SHENDETI SEKSUAL DHE REPRODUKTIV I

ADOLESHENTEVE ,PUBERTETI,INICIMI I
MARDHENIEVE SEKSUALE NE ADOLESHENCE.
FAKTORET PROTEKTIVE DHE TE RREZIKSHEM QE
NDIKOJNE NE SJELLJET SEKSUALE TE
ADOLESHENTEVE

Prof. Arta Haxhiu dr.med

Specialiste e mjeksis interne
Endokrinologe/Diabetologe
Universiteti AAB
PËRKUFIZIMI I TERMIT “SHËNDET SEKSUAL”

 Termi shëndet seksual perdoret për të përshkruar

mungesën e semundjeve/lëndimeve seksuale dhe
ndjenjën e mirëqenies se plote seksuale

Definimi:
“ Integrimi pozitiv I aspekteve fizike,emocionale,
intelektuale dhe sociale te seksualitetit

 Seksualiteti ndikon ne gjendjen emocionale intime dhe

motivon njerezit per te gjetur dashurinë dhe
ngrohtësinë
Seksualiteti është një aspekt qendror i
qënies njerëzore e cila përfshin:
seksin, identitetin/rolet gjinore,
orientimin seksual,
erotikën,kënaqësinë,
intimitetin dhe riprodhimin
SHËNDETIT REPRODUKTIV
(RIPRODHUES)- DEFINICIONI
Shëndeti riprodhues definohet nga OBSH si


nje gjëndje e mirëqënies se plote fizike, mentale

dhe sociale e lidhur kjo me aparatin gjenital,
funksionimin adekuat te sistemit genital
dhe jo vetëm mungesen e sëmundjeve gjenitale.

 Shëndeti reproduktiv (riprodhues) nënkupton

aftësine për tu riprodhuar, jeten seksuale te
kenaqshme dhe te sigurte si dhe
planifikimin familjar
 Kujdesi për shëndetin riprodhues përfshin
një tërësi metodash, dhe shërbimesh shëndetësore që
ndikojnë mbi shëndetin reproduktiv, duke parandaluar
dhe zgjidhur problemet e shendetit seksual, si më
poshtë:
 Planifikimin familjar;
 Perkujdesja para lindjes, lindja e sigurt dhe kujdesi pas saj;
 Shërbime dhe edukim për fëmijët, adoleshentët dhe kujdes
shëndetësor për gruan;
 Parandalim/trajtim për infeksionet seksualisht të
transmetueshme, HIV/ AIDS dhe sëmundjet e tjera gjenitale;
 Aborti i sigurt dhe menaxhimi i komplikacioneve lidhur me
abortin;
 Informimi/edukimi mbi seksualitetin dhe shëndetin seksual;
 Parandalimi /trajtimi i përshtatshëm I infertilitetit
CILAT JANE KOMPONENTËT E SHËNDETIT
RIPRODHUES ?
Komponentët e shëndetit riprodhues përfshijnë:

 shëndetin e adoleshentit
 planifikimin familjar,
 shëndetin e nënës,
 shëndetin e fëmijës,
 shëndetin seksual,
 infeksionet seksualisht të transmetueshme dhe
HIV/AIDS,
 Tumoret e traktit gjenital/gjirit,
 kujdesin për shëndetin postriprodhues-menopauza/
andropauza.
SHËNDETI RIPRODHUES DHE SEKSUAL ËSHTË NJË E DREJTË NJERËZORE KU
PËRFSHIHEN KËTO PARIME:

 E drejta për kujdesin adekuat te shëndetit riprodhues

 E drejta për të vendosur mbi riprodhimin dhe
seksualitetin
 Barazia gjinore

Nuk duhen të influencohen nga kultura/ideologjia dhe

religjioni
PERIUDHAT E SHËNDETIT
RIPRODHUES
Shëndeti riprodhues ndahet në tre periudha:
1. Periudha pre-riprodhuese, e cila përfshin
periudhën e adoleshencës/pubertetit

2. Periudha riprodhuese, e cila përfshin:

a. Periudhën amëtare: paralindja,lindja,paslindja,
lehonia dhe gjidhenia)
b. Periudhën ndërmjet lindjeve

3. Periudha post-riprodhuese, e cila përfshin

periudhën e menopauzës dhe andropauzës
 Referuar OBSH adoleshentët janë persona ndërmjet moshës
10-19 vjeç (20 % të popullsisë botërore)

 Adoleshenca karakterizohet nga ndryshime të rëndësishme

psikologjike/sociale të cilat i vendosin adoleshentët në një
risk të madh ndaj problemeve të shëndetit riprodhues dhe
seksual.

 Shqetësimi rreth shëndetit riprodhues/ seksual tek

adoleshentët është rritur për shkak të rritjes së aktivitetit
seksual, shtatzanive të hershme dhe infeksioneve
seksualisht të transmetueshme/ HIV-AIDS

 Aktiviteti seksual i hershëm dhe i pambrojtur- gjërësisht i

përhapur në mesin e adoleshentëve (ICPD, 1994)
INICIMI I MARDHENIEVE SEKSUALE NE
ADOLESHENCE
 Puberteti I referohet ndryshimeve fiziologjike qe paraqiten ne
adoleshencen e hershme dhe qe karakterizohet me maturimin
rapid te organeve seksuale ( tek vajzat ndermjet 8-13 vjec, tek
djemt ndermjet 9-14 vjec)

Tek shumica prej tyre shtohet interesimi per mardhenie seksuale

 “shumica e ketyre aktiviteteve seksuale jane te rezikshme ;

shume pak prej tyre perdorin metoda kontracepcioni (shtatzani
te padeshirueshme dhe aborte te rezikshme)

 Pjesa dermuese e adoleshenteve meshkuj raportojne te jene

seksualisht aktiv ne krahasim me vajzat e se njejtes moshe dhe
se fillojne kontaktin seksual me heret .
EKSPRESIONI ( TE SHPREHURIT)
SEKSUAL

 Ndjenjat ose emocionet seksuale mund te shprehen ne

shume menyra dhe nuk perfshin vetem mardhenien
seksuale penetrive por shprehjen e emocioneve ose
sjelljeve te tjera sic jane :

 Perqafimi , puthja, ledhatimi ( te sigurta ne

parandalimin e shtatzanise dhe IST ose SST –HIV)
FAKTORET PROTEKTIV DHE TE RREZIKSHËM QE NDIKOJNË
NË SJELLJET SEKSUALE TË ADOLESHENTËVE
 Faktoret protektiv qe ndikojne ne sjelljet
seksuale te adoleshentëve (inicimi I seksit,numri I
partnereve seksual dhe perdorimi i kontracepcionit)
jane:

 Raporti pozitiv me prinderit ( ceshtja familjare)

 Raporti pozitiv me mesimdhensit (ceshtja
shkollore)
 Besimi spiritual (ceshtja e besimit)

Ne rastet e mesiperme adoleshentet kane me pak

gjasa te fillojne heret kontaktin seksuale
 Faktoret e rrëzikshem qe ndikojne negativisht ne
sjelljet seksuale te adoleshenteve (fillim te
hershem te kontaktit seksuale jane :

 Abuzimi me alkohol dhe droga

Cështja shoqërore - meshkujt e rinj shpesh


besojne se inicimi I raportit seksual e
afirmon identitetin e tij si mashkull dhe i’a siguron
statusin e tij brenda bashkëmoshatareve (kalimi ne
burrëri, si një aritje apo sukses I madh)
 Roli i vajzave adoleshente dhe atyre me te
moshuara ne aktivitetet seksuale eshte shpesh
herë pasiv

 Te respektohet dëshira e tyre seksuale

 Ato nuk jane te inkurajuara apo te mbeshtetura

ne marjen e vendimit per te zgjedhur partnerin
seksual, ta mbrojne vetveten nga shtatzanësia e
padeshiruar, semundjet seksualisht te
transmetueshme
QËLLIMI I PËRGJITHSHËM I PËRMIRËSIMIT TË
SHËNDETIT RIPRODHUES TË
ADOLESHENTËVE PËRFSHIN:
 Marrëdhënie më të përgjegjshme dhe të
barabarta midis djemve dhe vajzave

 Pakësimin e incidencës së shtatzanive të

hershme/padeshiruara

 Parandalimin dhe trajtimin e Infeksioneve

seksualisht të transmetueshme (IST).