1

LNDIMET MASOVIKE, TRIAZHIMI I T

LNDUARVE, NDIHMA PAR
Prof. Assoc. Avdyl Krasniqi
QKUK, Klinika e kirurgjis
2
DEFINIMI I FATKEQSIVE MASOVIKE

FATKEQSI Q SHKAKTOJN SHKATRRIME MASOVIKE T CILAT NUK
MUND T KONTROLLOHEN NGA QEVERIT LOKALE

Menaxhimi i suksesshm i FATKEQSIVE masovike ka pr qllim q
t ofroj ndihmn mjeksore atyre q kan m s shumti nevoj pr
ndihm dhe gjithashtu t mos ofroj ndihm atyre q nuk kan
shans pr t mbijetuar (Moribund).
Ky qllim arrihet prmes triazhimit t mir.
3
KLASIFIKIMI I FATKEQSIVE
NATYRALE
Termetet (Haiti)
Vrshimet
Rrshqitja e toks
Cunamet
Stuhit (Hurricans)
T SHKAKTUARA NGA
NJERIU
Luftrat
Terroriste, Qendra tregtare
botrore (NY) e shkatrruar
nga aeroplani
Luftrat n vendet Arabe
Armt e shkatrrimit n mas
Luftat kimike
4
CUNAMET
(TERMETET)
5
PROBLEMET MJEKSORE TEK LNDIMET MASOVIKE
Faza fillestare
Minutat e par pas fatkeqsis
karakterizohen me mortalitet t
lart t shkaktuar nga lndimet e
rnda inkompatibile me jetn nga
shkatrrimi i objekteve, asfiksioni
nga mbetja n grmadha.
Faza dyt
Ort e para pas akcidentit
karakterizohen me menaxhimin e
hershm t traums, ATLS (MJAT) -
Advanced Trauma Life Support
Ndihma par, transporti, spitali
lokal:
Triazha, Reanimimi, Stabilizimi,
kontrolli i gjakderdhjes, imobilizimi,
trajtimi definitiv
6
Faza tret: Ditt Javt Muajt
Parandalimi dhe trajtimi;
Komplikimeve septike
Insuficiencs multiorganike
Kirurgjia rekonstruktive
Mbshtetja psikologjike dhe
psikiatrike post traumatike


7
EFEKTET E FATKEQSIVE N FAZN AKUTE
T vdekur dhe t lnduar

Shkatrrimet masovike t ndrtesave
dhe komunitetit

Shkatrrimi i sistemit t komunikimit;
telefoni, radio

Shkatrrimi i urave dhe linjave
transportuese

Dmtimi furnizimit me ushqim dhe
furnizim me uj t pijshm,
kontaminimi ujit

Uria dhe varfria

Efekti psikologjik pastraumatik


8
9
FAKTET E OBSH-s LIDHUR ME FATKEQSIT
N 20 vitet e fundit

Kan marrur m shum se 3 milion jetra njerzore

Jan dmtuar m shum se 800 milion njerz

Dmtimet e pasuris n vler mbi 500 miliard US
dollar
10
DEFINICIONI I TRIAZHIMIT
Nga fjala Frengjishte trier = klasifikim, zgjedhje;
Anglisht; TRIAGE

1. Klasifikimi, radhitja e pacientve tek lndimet
masovike, posarisht n fushbetej apo fatkeqsi t
mdha, sipas sistemit t prioriteteve t dizajnuar dhe te
miratuar nga trupat profesionale, me qllim t arritjes s
numrit m t madh t mbijetuarve;

2. Klasifikimi sipas urgjencs dhe nevojs s tyre pr
kujdes shndetsor
11
Triazhimi i pacientve sht proces i klasifikimit
t tyre sipas tipit t urgjencs s trajtimit ku
Pacienti adekuat radhitt n
Vendin adekuat dhe n
Kohn adekuate ku do ti ofrohet
Ndihma mjeksore adekuate

12
KATEGORIT E TRIAZHS
Jo t FATKEQSIT (Non disaster) Triazha n
spitale (Triazha Qendrat Emergjente):

Pr t ofruar kujdesin shndetsor m t mir tek secili pacient
i veant

Lndimet masovike (disaster) TD, TF:

Pr t ofruar kujdesin shndetsor sa m efektiv pr
numrin m t madh t pacientve
13
QLLIMI TEK NON DISASTER apo TRIAZHA N
REPARTET E EMERGJENCS
T identifikohen pacientt q kan nevoj pr
kujdes shndetsor t menjihershm;

T prcaktohet reparti prkats pr trajtim

T mundsohet prkujdesja dhe rrjedha e rregullt
e vals s pacientve pa shkaktuar tensione t
panevojshme
14
TIPET E SISTEMIT T TRIAZHS TEK FATKEQSIT
Tipet e triazhimit:
I Drejtoria trafikut
II Vendi i caktuar (Spot check)
III Gjithprfshirse
Ekipi triazhimit

Lideri i ekipit: Koordinues

Udhheqsi i triazhimit klinik

Infermieri kryesor, kryemotra: shef i organizimit

Grupet e infermiereve
Grupet e prcjelljes mjeksore
16
Sistemi S.T.A.R.T.
Simple Triage And Rapid Treatment
(Triazha e Thjesht Dhe Trajtim i Shpejt)
Mundson:
Depertimin e shpejt deri tek trajtimi definitiv
Shrbime m t mira pr shumicn e njerzve (Rregulli
parsor etik i triazhimit tek FATKEQSIT)
17
VLERSIMI R. P. M.
S.T.A.R.T. sht i bazuar n vlersimin:
R =Respiracioni (> 15 dhe <45/min)

P= Pulsi, Mbushja kapilare (Perfuzioni)/mbushja
kapilareve brenda 2 sekondash

M= Mental status (Statusi mental)
18
TRAJTIMI URGJENT GJAT TRIAZHIMIT
sht i kufizuar n:
Lirimi i rrugve t frymmarrjes

Ndalja e gjakderdhjeve

Ngritje e ekstremiteteve (kontrolli shokut)

19
NIVELET E TRIAZHS*
1. Reanimimi
2. Emergjent
3. urgjent
4. m pak urgjent
5. Jo urgjent


*Shkallzimi Kanadez i niveleve t triazhs

Kategorit e triazhimit sipas Kryqit t Kuq
ndrkombtar
I. Plagt serioze: reanimimi dhe kirurgjia e
menjihershme

II. Prioriteti dytsor: nevojitet trajtimi kirurgjik
por mund t pritet

III. Plagt siprfaqsore: trajtimi ambulantor

IV. Plagt e renda: trajtimi mbshtets
21
Niveli 1: REANIMACIONI Jeta n rrezik
Vlersimi nga ana e infermierit dhe mjekut MENJIHER
Gjendjet:
Ndalja e zemrs dhe frymmarrjes (Cardiac et
respiratory arrest)

Traumat e rnda

Konvulzionet aktive

Shock-u
Status asthmatic












22
Niveli 2: EMERGJENT- Rrezik potencial pr jet,
funksionin, ekstremitetin
Vlersimi infermierit menjiher, mjekut <15 min.
Gjendjet:
Niveli i vetdijs e ndryshuar, vetdija e dobsuar
Distresi i rnd respirator
Dhimbja e gjoksit dhe dyshimi n smundje t
zemrs
Shenjat e mbidozimit (Overdose)
Dhimbja e fort abdominale
Gjakderdhjet GI/shenjat vitale?
Ekspozimi kimik i syve

23
NIVELI 3.: URGJENT Distres i theksuar
Infermieri <20 min, mjeku <30 min.
GJENDJET:
Lndimet e koks pa rregullim t vetdijs por me
vjellje

Distres i moderuar respirator

Gjakderdhjet GI jo aktive/shenjat vitale stabile

Psykozat akute
24
Niveli 4.: M pak urgjent - rregullim mesatar ose
i leht
Infermieri <1h, mjeku <1h
Gjendjet:
Lndimet e koks pa rregullim t vetdijs,
pa vjellje
Dhimbje gjoksi, nuk dyshohet n smundje
zemre, jo distres respirator
Depresion pa perpjekje suicidale
25
Niveli 5: JO URGJENT
Vlersimi infermierit dhe mjekut <2h
Gjendjet:

Traumat e vogla

Fyti i pezmatuar/skuqje, temperatura <39
26
KATEGORIA MORIBUND
Lndime t rnda pa shansa pr t mbijetuar
lndimet
27
Ndihma e par sht shkathtsi e dhnjes s
ndihms urgjente n vendin e akcidentit, bazuar n
parimet e pranuara t mjeksis, me mjetet dhe
materialin q ka qlluar n disponim n at koh.
sht metod e aprovuar e trajtimit t rastit
urgjent para se ai t merret nn prkujdesje t
mjekut.


The fate of the wounded rests in the hands
of the ones who apply the first dressing.
Nicholas Senn (1898) (49th President of the
American Medical Association)
28
29
QLLIMI I NDIHMS S PAR
Trajtimi adekuat i rastit urgjent me qllim t:
Mbajtjes s jets;
Parandalimit t prkeqsimit t gjendjes s saj;
Promovimit t shrimit n fazn e cila mund t
jet periudha m kritike.

30
Parimet e ndihms s par n vend t
ngjarjes
Qllimet kryesore

Stabilizimi, jo shrimi