Historia e Ortodoncisë

Njeriu i cili ortodoncinë e ngriti në

nivel të degës së parë specialistike të
stomatologjisë është

EDWARD HARTLEY ANGLE

(1855 – 1930)
Megjithatë, historia e
Ortodoncisë nuk fillon këtu, por
shumë më herët. Shënimet
arkeologjike tregojnë se edhe
paraardhësi i njeriut ka vuajtur
nga anomalitë ortodontike
(Homo mousteriensi Hausseri)
 Herodoti (484 – 420 p.e.r.)
 Pohon se Egjiptasit qysh në
vitet 2800 – 2000 p.e.r.,
kishin mjekë “specialistë”
për shumë sëmundje, pra
edhe për sëmundjet e gojës
dhe dhëmbëve.
<Historia>
 Eskulapi

 I pari si mjek propozon nxjerrjen e dhëmbëve

kariotik
Hipokrati (460 – 377 p. e. r.)
Përshkrimi i parë i anomalive
ortodontike:
“ Në mesin e atyre me kokë
të gjatë, disa e kanë qafën e
gjerë dhe të zhvilluar,
ekstremitetet dhe kockat e forta,
gjersa tjerët vuajnë nga
kokëdhimbja, qelbëzimi nga
veshët, faqet e tërhjekura,
frymëmarrja me gojë, dhe nuk i
kanë dhëmbët e rradhitur si
duhet”
 Aristoteli (384 – 322 p.e.r.)
 Krahason sistemin dhëmbor të
njeriut më ate të kafshëve.
 Themelet e anatomisë krahasuese
 Vështron eruptimin dhe formën e
dhëmbëve, si dhe lëvizjet e nofullës
së poshtme gjatë ushqimit dhe të
folurit.
 Pohon se dhëmbët e femrës janë më
të vegjël se dhëmbët e mashkullit.
 Aulus Cornelius Celsus (25 – 50)
 I pari bën përshkrimin e një
intervenimi ortodontik:
“Nëse ndodh që një
dhëmb zëvendësues të
eruptoj para rënies së
dhëmbit të qumështit, duhet
nxjerrë dhëmbin e qumështit,
ndërsa me gisht të shtypet
dhëmbi i përhershëm në
mënyrë që ai të vie në vend
të vet.
<De Medicina>
 Plinius (23 – 79)
 Bën lidhmëri në mes të
anomalive ortodontike dhe
bestytnive. Kështu gjatë
përshkrimit të
hiperodoncionit, thotë se ata
të cilët kanë numër më të
madh të dhëmbëve në anën e
djathtë, kanë më shumë fat
se ata me anomali të njëjtë
në anën e majtë. Si zgjidhje
praktike propozon nxjerrjen
e dhëmbëve të tepërt.
 Galeni
 Propozon nxjerrjen e
dhëmbëve të vendosur në
pozitë dukshëm të
parregullt, ndërkaq
gërryerjen e dhëmbëve më
pak të malponuar. Të
njëjtën zgjidhje e ka
propozuar edhe për
dhëmbët të cilët janë
zgjatur si pasojë e nxjerrjes
së antagonistëve të tyre.
 Konstuktori i turpisë së
parë për dhëmbë.
 Adamandios (shek. V.)

 Polemikat e para rreth nxjerrjes apo ruajtjes së

dhëmbëve i fillon mjeku grek në fjalë, i cili del
në mbrojtje të kaninëve, si dhëmbë me rol në
fizionominë dhe bukurinë e fytyrës.

<Fiziognomika>
 Abul Kassim (936 – 1013)

 Themelues i shkollës së
mjekëve.
 Ndër të parët i cili përmend
mundësinë e lëvizjes së
dhëmbëve si intervenim për
eliminimin e pengesave të
shkaktuara nga dhëmbët e
eruptuar jashtë vargut.
 Ibn Sina (980 – 1037)
 Autor i librit “Kanon
Medicine”
 “Nëse dikush ka më tepër
dhëmbë të ngjitur, ata
ndahen me turpi ndërkaq
teprica nxjerret”.
 Poashtu propozon që
dhëmbët e zgjatur si pasojë e
nxjerrjes së antagonistëve, të
shkurtohen me turpi.
 Ambroise Paré (1510 – 1590)

 Kirurg i njohur nga Parisi

 Përshkruan denudimin e
dhëmbit të impaktuar, duke
larguar shtresën e kockës që
e mbulon, në mënyrë që ai të
eruptojë qoftë edhe në pozitë
jokorrekte, me çka
mundësohet nxjerrja e
dhëmbit në fjalë.
 Pierre Fauchard (1678 – 1761)
 Autor i librit “Chirurgien Dentiste, ou
Traité des Dents” – 1728.
 Përshkruan dhëmbët e mbinumërt dhe
lokacionin e tyre më të shpeshtë
 Anodoncionet dhe impakcionet
 Kafshimin e hapur rakitik
 Diferencimin e dendësisë frontale prej
asaj anësore
 Mirret edhe me etiologjinë e
malokluzioneve
 Konstruktori i danave “pélican”.
 I pari e përdori një bllok dhëmbësh për
retencion spiranca.
 John Hunter (1728 – 1793)
 Anatom Londinez.
 Propozon korrigjimin
e pozitës së dhëmbit
të dalur jashtë vargut
me presion me gisht.
 Propozon edhe një
lloj rrafshi të pjerrët
për korrigjimin e
mbulimit të kundërt të
incizivëve.
 Fox (1803)

 Pllakat anësore nga ashti i elefantit, për

dezartikulimin e dhëmbëve.
 Parardhësja e pllakës kafshuese.
 Lefoulon (1839)

 Propozon emërtimin “Ortopedi dentale”

 Kundërshtar i madh i ektraksioneve,
konsideron se ajo nuk është mjekim, por
dëmtim i organit.
 Angazhohet për sigurimin e hapësirës me
zgjerim të harqeve dhëmbore.
 J. M. A. Schangé (1841)

 “Précis sur le redressement des dents” (1841).

 Propozon shiritin mbështjellës të dhëmbit, për
korrigjiminn e anomalisë së tij.
 Paraardhësja e unazës së sotme ortodontike.
 Farrar (1876)

 Sqaron se shiriti në fjalë duhet përforcuar me

vidë.
 Prezentimi i parë i vidës në Ortodonci.
 E.A. Tucker (1846)
 Aplikon tërheqjen elastike për korrigjimin e
malpozitës së dhëmbëve.

Dwinell (1848)
• Aplikon vidën si element aktiv në
korrigjimin e pozitës së dhëmbit.
 Fundi i shekullit XIX - të
 Fillimi i Ortodoncisë moderne
 Qendra bartet prej Europës në Amerikë
 Kinglsey: “Traktati për deformitetet orale”
(1880), futet në diagnozën e anomalive
ortodontike
 E.H. Angle: “Malocclusion of teeth” (1886),
bën klasifikimin e parë morfologjik.
 Fusha e veprimtarisë së Ortodoncisë

 Preventiva
 Intreceptiva
 kurativa
 Emri i Ortodoncisë
 Orthos – i drejtë
 Odons, odontos – dhëmb

 Ortodoncia – Ortopedia e nofullave

 Ortodoncia (orthos – drejt; odontos – dhëmb)

 Ortodoncia – sinonim Ortopedia e nofullave

(Sh. Ort. Am. 1978)
 .
 Disiplina më e vjetër specialistike në
stomatologji
 Bashkëpunimi interdisiplinar
 Okluzioni dhe ortognatia
 Domethënia (roli) medicinal i
ortodoncisë
 Vargu i dhëmbëve i harmonizuar
 Okluzioni dhe artikulacioni
 Rritja dhe zhvillimi i drejtë i sistemit orofacial
dhe organizmit
 Funksionet e rregullta dhe adekuate
 Estetika dhe funksionet (zhvillimi i drejtë
psikofizik)
Definicioni –
Angle (1898), Noyes (1911), Shoq. Orth. Br. (1922)

Ortodoncia është lëmi specifike stomatologjike, e cila

është përgjegjëse për hulumtimin dhe kontrollimin
e rritjes dhe zhvillimit të denticionit dhe strukturave
përcjellëse anatomike, prej lindjes deri në pjekurinë
dentale, duke kyqur të gjitha veprimet preventive dhe
kurative te të gjitha çrregullimet dentale që kërkojnë
repozicionimin e dhëmbëve me mjete funksionale dhe
mekanike, me qëllim të vendosjes së okluzionit
normal dhe pamje të harmonizuar të fytyrës.
(Sh. Orth. Am. 1978)
Ortodoncia është shkencë biologjike ndër disiplinat
më të vjetra të mjekësisë e cila merret me hulumtimin
e:

- rritjes dhe zhvillimit të sistemit orofacial;

- faktorëve etiologjik;
- anomalive ortodontike, dhe
- prevenimin dhe mjekimin ortodontik.
Qëllimi i Ortodoncisë është:
- studimi i rritjes dhe zhvillimit të sistemit dentofacial;
- prevenimi i anomalive ortodontike (preventiva);
- mjekimi në kohë të duhur (interceptiva);
- mjekimi i anomalive ortodontike (kurativa).