Fakulteti i Infermierisë së përgjitshme

Lënda:Infermieria Rehabilituese

Prof: Edona Haxhija

REHABILTIMI TEK SËMUNDJET TRAUMATIKE.
 OBJEKTIVAT
 Të mësojmë teknikat themelore të trajtimit dhe kujdesit emergjent
brenda orës së parë (më kritike), pas ardhjes së një pacienti në spital
 Shkathtësitë themelore të ringjalljes së urgjencës:

- Hapni dhe mirëmbani rrugët ajrore

- kryejnë procedurat e shpëtimit të jetës
- menaxhoni hemoragjinë aktive
- vendosni linja intravenoze
- mësoni menaxhimin e shokut
GJASHTË FAZAT E MENAXHIMIT TË
KUJDESIT NË TRAUMA
 QËLLIMET E MENAXHIMIT
Ekzaminimin parësor
 Kontrolloni, diagnostikoni, trajtoni lëndimet kërcënuese
për jetën, sapo ato të diagnostikohen.
 Përdorni një trajtim sa më të thjeshtë të mundshëm për të
stabilizuar gjendjen e pacientit.

Ekzaminimin dytësor
 Kryeni një ekzaminim të plotë dhe të hollësishëm të
pacientit për të siguruar që lëndimet e tjera të mos jenë
prezente dhe të mos i keni humbur.
 MENAXHIMI I KUJDESIT NË TRAUMA

•Filloni ringjalljen në të njëjtën kohë kur bëni vlerësimin parësor.

•Mos filloni vlerësimin sekondar deri në përfundimin e ndërhyrjes
fillestare.
•Rivlerësoni vazhdimisht pacientin për përgjigje ndaj trajtimit;
nëse gjendja përkeqësohet, rivlerësoni ABC.
 MENAXHIMI I KUJDESIT NË TRAUMA

•Mos filloni trajtim përfundimtar derisa të përfundojë vlerësimi

sekondar, përveç nëse kërkohet si masë e shpëtimit të jetës.
•Kur trajtimi përfundimtar nuk është i disponueshëm,duhet të keni
një plan për transferimin e sigurt të pacientit në një qendër tjetër
 TRAUMAT E MËDHA
Shkaktari i traumës:
 Incidente rrugore,

 Rënie nga lartësia,

 Lëndime sportive

 Akte dhune.

Manifistimet fizike:
 Bllokim të rrugëve ajrore ose detresi respirator

 Presioni i gjakut <100 mmHg

 Shkalla e Komës së Glasgoë <13/15

 Lëndimi depërtues

 Më shumë se 1 zonë e dëmtuar

Bëni një vlerësim të plotë parësor dhe sekondar të çdo pacienti që

është i dëmtuar, veçanërisht nëse trauma është e madhe.
 FAZA I-TRIAZHIMI
Trajtimi/triazhimi: klasifikimi dhe trajtimi i pacientëve sipas përparësisë;
identifikoni, trajtoni së pari pacientët me kushte kërcënuese për jetën.
Prioriteti mund të përcaktohet nga:
- Nevoja mjekësore
- Shkathtësia/aftësia e personelit
- Pajisjet e disponueshme
Shenjat vitale
• Shkalla e pulsit
• Presioni i gjakut
• Shkalla e frymëmarrjes
• SaO2
• Temperatura
• AVPU (vigjilenca,verbale, dhimbje ose nuk reagon)
• Prodhimi i urinës
 FAZA II: VLERSIMI PRIMAR
 A-Air- rrugë të lira respiratore
 B-Breath-frymëmarrje

 C-Cor-qarkullim

 D-Disability-statusi neurologjik

 E-Exposure-ekspozoni pacientin

Qëllimi është të identifikoni dhe trajtoni dëmtimet kërcënuese për

jetën:
 Pengimi i rrugëve ajrore

 Vështirësi në frymëmarrje

 Hemorragji e rëndë e jashtme ose e brendshme

 AIRWAY-RRUGET E AJRIT
Gjithmonë vlerësoni rrugët e ajrit
-Bisedoni me pacientin.
-Një pacient që flet lirshëm dhe qartë ka një rrugë të hapur ajrore.
• Shikoni dhe dëgjoni për shenja pengimi
- Gërhitje ose gurgullimë
- Stridor ose frymëmarrje e zhurmshme
- Trup i huaj ose të vjella në gojë
• Nëse pengohet rruga ajrore, hapni rrugët e ajrit dhe pastroni
obstruksionin.
 TEKNIKA PËR HAPJEN E RRUGËVE
 Poziciononi pacientin në sipërfaqe të fortë.
 Kthe kokën sa më shumë prapa në ekstension.

 Ngrini mjekrën për të hapur rrugën e ajrit

 Shpëtuesi vendos njërën dorë(të djathtën) nën qafën e të sëmurit dhe

e ngre atë,kurse dorën tjetër(të majtën) e vendos mbi ballë dhe e
shtyn kokën prapa.
 Kjo bën që qafa të kalojë në ekstension dhe gjuha të ngrihet.

 Gjithashtu shtyjmë nga përpara nofullën e poshtme,bëjmë një

subluksacion të artikulacionit të mandibulës duke manipuluar në në
proçesin stiloid ose duke tërhequr nga zona submentale.
 Kur pacienti ka trupntë huaj në rrugët e frymëmarrjes, atëhere ai
duhet hequr
 E kthejmë pacientin në pozicionin lateral në krah dhe vendosim
gjurin tonë mes dy shpatullave dhe ushttrojmë forcë.
 Hapim gojën e pacientit dhe fusim gishtin e mesit dhe atë tregues
deri në fund në rrënjën e gjuhës dhe nxjerrim protezat apo trupat e
huaj.
 Kur trupi i huaj është më poshtë atëherë godasim me grusht mes
shpatullave.
 Kur i sëmuri është në këmbë dhe ka të ruajtur refleksin e kollës e
lëmë të kollitet.
 Në momentin që ky refleks nuk është i pranishëm atëherë e
përfshijmë me dy duar nga prapa,poshtë sternumit,koka përkulet
para dhe shtrëngohet me duart fort nga vehtja.
 Kur kjo manovër dështon atëherë bëhet trakeotomi në nivelin e
kartilagos krikotiroide dhe vendosim një kanjulë.
 AIRWAY METODAT
Rruga ajrore orofaringeale-Përdoret nëse pacienti është pa vetëdije.
Rrugë ajrore nazofaringeale- Më mirë tolerohet nëse pacienti është gjysëm i
vetëdijshëm.
Para se të provoni intubimin, përgjigja e këtyre pyetjeve duhet të jetë PO:
A ka ndonjë tregues?
- Mosarritja ose mbrojtja e rrugës ajrore (rreziku i aspirimit) ose
- Dështimi i oksigjenimit ose ventilimit ose
- Dështimi i afërt i rrugëve të ajrit (dëmtimi i mbytjes, angioedema)
A keni pajisje pune?
- Laringoskopi funksionues me dritë pune
- Madhësia e përshtatshme e tubit endotracheal
- maskë qese-valvulare
- Burimi i oksigjenit që punon
- Thithje
A keni një plan pas intubimit?
- A është i disponueshëm një ventilator mekanik? (përveç nëse vetëm nevoja afatshkurtër)
- A janë ilaçet qetësuese të disponueshme?
 BREATH-FILO RESPIRACIONIN
Vlerësoni ventilimin - A është pacienti në detres respirator?
 Shiko për cianozën, plagët, deformimet, ekimozën, amplituda,
lëvizje paradoksale
 Ndjeshmëria- Zona të dhimbshme, lëvizje anormale

 Perkusioni- Dendësia

 Auskultacioni- Tinguj të zvogëluar të frymëmarrjes

 BREATHING-FRYMEMARRJA
 Gojë-gojë: Infermieri/Ndihmësi përdor dorën që e vendos prapa
qafës se semurit per te mbajtur koken ne hiperekstension.Ai
shtrengon 2 vrimat e hundes me gishtin e madh dhe tregues te
dores tjeter qe vazhdon ne te njejten kohe te ushtroje presion mbi
ballë.Hapim gjeresisht gojen dhe merr fryme thelle dhe vendosim
gojen tone mbi gojen e te semurit dhe fryjme ajer ne te.Pastaj
terhiqemi (ne menyre pasive) per te lejuar daljen e ajrit.
Reanimatori/dhenesi i ndihmes sigurohet se frymemarrja eshte e
mjaftueshme kur sheh gjoksin e te semurit qe ngrihet e ulet,ndjen
ne rruget e frymemarrjes rezistencen e mushkerive kur fryn ne
to,ndjen daljen e ajrit.Manovra fillestare e frymemarrjes perbehet
nga 2 frymemarrje te shpejta dhe te plota.
 BREATHING-FRYMEMARRJA
 Gojë-hundë: Realizohet kur eshte e pamundur te hapet goja e te
semurit apo ka shformim te gojes nga trauma.Reanimatori mban
koken e te semurit te kthyer nga prapa, duke vendosur njeren dore
mbi balle ndersa dora tjeter ngre nofullen e poshtme qe goja te
jete e mbyllur plotesisht. Me pas vendosen buzet rreth hundes se
te semurit dhe fryhet ajri ne to, me pas reanimatori heq gojen dhe
lejohet te dale ne menyre pasive ajri. Gjate frymemarrjes
artificilae mund te shkaktohet nje fryerje stomaku qe con ne
pakesim te vellimit te mushkerive nga nngritja e diafragmes.Kjo
duhet eleminuar duke shtypur me lehtesi mbi stomak dhe i semuri
duhet kthyer anash qe te mos aspirohet permbajtje gastrike.
 CIRCULATION-QARKULLIMI I GJAKUT
Vlerësoni qarkullimin
Shenjat e hipoperfuzionit
- Konfuzion, letargji ose axhitim
- ekstreme të zbehta ose të ftohta
- Pulset radiale dhe femorale të dobëta ose mungojnë
- Takikardia
- Hipotensioni
Kontrolloni barkun për butësi
Vlerësoni me kujdes stabilitetin e legenit
 GJAKUT
Ndalimi i zemres zbulohet nga mungesa e pulsit ne arteriet e medha
(carotide,femorale). Kur mungon pulsi fillohet qarkullimi artificial duke
bere masazhin kardiak te jashtem.Masazhi i jashtem kardiak duhet
gjithmone te shoqerohet me frymemarrjen artificiale qe te behet
oksigjenimi i mjaftueshem i gjakut.
Teknika e reanimimit COR-PULMONE: Trupi i te semurit vendoset
ne pozicionin horizontal ne nje siperfaqe te forte. Dora e reanimatorit
/dhenesit se ndihmes vendoset mes 1/3 poshtme dhe 2/3 e siperme te
sternumit. Mbi doren e majte vendoset dora e djathte. Duhen mbajtur
krahet shtrire dhe ushtrojme presion vertikalisht(4-5cm).Shtypjet duhen
bere te rregullta dhe te panderprera me nje interval fiks.Kur masazhi
behet vetem(metoda reanimuese me nje ndihmes) dhe duhet te kombinohet
me respiracionin duhet qe reanimatori te filloje me 2 insuflime pastaj te
vazhdoje me kompresione kardiake (ritmi 2:30) pastaj te beje 2 insuflime
dhe 30 masazhe.
 Metoda reanimuese me 2 ndihmesa:Njeri ben insuflimin tjetri ben masazhin.
Ato kordinojne punen ne menyre qe 2 insuflime ndiqen me 30 masazhe
kardiake pra me ritem (2:30). E rendesishme eshte qe procedura te mos
nderpritet me shume se 5-6 sekonda.Gjate reanimacionit duhet vertetuar here
pas here efikasiteti i tij duke pare refleksin pupilar qe eshte treguesi me i mire
i furnizimit te trurit me gjak te oksigjenuar.Ngushtimi i pupilave ne drite
tregon se truri merr gjak dhe O2 ne sasi te mjaftueshme.Pupilat e zgjeruara
por qe vazhdojne te kunderveprojne jane me pak shqetsuese,ndersa pupilat
vazhdimisht te zgjeruara qe nuk reagojne ndaj drites ,tregojne se lezioni i
trurit eshte shume i rende. Shenja te tjera te efektivitetit te reanimacionit jane
dhe refleksi palpebral,tkurrjet muskulare,shtrengimi i nofullave.
 Goditja me grusht ne gjoks: Mund te ndihmoje per te rifilluar qarkullimin
ne rastet e asistolise nga blloku Atrio-Ventrikular dhe mund te ndaloje nje
takikardi apo fibrilacion ventrikular te fresket.Behet ne minuten e pare te
ndalimit te zemres.Goditet nje here me grusht ne pjesen e mesme te
sternumit nga lartesia 20-30 cm dhe nese nuk ka pergjigje fillohet menjehere
reanimacioni Cor-Pulmone.
 QARKULLIMI-SHOKU HEMORAGJIK
Sasi të mëdha gjaku mund të fshihen në kraharor, në bark, zgavrat e
legenit, ose në frakturat e boshtit të femurit.
Për të ulur hemoragjinë:
• Aplikoni presion te plagët e jashtme
• Aplikoni splint në frakturën e mundshme të femurit
• Aplikoni lidhësin e legenit në frakturën e mundshme të legenit
Nëse pacientët janë shtatëzënë, ajo nuk duhet të jetë në shpinë,
vendoseni në anën e saj të majtë.
Transfuzion gjaku në varësi të grupit gjakut.
 QARKULLIMI
Merrni dy kateterë të mëdhenj IV
Nëse BP sistolike <90 mmHg ose puls> 110 bpm
• Jepni 500 ml bolus të Laktatit të Ringerit ose NS
• Mbaji pacientët në ambient të ngrohtë
• Rivlerësoni shënjat vitale
• Nëse akoma ështënë gjëndje hipotensive pas 2L kristaloidesh,
jepni transfuzionin e gjakut.
 NDALIMI I HEMORAGJISË

Aplikoni presion të drejtpërdrejtë në plagë,pastaj vendosni

bandazhet e kompresionit.
Aplikoni vetëm presion të mjaftueshëm për të ndaluar gjakderdhjen.
Vetëm nëse gjakderdhja është kërcënuese për jetën dhe nuk mund
të kontrollohet, aplikoni një “turniquet”(një pajisje për të ndaluar
rrjedhën e gjakut nëpër një venë ose arterie, zakonisht duke
kompresuar një gjymtyrë me një kordon ose një fashë të ngushtë).
Transferoni urgjentisht!
 DISABILITY-STATUSI NEUROLOGJIK
Kontrollimi i dëmtimit neurologjik: pjesë thelbësore e
vlerësimit parësor.
Ekzaminimi i shkurtuar neurologjik:
- ALERT-vigjilenca
- VERBAL - i përgjegjshëm ndaj stimulit verbal
- PAIN - i përgjegjshëm ndaj stimulit të dhimbshëm
- UNRESPONSIVE-nuk reagon
 
GLASGOW COMA SCORE

Sytë + përgjigje verbal + përgjigjet motor = GCS

- Lëndim i rëndë i kokës: GCS 8 ose më pak
- Lëndimi i moderuar i kokës: GCS 9-12
- Lëndim i butë i kokës: GCS 13-15

GCS duhet të përsëritet dhe regjistrohet shpesh.

Është mënyra më e mirë për të përcaktuar
përkeqësimin.
 DËMTIMET E KOKËS
- Pupilat e dilatuara mund të tregojnë rritje të presionit intrakranial
- Shmangni qetësuesit ose analgjezikët sepse ndikojnë në
ekzaminimet neurologjike, zvogëlon frymëmarrjen (rritja
CO2 shkakton rritje të presionit intrakranial)
- Bradycardia, hipertensioni mund të tregojnë kushte
përkeqësimi.
 
EXPOSURE-ZHVISHE PACIENTIN

 Hiqni të gjitha rrobat e pacientit

 Kontrolloni të gjithë pacientin

 Para dhe mbrapa; rrokulliset me kujdes

 Mos lejoni që pacienti të ftohet (sidomos fëmijët)

 IMAZHERIA

X-Rreze
- Kraharori
- Pelvis
- Shpina e qafës së mitrës

Ultratingull
- Skanimi i shpejtë
 FAZA III: VLERËSIMI SEKONDAR
Testimi i kokës
- Skalp, sy, veshë
- Indet e buta
Testimi i qafës
- Lëndimet depërtuese
- ënjtje ose krep
Testimi neurologjik
- Rezultati i Komës së Glasgoë
- Ekzaminimi i motorit
- Ekzaminimi ndijor
- Reflekset
Testimi i kraharorit
- Klavikulat, brinjët
- Frymë, tingëllon zemra
Testimi i barkut
- Lëndimi depërtues
-Lëndimi i hapur:tub nasogastrik
Testimi rektal
- Kateteri urinar
Pelvis dhe Gjymtyrët
- Fraktura
- Pulset
- Gërryerjet, ekimoza
 RIVLERSIMI

 Gjithmonë kryeni një vlerësim parësor të ABCDE nëse pacienti

përkeqësohet

Shenjat e ringjalljes adekuate

 Ngadalësimi i takikardisë

 Prodhimi i urinës normalizohet

 Presioni i gjakut rritet

 MONITORIMI
• Monitorimi i EKG nëse është i disponueshëm
• Oksimetri i pulsit
-Pajisja më e përdorur gjerësisht e monitorimit
fiziologjik,oksigjenimi
- Veçanërisht e dobishme në anestezi, ICU
- E thjeshtë për t’u përdorur
-Duhet të jetë standardi minimal i monitorimit në çdo
proçedurë kirurgjikal
• Presioni i gjakut
- Aparat me dorë ose të automatizuar
 STABILIZIMI DHE TRANSFERIMI

 Rivlerësimi u krye
 Analgjezia e administruar

 Mostra laboratorike e dërguar

 Fraktura të imobilizuara

 Dokumentacioni përfundoi

• Transferimi
 lagje

 sallën operative

 niveli më i lartë i qendrës së kujdesit

 VLERSIMI I VENDIMIT

A mund të bëjmë procedurë këtu?

- A është teatri operativ i sigurt, i gatshëm për t’u përdorur?
- A janë në dispozicion pajisjet, ilaçet, furnizimet e nevojshme?
- A janë anëtarët e ekipit në dispozicion?
- A kam njohuri dhe aftësi për të kryer procedurën e nevojshme
në mënyrë të sigurtë?
- A ka mbështetje rezervë ose shtesë nëse është e nevojshme?
- A mund të menaxhojmë komplikime të mundshme nëse shfaqen
probleme?
- A kemi lehtësira për kujdes të mirë pas operacionit?
Nëse përgjigja për ndonjë nga këto pyetje është "JO", është
e padiskutueshme për të vazhduar me operacionin!
 TRANSFERIMI I PACIENTIT ME TRAUMË
Transferimi i pacientit mbart një rrezik të qenësishëm
Pacientët duhet të stabilizohen para nisjes:
- Ringjallet në mënyrë efektive
- Rrugë ajrore e kontrolluar
- Qarkullimi i normalizuar
- Fraktura të imobilizuara
- Analgjezia e përshtatshme
- Funksionimi i linjave intravenoze
Pacientët duhet të transportohen vetëm në objektet që
ofrojnë nivelin më të lartë të kujdesi.t
PLANIFIKIMI DHE PËRGATITJA:

 Mënyra e transportit
 Personel shoqërues, përfshirë familjen

 Pajisjet e nevojshme për çdo trajtim të mundshëm

 Identifikimi i komplikimeve të mundshme

 Komunikoni me të gjithë të përfshirët në transferim duke

përfshirë spitalin.
 SIGURIA E PACIENTIT: PËLQIMI
-Pëlqimi do të thotë se familja e pacientit dhe pacienti kuptojnë se çfarë
do të ndodhë, rreziqet e mundshme, ndërlikimet e procedimit dhe japin
miratimin për ndërhyrje.
-Jini të vëmendshëm ndaj normave juridike, fetare, kulturore,gjuhësore,
familjare.
-Detyra jonë nuk është të gjykojmë, por të ofrojmë kujdes për të gjithë pa
dallim feje,gjini,etni,kulture.
Infermieri shpjegon procedurat invazive, kirurgjikale, të rëndësishme :
-çfarë do të bëjë ?
- Cilat janë arsyet për rekomandimin e procedurës?
- Cilat janë rezultatet e pritshme?
Komunikoni në mënyrë efektive:
- Përdorni gjuhë që mund të kuptohet
- Vizatoni fotografi, përdorni një interpretues nëse është e nevojshme
-Lërini pacientët, anëtarët e familjes, të bëjnë pyetje dhe merrni parasysh
atë që është diskutuar.
 PROÇEDURAT EMERGJENTE
Dhënia e oksigjenit
Furnizimi me oksigjenit të mjaftueshëm është thelbësore për
anestezi tek pacientët e sëmurë rëndë.
• Cilido qoftë burimi i oksigjenit, është i nevojshëm një sistem
efektiv për mirëmbajtje dhe riparime.
• Personeli klinik ka nevojë për trajnime për përdorimin e sigurt të
oksigjenit, në mënyrë efektive dhe ekonomike.
 Filloni oksigjenimin me 5 L /min.Nëse nuk ka përmirësim rritet
por nqse përmirësohet pacienti, ulet sasia e oksigjenit në 1-2 L /
min, duke lejuar të paktën: 2-3 minuta për të vlerësuar efektin.
Përpiquni të mbani nivelin e oksigjenit në > 90%
APARATURAT E DHËNIES SË OKSIGJENIT

Sistemi i cilindrave Koncentrat oksigjeni

• I lirë për t’u blerë • Më i shtrenjtë për tu blerë

• I shtrenjtë për tu operuar
• Ka nevojë për furnizim me
cilindra gjatë gjithë vitit.
• Trajnimi dhe mirëmbajtja e
nevojshme
• Mund të ruajë oksigjenin
• I lirë për tu operuar
• Kërkon vetëm energji elektrike
• Trajnim dhe mirëmbajtje e nevojshme
• Nuk mund të ruajë oksigjenin; siguron
O2vetëm kur furnizimi me energji
elektrike është i ndezur
APARATURAT E DHËNIES SË
OKSIGJENIT
Sistemi i cilindrave Koncentrat oksigjeni
 RRUGA INTRAVENOZE
Kaniula duhet të vendoset në venat e krahut,jo mbi bashkim,
duhet të fiksohet mirë.
 Venat më të mira në raste urgjente:

- Fossa antikubitale
- Femorale
- Jugulare externa
Mos provoni venën subklavia për shkak të rrezikut të lartë
për punkturë pleurale.
Shmangni ekstremitetet e dëmtuara, nëse është e mundur.
 TRAUMA TEK FËMIJËT
Kequshqyerja mund të prekë aftësinë e reagimit të
fëmijëve ndaj dëmtimit, vonon shërimin.
Ushqimi i mirë nxit shërimin - ushqimi i dobët e parandalon
atë.
Shmangni hipoterminë. Foshnjat dhe fëmijët e vegjël,
Veçanërisht ata me pak yndyrë nënlëkurore, nuk janë në
gjendje të mirëmbajnë temperatura normale e trupit kur ka
variacione të gjera në temperatura e ambientit ose kur
vendoset në anestezi.
 TRAUMAT TEK TË MOSHUARIT
 Rreziku i dëmtimit rritet për shkak të reflekseve të ngadalta,
mprehtësi vizuale e zvogëluar dhe forcë e zvogëluar.
 Edhe pse paraqiten raste të pakta,shkalla e dëmtimeve është e
rëndë dhe paraqiten rezultate të larta të ashpërsisë me rritjen e
moshës.
 Studimet klinike për këto raste duhet të rriten.
 STRESI POST-TRAUMATIK
çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD) është një gjendje e shëndetit
mendor që shkaktohet nga një ngjarje e tmerrshme – ose duke e përjetuar
atë ose duke e dëshmuar atë.
Shkaku mund të jetë një ngjarje jo e mirë që ka ndodhur në të kaluarën,
makthet natën dhe ankthin e rëndë, si dhe mendime të pakontrollueshme
për ngjarjen.Shumica e njerëzve që kalojnë nëpër ngjarje traumatike mund
të kenë vështirësi të përkohshme në përballimin e situatës, por me kohën
dhe kujdesin e mirë për veten, ata zakonisht përmirësohen. Nëse simptomat
përkeqësohen, zgjasin me muaj ose edhe me vite, dhe ndërhyjnë në
funksionimin tuaj të përditshëm, mund të keni PTSD.
Marrja e një trajtimi efektiv pas shfaqjes së simptomave PTSD mund të jetë
domosdoshme për të zvogëluar simptomat dhe për të përmirësuar
funksionimin.
SIMPTOMA
 SIMPTOMAT
Simptomat e çrregullimit të stresit post-traumatik mund të fillojnë
brenda një muaji nga një ngjarje traumatike, por nganjëherë
simptomat mund të mos shfaqen deri në vite pas ngjarjes. Këto
simptoma shkaktojnë probleme të rëndësishme në situata sociale ose
në punë dhe në marrëdhënie. Ata gjithashtu mund të ndërhyjnë në
aftësinë tuaj për të marrë përsipër detyrat tuaja normale ditore.
Simptomat e PTSD janë grupuar në përgjithësi në katër lloje:
 kujtime bezdisëse,

 shmangie,

 ndryshime negative në të menduarit dhe gjendjen shpirtërore

 ndryshimet në reaksione fizike dhe emocionale.

Simptomat mund të ndryshojnë me kalimin e kohës ose ndryshojnë

nga personi në person.
 KUJTIME BEZDISËSE

Simptomat e kujtimeve bezdisëse mund të përfshijnë:

 Kujtime shqetësuese përsëritëse, të padëshiruara të ngjarjes
traumatike
 Rivendosja e ngjarjes traumatike sikur të ndodhte përsëri
(prapambetje)
 Ëndrrat e vazhdueshme për ngjarjen traumatike

 Shqetësim i rëndë emocional ose reagime fizike ndaj diçkaje

që të kujton ngjarjen traumatike
 SHMANGIE

Simptomat e shmangies mund të përfshijnë:

 Përpjekjen për të shmangur të menduarit ose të folurit

rreth ngjarjes traumatike
 Shmangia e vendeve, veprimtarive ose njerëzve që ju
kujtojnë ngjarjen traumatike
 NDRYSHIME NEGATIVE NË TË MENDUAR DHE HUMOR

Simptomat e ndryshimeve negative në të menduarit dhe gjendjen

shpirtërore mund të përfshijnë:
 Mendime negative për veten, njerëzit e tjerë ose botën.

 Humbja e shpresave për të ardhmen.

 Problemet e kujtesës, përfshirë këtu mos kujtimin e aspekteve të

rëndësishme të ngjarjes traumatike.
 Vështirësi për të mbajtur marrëdhënie të ngushta.

 Ndjenja e shkëputur nga familja dhe miqtë.

 Mungesa e interesit për aktivitete që dikur ju pëlqenin.

 Vështirësi për të provuar emocione pozitive.

 Ndjenja e mpirjes emocionale.

 NDRYSHIMET NË REAKSIONET FIZIKE DHE
EMOCIONALE

 Të qënurit i tronditur ose frikësuar lehtë gjatë gjithë kohës.

 Ndjenja e rrezikut në çdo moment.

 Sjellja vetë-shkatërruese, siç është pirja e tepërt ose drejtimi i

automjetit shumë shpejt.

 Probleme me gjumin.

 Përqendrimi i problemeve.

 Irritueshmëri, shpërthime të zemëruara ose sjellje agresive.

 Faji apo turpi i tepërt.

 KUR TË SHKONI TEK MJEKU?

 Nëse keni mendime shqetësuese dhe ndjenja të frikshme për

një ngjarje traumatike për më shumë se një muaj, ose nëse
ndjeheni se keni probleme për të rikthyer jetën tuaj nën
kontroll, bisedoni me mjekun ose një profesionist të shëndetit
mendor.
 Marrja e trajtimit sa më shpejt të jetë e mundur mund të
ndihmojë në parandalimin e simptomave të PTSD nga
përkeqësimi.
Faleminderit për vëmëndjen!