q$_R bላY yçn# wNìC½
 yt¹‰rf _RS ÃላcW½ xÌ¥cW lRb! y¥YçN½ wzt ÂcWÝÝ
 bÈM ywf„ ¼lwtT FyL¼½

 GLgL ¥œdG y¥YCl#½

 Ãrጁ½

b>t¾ yçn# yösl# ¼ytgÖǼ½

37
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች(የቀጠለ…)

FyLN ¥ኮላ¹T¼mq_q_¼Castration
ymq_q_ _QäC
 xላSfላg! m‰ÆTN lmkላkL nWÝÝ
 _‰T ÃlýÂ SBnT ÃlW SU l¥GßTÝÝ
 yw--@ FyL SU >¬N lmqnSM YÒላLÝÝ
 ybgÖCN¼FylÖCN ymöÈT ÆH¶ lmqNS
y¸q-q_bTN :D» mw\N
• bRÄ!ø bm-qM 3 w‰T ygÖ¥ qlbT bm-qM bh#lT qÂT :D»
b!çN YmrÈLÝÝ

38
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች(የቀጠለ…)

ymq_qÅ g!z@ mw\N

bÈM BRD½ bÈM ÑqT wYM ZÂB ÆlbT g!z@ mq_q_ q$Sl# èlÖ
Sl¥Y>RላcWÂ MÓ¬cWN Sl¸qNS bz!H g!z@ mq_q_ xYmkRMÝÝ

39
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች(የቀጠለ…)

የፍየል ግልገሎች ከተወለደ በኋላ በርካታ የሚደረጉ ነገሮች አሉ

ቀንድ መቁረጥ/ Disbudding
ይህ ገና በመብቀል ላይ ያሉ ቀንዶችን ማስወገድ
ብዙውን ጊዜ የሚከናወነው 1ኛ እስከ 2ኛዉ ሳምንት ባለው ጊዜ ውስጥ ነው።
በአጠቃላይ SAFFAN የተባለ የሰመመን/anaesthesia መድሃኒት
በመጠቀምውስጥ ሙቅ ብረት በመጠቀም በእንስሳት ሐኪም መከናወን አለበት።

40
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች(የቀጠለ…)

መለያ/ Identification
አርሶ አደሮች እንስሳቶቻቸዉን በመለየት መረጃዎችን መያዝ አለባቸው ይህም
የእያንዳንዱን እንስሳ ዕድሜ, የእርባታ ሁኔታ እና ጠቃሚነት በቀላሉ ለማወቅ
ያስችላቸዋል
 ይህም የሚከናወነዉ በመነቀስ፤ የጆሮ መለያዎችን በመስጠት፤ ሌሎች
ምልክቶች ወይም ስሞች በመስጠት
የኤክስቴንሽን ሰራተኞች ይህንን ለማስደረግ ፍላጎት ላላቸው ገበሬዎች ማሳየት
ይችላሉ።

41
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች(የቀጠለ…)

ግልገሎችን ጡት ማስጣል
ብዙውን ጊዜ የሚከናወነው ከ2-3 ወራት ዕድሜ ላይ ነው።
ግልገሎች ጨጓራቸዉ ለማጠናከር በጊዜ ገለባ እና ጥራጥሬዎችን እንዲሞክሩ
ያድርጉ
ግልገሎች እንደ ቅጠላቅጠልና እርጥብ የመኖ ዓይነቶችን መብላት ሲጀምሩ
ከፍተኛ የትላትል ኢንፌክሽን ያጋጥማቸዋል። ከተጋለጡ በኋላ የጸረ ትላትል
መድሃኒት/deworme መስጠት ያስፈልጋል
ግልገሎቹ ምጥን መኖ በሚመገቡበትወስጣዊ መመረዝ/ Enterotoxiemia
ሊያጋጥማቸዉ ይችላል፡፡ ስለዚህ ግልገሎችን መከተብ አስፈላጊ ነዉ

42
 የወተት ፍየል አያያዝ ዘዴዎች(የቀጠለ…)

ግልገሎችን ጡት ማስጣል
ግልገሎችን በድንገት ወተት መመገብዎን አያቁሙ ነገር ግን ይህ ለማስወገድ
ቀስ በቀስ መሆን አለበትም/ቱም
የምግብ አለመፈጨት ወይም የሆድ እብጠት /indigestion or bloat
እንዳይከሰት ለማድረግ
ጥፍራቸዉን ማሳጠር
 የግልገሎቹ ጥፍር እንዲረዝሙ አይፍቀዱ፣ በጥንቃቄ ይቁረጡ

43
 የወተት ፍየል መኖ ዝግጅትና አመጋገብ

መኖ ለሚከተሉት ተግባራት የወተት ፍየል መኖ በውስጡ፡-

ጥቅም ላይ ይውላሉ  የሀይል ሰጭ /Energy source/

 በህይወት ለመቆየት  ሰውነት ገንቢ /protein source /

(Maintenance)  በሽታ የሚከላከሉ

 ዕድገት (growth)  የተለያዩ ቫይታሚኖች፤ውሀ፤

ጨውና ሌሉች ማዕድናትን
 ለእርግዝና (Pregnancy)
አሟልት መያዝ ይገባዋል፡
 ለወተት ምርት፣

44
የወተት ፍየል መኖ ዝግጅትና አመጋገብ (የቀጠለ…)

መኖ ዝግጅት

መኖ አመጠጥኖ ለመመገብ ከዚህ በታች የተጠቀሱትን ነጥቦች ከግምት

ውስጥ ማስገባት አስፈላጊ ነው::

 የእለት ድርቆ መኖ/Dry matter intake

 ለአረገዙ በጎች የእለት ንጥረ መኖ ፍላጎት

 የታዳጊ ግልገሎች የእለት የንጥረ መኖ ፍላጎት

 የሚያጠቡ እናቲት የእለት የንጥረ መኖ ፍላጎት

 የሚያጠቃ አውራዋች የንጥረ መኖ ፍላጎት

 የቀን የሰውነት ክብደት ጭማሪ/Daily weight gain 45

 ፍየል መኖ ዝግጅትና አመጋገብ (የቀጠለ…)

የሚያጠቃ አውራ ፍየል መኖ ፍላጎት

የሚያጠቁ አውራዋች በሚያጠቁበት ጊዜ የማጥቃት ፍላጎታቸው እንዳይቀንስ

አስፈላጊው ተጨማሪ መኖ መሰጠት ይኖርበታል::

እንስትለጥቂ ከመዘጋጀታቸው በፊት

ከ45 ቀን ጀምሮ ተጨማሪ መኖ/flushing/ መስጠት ይኖርበታል:

ይህም ጥቂያውን ውጤታማ ከማድረጉ በላይ መንታ ግልገል እንዲወለድ

ይረዳል::

46
የወተት ፍየል መኖ ዝግጅትና አመጋገብ (የቀጠለ…)

yፍየል መኖ ምንጮች
bxkÆb!ÃCh# MN MN ›YnT yFyL mñ MNôC Yg¾l#)
((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((

 ytf_é Gõ>

 \W \‰> ¼ytššl¼ Gõ> mÊT

 y\BL trf MRèC

 ytššl# ymñ œRÂ xrNÙÁ Q-ላ Q-L

 yÍB¶µ trf MRèC

47
የወተት ፍየል መኖ ዝግጅትና አመጋገብ (የቀጠለ…)

FyL xmUgB ÆH¶

ፍየሎች አሳሾች ናቸው እና ለጥሩ ጤንነት የተለያየ አመጋገብ ያስፈልጋቸዋል።
FylÖC bMRÅ µgß# y:}êTN xrNÙÁ KFL kq¶W KFLÂ Q-ላ Q-
lÖCN kGNìC mR-W YmgÆl#ÝÝ

mñãCN y¸mR-#T b_F_ÂcW½ b>¬cWÂ bmx²cW½

FylÖC kmU_ YLQ mqN-BN YmRÈl#ÝÝ

t=¥¶ mñãCN mmgB
bGõ> mÊT ላY t\¥RtW y¸Wl# FylÖC xnSt¾ y:DgT F_nT½
xnSt¾ MRTÂ kFt¾ ymäT :DL ScላላgcW YHNN l¥StµkL
t=¥¶ mñãCN mS-T ÃSfLULÝÝ 48
የወተት ፍየል መኖ ዝግጅትና አመጋገብ (የቀጠለ…)

yt=¥¶ mñ MNôCN mlyT

y¹Nኮ‰ xgÄ +¥qE äላSS½ y:HL zéC½ ytmÈ-n mñ½ yn#G Íg#lÖ½
xrNÙÁ Q-ላ Q-L½ gf‰½ †¶Ã- äላሰስ ብሎክ½ =W wzt ÂcWÝÝ
lXNST FyL lD¶ kmDrú* kh#lT œMNT qdM BlÖ kFt¾ y`YL MN+ yçn mñ
b200(300 G‰M mñ lxND XN|ú mmgB \WnaN lmgNÆT YrÄLÝÝ

bm=ršW yXRGZÂ wR y¸\ÈcW mñ kFt¾ y`YL \+ N_r ngR ÃlWÂ yxµL
gNb! N_r MGB Yzt$M 11(12 bmè y¸f+ ßétEN ÃlW l!çN YgÆLÝÝ

äላሰS wYM :HlÖC¼XNd bölÖ½ gBS½ x©½ wzt…¼ Ãl#TN b225 G‰M lxNÄ!T ¼
FyL bqN mmgB ÃSfLULÝÝ bt=¥¶ xrNÙÁ mñ mS-T tgb! nWÝÝ
49
የወተት ፍየል መኖ ዝግጅትና አመጋገብ (የቀጠለ…)

FyL kz!H b¬C btgli#T g!z@ÃT bYbL_ t=¥¶ mñ mmgB xlÆcWÝÝ

Xý‰ý k¸Ã-”bT g!z@ k3(4œMN¬T bðT t=¥¶ mñ mS-T y\WnT

xÌÑN XNÄ!ÃÄBR b¸Ã-”bT g!z@ \Wnt$ XNÄYqNS YrÄLÝÝ

s@ትዋ k_qE bðT kt-q$ b“ላ l4 œMN¬T mmgB b_„ h#n@¬ XNÄ!ö†Â
}Ns#NM b¥^iÂ XNÄ!rU YrÄêLÝÝ
XNST FylÖC kt-q$ k3w‰T b“ላ wYM¿
lwl!D 2 ወራት s!qR MKn!Ãt$M
― ምናልባት 2 ወይም 3 ግልገሎች ሊሆኑ ስለሚችሉ በቂና ጥራት ያለዉ መኖ
ያስፈልጋቸዋል
― "ፅንስ" ወይም ግልገል የሚያድገዉ በዚህ ጊዜ ውስጥ ስለሆነ
 ታላቢ ፍየሎች በመጀመርያዎቹ ሁለት ወራት
 -#T yÈl# GLglÖC½
50
የወተት ፍየል መኖ ዝግጅትና አመጋገብ (የቀጠለ…)

የውሃ ፍላጎት
lFyL y¸\ÈcWM W` qZ”²½ Ni#HÂ lBz# g!z@ ÃLöy mçN xlbTÝÝ
y¸\ÈcW W` bqE b¸fLg#bT g!z@ y¸Ãgß#T kçn yMRT m-ÂcW
XNÄ!=MR YrÄLÝÝ

W` b!ÃNS bqN h#lT wYM îST g!z@ m\-T xlbTÝÝ

_„ MRT l¥GßT lxND k!lÖ DRö mñ 2 l!TR W` mS-T ÃSfLULÝÝ

51
 የፍየል ወተት አለባ ስርዓት

የወተት ንፅህናን መጠበቅ

በአለባ ወቅት በጣም አስፈላጊዉ ነገር አላቢዉ እጆቹን፣ የማለቢያ ቁሳቁሶችን
ንጹህ ማድረግ እንዲሁም የፍየሏን ግት በጥንቃቄ መጽዳት አለበት
የወተት ማለቢያ ስፍራ /መጠለያ
o የወተት ማለቢያ ቤት ካለባ በፊት እና በኋላ መጽዳት አለበት
o የታመሙ ሰዎች ወተት ማለብ የለባቸዉም
እጅን መታጠብ
o አለቢዉ አለባዉን ከመጀመሩ በፊት እጅን በሳሙና እና በሞቀ ዉሃ መታጠብ
እና ከተቻለም በፀረ- ተህዋሲያንም በድጋሚ ማጽዳት አለበት
o የጣት ጥፍር ተቆርጦ ንጽህናዉ የተጠበቀ መሆን አለበት 52
 የፍየል ወተት አለባ ስርዓት(የቀጠለ…)

ጡት ማጠብ
o ሁለት የተለያዩ ጨርቆችን (1ለአጠባና 1በጸረ ተህዋሲያን) በመጠቀም ከአለባ
በፊት የፍየሏ ጡትን በደንብ ማጠብ እና በጸረ ተህዋሲያን ማጽዳት ያስፈልጋል
o የመጀመርያዉን የወተት ጠብታዎችን ማስወገድ ያስፈልጋል ም/ቱም ከፍተኛ
የሆነ የባክቴርያ ክምች ስላለዉ

ወተትን በእጅ ማለብ

o ጥሩ የወተት አለባ ዘዴ የሚከናወነዉ በእጅ በመጭመቅ ይከናወናል
o የጉተታ ዘዴ ግትን እና ጡትን ስለሚጎዳ ያስወግዱ ም/ቱም ይህ ዘዴ የጡት
በሽታ/mastitis infection ያስከትላል
53
 የፍየል ወተት አለባ ስርዓት(የቀጠለ…)

በእጅ የታገዘ የወተት አስተላለብ ዘዴ

I. የአወራ ጣትና የሌባ ጣት በመጠቀም የጡቱን መነሻ ተጭነዉ ይያዙ
II. በተራቸው ወደ ታች የሚጨምቁትን የተቀሩትን ሶስት ጣቶች ይዝጉ።
III. በጡት ውስጥ ያለው ወተት ወደ ታች ሳይጎትቱ መጭመቅ
IV.ቀስ ብሎ ወደ ታች መጨፍለቅ ወተቱ እንዲወጣ ያደርገዋል። የህንኑኑ ክንዉን
በተመሳሳይ ሪትም መደጋገምና አዉራ ጣትና የሌባ ጣት ቀስለት በጡት ላይ
ቁስለት እንዳያስከትል ሙሉ እጅን መጠቀም።
V. ይህም 7 ደቂቃ ያህል ሊወስድ ይችላል፡፡ ስለዚህ ብዙ ወተት እንድታገኝ
እንድታገኝ ፈጣን መሆን አለብህ
54
 የፍየል ወተት አለባ ስርዓት(የቀጠለ…)

በፍየል ወተት አለባ ወቅት ሌሎች መደረግ ያለባቸወ ጥንቃቄዎች

o ሁልጊዜ ታላቢ ፍየልና አዉራዉ በተለያዩ መጠለያ ዉስጥ ያቆዩ ይህም በወተቱ
ዉስጥ አላሰፈላጊ ሽታ እንዳይኖር ያደርጋል
o የወተት ማለቢያና ማጠራቀሚያ ቁሳቁሶች ከተባዕቱ መጠለያ ያርቁ
o በተመሳሳይ ጊዜና በተመሳሳይ ሰዉ መታለብ ይኖርበታል
o የታለበዉን ወተት ወዲያውኑ ይለኩ እና ይመዝግቡ
o የወተት ማለቢያ ቁሳቁሶችን በሙቅ ውሃ ይጠቡ እና ወዲያውኑ ያድርቁ
o ከ ወተት አለባ በፊትና በወተት አለባ ወቅት ከፍተኛ ሽታ ያላቸዉን መኖዎች
ከመስጠት ይቆጠቡ ለምሳሌ ገፈራ፤ ተረፈ ምርቶችን
o በጎን በኩል እና በጡት አካባቢ ያለው ፀጉር በየጊዜው መከርከም እና አልአልፎ መቦረሽ
55
 የፍየል ወተት አለባ ስርዓት(የቀጠለ…)
ከወተት አለባ በኃላ
o ግልገሉ ከወተት አለባ በኋላ እንዲጠባ ሊፈቀድለት ይገባል የጡት ቦይ በትክክል ባዶ
ለማድረግ
o የወተት አለባ ከተጠናቀቀ በኋላ በ ፀረ ጀርም/Tincture of Iodine መንከር ያስፈልጋል
የጡት በሽታ/Mastitis
o በጡት በሽታ የተጠቁ ታላቢ ፍየሎች በሽታዉ ወደ ሌሎች ፍየሎች እንዳይተላለፍ
መታለብ ይኖርባቸዋል
o የጡት በሽታ የወተት ምርትን ቢያንስ በ10% ሊቀንስ ይችላል።
o ከታማሚ ፍየል በተለይም በጡት በሽታ ከታመሙ ፍየሎች የሚገኝ ወተት አይሸጥም፤
ለምግብነትም አይዉልም ይደፋል
o በጡት በሽታ የታመሙ ፍየሎችን ከለሎች መለየት እንደታከሙ ማድረግ
56
 የፍየል ወተት አለባ ስርዓት(የቀጠለ…)

የነጠፉ ፍየሎች
 ፍየሏ ተጠቅታ እርጉዝ ከሆነች በ4 -5ኛ ወር የፅንሱ ክብደት በፍጥነት
እየጨመረ ስለሚሄድ ልዩ እንክብካቤ ያስፈልጋል
 በሌሎቹ ፍየሎች እንዳትረበሽ ለማድረግ ለብቻዋ እንድት ቆይ ማድረግ
 ፍየሏ ቀስ በቀስ ወደ መንጠፍ ትሄዳለች በዘህ ጊዜም ቢሆን ወተት ይታለባል
ነገር ግን የወተት ምርተ ከቀን ወደ ቀን እየቀነሰ ይሄዳል በመጨረሻም ግት
የወተት ምርት ያቆማል

57
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት

lFyL XRƬ y¸çN ï¬ mMr_ QDm h#n@¬ãC

• drQ W¦N y¸ÃNÈFF ï¬ mçN xlbTÝÝ

• Ni#H W` y¸g"bT xkÆb!

• `Yl¾ nÍS y¸nFSbT mçN ylbTMÝÝ

• lm-là y¸mr-W ï¬ bxQ‰b!ÃW yGõ> mÊT b!ñR Y-

Q¥LÝÝ

• ï¬W lbgÖC FylÖC bqE yi/Y BR¦N y¸ÃSg" mçN xlbT

58
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት(የቀጠለ…)

• yxfR ›YnT btlY bZÂB wQT y¥Y=qYÂ W¦N bላ† ላY xlÖ

y¸ÃwRD wYM wd WS_ y¸Ã\RG mçN xlbTÝÝ

• lmÙÙÏ xmCnTÝ

• yÑqT m-NÝyxµÆb!W yxyR h#n@¬ FylÖC xmUgB lYM q_t¾ ÃLçn

t}:ñ xlWÝÝ

59
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት(የቀጠለ…)

መጠለያዉ በምን አይነት ሁኔታ መዘጋጀት አለበት?

የዝናብ የሚከላከል መሆን አለበት
በደንብ አየር ማስገባትና ማስወጣትደ የሚችል መሆን አለበት
ከቀጥታ ንፋስ ፍየሉን ሊቆርጡ ከሚችሉ ሹል ነገሮች የጸዳ መሆን
አለበት
ከተባይ እና ከተለያዩ የዱር እንስሳት የሚከላከል መሆን አለበት

60
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት(የቀጠለ…)

መጠለያ ከምን ከምን ሊሰራ የችላል

ሲጀምሩ ቤት ለመስራት ብዙ ገንዘብ ላይኖርዎት ይችላል። ነገር ግን ቤት
መኖሩ በጣም አስፈላጊ ስለሆነ የመጀመሪያውን በቀለላ በአከባቢዎ ከሚገኙ
ቁሳቁሶች በቀላሉ መስራት ይችላሉ
1. ከጭቃ ቤቶች ሊሰሩ ይችላሉ
ይህ ቤት ለመገንባት በጣም ርካሹ ነው ምክንያቱም የአገር ውስጥ ቁሳቁሶችን
ስለሚጠቀም፡- ለምሳሌ ልጥፎች፤ ጭቃ፤ የወለል ንጣፎች፤ ምስማሮች፤ ለጣሪያ
ሣር፤ ወዘተ በመጠቀም

61
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት(የቀጠለ…)

መጠለያ ከምን ከምን ሊሰራ የችላል

2. በእንጨትና በተቆራረጡ ቁሳቁሶች ሊሰራ ይችላል
ይህ ቤት ትንሽ ተጨማሪ ወጪን ያስከፍላል ግን ለረዥም ጊዜ ይቆያል
 የመስርያ ቁሳቁቹም ልጥፎች፤ ያልተቆራረጡ የጣዉላ ሳንቆች፤ ምስማሮች፤
የብረት ሽፋኖች ወይም ሣር፤ የእንጨት - ዘንጎች ወይም የጣውላ ወለል
በመጠቀም መስራት ይቻላል፡፡

62
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት(የቀጠለ…)

የፍየል መጠለያ በአግባቡ ከተሰራ

ፍየሎች ብዙ ጊዜ አይታመሙም
 ለመራባት የምትፈልጋቸው እንስሳት ብቻ መሆናቸውን ማረጋገጥ ይቻላል
 ለመመገብ በጣም ቀላል ነዉ
 የምግብ ብክነትን ይቀንሳል
 ፍየሎቹን ኃይል እንዳያባክኑ ስለሚረዳቸዉ እና የሚኘዉን የፍየል ወተት
ይጨምራል

63
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት(የቀጠለ…)

Yg#rñ ›YnèC
1. Ñl# bÑl# ZG m-lÃÝ
b@t$ bz#¶ÃW x‰T ZG GDGÄãC Yñ„¬LÝÝ
bqZ”² xµÆb!ãC tS¥¸ yb@T ›YnT nWÝÝ
b@t$ Ñl# bÑl# ZG bmçn# yb@T WS_ ÑqTN -Bö YöÃLÝÝ ym-lÃ
GNƬ w+W kFt¾ nWÝÝ
2. yðT lðt$ GDGÄ KFT yçn m-lÃÝ
b@t$ îST GDGÄãC s!ñ„T yðT lðT GDGÄ xYñrWM wYM x+R
GDGÄ Y\‰l¬LÝÝ
b@t$ kFt¾ yçn yxyR XNQS”s@Â yi/Y BR¦N Ãg¾LÝÝ
b䔬¥ xµÆb!ãC ytšl W-@¬¥ YçÂLÝÝ
64
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት(የቀጠለ…)

3. Ñl# bÑl# KFT m-lÃ

m-lÃW Ñl# bÑl# KFT nWÝÝ

bx‰t$M xQÈŠȶÃWN y¸dGû ̸ XN=èC Yñ„¬LÝÝ

m-lÃW FylÖCN kZÂB ki/Y YkላkላLÝÝ YH ym-là ›YnT böላ¥

xµÆb!ãC ybl- tS¥¸ nWÝÝ

 lhùlùM ywll# tÄÍTnT bÃÃNS byxND »T„ 5 œ.» zQzQ

¥lT xlbT

65
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት(የቀጠለ…)

የቦታ ፈጆታን መወሰን

• ሰንጠረዥ
የወለል ስፋት የመመገቢያ ቦታ ፍሳሽ
ቁመትና ርዝመት ማስወገጃ
ለአንድ በግ/ፍየል *1:10
ከነግልገሏ1.5 ሜትር ሰኩየር ተዳፋትነት
ለርጐዝ በግ /ፍየል/ 1.2ሜ2 ለአንደ ፍየል/ የጎን ስፋት
40ሣ.ሜ ቁመት 50
ግልገል ለሌላትእና ያላረገዘች
ሳ.ሜ
ፍየል/12 ሜ

ለአውራ በግ 1.5 *1.5

66
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት(የቀጠለ…)

yDRö> ytmÈÈn mñ mmgbà gNÄ

• Mmgb!à gNÄý k30(40œ.» |ÍT½ k15(25œ.» _LqTÂ

15œ.» kF¬ tdRgW Y\‰l#ÝÝ

• lGLglÖC ymmgbÃãC _LqT k10(15ú.» mçN xlbT

• mmgb!ÃãC tNqú”> XNÄ!çn# s!flGM RZm¬cWN k2(4

». Xl¥Sbl_

67
 የፍየሎች መጠለያና አዘጋጃጀት(የቀጠለ…)

Ymñ mmgb!Ã

 yDRö> mmgb!à k30(40 ú.» kF¬¿ SÍt$ k40(50 ú.»¿ kmÊT wlL
kF¬M 70 çñ mzUjT xlbTÝÝ

68
 መረጃ አያያዝ/Record keeping

መረጃ መያዝ ለምን ያስፈለገል ? ምን ዓይነት መረጃ መያዝ አለብን ?

-------------------------------------------------------------
 ፍየሎትን ትክለኛ መረጃ ለማወቅ
 የፍየሎትን ዋጋ/values እና ተጨማሪ ገቢን ከፍ ለማድረግ
 የወተት ምርትን ለመጨመር
 የተሻሻለ የዘረመል ጥቅምን እንድናገኝ ለማድረግ
 የፍየሎን አያያዝ በተገቢ መንገድ ለማሻሻል

69
 መረጃን መያዝ/Record keeping(የቀጠለ…)

መያዝ ያለባቸዉ የመረጃ ዓይነቶች

 የዉልደት/ የልደት ቀኖች
 የልደት ክብደት
 ከየትኛዉ እናት እና አባት እንደተወለዱ
 የወተት ምርት
 የሕክምና መረጃ
 እንስት ፍየል የተጠቃችበት ቀን

70
 የወተት ፍየል ጤና አጠባበቅ/Dairy Goat Health

በሽታ ምንድ ነዉ?

የአንዴ እንስሳት የሙሉ አካሉ ወይም በተናጠል የውስጡ ወይም የውጭ የአካለ
ክፍል በተለያየ ምክኒያት በመታወኩ አዘወትሮ ከሚያደርገው እንቅስቃሴ
መታገድ ማለት ነው፡፡

በየትኛውም ዓለም ጤናማ የሆኑ እንስሳትና ህብረተሰብ ሲኖሩ ለቀጣይ ዕድገት

ያለው ኢኮኖሚ የላቀ ድርሻ አላቸው፡፡

71
የወተት ፍየል ጤና አጠባበቅ(የቀጠለ…)

ዋና ዋና በሽታ ምልክቶች :-
 የሰውነት (የቆዳ)ፀጉር መቆም
የምግብ ፍሊጎት መቀነስ፣ ምግብ መብላት ማቆም
ከተፈጥሮ የሰውነት ቀዳዳዎች ፈሳሽ ማውጣት፣
ማነከስ፣ማሳል፣ የምርት መቀነስ፣ የሆድ ማበጥ
ደም የተቀላቀለበት ወተት ማለብ፣የጡት (የግት) ማበጥና መጠንከር
በአንዴ ጎን ብቻ መተኛት ማዘውተር
ከመንጋ ተነጥል መውጣትና መቆም ወ.ዘ.ተ.

72
 የወተት ፍየል ጤና አጠባበቅ(የቀጠለ…)

የበሽታ መተሊፊያ መንገድች

1. በንክኪ፡- በሽታ አምጪ ተዋሲያን በንክኪ ከታመሙት ወደጤነኞቹ የማስተላላፍ
እድላቸዉ ከፍተኛ ነዉ
2. በትንፊሽ / በአየር፡- ጀርሞች ከመተንፈሻ አካላት በሚወጣ የተበከለ አየር
አማካኝነት በሽታን ያስተላልፋሉ
3. በተበከለ ምግብና ዉሃ አማካኝነት፡- ጀርሞች እንደ ተፈጥሮአዊ ጸባያቸው በውሃና
መኖ በመቆየት በሽታን የስተሊሌፋሉ
4. በጥቂ፡- በጥቂ ወቅት በሽታ ካንዱ እንስሳ ወደ ሌላዉ ተላለፋል
5. በመዝገርና ዝንቦች አማካኝነት በሽታ ይተላለፋል
73
 የወተት ፍየል ጤና አጠባበቅ(የቀጠለ…)

የበሽታ የሚያስከትለዉ ጉዳት

እንስሳትን ይገድላል
የወተት ምርትን ይቀንሳል
እንስት ፍየል ሊይ ከተከሰተ ምርት የምትሰጥበትን ጊዜ ያርቃል
የህክምና ወጪ
በመድሃኒት ምክንያት ወተት አገልግሎት ላይ እንዳይዉል ያደርጋል::
ለህብረተሰብ ጤና ጠንቅ ሊሆን ይችሊል::

74
 የወተት ፍየል ጤና አጠባበቅ(የቀጠለ…)

የበሽታዎችን መከሊከያና መቆጣጠሪያ ዘዴዎች

የታመሙት ከጤነኞቹ በመነጠል
ማንኛውንም የሞተ እንስሳ፣ የተበከለ መኖ ወዘተ በጥልቅ ጉድጉዋድ በመቅበር ወይም
በማቃጠል ማስወገድና ከእንስሳዉ ጋር ግንኙነት ያሉዋቸውን መሳሪያዎች፣ በኬሚካል
ማምከን፤
አመርቂ የእንስሳት እርባታ ባዮሴኩሪቲ አሠራርን ማስረጽና መተግበር
 የመከሊከያ ክትባትና ተላላፊ የበሽታ አይነቶች ወቅቱን የጠበቀ ክትባት እንዲወስዱ ማድረግ
ለዉስጥ ጥገኞች ወቅቱን የጠበቀ መከላከያ ህክምና መስጠት
ለዉጪ ጠገኞች የመድኃኒት ሪጪት ማድረግ
በቂ የተመጣጠነ መኖ እንዲመገቡ ማድረግ::

75
 የወተት ፍየል ጤና አጠባበቅ(የቀጠለ…)

ሥነ-ህይወታዊ ደህንነት /Biosecurity

ሥነ ህይወታዊ ደህንነት ማለት እንስሳቶችን በበሽታ እንዳይያዙ ለመከላከል የሚወሰዱ
አስፈላጊ እርምጃዎች ናቸው፡፡
እነዚህ እርምጃዎች በዓለም አቀፍ ደረጃ የሚተገበሩና በማንኛውም ጊዜ ሊተገበሩ
የሚገባቸው ስራዎች ናቸው፡፡
5 ዋነኛ የሥነ-ህይወት ደህንነት አጠባበቅ ሂደቶችን ይከተሉ፡-
1. የታመመውን ከጤነኛ መለየት!
2. የመጫሚያ ንጽህና መጠበቅ፣
3. የማይታወቅ ሰው ወደ እንስሳቱ እንዲጠጋ አለማድረግና፣
4. መገልገያ ቁሳቁሶችንና ንጽህና ማረጋገጥ፡፡
5. በማንኛውም የሥራ እንቅስቃሴ ከጤነኛ እንስሳት ጀምረው ወደ ታማሚው በመሄድ
ሁልጊዜ ከላይ የተጠቀሱትን ህጎች ተግባራዊ ማድረግ ያስፈልጋል፡፡
76
77
78
79
80
Exercise #3: When adding text to a picture, type directly into
objects instead of adding a text box on top of an object

Wrong way Right way

• The Ministry of Agriculture (MoA), together with the

Ethiopian Agricultural Transformation Agency (ATA)
and the Regional Bureaus of Agriculture (RBoA) have
taken on the initiative of implementing a large-scale
institutional survey across Amhara, Oromia,
SNNPR, and Tigray.

• The objective is to better understand the provision of

services to small holder farmers and the operating
capacity of woredas and kebeles. These data will
serve as the foundation for national and regional
planning of agricultural activities and investments.

Simply select the box and begin typing

81
Exercise #4: Use wrap text in shape feature to fit the text
inside the shapes

Release Sesame Strategy and provide coordination support for the implementation of interventions

• The Ministry of Agriculture (MoA), together with the Ethiopian Agricultural Transformation Ag

• The objective is to better understand the provision of services to small holder farmers and

82
Exercise #5: Use alignment tools to align the following boxes

Align center Distribute vertically

Align middle Distribute horizontally

83
Exercise #6: Group, reduce the size of the objects, and the
drag to the right of the slide

Monday Tuesday

Saturday
Wednesday

Friday Thursday

84
Exercise #7: Apply the formatting of the first shape to the
rest of the shapes in the same line

Test Test Test Test

• Test Test Test Test

• Test Test Test Test

85
Exercise #8: Create an organization chart using connectors

86
Exercise #9: Create a table using the data below

TUESDAY, Oct 15:

• Group 1 – Intro to PPT: 8:00 to 10:00 (Trainer: Abel)
• Group 1 – Slide Design: 10:00 to 12:am (Trainer: Zeweter)
• Group 2 – Intro to PPT: 13:00 to 15:00 (Trainer: Mussie and Meron)
• Group 2 – Slide Design: 15:00 to 17:00 (Trainer: Lidia)

87