სუიციდი და მისი გამომწვევი

მიზეზები
საგანი:ზეპირი და წერითი კომუნიკაციები
ლექტორი: ხატია შევარდნაძე

პრეზენტატორები: მინდია გოგიტიძე, თამარ პარცხალაძე,

თეონა წიქარიშვილი

ფაკულტეტი: ჟურნალისტიკა
 სუიციდის მიზეზები
ჴთვითმკვლელობა ან სუიციდი -სუიციდი ( თვითმკვლელობა ) დღესდღეობით არის მსოფლიოში
ერთ -ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემა, რომელიც საჭიროებს ყურადღებას, თუმცა მისი კონტროლი და
პრევენცია, სამწუხაროდ, არც ისე ადვილია საკუთარი სიცოცხლის ხელყოფა. თვითმკვლელობა შეიძლება
გამოწვეული იყოს ბევრი მიზეზით, მათ შორის ყველაზე ხშირია  დეფრესია სირცხვილი დანაშაულის განცდა,
გაუსაძლისი ფიზიკური ტკვილი ემოციური გადატვირთვა, აღელვება ფინანსური პრობლემები და ა.
შ.ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცის ცნობით ყოველწლიურად ერთ მილიონზე მეტი ადამიანი იკლავს თავს,
და სიკვდილიანობის ყველაზე დიდი წილი მოზარდებისა და 35 წელს ქვევით ახალგაზრდებში ,
თვითმკვლელობაზე მოდის.[1] დაახლოებით 10-20 მილიონი შემთხვევა კი, არასასიკვდილო შედეგით
მთავრდება.[2]სუიციდის მსურველი ქალებში გაცილებით მეტია, ვიდრე მამაკაცებში. თუმცა, თვითმკვლელი
მამაკაცები ჭარბობენ ქალებს.არასახარბიელო მდგომარეობაა, ამ მხრივ, ჩვენს ქვეყანაშიც. საქართველო
კავკასიაში თვითმკვლელობის შემთხვევების სიმრავლით პირველ ადგილზეა. სუიციდის ფაქტები
საგრძნობლად , განსაკუთრებით კი, ახალგაზრდებში მომრავლდა. ბოლო ოცი წლის მანძილზე, სუიციდის
6000 შემთხვევა გამოვლინდა. თუმცა, სპეციალისტების თქმით, სტატისტიკა რეალურ სურათს ვერ ასახავს,
რადგან თვითმკვლელობა სამარცხვინოდ ითვლება და ასეთი ფაქტების გამჟღავნება იშვიათად ხდება.ხშირ
შემთხვევაში, როცა მოზარდი გეგმავს თვითმკვლელობას, ის იძლევა სიტყვიერ მინიშნებებს,ისეთს,
როგორიცაა: “აღარაფერი მაინტერესებს”, “უჩემოდ უკეთესად იქნებით” “აღარ შეგაწუხებთ” და ა.შ. მან
შეიძლება უცებ გააჩუქოს მისთვის უსაყვარლესი ნივთი, ან მოულოდნელად ხანგრძლივი უხასიათობის შემდეგ
უჩვეულოდ კარგ ხასიათზე დადგეს  სუიციდის გავრცელების სიხშირე განსხვავებულია ასაკისა და სქესის
მიხედვით. მამაკაცებში სუიციდის გავრცელების სიხშირე სამჯერ მეტია, ვიდრე - ქალებში
 სუიციდის შემდეგი ტიპები
ეგოისტური თვითმკვლელობები -მიეკუთვნება დეპრესიის, ადამიანური ურთიერთობებისა
და სოციალური ფაქტორების გამო ჩადენილი სუიციდის ფაქტები
ანომიური თვითმკვლელობა- ახასიათებს ეკონომიკური მიზეზებით გამოწვეულ სუიციდურ
ფაქტებს
ალტრუისტული თვითმკვლელობა-ამ შემთხვევაში ადამიანი საკუთარ სიცოცხლეს
ხელყოფს სხვაზე ორიენტირებულობის გამო. ეს მაშინ ხდება, როდესაც პიროვნება ისე
აიგივებს თავს ვინმესთან, რომ მის გარეშე სიცოცხლე წარმოუდგენლად მიაჩნია.ძირითადად,
ალტრუისტულ თვითმკვლელობას სიყვარულით იმედგაცრუებულები მიმართავენ
ფატალისტური თვითმკვლელობა-ადამიანი სიცოცხლეს ასრულებს საზოგადოებრივი
დოგმებისა და სტერეოტიპების გასაპროტესტებლად
ფარული სუიციდი-რომელიც ხორციელდება ნარკოტიკებისა და ალკოჰოლის მიღებით.
მათი მიღება თვითდესტრუქციული ქცევაა, რომელიც პირდაპირ მიმართულია სიცოცხლის
შემოკლებისკენ. ნარკოტიკისა და ალკოჰოლის მოხმარება იზრდება სოციალური
პრობლემების პროპორციულად, როდესაც ადამიანი მათი მეშვეობით ცდილობს
რეალობიდან გაქცევას
სულიერი აშლილობა-როდესაც ადამიანი დაავადებული, გაუწონასწორებელია და ეს
ორგანული დაზიანებიდან გამომდინარეობს.
სტრესი-შესაძლოა, პირმა აფექტის შედეგად მიიღოს მსგავსი გადაწყვეტილება.
დეპრესიული მდგომარეობა-როდესაც პირი თავისი არსებობის აზრს ვერ ხედავს, რამაც,
შესაძლებელია, თვითგანადგურების გადაწყვეტილებამდე მიიყვანოს - ამით გამოხატავს
აგრესიას საკუთარი თავის მიმართ.
 სუიციდის თინეჯერებში
თინეიჯერების შემთხვევაში, უმეტესად, ადგილი აქვს ფარულ
სუიციდს. ასეთი ტიპის სუიციდი გამოიხატება
თვითდესტრუქციულ ქცევაში და მიმართულია როგორც
ბიოლოგიური, ასევე ფსიქოლოგიური და სოციალური
სიცოცხლის შემოკლებისაკენ. მათ ახასიათებთ რეალობიდან
გაქცევის ფორმები - ალკოჰოლის მიღება, ნარკოტიკებით
თრობა, ბიოლოგიური რიტმის დარღვევა და ა.შ. ეს
ყველაფერი კი ადამიანს ძარცვავს სიცოცხლის
სიხარულისაგან და თვითგანადგურების იმპულსით ახდენს მის
დამუხტვას. ისინი ამ დროს ეწინააღმდეგებიან ყოველივე
ღირებულს - გამოხატავენ აგრესიას, ემალებიან დღეს,
ცხოვრობენ ღამის ცხოვრებით, უსმენენ უმძიმეს მუსიკას.
ისერავენ სხეულის სხვადასხვა ნაწილებს, სოციალურ
ქსელებში ავრცელებენ დასერილი მაჯების ფოტოებს
წარწერით: ,,Suicide“ და ა.შ. მოზარდები, რომლებიც
გადამეტებული კონტროლის ან პირიქით, უკონტროლო
აღზრდის სტილის პირობებში იზრდებიან, ეუფლებათ
პიროვნებად ჩამოყალიბების შიში. აქვთ დაუცველობის განცდა
და თანატოლებთან დესტრუქციული იდეებით ერთიანდებიან.
ამ ყველაფერს კი ძალიან ხშირად მივყავართ
თვითმკვლელობის შემთხვევებამდე,
 სუიციდი საქართელოში ბოლო
მონაცემები
საქართველოშიც, სუიციდის პრობლემა ერთ-ერთი აქტუალური თემაა. რეალობა ძალიან მძიმეა და
შემთხვევათა რაოდენობა სწრაფი ტემპით იზრდება. ზოგდად მიიჩნევა, რომ საქართველოში სუიცდითან
დაკავშირებული სწორი სტატისტიკა რა არსებობს, ამას ფსიქიატები იმით ხსნიან რომ საზოგადოებაში
გარკვეული სტიგმა და ტაბუ არსებობს ამ საკითხებთან მიმართებაში და ისისნი მაქსიმალურად ცდილობენ რომ
დამალონ შემთხვევები როცა მათი ახლობელები თუ ოჯახის წევრები სიცოცხლეს თვითმკვლელეობით
ასრულებენ ამის უამრავი მოტივი აქვთ, ეს იქნება გამოძიება თუ რელიგიური ფაქტორი, თუმცა პრობლემა იმაში
მდგომარეობს, რომ რეალური სტატისტიკა არ მოიპოვება მართალია არსებობს ოფიციალური მონაცემები
სუიციდთან დაკავშირებით მაგრამ არა სრული, რადგან უამრავი ფაქტი არ ფიქსირდება. ამ ფონზე კი შეემდეგი
სტატისტიკა გვაქვს 2010 წელს საქართველოში სულ 113 თვითმკვლელობის შემთხვევა იყო აქედან 15ქალი და 98
კაცია,მათ,შორის 15 წლამდე ერთი მამაკაცია,15დან19წლამდე-16დან 20წლის ზემოთ-15 ქალი და 91 მამაკაცი .
2011 წელს თვითმკვლელობის მიზეზით გარდაცვლილთა რაოდენობამ სულ 98 შეადგინა, აქედან 15 წლამდე 1
შემთხვევა იყო, 15-დან 19 წლამდე -2 და 20 წლის ზემოთ-95. ხოლო 2012 წლის მონაცემებით, სულ სუიციდის 102
შემთხვევა იყო, 15 წლამდე-15-დან 19 წლამდე-4 ხოლო 20 წლის ზემოთ- 97 შემთხვევა.უკანასკნელი 18 წლის
სტატისტიკური მონაცემებით, 1990 წლიდან 2008 წლის ჩათვლით საქართველოში 5300-მა ადამიანმა მოიკლა
თავი უდა ითქვას რომ ისეთი მცირე რიცხოვანი ერისთვის როგორიც საქართველოა, ეს ნამდვილად
შემაშფოთებელი ციფრია. 2011 წელს ფსიქიკური ჯანმრთელობის დღესთან დაკავშირებით მსოფლიო
ჯანდაცვის ორგანიზაციამ იმ ქვეყნების რეიტინგი გამოაქვეყნა, სადაც თვითმკვლელობა ყველაზე ხშირია.
რეიტინგში 106 ქვეყანას შორის საქართველოც მოხვდა. ორგანიზაციის მონაცემებით, საქართველოში
წელიწადში საშუალოდ ყოველ100 000 მოსახლეზე 9% სიცოცხლეს თვითმკვლელობით ასრულებს.
განსაკუთრებულ მიდრეკილებას სუიციდისადმი საქართველოში მამაკაცები იჩენენ
 სუიციდის ბოლო მონაცემები
იაპონიაში
სოციალური ფაქტორების განხილვისას საინტერესო მაგალითს წარმოადგენს
იაპონია, სადაც სტატისტიკური მონაცემებით , ყოველ წელს 30 000 - მდე ადამიანი
ი კ ლ ა ვ ს თ ა ვ ს . ყ ვ ე ლ ა ზ ე მ ა ღ ა ლ ი მ ა ჩ ვ ე ნ ე ბ ე ლ ი ი ყ ო 20 0 8 წ ე ლ ს , რ ო დ ე ს ა ც ს უ ი ც ი დ ი ს 3 5
000 - მდე ფაქტი დაფიქსირდა. ამხელა ციფრი უკავშირდება სერიოზულ სოციალურ
და ფსიქოლოგიურ პრობლემებს. ოჯახური პრობლემები , სამსახურეობრივი
პირობები, მძიმე ეკონომიკური მდგომარეობა , ჯანმრთელობის პრობლემები და ა . შ .
ა რ ი ს ი ს მ ი ზ ე ზ ე ბ ი , რ ი ს გ ა მ ო ც ი ა პ ო ნ ე ლ ე ბ ი ს უ ი ც ი დ ს მ ი მ ა რ თ ა ვ ე ნ . 20 0 9 წ ე ლ ს
იაპონიაში გარდაცვლილთა 40% - მა თავი მოიკლა სამსახურის დაკარგვის , ხოლო
20 % - მ ა ს ა მ ს ა ხ უ რ ი ს ვ ე რ შ ო ვ ნ ი ს მ ი ზ ე ზ ი თ .
   როგორც ვხედავთ, თვითმკვლელობაზე მრავალი სოციალური ფაქტორი ახდენს
გავლენას, რომელთაგან ყველაზე მნიშვნელოვანია ოჯახური მდგომარეობა ,
სოციალური და ეკონომიკური ფონი , სამსახურთან დკავშირებული პრობლემები ,
პოლიტიკური მდგომარეობა ქვეყანაში . სუიციდის დემოგრაფიული მახასიათებლები
სუიციდი ანუ საკუთარი სიცოცხლის ხელყოფა შეიძლება სხვადასხვა მეთოდით
გ ა ნ ხ ო რ ც ი ე ლ დ ე ს . 20 0 1 წ ე ლ ს თ ა ვ ი ს ჩ ა მ ო ხ რ ჩ ო ბ ა ყ ვ ე ლ ა ზ ე გ ა ვ რ ც ე ლ ე ბ უ ლ ი მ ე თ ო დ ი
იყო მამაკაცებს შორის და სუიციდის შემთხვევათა საერთო რაოდენობის 40% - ს
შეადგენდა. ქალებში ყველაზე გავრცელებული მეთოდი იყო წამლის დიდი დოზით
მიღება (46% ) . ლეტლური დასასრულის მქონე სუიციდის შემთხვევათა უმეტესობა
დაგეგმილი მოსახლეობის 15% სიღარიბის ზღავზე იმყოფება . ამ პრობლემიდანაც
არის თვითმკვლელობების რიგი   შემთხვევები .
 სუიციდის სხვადასხვა
ქვეყნებში
ამერიკაში ყოველ წელს 5000 - ზე მეტი მოზარდი ამთავრებს
სიცოცხლეს თვითმკვლელობით. დაახლოებით ასეთივე
მდგომარეობაა 24 – 35 წლის ახალგაზრდებში, სადაც
გარდაცვალების მეორე წამყვან მიზეზად ასევე სუიციდი
სახელდება.ჴაღსანიშნავია განსხვავება სუიციდის
მაჩვენებლებში ქვეყნების მიხედვით. სუიციდის ოფიციალური
მაჩვენებელი ბრიტანეთში დასავლეთის ქვეყნებთან შედარებით
დაბალია. ზოგადად, უფრო მაღალი მაჩვენებელია ჩრდილო
აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში. ოფიციალური მაჩვენებელი
ძალიან დაბალია მაჰმადიანურ ქვეყნებში.
საბერძნეთში 2007-2009 წლებში, წარსულის მაჩვენებელთან
შედარებით,15 პროცენტით მეტმა ადამიანმა გამოუტანა საკუთარ
თავს სასიკვდილო განაჩენი.
დევიდ სტაკლერი „კემბრიჯის უნივერსიტეტის პროფესორია.
იგი ერთერთი ავტორია კვლევისა, რომელმაც ევროპაში
თვითმკვლელობათა ზრდა გამოავლინა:ირლანდიის გარდა,
გახშჲრდა თვითმკვლელობი ესპანეთსა და ბალტიისპირეთის
ქვეყნებშიც. აქ სუიციდის შემთხვევათა 16 პროცენტით ზრდა
დაფიქსირდა.”ზოგადად, უფრო მაღალი მაჩვენებელია
ჩრდილო აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში, ხოლო ხმელთაშუა
ზღვის ქვეყნებში შედარებით დაბალია.
 როგორ უნდა, ამოვიცნოთ სუიციდის
ნიშნები
ზოგჯერ ადამიანებს ყურადღებიდან რჩებათ ის ნიშნები, რაც შესაძლოა
ადამიანის სუიციდისკენ მიდრეკილებაზე მიუთითებდეს. რა რისკ-
ფაქტორები შეიძლება გამოვყოთ ამ შემთხვევაში?შესაძლოა ადამიანს
ცხოვრებაში ჰქონდეს ბევრი სირთულე, ფსიქიკური თუ ფიზიკური
ჯანმრთელობის სხვადასხვა სახის პრობლემა, მაგრამ, რა თქმა უნდა,
ყოველთვის არ მიდის საქმე სუიციდამდე. განსაკუთრებით საყურადღებოა
მომენტები, როცა ადამიანი დიდ სულიერ ტრავმას გადაიტანს, კარგავს
ახლობელს ან აქვს რაიმე სხვა სერიოზული დანაკარგი ცხოვრებაში, ასეთ
დროს ყოველთვის ყურადღებით უნდა ვიყოთ ამ ადამიანების მიმართ.
სიფრთხილეა საჭირო, თუ მის საახლობლოში და განსაკუთრებით თუ
მოზარდი ადამიანებთან, რომელთაც დიდი ტრავმა და სტრესი გადაიტანეს,
საყურადღებოა ქცევის უეცარი ცვლილება, დაწეული გუნება-განწყობა,
ასევე, როცა ადამიანი ინტერესს კარგავს იმ საქმის მიმართ, რაც ადრე
სასიამოვნო იყო მისთვის და ხალისით აკეთებდა. ასევე, როცა ადამიანი
ნელ-ნელა იკეტება საკუთარ თავში და მისი სამეგობრო თუ საახლობლო წრე
სულ უფრო და უფრო პატარავდება. შესაძლოა ეს ყველაფერი
თანდათანობით შეამჩნიოთ მის ქცევაში, მაგალითად, ბოლო ორი ან სამი
თვის მანძილზე. უპირველეს ყოვლისა, როდესაც ადამიანი ღიად ამბობს,
რომ დაკარგა ყველაფრისადმი ინტერესი, როდესაც ვერბალიზებას ახდენს
იმისას, რომ ამის გაკეთებას ფიქრობს –ყოველთვის ჯობს მოვუსმინოთ და
მივცეთ საშუალება ეს არის საშველად გაშლილი ხელი რომელიც შეიძლება
დავკარგო მაშინ თუ მას არ მივაქცევთ ყურადხებას
 სუიციდის მეცნიერული კველავა
მეცნიერებმა დაიწყეს იმ ადამიანების კვლევა , რომლებსაც აკვიატებული ნეგატიური
აზრები გააჩნდათ და მუდმივად თვითკრიტიკულები იყვნენ საკუთარი თავის მიმართ . მათ
სურდათ კავშირის აღმოჩენა, ადამიანის ნერვოლოგიურ მდგომარეობასა და დეპრესიულ
აზროვნებას შორის. კვლევის შედეგად დაადგინეს , რომ ადამიანებს , რომლებიც
თვითმკვლელობის აზრით იყვნენ შეპყრობილები , შესუსტებული ჰქონდათ ნეირონული
კავშირები თავის ტვინის შუბლის წილში , რომელიც ადამიანის ემოციების კონტროლზე და
ქცევებზე არის პასუხისმგებელი. თუმცა , უნდა აღინიშნოს , რომ კავშირი ნეირონულ
კ ავ ში რე ბსა დ ა სუი ცი დ ს შო რი ს , ჯე რ -ჯერო ბი თ , ჰ იპო ტეზი ს დ ონეზე არი ს დ ა ა მი ს
დ ა მ ტ კ ი ც ე ბ ა ს ხ ა ნ გ რ ძ ლ ი ვ ი კ ვ ლ ე ვ ა ე ს ა ჭ ი რ ო ე ბ ა .გ ა რ დ ა ა მ ი ს ა , ჯ ე რ ა რ ც ი ს ა რ ი ს
დადგენილი, თუ რატომ ხდება ნერვოლოგიური ცვლილებები თავის ტვინში .
შესაძლებელია, ეს გენეტიკის ბრალი იყო და ამცირებდა ნეირონების რაოდენობას .
როგორც კი ამ მიზეზის დადგენა მოხდება , გაადვილდება სუიციდის გრძნობით
შეპყრობილი ადამიანების მკურნალობა . ჯერ უნდა მოხდეს თავის ტვინის სკანირება და
მ ე დ ი კ ა მ ე ნ ტ უ რ ი მ კ უ რ ნ ა ლ ო ბ ი ს დ ა ნ ი შ ვ ნ ა , ტ ვ ი ნ ი ს მ დ გ ო მ ა რ ე ო ბ ი ს შ ე ს ა ბ ა მ ი ს ა დ .  თ უ
ნეირონების ნაკლებობასა და სუიციდს შორის კავშირი დადასტურდა , მაშინ გამოვა , რომ
თვითმკვლელობა ადამიანის ფსიქოლოგიურ მდგომარეობას კი არა , ორგანულ
დაავადებას უკავშირდება. კერძოდ, თავის ტვინში ნაცრისფერი ნივთიერების ნაკლებობას ,
რომელიც თეთრ ნივთიერებას შეიცავს , ხოლო ეს უკანასკნელი , ნეირონებს – თავის ტვინში
ინფორმაციის დამუშავებისა და გადაცემის სისტემას .
 რა უნდა იცოდეს მშობლებმა სუიციდის
დროს
რა შეუძლიათ გააკეთონ მშობლებმა იმისთვის , რომ ბავშვებში თვითმკვლელობის
შემთხვევები აიცილონ თავიდან?
აუცილებელია გავითვალისწინოთ , რომ ბავშვები რომლებიც თვითმკვლელობაზე ფიქრობენ
ყველა ვარიანტში არ ასრულებენ სიცოცხლეს სუიციდით . ასევე , ყურადღების დეფიციტისა
და დეპრესიის მქონე ყველა ბავშვი არ არის თვითმკვლელობისკენ მიდრეკილი .
სხვა მხრივ, თუკი ბავშვი გამოთქვამს სიკვდილის სურვილს , აუცილებელია
განსაკუთრებული ყურადღების მიქცევა . ბავშებს უნდა გავაცნობიერებინოთ და ავუხსნათ ,
რომ თვითმკვლელობა არ არის პრობლემების გადაჭრის გზა . აღნიშნეთ როგორი
მნიშვნელოვნია ის თქვენთვის და რომ ყოველთვის მზად იქნებით მის დასახმარებლად .
ბევრი მშობლისთვის ურთულესია შვილიშთვის სუიციდზე კითხვების დასმა , რადგან მათ
ზარავთ ის აზრი რომ, ბავშვა შეიძლება თვითმკვლელობაზე იფიქროს . თუმცა კითხვების
დასმამ შეიძლება შვილის სიცოცხლე გადაგარჩენინოთ .
ექსპერტები ამბობენ, კითხვების დასმა არ იწვევს შთაგონებას , პირიქით ბავშვს უბიძგებს
დახმარების თხოვნისკენ. თქვენ შეგიძლიათ კითხოთ : " გქონია ოდესმე სიკვდილის
ს უ რ ვ ი ლ ი ? " ა ნ " გ დ ო მ ე ბ ი ა დ ა გ ე ძ ი ნ ა დ ა ა ღ ა რ გ ა გ ე ღ ვ ი ძ ა ? " , "ხ ა ნ დ ა ხ ა ნ რ ო დ ე ს ა ც ბ ა ვ შ ე ბ ი
ნაწყენები, გულგატეხილები აიან, ფიქრობენ სუიციდზე . დაგმართნია ასეთი რამ ოდესმე ?"
თუკი თქვენი შვილი გაძლევთიმის მიზეზს რომ რაღაც იეჭვოთ , აუცილებლად იმოქმედეთ და
მიმართეთ დახმაებას, სპექციალისტებს .
გმადლობთ ყურადღებისთვის