1 Presentasyon Sa Dalumat 101

Dalumat ng/sa
Filipino
Ano ang Dalumat?
Kaalaman at abilidad
Malalim na pag-iisip at upang maihukom ang
interpreatasyon partikular na sitwasyon
o paksa.
Interpretasyon sa isang bagay kung paano

bigyang paliwanag ang isang paksa.
2
SAWIKAAN
- Samahan
- Nagsimula noong 2004 upang
subaybayan ang pag-unlad ng
wikang Filipino batay sa umiiral
na gamit ng mga salita sa
diskurso ng lipunan
3
1.
Sawikaan: Isang Dekada ng
Pagpili ng Salita ng Taon
(Ni: Eileen Antoinette G. Narvaez)
“
Paglalagom ito sa mga karanasan at
napagtagumpayan ng “sawikaan” bilang
estratehiya hindi lamang sa pamimili ng salita
ng taon. Kundi upang magkaroon ng
mapanuring kamalayan ang mga Pilipino
tungkol sa nagbabagong wika ng bansa
5
“
Inilalahad dito ang kasaysayan ng sawikaan sa
konteksto ng pagsisikap ng iba’t-ibang
institusyon na idinokumento ang pagbabago
ng wika sa buong mundo
6
Mga Pamantayan sa Pagpili ng Salita ng
Taon
✘ Mga salitang bagong naimbento.
✘ Mga salitang hiram mula sa katutubo o

banyagang wika.
✘ Lumang salita ngunit may bagong kahulugan o
patay na salitang muling nabuhay.
7
Mga Isinasaalang-alang sa Pagpili ng
Salita ng Taon
✘ Ang kabuluhan ng mga salita sa buhay ng mga
Pilipino
✘ Ang pagsasalamin nito sa kalagayan ng
lipunan.
✘ Ang lalim ng saliksik ukol sa ipinasang salita.
✘ Ang paraan ng pagpepresenta nito sa madla.

8
“
Itinataguyod ito ng Filipinas Institute of
Translation, Inc. (FIT), nagsimula ito noong
taóng 2004 at sinundan noong 2005, 2006,
2007, 2010, 2012, 2014, at 2016.
9
Salita ng Taon
Mga itinanghal na salita ng taon, mula sa iba’t
ibang taon.
10
“
Sa mga panahong walang Sawikaan, idinaos
ng FIT ang Ambagan—ang kumperensiyang
nakatuon naman sa mga ambag na salita ng
iba’t ibang wika sa Filipinas para sa pag-
unlad ng wikang pambansa.
20
Salita ng Taon 2018
Labing-isang nominadong salita ng taon
21
1. TOKHANG
-Bisayang salita: Nanalong salita ng taon
“TOKTOK” (Katok) Oktubre 24, 2018 ni: Mark
“HANGYO” (Pakiusap) Angeles
Salitang Gamit
Kapag napapatay ang suspek
sa drugs
22
2.Ni:DENGVAXIA
Ralph Fonte at Ari Santiago
Bakuna laban sa Dengue Nanging kontrobersyal nang

aminin ng Sanofi Pasteur na
may malalang epekto ito sa
hindi pa nagkakaimpeksiyon
23
3. DDS
Ni: Schedar Joson
Orihinal na tinutukoy: Ginamit na pangangampanya

ng Duterte Diehard
Davao Death Squad
Supporters noong 2016
24
4. DILAWAN
Ni: Jonathan Geronimo at John Robert Bautista
Pangungutya sa Yellow Mga tagasuporta ng pamilya

Crowd Aquino at ng Liberal Party
25
5. FAKE NEWS
Ni: Danilo Arao
Kasinungalingan o Tawag ng mga tao sa tunay

mapanlinlang na na balita na hindi nila gusto.
impormasyon na
kinokopya ang format ng
balita.
26
6. FEDERALISMO
Ni: Xavier Alvaran
Isang sistema na naghahati Sistemang isinusulong ng

ng kapangyarihan sa administrasyong Duterte.
pagitan ng pambansa at
lokal na pamahalaan
27
7. FOODIE
Ni: Mykel Sarthou
Taong mahilig kumain o Kadalasan, kinukuhanan din

mahilig sumubok ng mga nila ng litrato ang kanilang
bagong putahe pagkain
28
8. QUO WARRANTO
Ni: Aileen Sicat
✘ Petisyong kumukwestiyon sa
kwalipikasyon ng opisyal sa isang
posisyon
29
9. RESIBO
Ni: Zarina Joy Santos- Eliserio
✘Ebidensya o Katunayan
30
10. TRAIN
Ni: Junilo Espiritu
Acronym para sa Tax Batas na nagbaba ng income

Reformfor Acceleration tax rate pero nagpataw ng
and Inclusion Law buwis sa ilang produkto at
serbisyo
31
11. TROLL
Ni: Roy Rene Cagalingan
✘ Social media user na nang-iinis o nanghahamon

para sumagot nang pagalit ang nag-post o iba
pang nagbabasa.
32
AMBAGAN
NG MGA SALITA
33
Ambagan ng mga
Salita
✘Ang Ambagan ay isinasagawa
tuwing dalawang taon. Pinagyayaman
ng kumperensiya ang iba’t ibang mga
wika sa Filipino sa pamamagitan ng
pagsangguni sa balarila’t leksikon ng
mga wika sa bansa.
34
LEKSIKON
✘Ito ay ang mapanuring pagbuo ng mga
salita na naglalayong makapagbigay ng
kahulugan at depenisyon sa mga bagay
na may kinalaman sa araw -araw na
pamumuhay.
✘Ito ay hindi basta basta isinasagawa ng

hindi pinag-iisipan sapagkat ang resulta
ng mga nabuong salita ay ipinakikilala sa
buong mundo para magamit sa lipunan.
35
✘ Sa taong (2011), itinatampok sa Ambagan ang
mga wikang Ilokano, Kapampangan, Bikol,
Tagalog-Batangas, Kankana-ey, Higaonon,
Mansaka, Hiligaynon, Aklanon, Tagalog-
Laguna, at Kinaray-a.
36
Mga Salitang Iluko
Nina: Cles Rambaud at Ariel Tabag
✘ Ayon sa kanila, tiyak na makakikita ng

terminong Iluko na hindi tuwirang maisalin
o mabigyan ng eksaktong kahulagan sa
wikang Tagalog kahit hindi naman
nagkakalayo ang mga kultura nito.
37
Mga Salitang Iluko
✘ Kabus - kabilugan ng buwan
✘ Murmuray - panunumbalik sa normal ng

mga sentido pagkagising
✘ Kibin - magkahawak-kamay habang
naglalakad
38
Mga Salitang Iluko
✘Ayon pa kina Rambaud at Tabag, ang mga

salitang nais iambag sa wikang Filipino ay
mula sa mga nailimbag na obra ng mga
Ilukong manunulat sa magasing Bannawag at
sa mga librong inilathala ng GUMIL Filipinas,
isang publikasyong Iluko.
39
Mga Salitang Pampanga
Ni: Lucena Samson
✘ Inulat ni Lucena Samson ang tungkol sa

kasaysayan, kultura at wika ng Pampanga.
40
Ni: Lucena Samson
✘ mánúcluan - iskwater
✘ tángî - pag-aaring nakuha sa panahon ng

pagpapakasal ng mag-asawa
✘ síbul ning lugud - walang hangganang
pagmamahal
41
Ni: Lucena Samson
✘Isa sa mga pangunahing wika ng Pilipinas

ang Kapampangan. Masasabing patuloy pa rin
itong nililinang ‘pagkat nanatiling buhay ito sa
mga Kapampangang mananaliksik at
dalubwika. Katulad ng marami pang wikang
nagtataglay ng kakaibang katangian, ang
wikang ito ay tiyak na makapag-aambag rin sa
pagyaman ng ating talasalitaan.
42
Mga Salitang Bikolano
Ni: Kristian Cordero
✘ Hablóndawani - bahaghari
✘ Tuntón-balagón - alitaptap
✘ Mangíndara - mga sirena sa lawa
43
Mga Salitang Tagalog-Batangas
Ni: Renerio Concepcion
✘Isinalaysay niya ang mga katangian ng wika

ng Batangas at ang kaibahan nito sa ibang
mga wika sa bansa.
✘Nasa malimit na pataas-tono ng puntong
Batangas ang matitinding damdamin. Isa sa
mga pekulyaridad ng salitang Batangas kapag
winiwika na ay ang matitigas na diin habang
pumupunto ang nagsasalita
44
Mga Salitang Tagalog-Batangas
Ni: Renerio Concepcion
✘ Baysánan - kasalan
✘ Hímatlúgin - nanghihina ang katawan
✘ Malì-malì - magugulatin
45
Mga Salitang Kankana ey
Ni: Ruth Tindaan
✘ Gait - kasama
✘ Benge - palamuti sa buhok ng mga

kababaihan
✘ Inayan - pagpigil sa isang tao sa paggawa
ng isang bagay at ito ay isang ekspresyon
na nagpapahayag ng pagkadismaya
46
Mga Salitang Higaonon
Ni: Rosario Butron-Dizon
✘ Kaamulan - piyestang kultural
✘ Búuy - lola sa tuhod
✘ Kapú-un - pinagmulan ng lahi
47
Mga Salitang Mansaka
Ni: Marilyn Arbes
✘Isa sa mga katutubong nagtataglay ng

sariling kultura at may wikang nagagamit sa
pakikipagkomunikasyon ay ang tribu ng
Mansaka na matatagpuan sa Rehiyon XI
partikular na sa mga lalawigan ng Comval
Province, Davao del Norte, Davao del Sur at
Davao Oriental
48
Mga Salitang Mansaka
Ni: Marilyn Arbes
✘ Takláy - pulseras
✘ Búnong - pagbibinyag
✘ Bayók - pagsasalaysay ng mga pangyayari

sa nakaraan
49
Mga Salitang Hiligaynon
Ni: John Teodoro
✘ Pangayaw - dayuhan
✘Inday - pantawag ito sa mga mahal mo sa

buhay na babae katulad ng kapatid, asawa,
anak, pamangkin, at kahit na malayong
kamag-anak
50
Mga Salitang Aklaonon
Ni: John Barrios
✘ ílis - palitan
✘ Panakáyon - biyahe
✘ Panáad - pangako
51
Mga Salitang Tagalog-Laguna
Ni: Edgar Samar
✘ Kinís - magkasabay na pamumula’t

pamamawis
✘ Waswás - ubos na ubos
✘ Himpíl - paghuhugas ng pinggan
52
Mga Salitang Kinaray-a
Ni: Genevieve Asenjo
✘ Pinatunayan niya na kahit na hindi gaanong bantog

ang wikang ito, ang Kinaray-a ay patuloy sa pag-
unlad.
✘ Lumalakad ito sa kasalukuyang panahon, kahit pa

ba hinay-hinay, na may kamalayan sa kaniyang
maragtas, mulat sa kanyang konteksto, at
nakikisali, sumusugal, sa mga posibilidad ng pag-
aakda ng bansa sa pamamagitan ng pagtatayo ng
sarili nitong pampanitikan-wika-kultural na
infrastraktura 53
Mga Salitang Kinaray-a
Ni: Genevieve Asenjo
✘ Búngkag - paghiwalayin
✘ Pìnàlínpín - palay na walang laman
✘ Pásí - trumpo
54
MAIKLING
PAGSUSULIT
55
Maikling Pagsusulit
1. Ito ay samahan ng mga bagong usbong na salita at

nagsimula ito noong 2004.
2. Ang Acronym ng FIT ay?

3. Isang nominadong salita ng taon noon 2006
4. Isang nominadong salita ng taon noon 2008
56
Maikling Pagsusulit
5. Salita ng taon noong 2016
6. Isang nominadong salita ng taon noong 2010

7. Ilan ang nominadong salita ng taon noong 2018?
8-10 Ano ang dalawang salita na pinagmulan ng TOKHANG?
57
Pagbibigay Interpretasyon blg. 1
Tutubi-tutubi ang hila mo’y Tabak,

Bulaklak nangingi sa paglapit mo.
- Tutubi (Haiku)
58
Pagbibigay Interpretasyon blg. 1
O pagsintang labis na makapangyarihan, sampung mag-

aama'y iyong nasasaklaw,
Pag ikaw ay nasok sa puso ninuman, hahamakin lahat
masunod ka lamang"
59
MGA BAGONG
TAMPOK NA
SA WIKANG
SALITAFILIPINO
60
Bagong Tampok na Salita
✘ Malaki ang impluwensiya ng pagbabago ng panahon

at teknolohiya upang makabuo ng mga bagong
salitang nagiging dahilan upang magkaroon ng
dagdag na salita na pwedeng gamitin sa pang-araw-
araw na pakikipagkomunikasyon.
61
Bagong Tampok na Salita
✘ Ngunit mayroong mga salita tayong hindi natin alam na

pwede palang gamitin upang maghayag ng mga bagay
na nais nating sambitin sa isang salita. Naglabas
ang National Commission for Culture and the Arts ng
mga salita mula sa iba’t ibang lenggwahe na maaaring
gamitin sa paglalarawan ng mga bagay.
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
Susing Salita
Ano ang Susing Salita?
Ang susing salita ay ang mga pangunahing salita sa isang

pangungusap o parapo na nagpapakita at naglalarawan ng mga
pangunahing ideya.
Sa pagkuha ng susing salita ay mas napapadali ang pagkaintindi

sa isang ideya o sa isang bagay na gustong iparating ng isa sa
kaniyang kausap.
97
MOTHER TONGUE
✘ Ang wikang ✘ Ito ang ‘default’ na
kinalakihan at wika ni ginagamit pag
ginagamit mula nag-iisip at ang unang
pagkabata. wikang nailalabas sa
bibig kapag
nakikipag-usap.
98
MONOLINGGWALISMO
✘ Ito ay nangangahulugang iisang
wika lamang ang alam at
ginagamit.
99
BILINGGWALISMO
✘ Ito ay ✘ Halimbawa nito ay
nangangahulugang ay tayong mga
dalawang wika ang Pilipino na
siyang binibigkas. kadalasang may
kaalaman sa Ingles at
Filipino
100
MULTILINGGWALISMO
✘ Ito ay ✘ Ilan sa mga kilalang
nangangahulugang personalidad na
higit sa isa ang wika na ‘multilingiust’ ay
nabibigkas, naisusulat, sina Dr. Jose Rizal at
at nababasa. Pope Francis.
101
CODE-SWITCHING
✘ Ito ang pag-iiba ng ✘ Halimbawa:
wika o uri ng wika sa Taglish/Enggalog/En
pakikipag-usap. glog, Bisalog,
Bisakol, Conyo.
102
Susing Salita:
Dalawang eksperto mula sa magkaibang disiplina ang

nagbahagi ng kanilang kaalaman tungkol sa mga salitang
“indie” at “delubyo” sa seminar na inorganisa ng Sentro
ng Wikang Filipino(SWF) bilang bahagi ng pagdiriwang
ng Buwan ng Wika noong Agosto.
103
Susing Salita:
Ang seminar na “Mga Susing Salita: Pambansang

Seminar sa Pagbuo ng Diskurso sa Konseptong
Filipino” ay ginanap mula Agosto 24 - 25 at may layon na
“itaguyod at palaganapin ang Wikang Filipino sa lahat ng
buwan ng taon” ayon sa SWF.
104
Susing Salita:
Sa unang pang-umagang sesyon ng seminar noong Agosto 24, ang

mga naging panauhing tagapagsalita ay sina Dr. Rolando B.
Tolentino, dating dekano ng Kolehiyo ng Pangmadlang
Komunikasyon (CMC), at Dr. Alfredo Mahar A. Lagmay,
executive director ng UP ResilienceInstitute (UPRI) at Project
NOAH (Nationwide Operational Assessment of Hazards).
105
Susing Salita:
Indie at Delubyo
Susing Salita:
INDIE
Susing Salita: INDIE
Ang salitang “indie” ay pinaikling salita sa Ingles

na independent at kadalasang ginagamit na
katawagan sa mga pelikulang iba ang linya ng
pagkukuwento kung saan “hindi siya
masayahingkuwento.
108
Hindi siya kuwento na sadsad ng fictional na

drama. Ito ay sadsad ng katulad ng [pelikulang]
‘Pamilya Ordinaryo,’ mga dramang nagaganap sa
lansangan na hindi natinnababalitaan,” ani
Tolentino.
109
“Pag sinabing ‘indie’ nagkakaintindihan na kung

ano’ng klaseng pelikula ang panonoorin o
tatalakayin natin. Kasi nga aynagpapahiwatig na
ito ng ibang mundo ng paggagawa ng pelikula,”
dagdag pa niya.
110
Karaniwan sa mga pelikulang indie ay pinopondohan ng mas

maliliit at/o independenteng pampelikulang istudyo ngunit ayon
kay Tolentino, mayroon din namang mga indie na ipinapalabas,
halimbawa, sa cable channels tulad ng Cinema One Originals
na pinondohan ng higanteng istasyong pang -telebisyontulad ng
ABS-CBN.
111
Binanggit din ni Tolentino na ang mga pelikulang indie

ay kadalasang hindi gaanong tinatangkilik, wala halos
access ang mga manonood dito, mahirap unawain, at
hindi masasaya ang mga paksa nito.
112
Sa usapin ng panonood, “Kailangan natin ng particular

access dito sa mga pelikulang ito para matunghayan.
Kailangang karerin nating pumunta sa Cultural Center
of the Philippines para panoorin halimbawa itong
Cinemalaya na klase ng mga pelikula,” ani Tolentino.
113
Maliban sa Cinemalaya Philippine Independent Film

Festival at iba pang mga film festival na nagpapalabas ng
mga pelikulang indie, sa kauna-unahang pagkakataon, ay
inorganisa ng Film Development Council of the
Philippines (FDCP) ang “Pista ng Pelikulang Pilipino”
114
kung saan ang lahat ng sinehan ay eksklusibong

magpapalabas ng 12 natatanging indie na pelikulang
Filipino mula Agosto 16-22 bilang bahagi ng
pagdiriwang ng Buwan ng Wika at dagdag na suporta
para sa mga ganitong klase ng pelikula.
115
Sa usapin naman ng paksa, ayon kay Tolentino, “Hindi

masasaya ang paksa ng mga pelikula kaya for most part,
hindi siya Marvel superhero films na masaya at
makakalimutan mo ang problema mo. Dito, maalala mo
ang problema ng lipunang Filipino at kung gaano
kabigat iyon kaya hindi siya masayang panoorin.”
116
“Ang indie ay napakalakas ng currency na

ginagaya na rin siya ng mainstream. May mga
indie films naman na nangangarap na maging
mainstream na klase ng mga pelikula” ani niya.
117
“ang commonality ng lahat ng indie ay may pagka-anti

studio siya. Ibig sabihin nito, iyung klase ng kalakaran ng
istudyo na kung saan ay may Joyce Bernal ka na
nagdidirek ng romantic comedy o kung ano mang comedy
at pagkatapos ay may star actors ka na magbibida.
118
Kailangan ay may Star Studio Actors ka rito. Iyung

iskrip na ginawa mo ay dodoktorin ng isang komite ng
iskrip para kung romcom ito ay may kilig factor every
two minutes. Calibrated iyon kaya effective iyung mga
romcom sa Pilipinas at iyon ang dominant genre
hanggang ngayon dahil may kilig factor nga siya na
pinIpursue sa maraming sandali sa pelikula.”
119
Sinabi rin ni Tolentino na matagal na ang kasaysayan ng mga

pelikulang indie na aniya’y noong dekada ’50 at ’60, “pag
sinasabing indie noon, ang ibig sabihin, hindi ito gawa ng
mga studio tulad ng Ilang-ilang Productions, Sampaguita
Films, LVN Productions na mga sikat noon. Ibig sabihin, ito
‘yung mga fly-by-night na mga produksiyon. Pero ang layon
nitong lahat ay kumite hindi katulad ngayon na layon niyang
maging mabigat.”
120
Ang mga pelikula umano noong dekada ’60 ay uso ang te
mang “spaghetti westerns” na kahalintulad sa mga usong
pelikula noon na may temang: cowboy culture, at sex. At
noong 1972 ay nauso ang bomba films.
121
Ilan sa mga filmikong istilo ng indie, ayon kay Tolentino, ay ang

pagiging neorealismo nito kung saan ipinapakita ang buhay sa
isang araw; ang karakter at sitwasyon mula sa laylayan,
ginagampanan ng karakter aktor; mabigat ang pasanin ng karakter
(o tunay na may hugot); tracking at babad shots o parang
documentary films; matagtag na kilos ng kamera; walang malinaw
na tapos; poverty porn, at pang-award.
122
Susing Salita: DELUBYO
Samantala, tinalakay naman ni Lagmay ang

paggamit ng “wika kontra delubyo” o disaster.
Aniya, may dalawang klasipikasyon ang salitang
ito: warning at response.
123
Ang warning umano ay “responsibilidad ng

gobyerno. Kailangan ito ay accurate, reliable,
understandable at timely.”
124
Ang response naman ay “kailangang matumbasan

iyung warning o abiso ng gobyerno ng tamang
aksiyon ng mga mamamayan sa komunidad,” ani
Lagmay.
125
Ayon kay Lagmay ay mahalaga ang paggamit ng s
iyensya kontra delubyo ngunit, hindi lang
siyensya o teknolohiya ang solusyon para maibsan
ang mga panganib ng delubyo.
126
“Kailangang palitan ang ating kultura at gawing

culture of safety. Dapat nakalarawan iyung
kaalaman natin sa ating mga lugar, sa ating mga
komunidad sa pamamagitan ng sining o wika,” ika
nga ni Lagmay.
127
Kadalasan ay umaasa ang mga komunidad sa mga

ulat o impormasyon mula sa
Philippine Atmospheric Geophysical and Astrono
micalServices Administration (PAGASA) tungkol
sa lagay ng panahon o kaya’y may paparating na
ulan o bagyo sa bansa.
128
Ayon kay Lagmay, ang forecastmodel na gawa ng

PAGASA kung saan nakalarawan ang mga ulap,
ulan at kung saan tatahak ang bagyo ang
ginagamit ng naturang ahensiya upang ma-
warningan ang komunidad na mayroon panganib.
129
“Ngunit, gusto kong maintindihan natin na ang

siyensya ay hindi perpekto. Walang model na
naglalarawan ng ginagawa ng kalikasan one, two
days in advance. At dapat iyon ay nasasabi sa
taong bayan na mayroong uncertainty o
limitasyon ang siyensya,” ani Lagmay.
130
Tinalakay nila ang iba pang mga tampok na

susing salita —ang “bungkalan” (Tariman-
Acosta), “balita” (Mercado), “ganap”
(Atienza) at “balatik” (Almoro).
131
Kultura sa Pilipinas 132
Kultura sa Pilipinas
Ang kultura ng Pilipinas o kalinangan ng Pilipinas ay pin
aghalong impluwensya ng mga katutubong tradisyon at
mga kultura ng mga unang mangangalakal at mananakop
nito noon. Angpananakop ng mga Kastila sa Pilipinas, sa
pamamahala ng Mehiko, na tumagal ng mahigit 333 taon,
ay may malaking kontribusyon sa Kultura ng Pilipinas.
133
Ang Wikang Pilipino, na mas kadalasang kilala

bilang Tagalog, ay maraming hiniram na salita
galing Kastila. Karamihan sa mgapinagdiriwang
na mga tradisyon ay magkahalong Kristiyano,
Pagano, at iba pang lokal naseremonya.
134
Bilang halimbawa, bawat taon, ang mga bayan sa buong

bansa, ay nagsasagawa ngmalalaking Pista, nagpapaalala
sa mga Santong Patron ng mga bayan, barangay, o ng
mgadistrito. Ang mga Pista ay kadalasang may
patimpalak sa katutubong pagsayaw, at sa ibang lugaray
mayroon pang sabungan.
135
Ang mga ganitong tradisyon ay ginaganap din sa

mga bansangnasakop ng mga Kastila. Sa
katimugang bahagi ng bansa na karamihan ay
mananalig Islam aynagdiriwang din ng kanilang
mga tradisyon at nakagawian.
136
Bago pa man dumating ang mga unang mananakop, ang mga

mangangalakal galing sa India, Malaysia, Indonesia, Tsina at
Hapon ay may malaking kontribusyon din sa Kultura ngPilipinas.
Ang Hinduismo at Budismo ay may impluwensya sa mga
katutubong paniniwala ng mgaPilipino bago dumating ang mga
Kastila at ang mga mangangalakal na Muslim.
137
Ang wikang Tagalog at iba pang wika sa Pilipinas ay

maraming hiniram sa wikang Sanskrito. Isang
mabutinghalimbawa ang karma, na hanggang ngayon ay
pinaniniwalaan pa rin ng mga Pilipino. Marami samga
pamahiin, hiniram na salita at pagkain, tulad ng pansit,
siopao at iba pa ay minana sa mgamangangalakal na
Instik.
138
Ang ibig sabihin ng kultura ay ang paraan ng

pamumuhay ng mga taong nagpapakita ng
kaugalian, tradisyon, mga sining, sistema ng
edukasyon, musika at pamahalaan.
139
Ang ibig sabihin ng kultura ay ang paraan ng

pamumuhay ng mga taong nagpapakita ng
kaugalian, tradisyon, mga sining, sistema ng
edukasyon, musika at pamahalaan.
140
Lipunang Pilipino
Ang Lipunang Pilipino ay magkahalong lipunan. Isa bilang bansa,
at marami dahil sa pagkakahiwalay ng mga ito ng lugar, dahil sa
pulo pulo nitong ayos at mga kasanayan. Ang bansa ay nahahati sa
pagitan ng mga Kristiyano, Muslim, at iba pang pangkat; sa pagitan
ng mga nasalungsod at sa mga nayon; mga tagabundok at
tagapatag; at pagitan ng mga mayayaman at ng mga mahihirap.
141
Kaugaliang Pilipino
142
Kaugaliang Pilipino
Nabuo ang Bayanihan sa mga samahan ng mga

magkakapitbahay na nagtutulungan kahit kailan o
saan man kailanganin ng tulong.
143
Kaugaliang Pilipino
Ito ay kabaligtaran ng ugaling indibidwalismo ng

mga lipunang Europeo at Amerikano.
144
Mga Kaugaliang Pilipino
145
Matinding Pagkakabuklod
buklod ng Mag-anak
146
Ang pangunahing sistemang panlipunan ng mga Pilipino ay mag-

anak. Maraming mga Pilipino ang tumitira malapit sa kanilang
mgakamag-anak, kahit pa sila ay may edad na o kaya naman ay
may sarili na ring mag-anak. Kadalasan ang isang bahay sa
Pilipinas ay binubuo ng mahigit sa dalawang mag-anak. Sa mga
lalawigan, ang mga nayon ay kadalasang binubuo ng iisang
angkan, at halos lahat ay mag-kakakilala.
147
Pakikisama
148
Ang pakikisama ay ang kaugaliang

Pilipino na nagnanais magkaroon
ngmaganda at mabuting pakikitungo sa iba.
149
Hiya
150
Ang kaugaliang Hiya ay isang panlipunang kaugalian. Ang mga

Pilipino kasi aynaniniwala na dapat na kumilos sila kung ano ang
mga tinatanggap na kaugalian nglipunan; na kung sila ay nakagawa
ng kaugaliang hindi tanggap, ang kahihiyan na ginawa nila ay hindi
lang para sa kanilang sarili kundi kahihiyan din ito para sa kanilang
mag-anak.
151
Palabra de Honor
152
"May isang salita" Isang kaugalian

ng mga Pilipino na kailangan tuparinang
mga sinabi nitong mga salita o
pananalita
153
Amor Propio
154
Pagpapahalaga ng isang tao sa
kanyang dignidad.
155
Delicadeza
156
Isang ugali na kailan na dapat ang

isang tao ay kumilos sa tama at nasa
lugar.
157
Utang na Loob
158
Ang Utang na Loob, ay isang utang ng tao sa

taong tumulong sa kanya sa mga pagsubok
na kanyang dinaanan. May mga kasabihan
nga na: Ang hindi lumingon sa
pinanggalingan ay hindi makararating sa
paroroonan. 159
Mga Pambansang
Pagdiriwang
160
Mga Pambansang Pagdiriwang
Ang mga okasyong ipinagdiriwang sa buong kapul-
uan ay yaong napakahalaga sa kasaysayan at lipunan.
Nakikiisa ang bawat isa sa mga Pilipino sa pagdaraos ng
mga ito kaya'ttinatawag itong pambansang pagdiriwang.
Karaniwang idinedeklarang pista opisyal o walangpasok
sa mga opisina at paaralan ang mga pambasang
pagdiriwang.
161
Bagong Taon
162
Tuwing unang araw ng Enero ipinagdiriwang

ang Bagong Taon. Masayang sinasalubong ito
bago maghating-gabi ng Disyembre 31.
Masayang sama-samang kumakain at
nagkukuwentuhan pa ang mga kasapi ng mag-
anak.
163
Araw ng
Rebolusyong EDSA
164
Makaysaysayan ang araw na ito. Ipinagdiriwang ito

tuwing ika-25 ng Pebrero. Ang araw na ito ang naging
hudyat ng pagbalik ng kalayaan ng mga mamamayan
mula sa rehimeng diktador.Nagkaisang nagtungo ang
libu-libong mga Pilipino sa EDSA noong Pebrero 22-25,
1986. Ito ay sa harap ng Camp Aguinaldo at Camp
Crame.
165
Araw ng Kagitingan
166
Ang krus sa tuktok ng Bundok Samat sa Bataan
ang nagpapagunita hinggil sa mga matatapang na
sundalong Pilipino na lumaban sa mga Hapones noong
Ikalawang DigmaangPandaigdig. Dambana ng Kagitingan
ang tawag sa bantayog na ito. Ginugunita ng bansa ang
Araw ng Kagitingan tuwing sasapit ang Abril 9. Ipinakita
rin dito ang pakakaisa laban sa mga dayuhan.
167
Araw ng Mangagawa
168
Ipinagdiriwang tuwing Mayo 1 ang Araw ng Manggagawa.

Pinahahalagahan ang mgamanggagawa dahil sa kanilang
mga paglilingkod sa lipunan. Sila ang tumutulong sa atin sa
pagtugon sa ating mga pangangailangan. Tumutulong sila
upang tayo'y may pagkain araw-arawmaayos na tirahan,
iba-ibang kagamitan, at iba pang bagay.
169
Araw ng Kalayaan
170
Ipinagdiriwang tuwing Mayo 1 ang Araw ng Manggagawa.

Pinahahalagahan ang mgamanggagawa dahil sa kanilang
mga paglilingkod sa lipunan. Sila ang tumutulong sa atin sa
pagtugon sa ating mga pangangailangan. Tumutulong sila
upang tayo'y may pagkain araw-arawmaayos na tirahan,
iba-ibang kagamitan, at iba pang bagay.
171
Araw ng mga Bayani
172
Ang Araw ng mga Bayani ay ipinagdiriwang tuwing
Agosto 26 taon-taon. Nag-aalay ang mga Pilipino ng mga
bulaklak para sa kanila. May mga palatuntunan pa.
Pinahahalagahan sa araw na ito ang mga nagawa ng mga
bayani para sa kalayaan at kapakanan ng bansa.
173
Mga Pansibikong
Pagdiriwang
174
Mga Pansibikongng Pagdiriwang
May iba pang mga pagdiriwang sa Pilipinas.

Kabilang dito ay ang mga pansibikong
pagdiriwang. Isinasagawa ang mga ito sa iba't
ibang buwan sa buong taon. Ipinakikita rito ang
mgakatangian at ilang kaugalian ng mga
Pilipino. 175
Di tulad ng mga pambansang pagdiriwang na

idinideklarang pista opisyal, ang mga pangsibikong
pagdiriwang ay karaniwang idinaraos nang maypasok din
sa opisina at paaralan sa buong bansa. Gayunman, may
ilang lugar na nagdedeklarangwalang pasok gaya ng
Lungsod Quezon kapag nagdiriwang ng pakakatatag nito
tuwing Agosto 19.
176
Mga Pansibikong Pagdiriwang
Araw ng mga Puso
177
Tuwing ika-14 ng Pebrero ito. Ipinakikita natin sa ating

mga mahal sa buhay kung gaano natin sila inaalala.
Ipinakikita rin natin ang kahalagahan nila. Marami
tayong ginagawang paraan upang ipakita ang ating
pagmamahal. Nagkakaisa tayo sa pagdaraos ng
pagdiriwang na ito. Nagbibigayan tao ng kard o anumang
alaala sa araw na ito.
178
Linggo ng Pag-iwas sa
Sunog
179
Ipinagdiriwang ang Linggo ng pag-iwas sa Sunog

sa buwan ng Mayo. Binibigyang-diin angmga
paraan kung paano tayo mag-iingat sa sunog.
Tinuturuan din tayo sa pag-iwas sa
sunog.Natututuhan pa natin ang nararapat na
gagawin kung may sunog.
180
Araw ng
mga Ina/mga Ama
181
Mga pagdiriwang na pansibiko ang Araw ng mga

Ina at Araw ng mga Ama. Tuwingikalawang Linggo
ng Mayo ang pagdiriwang para sa mga ina at
tuwing ikatlong Linggo ng Hunyoang sa mga ama.
Ginugunita natin sa mga araw na ito ang kabutihan
ng ating ina at ama.
182
Linggo ng Wika
183
Marami paligsahan tuwing sasapit ang buwan ng Agosto.

Karaniwang ipinagdiriwang ito sa ika-19
ng Agosto. Ito ang kaarawan ni Pangulong Manuel L. Quez
on, ang Ama ng Wikang Pambansa. Binibigyang-diin ang
pagmamahal saating wika. Nakikiisa ang mga Pilipino sa
paggamitng Filipino sa pagpupulong, sa pagsulat, at sa
talakayan.
184
Araw ng mga Nagkakaisang
Bansa
185
Pagsapit naman ng Oktubre 24, ipinagdiriwang ang Araw ng

mga Nagkakaisang Bansa. Ipinakikita ng pagdiriwang na ito
ang ang pakikipagkaibigan natin sa iba't ibang bansa sa buong
mundo. Pagkakabuklud-buklod ang simbolo nito. Ang Samahan
ng mga Nagkakaisang Bansa angnagbubuklod upang lubos na
magkaunawaan at magkaisa ang mga bansa. Pagtutulungan ang
isapang layon nito.
186
Linggo ng Mag-anak
187
Ito ang araw na ginugunita ng mga

Pilipino ang kahalagahan ng mag-
anak at angpagmamahalan at
pagkakaisa ng bawat kasapi nito.
188
Araw ng mga Guro
189
Iba-iba ang buwan ng pagdiriwang nito.

Dito naman pinahahalagahan ang
kabutihanginagawa sa atin ng mga guro.
190
Araw ng Maynila/Araw ng
Lungsod Quezon
191
Ginugunita rin ng mga Pilipino ang kanilang

lungsod o bayan. Nagkakaiba-iba ng lamang itong
petsa ayon sa bayani o natatanging Pilipinong
ginugunita. Tuwing Hunyo 24 ang Araw
ngMaynila. Ika -19 naman ng Agosto ang Araw ng
Lungsod Quezon.
192
Mga Pagdiriwang na
Panrelihiyon
193
Marami pagdiriwang na panrelihiyon sa

Pilipinas. Isinasagawa rin ito sa iba't
ibang buwansa buong taon. Makikita rito
ang mga kaugalian at katangiang
Pilipino.
194
Mga Pagdiriwang na Panrelihiyon
Pasko
195
Mahalaga para sa mga kapatid nating Kristiyano

ang pagdiriwang ng Kapaskuhan tuwing ika-25 ng
Disyembre. Araw ito ng paggunita sa pagsilang ni
Jesus, ang Anak ng Diyos ng mga Kristiyano. Misa
de gallo o simbang-gabi ang hudyat ng pagdiriwang
ng Kapaskuhan.
196
Nagsisimula ito sa ika-16 ng Disyembre. Ang misa de gallo ang

magkakasunod na siyam na simbang-gabihanggang sumapit ang
araw ng Pasko. Nagkakaisa ang mga Pilipino sa pagdiriwang nito.
Maramiang dumadalo sa misang ito. Sama-samang nagsisimba ang
mag-anak dito. Pagmamahal sa bawat isa ang mensaheng
ipinahahatid sa atin tuwing sasapit ang Pasko. Isang araw rin ito para
sa mga mahal sa buhay - mga kamag-anak at mga kaibigan - at pati
na rinng mga kaaway.
197
Kailangang maghatid ang bawat Kristiyanong

Pilipino ng kapayapaan hindilamang sa buong
bansa kundi pati na rin sa buong mundo.
Kung kaya't dapat tandaan na angmensahe ng
Pasko ay pagmamahal at kapayapaan.
198
Tanda rin ito ng pagkakabuklod ng mga mag-anak.

Nagsasama-sama rito o nagkakaroon ng reunion ang
mga kasapi ng mag-anak.Isa pang napakagandang
pagdiriwang kung Pasko ang parada ng makukulay at
maiilaw naparol na yari sa San Fernando, Pampanga.
Dinarayo ng mga turista ang paradang ito.
199
Ati-atihan
200
Ito ay pagdiriwang sa Kalibo, Aklan.

Tatlong araw ito ng pag-awit at pagsayaw
sa mga daan.Nagpaphid ng uling o
anumang itim na pangkulay sa buong
katawan ang mga sumasali sa parada.
201
Nagsusuot pa sila ng makukulay na kasuotan habang

nagsasayaw sa saliw ng tugtog ng mgatambol sa kalsada.
Hawak ang imahen ng Santo Niño ng isang ati habang
sumsayaw. Sumisigawnaman ng "viva" ang iba sa kanilang
pagsasayaw. "Mahabang buhay' ang kahulugan ng salitang
viva.
202
Mahal na Araw
203
Isang napakahalaga at natatanging tradisyon ito ng

mga Katolikong Pilipino. Nagkakaisa angito sa
pagdaraos nito. Karaniwang makaririnig ng pabasa
sa baryo, kapilya, at pati na sa mgatahanan na
ikinukuwento ang buhay ni Cristo.
204
Penitensiya naman ang tawag sa ginagawa ng mgaPilipinong

nagpapasakit o namamanata tuwing Mahal na Araw, Kanilang
pinahihirapan atpinarurusahan ang sarili sa pagdadala ng krus o
pagpalo at pagsugat sa kanilang mga katawan. Isang prusisyon
ng mga rebulto ni Cristo at iba pang santo ang inilalakad sa mga
pangunahingdaan ng baryo o bayan tuwing Biyernes Santo.
205
Maingay at masayang naririnig ang kampana

nglahat ng simbahan tuwing Linggo ng
Pagkabuhay upang ipabando o ipahayag ang
mulingpagkabuhay ng ating Panginoon.May
isa pang gawaing isinasagawa tuwing Mahal
na Araw. 206
Ito ang Moriones ng Marinduque.Isang

makulay na kaugalian pang-Mahal na Araw
ito. Nagsusuot ng damit ng mga
Romanongsundalo at makukulay na maskara
ang mga namamanata.
207
Pahiyas
208
Isang tradisyon din ito. Pinararangalan dito ang

santo ng mga magsasaka na si San Isidro de
Labrador. Nagkakaisang nagsasabit ang mga
taga-Quezon ng mga produktong-bukid
atkatutubong pagkain sa pintuan at mga bintana
ng kanilang bahay.
209
Isang Bahagi ng pagdiriwang ng San

Isidro ang pagbasbas sa mga kalabaw.
Ipinaparada ng mga magsasaka ang kani-
kanilang mga kalabaw patungo sa
simbahan upang mabasbasan ngpari.
210
Naniniwala sila na malalayo sila at ang

kanilang mga kalabaw sa mga sakit at
aksidente sapagbasbas na ito. Isang makulay
na pagdiriwang ito na kinalulugdan ng lahat
sa Quezon tuwing buwan ng Mayo.
211
Santakrusan
212
Ito ang isa pa ring kasayahan. Ang

santakrusan ay isinasagawa kung Mayo. Isang
prusisyonito na nagpapakita at isinasadula ang
paghahanap ni Santa Elena sa Banal na Krus.
213
Maraming naggagandahang kababaihan

sa prusisyong ito na kumakatawan kay
Birheng Maria at iba pang mga babaeng
tauhan sa Bibliya at mga akadang
kaugnay nito.
214
Pista ng Peñafrancia
215
Isang kapistahan ang idinaraos tuwing

Setyembre 17 sa Lungsod ng Naga, Camarines
Sursa rehiyon ng Bicol. Isang prusisyon sa ilog
ng mapagmilagrong imahen ng Birhen ng
Peñafranciaang dinarayo sa pagdiriwang na ito.
216
Isinasagawa ang prusisyong ito sa Ilog

ng Naga at kalalakihanlamang ang
lumalahok. Magandang nilagyan ng
palamuti ang trono ng birhen na nasa
isangkasko. 217
Araw ng mga Patay o
Todos los Santos
218
Ipinagdiriwang ito tuwing unang

araw ng Nobyembre. Ginugunita at
pinararangalan ang mganamatay na
kamag-anak sa araw na ito.
219
Karaniwang nagtutungo ang mga Pilipino sa

sementeryoupang magsindi ng mga kandila, mag-
alay ng mga bulaklak at pagkain, at magdasal para
sanamatay na mga mahal sa buhay. Nagkakaisa rin
ang mga Pilipino sa pagsasagawa ng
mgakaugaliang ito.
220
Ramadan
221
Isang buwang pagdiriwang ito ng ating mga kapatid na

Muslim sa Timog tuwing Marsohanggang Abril. Sama-
sama at nagkakaisa rin sila sa pagdiriwang ng
okasyong ito. Mahalagangpagdiriwang ito sa kanila.
Idinaraos ang kaugalian at tradisyong ito ng mga
tagasunod ng Islam sa buong mundo.
222
Nagsusuot ng mahabang belo sa kanilang mukha ang mga babaing

Muslim kapagnagtutungo sila sa kanilang mosque. Nangingilin or
nag-aayuno ang lahat ng mga Muslim sa mgapagdiriwang na tulad
nito. Nagdarasal sila kay Allah na kanilang Panginoon. Ginugunita
nila ang pakakahayag o rebelasyon ng Koran kay Mohammmed, ang
propeta ng Islam. Nagbabasa pa silang Koran. Ang Koran ay banal
na aklat ng mga Muslim.
223
Hari Raya Puasa

224
Pagkatapos ng Ramadan, ipinagdiriwang ng mga

kapatid nating Muslim ang Hari Raya Puasa. Isa itong
pasasalamat nila. Nagsisimula at ginigising sila ng
malalakas na ingay ng mgatambol. Agad silang
nagbibihis ng kanilang magagarang kasuotan at
nagtutungo sa mosque.Nagdarasal sila ng isang oras.
Imam ang tawag sa kanilang pari.
225
Hari Raya Puasa

226
Pagkatapos ng Ramadan, ipinagdiriwang ng mga

kapatid nating Muslim ang Hari Raya Puasa. Isa itong
pasasalamat nila. Nagsisimula at ginigising sila ng
malalakas na ingay ng mgatambol. Agad silang
nagbibihis ng kanilang magagarang kasuotan at
nagtutungo sa mosque.Nagdarasal sila ng isang oras.
Imam ang tawag sa kanilang pari.
227

1 Presentasyon Sa Dalumat 101

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1 Presentasyon Sa Dalumat 101

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dalumat ng/sa

Interpretasyon sa isang bagay kung paano

✘ Mga salitang hiram mula sa katutubo o

✘ Ang paraan ng pagpepresenta nito sa madla.

Bakuna laban sa Dengue Nanging kontrobersyal nang

Orihinal na tinutukoy: Ginamit na pangangampanya

Pangungutya sa Yellow Mga tagasuporta ng pamilya

Kasinungalingan o Tawag ng mga tao sa tunay

Isang sistema na naghahati Sistemang isinusulong ng

Taong mahilig kumain o Kadalasan, kinukuhanan din

Acronym para sa Tax Batas na nagbaba ng income

✘ Social media user na nang-iinis o nanghahamon

✘Ito ay hindi basta basta isinasagawa ng

✘ Ayon sa kanila, tiyak na makakikita ng

✘ Kabus - kabilugan ng buwan

✘ Murmuray - panunumbalik sa normal ng

✘Ayon pa kina Rambaud at Tabag, ang mga

✘ Inulat ni Lucena Samson ang tungkol sa

✘ tángî - pag-aaring nakuha sa panahon ng

✘Isa sa mga pangunahing wika ng Pilipinas

✘ Mangíndara - mga sirena sa lawa

✘Isinalaysay niya ang mga katangian ng wika

✘ Hímatlúgin - nanghihina ang katawan

✘ Benge - palamuti sa buhok ng mga

✘ Kaamulan - piyestang kultural

✘ Búuy - lola sa tuhod

✘ Kapú-un - pinagmulan ng lahi

✘Isa sa mga katutubong nagtataglay ng

✘ Bayók - pagsasalaysay ng mga pangyayari

✘Inday - pantawag ito sa mga mahal mo sa

✘ Kinís - magkasabay na pamumula’t

✘ Himpíl - paghuhugas ng pinggan

✘ Pinatunayan niya na kahit na hindi gaanong bantog

✘ Lumalakad ito sa kasalukuyang panahon, kahit pa

✘ Pìnàlínpín - palay na walang laman

1. Ito ay samahan ng mga bagong usbong na salita at

2. Ang Acronym ng FIT ay?

4. Isang nominadong salita ng taon noon 2008

5. Salita ng taon noong 2016

6. Isang nominadong salita ng taon noong 2010

8-10 Ano ang dalawang salita na pinagmulan ng TOKHANG?

Tutubi-tutubi ang hila mo’y Tabak,

O pagsintang labis na makapangyarihan, sampung mag-

✘ Malaki ang impluwensiya ng pagbabago ng panahon

✘ Ngunit mayroong mga salita tayong hindi natin alam na

Ang susing salita ay ang mga pangunahing salita sa isang

Sa pagkuha ng susing salita ay mas napapadali ang pagkaintindi

Dalawang eksperto mula sa magkaibang disiplina ang

Ang seminar na “Mga Susing Salita: Pambansang

Sa unang pang-umagang sesyon ng seminar noong Agosto 24, ang

Ang salitang “indie” ay pinaikling salita sa Ingles

Hindi siya kuwento na sadsad ng fictional na

“Pag sinabing ‘indie’ nagkakaintindihan na kung

Karaniwan sa mga pelikulang indie ay pinopondohan ng mas

Binanggit din ni Tolentino na ang mga pelikulang indie

Sa usapin ng panonood, “Kailangan natin ng particular

Maliban sa Cinemalaya Philippine Independent Film

kung saan ang lahat ng sinehan ay eksklusibong

Sa usapin naman ng paksa, ayon kay Tolentino, “Hindi

“Ang indie ay napakalakas ng currency na

“ang commonality ng lahat ng indie ay may pagka-anti

Kailangan ay may Star Studio Actors ka rito. Iyung

Sinabi rin ni Tolentino na matagal na ang kasaysayan ng mga

Ilan sa mga filmikong istilo ng indie, ayon kay Tolentino, ay ang