ADVANCED TRAUMA LIFE

SUPPORT
 Trauma
• Epidemiologjia
– Shkaktari kryesor i vdekjeve ne mes te qytetareve
ne kater dekadat e para
– 150,000 vdekje ne vit ne SHBA
– 3 here me shume invaliditet se vdekshmeri
– $400 billion ne vjet

2
Çka është ATLS?

3
 Koncepti i ATLS
• Trajto rrezikun me te madh per jeten, se pari
• Mungesa e diagnozes definitive nuk guxon te
vonoje ndermarrjene nje trajtimit te
nevojshem
• Anamneza e detajizuar nuk eshte krejt e
rendesishme per ta filluar evaluimit
• Qasja “ABCDE”

4
 Vleresimi dhe menaxhimi fillestar
• Nje sistem efektiv i traumes kerkon punen ne
ekip te sherbimeve emergjente, mjekesise
urgjente, kirurgjise se traumes dhe
subspecialisteve te kirurgjise
• Detyrat në ekipë:
– Udheheqesi (kapiteni) i ekipes
– Intervencionalistet
– Infermieret
– Regjistruesi
5
 Vleresimi primar
ABCDE-ja e kujdesit per traumen
– A Rruget e frymes dhe mbrojtja e vertebrave
cervikale (Airway and C-spine protection)
– B Frymemarrja dhe ventilimi (Breathing and
ventilation)
– C Qarkullimi i gjakut dhe kontrolla e gjakderdhjes
(Circulation with hemorrhage control)
– D Deficiti neurologjik (Disability/Neurologic
status)
– E Ekspozicioni/kontrolli i ambientit
(Exposure/Environmental control)

6
 A- Airway
• Vlereso kalueshmerine e rrugeve te
frymemarrjes
– A flet pacienti?
– Kontrollo per prezence te trupave te huaj
– Kontrollo per stridor, ngjizje te zerit, gurgullim, enExamine for
stridor, hoarseness, gurgling, sekret ose gjak te grumbulluar
• Paragjyko lendim te vertebrave cervikale te
pacientet me politraume
– Klinikisht dhe me radiografi
– Qaforen mbaje te cdo i semure qe nuk mund te komunikoje

7
Manipulimet me rruget e frymemarrjes

• Oksigjeni suplementar
• Sukcioni
• Ngritja e mjekres/shtypja e nofulles
• Airway Oral/nasal
• Sigurimi definitiv i rrugeve te frymemarrjes
– RSI per pacientet e agjiturar dhe me imobilizim te
vertebrave cervikale
– ETI per pacientet ne kome (GCS<8)

8
Manipulimet me rruget e frymemarrjes

9
Rruget e frymemarrjes?

10
 B - Frymemarrja
• Rruget e hapura te frymemarrjes nuk jane
garancion se pacienti eshte mjaftueshem i
ventiluar
• Inspekto, palpo dhe auskulto
– Trahea e devijuar, krepitusi, flail chest, plaga
thithese e kraherorit, mungesa e zhurmave te
frymemarrjes
• Radiografia per vleresimin e fushave
pulmonare
11
Flail Chest

12
Emfizema subkutane

13
 Manipulimet me frymemarrjen
• Ventilim me me 100% oksigjen
• Dekompresioni me gjilpere i pneumotoraksit
tenziv
• Vendosja e drenave torakale per pneumotoraks
dhe hemotoraks
• Gareza okluzive per plage “thithese” te kraherorit
• Nese pacienti eshte i intubuar, vleresimi i pozites
se tubusit endotrakeal

14
Dekompresioni me gjilpere dhe dreni torakal

15
 C- Circulation
• Çdo pacient hipotensiv duhet te paragykohet
se eshte ne shok hemorragjik
• Vleresimi shpejte i statusit hemodinamik
– Vetedija
– Ngjyra e lekures
– Pulset ne kater ekstremitete
– Shtypja e gjakut dhe kualiteti i pulsit

16
 Manipulimet me qarkullimin e gjakut
• Monitorimi i zemres
• Ushtrim i shtypjes ne vendet e gjakderdhjes se jashtme
• Vendosja e vijave intravenoze
– 2 vija me kanula te medha intravenoze
– Vija qendrore po qe e nevojshme
• Dekompresion i tampondes kardiake ne rast nevoje
• Kompensimi i vellimit
– Gjaku ne gatishmeri ne rast te nevojes
– Infuzione
– Katetri Foley per ta percjelle reanimimin

17
Manipulimet me qarkullimin e gjakut

18
Manipulimet me qarkullimin e gjakut

19
 D- Disability (Deficiti neurologjik)
• Ekzaminimi i shpejte neurologjik
– Niveli i vetedijes
– Madhesia e pupillave dhe reaksioni i tyre
– Funksioni motorik
– GCS
• Perdoret per te determinuar seriozitetin e lendimit
• Orientues per urgjencen e CT dhe monitorim

20
 GCS
SYTË VERBAL MOTOR
Spontane 4 I orientuar 5 Bashkepunon 6
Ne thirrje 3 Konfuz 4 Lokalizon 5
Ne dhimbje 2 Fjale 3 Fleksion 4
Pa reaksion 1 Zhurma 2 Dekortikim 3
Nu ka 1 Decerebrim 2
Nuk ka 1

21
 Manipulime ne lidhje me deficitet
neurologjike
• Lendimi i kordit spinal
– Dozat e larta te kortikosteroideve ne 8ore te para
• ICP monitorim- konsulta e neurokirurgut
• ICP i rritur
– Ngrit koken e shtratit
– Manitol
– Hyperventilim
– Dekompresion emergjent

22
Manipulime ne lidhje me deficitet
neurologjike

23
 E- Ekspozicioni
• Zhveshje e plote e pacientit
• Rrotulloje per ta pare shpinen
• Mate temperaturen rektale
• Batanije te ngrohta/pajisje per ngrohje per ta
parandaluar hipotermine.

24
Gjithmone kontrollo shpinen

25
 Vlerësimi sekondar
• AMPLE historia
– Allergies (alergjite), medications (barnat), Past
Medical Hystori (Semundjet meparshme), last meal
(ushqimi i fundit), events (ndodhite)
• Ekzaminimi fizikal nga koka deri te gishterinjte e
shoputes, perfshire ekzaminimin rektal
• Vleresimi kohe pas koha i shenjave vitale
• Ekzaminimet
• RTG, laboratori, CT ne rast nevoje, FAST UZ
26
 Mjetet diagnostike
• Laboratori standard
– CBC, K, Cr, PTT, Utox, EtOH, ABG
• Rentgenat standard
– CXR, pelvis, lateral C-spine (traditionally)
• CT/FAST scans
• Pacienti te monitorihet ne radiologji
• Pacienti shkon ne radiologji vetem nese eshte
stabil
27
 FAST Exam
• Focused Abdominal Scanning in Trauma
• 4 pamje: Kardiak, Kuadranti i siperm i djathte,
Kuadranti i siperm i majte, suprapubik
• Qellimi: Vleresimi per leng te lire

See normal
Liver and kidney

Free fluid in Morrison's

Pouch between liver and
kidney 28
• momor

Morrison’s pouch

29
Ta marrim nje shembull

30