NNL-chương 1

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÔN ĐỨC THẮNG
Khoa KHXH&NV
Bộ môn Lý luận chính trị
TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN

Dành cho bậc đại học – không chuyên lý luận chính trị
Mã môn học: 306102
GV: TS. Đỗ Văn Thắng

Email: tg_dovanthang@tdtu.edu.vn
Tel: 0903394190
7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của
1
triết học trong đời sống XH
MỤC TIÊU MÔN HỌC
 Biết hệ thống quan điểm, hệ thống lý luận của Triết học Mác-
Lênin.
 Khái quát được thế giới quan, nhân sinh quan và phương pháp
luận chung nhất để tiếp cận các khoa học chuyên ngành
 Giải quyết được các vấn đề thực tiễn đặt ra.
 Lựa chọn phương pháp hoạt động thực tiễn
306102- Chương 1:Triết học và vai trò

7/14/2020 2
của triết học trong đời sống XH
CHUẨN ĐẦU RA MÔN HỌC
Hệ thống được các khái niệm, phạm trù, nguyên lý, quy luật
triết học.
Hiểu nội dung các khái niệm, phạm trù, nguyên lý, quy luật,
các mối liên hệ biện chứng và vị trí vai trò trong hệ thống.
Giải thích các hiện tượng, quá trình trong tự nhiên và xã hội.
Phân tích và phản biện các hiện tượng của xã hội

7/14/2020 3
TÓM TẮT NỘI DUNG
 Căn cứ vào mục tiêu môn học, nội dung
chương trình môn học được cấu trúc thành 3
chương: Chương 1 bao quát những nội dung
cơ bản về triết học, vai trò của của triết học
trong đời sống xã hội; chương 2 trình bày nội
dung cơ bản về thế giới quan và phương pháp
luận của triết học Mác- Lênin; chương 3 trình
bày những nội dung cơ bản về chủ nghĩa duy
vật lịch sử.
 Thời lượng môn học: 3 tín chỉ - 45 tiết
7/14/2020 4
YÊU CẦU ĐỐI VỚI NGƯỜI HỌC
 Chuyên cần:
 Tham dự đầy đủ các buổi học trên lớp; thực hiện đúng và đầy đủ quy chế học đường
của Nhà trường
 Xây dựng kế hoạch học tập của môn học, thái độ nghiêm túc trong giờ học.
 Tham gia đầy đủ các hoạt động trên lớp:
 Chủ động và hợp tác khi làm việc nhóm; tham gia thuyết trình, thảo luận và thực
hiện tất cả các yêu cầu của nhóm.
 Tích cực, tự giác phát biểu, trả lời câu hỏi hoặc tranh luận về học thuật.
 Hoàn thành các bài tập về nhà:
 Nghiên cứu trước giáo trình, sưu tầm, nghiên cứu các các tài liệu có liên quan đến
nội dung của từng phần, từng chương, mục hay chuyên đề theo sự hướng dẫn của
giảng viên
 Làm bài tập được giao đầy đủ và đúng tiến độ.
 Chủ động, thường xuyên lên thư viện đọc sách, tài liệu, tạp chí chuyên ngành phục
vụ hoạt động học tập
- Điều kiện dự thi cuối kỳ: Đạt 80% yêu cầu môn học
7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của triết học trong đời sống XH 5
HÌNH THỨC ĐÁNH GIÁ
STT Nôi dung Tỷ trọng Hình thức thi, kiểm tra Người thực
hiện
1.1 Quá trình 1. Điểm danh theo dõi lớp; Giảng viên
Phần trên 2. Kiểm tra nhanh trên (bài tập nhỏ)
lớp (40%) 30%
1.2 Quá trình 1. Điểm bài tập lớn (cá nhân) Giảng viên
Phần trên 2. Bài KT trên elearearning (trắc
elear. (60%) nghiệm) Nhà trường
2 Thi giữa kỳ 20% Trắc nghiệm Nhà trường
3 Thi hết môn 50% Trắc nghiệm Nhà trường
306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

7/14/2020 6
TÀI LIỆU HỌC TẬP
Giáo trình chính:

Bộ Giáo dục và đào tạo, 2019, Giáo trình triết học Mác-
Lênin, NXB Chính trị quốc gia, Hà nội
Tài liệu tham khảo chính:
Hội đồng TW chỉ đạo biên soạn giáo trình quốc gia các môn khoa
học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, 2010, Giáo trình triết học
Mác-Lênin, NXB Chính trị quốc gia, Hà nội
Tài liệu tham khảo khác:
[1]. Nguyễn Hữu Vui, 2014, Lịch sử triết học, NXB Chính trị
quốc gia, Hà nội
[2]. C.Mác, F. Angghen, 1999, C.Mác, F. Angghen toàn tập
(Tập 50), NXB Chính trị quốc gia, Hà nội
[3]. V. Lênin, 1999, Lênin toàn tập (tập 55), NXB Chính trị
quốc gia
7/14/2020 7
Chương 1. Triết học và vai trò của triết
học trong đời sống xã hội
Chương 2. Chủ nghĩa duy vật biện
chứng
Chương 3. Chủ nghĩa duy vật lịch sử
7/14/2020 8
Chương 1.
Triết học và vai trò của triết

9
Chương 1: Triết học và vai trò của triết học
trong đời sống xã hội
1. Khái lược về triết học
I. TRIẾT HỌC VÀ
VẤN ĐỀ CƠ BẢN 2. Vấn đề cơ bản của triết học
CỦA TRIẾT HỌC
3. Biện chứng và siêu hình
1. Sự ra đời và phát triển của triết học

II. TRIẾT HỌC Mác – Lênin
MÁC - LÊNIN
VÀ VAI TRÒ 2. Đối tượng và chức năng của triết
CỦA TRIẾT HỌC học Mác – Lênin
MÁC - LÊNIN
3. Vai trò của triết học Mác - Lênin
TRONG ĐỜI
SỐNG XÃ HỘI trong đời sống xã hội và trong sự
7/14/2020
nghiệp
triết học trongđổi
đời sốngmới ở Việt Nam hiện nay
XH
10
1. Khái lược về Triết học

11
a. Nguồn gốc của Triết học
Trong Hán tự: Triết có 2 nghĩa:
* Sự bắt bẻ, lập luận
* Trí tuệ (là môn học hướng dẫn
哲
đạt đến tri thức để hiểu, giải thích TG)
Triết học Ấn độ: là sự chiêm nghiệm,
là sự suy ngẫm để đạt tới
“Chân lý tuyệt đối” (Đức Phật Thích ca
ngồi thiền sau 49 ngày dưới cây Bồ đề
đã thấu tỏ chân lý Vũ trụ và Nhân sinh)
7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của 12
b. Khái niệm triết học
Triết học là gì ?
Trung Quốc: Triết = Trí: sự truy tìm bản chất
của đối tượng nhận thức, thường là con người,
xã hội, vũ trụ và tư tưởng tinh thần
Ấn Độ: Triết = “darshana”, có nghĩa là
“chiêm ngưỡng” là con đường suy ngẫm để dẫn
dắt con người đến với lẽ phải, thấu đạt được
chân lý về vũ trụ và nhân sinh
Phương Tây:
Philosophia vừa mang nghĩa là giải
thích vũ trụ, định hướng nhận thức và
hành vi, vừa nhấn mạnh đến khát vọng
7/14/2020 tìm kiếm chân lý của con người.
13
Khái niệm về Triết học
Triết học (Philosophia) xuất phát từ tiếng (Hy lạp)
Philosophia = Philo (Tình yêu) + sophia (sự
thông thái)
Từ điểm Oxford: Philosophy có 2 nghĩa:
1. Nghiên cứu về bản chất và ý nghĩa của vũ trụ và
của xã hội;
2. Một tập hợp hoặc hệ thống niềm tin cụ thể bắt
nguồn từ việc tìm kiếm kiến thức về cuộc sống và
vũ trụ;
Heghen: Triết học là khoa học của mọi khoa học
7/14/2020
14
Nguồn gốc của Triết học
Triết học là hệ thống tri thức

lý luận chung nhất của con
người về thế giới; về con
Con
GTN người XH người và về vị trí, vai trò
của con người trong thế giới
ấy
Lịch sử hình thành và phát triển của triết học: Triết học là một
trong những ngành khoa học ra đời rất sớm.
Thời cổ đại: Trung quốc có Khổng tử & Lão tử… Ấn độ: Đức
Phật Thích ca, Hy lạp: Platon, Aristot, Đemocrit…
Thời Cận, hiện đại Triết học phương Tây phát triển mạnh: Anh,
Pháp, Đức: I.Cantơ, G. Heghen, L. Phơbách…
Đặc biệt C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin đỉnh cao của Triết học.
7/14/2020 15
Khái niệm về triết học
Triết lý
•Là một hệ thống quan điểm, niềm tin mang giá trị
cốt lõi mà dựa vào đó để xây dựng các giá trị, chuẩn
mực hành vi, phong cách, văn hóa, bản sắc cho sự
tồn tại và phát triển của mình (nguồn cội tâm thế/giá
trị tinh thần/sức mạnh ứng xử) được phát biểu ngắn
gọn, xúc tích - Như một tín điều, làm kim chỉ nam
cho cách xử thế, hành động hay lối sống của một Cá
nhân hay một Cộng đồng. Mỗi cá nhân, tổ chức nào
cũng có Triết lý của mình.

7/14/2020 16
Nguồn gốc của triết học
• Triết học ra đời vào khoảng từ thế kỷ VIII đến thế
kỷ VI tr.CN tại các trung tâm văn minh lớn của
nhân loại thời Cổ đại (phương Đông: Ấn độ và
Trung hoa, phương Tây: Hy lạp)

17
• Triết học là một hình thái ý thức xã hội, là một bộ
phận của kiến trúc thượng tầng. Triết học ra đời có
hai nguồn gốc là:
1- Nguồn gốc nhận thức
2- Nguồn gốc xã hội

18
• Triết học là một hình thái ý thức xã hội, là một bộ
phận của kiến trúc thượng tầng
• Nguồn gốc nhận thức:
 Trước khi triết học xuất hiện thế giới quan thần thoại
đã chi phối hoạt động nhận thức của con người.
 Triết học là hình thức tư duy lý luận đầu tiên và thể

hiện khả năng tư duy trừu tượng, năng lực khái quát
của con người để giải quyết tất cả các vấn đề nhận
thức chung về tự nhiên, xã hội, tư duy.
19
• Nguồn gốc xã hội:
 Phân công lao động xã hội dẫn đến sự phân chia lao
động là nguồn gốc dẫn đến chế độ tư hữu, trí óc tách
rời khỏi lao động chân tay, dẫn đến xuất hiện tầng
lớp trí thức, giai cấp.
 Khi xã hội có sự phân chia giai cấp, Triết học ra đời

bản thân nó đã mang “tính đảng” (nhiệm vụ của nó
là luận chứng và bảo vệ lợi ích của một giai cấp xác
định).
20
Khái niệm triết học
Các nhà kinh điển CN Mác – Lênin đưa khái niệm

về triết học:
Triết học là hệ thống quan điểm lý luận

chung nhất về thế giới và vị trí con người
trong thế giới đó; là khoa học về những
quy luật vận động, phát triển chung nhất
của tự nhiên, xã hội và tư duy.
21
Khái niệm triết học
Đặc thù của triết học:
Sử dụng các công cụ lý tính, các tiêu chuẩn lôgich và những

kinh nghiệm khám phá thực tại của con người để diễn tả thế giới
và khái quát thế giới quan bằng lý luận.
Triết học khác với các khoa học khác ở tính đặc thù của hệ
thống tri thức khoa học và phương pháp nghiên cứu.

22
c. Vấn đề đối tượng của triết học trong lịch sử
Triết học tự nhiên bao gồm tất cả những tri thức
mà con người có được, trước hết là các tri thức
Thời kỳ Hy
thuộc khoa học tự nhiên (sau này tách ra thành
Lạp Cổ đại
toán học, vật lý học, thiên văn học...)
Triết học kinh viện tập trung nghiên cứu các vấn
Thời Trung cổ đề: niềm tin, tôn giáo, tín ngưỡng…
Khoa học tự nhiên tách ra thành các môn khoa
học như: cơ học, toán học, vật lý học, thiên văn
Thời kỳ phục học, hóa học, sinh học, xã hội học, tâm lý học,
hưng, cận đại văn hóa học... Triết học nghiên cứu vật chất và ý
thức (chủ nghĩa duy vật siêu hình)
Đỉnh cao là Hêghen và cho rằng “con người là
Triết học cổ
nền tảng, xuất phát điểm của một vấn đề triết
điển Đức
học”.
Đối tượng NC Triết học mới hoàn thiện: Triết
Triết học Mác
7/14/2020
học nghiên cứu những quy luật chung nhất của
23
tự nhiên, xã hội và tư duy.
d. Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan
 Thế giới quan:
Là khái niệm triết học chỉ hệ thống các tri thức, quan
điểm, tình cảm, niềm tin, lý tưởng xác định về thế giới
và về vị trí của con người (bao gồm cá nhân, xã hội và
cả nhân loại) trong thế giới đó. Thế giới quan quy định
các nguyên tắc, thái độ, giá trị trong định hướng nhận
thức và hoạt động thực tiễn của con người.
 Quan hệ giữa thế giới quan và nhân sinh quan

 Các loại hình thế giới quan
24
 Các loại thế giới quan:
Thế giới quan huyền thoại Duy vật chất phát

Thế giới quan tôn giáo Duy vật siêu hình
Duy tâm biện chứng
Thế giới quan Triết học … Duy vật biện chứng

25
 Nhân sinh quan:
Cách nhìn nhận đời sống, công tác, xã hội, lịch sử, dựa
theo lợi ích của giai cấp mình. Nhân sinh quan cách
mạng. Nhân sinh quan của giai cấp công nhân đấu tranh
để cải tạo xã hội. Nhân sinh quan cộng sản. Nhân sinh
quan của những người cộng sản đấu tranh để thực hiện
chủ nghĩa cộng sản, đầy lòng tin tưởng ở tương lai tốt
đẹp của loài người và sẵn sàng hi sinh chiến đấu cho
tương lai ấy.

26
 Quan hệ giữa thế giới quan và nhân sinh quan:
Nhân sinh quan tiến bộ, khoa học giúp con người, giai
cấp có được thế giới quan khoa học, tạo niềm tin và
động lực để con người hoạt động, tin tưởng vào thế giới
quan và tương lai.

27
d. Triết học, hạt nhân lý luận của thế
giới quan
Thế nào là thế giới quan và phương pháp luận?

Thế giới quan là gì và có những loại hình (hình thức) nào?
Phương pháp luận

TGQ là toàn bộ 1. TGQ triết Là lý luận về phương
những quan niệm, học pháp nhận thức và cải
quan điểm về thế tạo thế giới - định
giới, về con người 2. TGQ tôn hướng cách tiếp cận
và vị trí, vai trò giáo nhận thức và thực
của con người tiễn, là cơ sở để xác
trong thế giới ấy 3. TGQ huyền định phương pháp
7/14/2020 thoại
28
Triết học, hạt nhân lý luận của thế giới quan
 Vai trò của thế giới quan: TGQ có vai trò đặc biệt quan
trọng trong cuộc sống của con người và xã hội:
Thứ nhất Thứ hai

Thế giới quan là tiền đề quan
Tất cả những vấn đề trọng để xác lập phương thức tư
được triết học đặt ra và duy hợp lý và nhân sinh quan tích
tìm lời giải đáp trước hết cực; là tiêu chí quan trọng đánh
là những vấn đề thuộc giá sự trưởng thành của mỗi cá
thế giới quan. nhân cũng như của từng cộng
đồng xã hội nhất định.
 Triết học là hạt nhân của thế giới quan, bởi:
29
Triết học, hạt nhân lý luận của thế giới quan
Thứ Bản thân triết học chính là thế giới quan

nhất
Trong số các loại thế giới quan phân chia theo các cơ
sở khác nhau thì thế giới quan triết học bao giờ cũng
Thứ là thành phần quan trọng, đóng vai trò là nhân tố cốt
hai lõi
Triết học bao giờ cũng có ảnh hưởng và chi phối các
Thứ thế giới quan khác như: thế giới quan tôn giáo, thế
ba giới quan kinh nghiệm, thế giới quan thông thường…,
Thế giới quan triết học quy định mọi quan niệm khác
Thứ của con người
tư
TGQ DVBC là đỉnh cao của TGQ do nó dựa trên quan
7/14/2020 niệm duy vật về vật chất và ý thức, trên các nguyên
30 lý,
306102- Chương 1:Triết học và vai tr của
2. Vấn đề cơ bản của triết học

31
VĐCB CỦA TRIẾT HỌC
(MQH VC- YT)
Bản thể luận Nhận thức luận
YT -> VC KHẢ TRI LUẬN

VC -> YT
(Nhận thức được)
CNDV
CNDT
BẤT KHẢ TRI
7/14/2020 (Không
306102- Chương 1:Triết học và vai trò của thể nhận thức)32
a. Nội dung vấn đề cơ bản của
triết học
Vấn đề thứ Vấn đề thứ

nhất: Vật Vấn hai: Con người
chất, ý thức đề có thể nhận
cái nào có cơ thức được thế
trước, cái nào bản giới khách
quyết định quan không?
cái nào

7/14/2020 33
Vấn đề cơ bản thứ nhất
Tại sao vật chất, ý thức và mối quan hệ giữa chúng

được gọi là vấn đề cơ bản ?
Thứ nhất: Đây là vấn đề bao trùm, xuyên suốt
trong mọi nội dung nghiên cứu của Triết học.
Thứ hai: Đây là ranh giới phân biệt các trường
phái Triết học.
Thứ ba: Là vấn đề mà các trường phái Triết học
phải giải quyết trước khi đi vào các vấn đề khác.
7/14/2020 34
Vấn đề cơ bản thứ hai
Tại sao vấn đề Con người có thể nhận thức được thế
giới khách quan không vấn đề cơ bản ?
Thứ nhất: Đây là vấn đề cơ bản trong việc khi
nghiên cứu vai trò, vị trí con người (là một nội dung
cơ bản của triết học).
Thứ hai: Đây là ranh giới phân biệt các trường
phái Triết học (Duy vật, Duy tâm).
Thứ ba: Là vấn đề mà các trường phái Triết học
phải giải quyết trước khi đi vào các vấn đề khác.
7/14/2020 35
b. Chủ nghĩa duy vật và chủ
nghĩa duy tâm
Việc giải quyết vấn đề cơ bản thứ nhất của Triết học đã
chia các Nhà triết học thành hai trường phái lớn:
Trường phái Duy vật: Cho rằng vật chất là cái có trước
và quyết định ý thức của con người.
 Trường phái Duy tâm: Cho rằng ý thức, tinh thần, ý
niệm, cảm giác là cái có trước giới tự nhiên, vật chất.
Trường phái Duy tâm giải thích toàn bộ thế giới bằng các
nguyên nhân tinh thần, tư tưởng.
Các trường phái Duy vật và Duy tâm đều có những hình
thức tương ứng sự phát triển của xã hội loài người.
7/14/2020 36
Chủ nghĩa duy vật
CNDVBC
CNDVSH Do C.Mác &
(TK XVII-XVIII) Ph.Ănghen sáng lập –
V.I.Lênin phát triển:
Quan niệm thế giới
Khắc phục hạn chế
CNDV chất phác như một cỗ máy
của CNDV trước đó
(thời Cổ đại) khổng lồ, các bộ
=> Đạt tới trình độ:
phận biệt lập tĩnh
Quan niệm về DV triệt để trong cả
tại. Tuy còn hạn chế
thế giới mang TN & XH; biện
về phương pháp
tính trực quan, chứng trong nhận
luận siêu hình, máy
cảm tính, chất thức; là công cụ để
móc nhưng đã
phác nhưng đã nhận thức và cải tạo
chống lại quan điểm
lấy bản thân giới thế giới
duy tâm tôn giải
tự nhiên để giải thích về thế giới. Hình thức cao nhất
thích thế giới.
của CNDV
37
Chủ nghĩa duy vật cổ đại
Chủ nghĩa Duy vật chất phát (duy vật cổ đại): Là

kết quả nhận thức của các Nhà Triết học cổ đại. Thừa
nhận tính thứ nhất của vật chất; nhưng mang tính trực
quan, chất phát; nên dù về bản chất là đúng, nhưng
chưa giải thích được cấu trúc, những quy luật vận
động, mối liên hệ của vật chất. Nguyên nhân hạn chế
do trình độ nhận thức, khoa học của thời cổ đại còn
giới hạn.

38
Chủ nghĩa duy vật siêu hình
Chủ nghĩa Duy vật siêu hình (TK XV-XVIII): Thừa
nhận tính thứ nhất của vật chất; nhưng coi thế giới
như những cỗ máy khổng lồ, không có mối liên hệ
với nhau. Chủ nghĩa Duy vật siêu hình, chịu sự ảnh
hưởng của phương pháp tư duy siêu hình, cơ giới,
biệt lập, tĩnh tại. Tuy nhiên, chủ nghĩa duy vật siêu
hình có ý nghĩa chống lại chủ nghĩa duy tâm.
Nguyên nhân hạn chế do trình độ nhận thức, khoa
học của thời đó mang tính cơ học. Đại diện tiêu biểu
là Phoiơbắc.
39
Chủ nghĩa duy vật biện chứng
Chủ nghĩa biện chứng (Mác và ph.Ăngghen sáng
lập những năm 40 TK XIX, sau đó được Lênin phát
triển): Là sự kế thừa và phát triển các tinh hoa Triết
học trước đó. Đặc biệt là Chủ nghĩa duy vật của
Phoiơbắc và phương pháp biện chứng của
Hêghen. Chủ nghĩa Duy vật biện chứng không chỉ
phản ánh đúng hiện thực khách quan và vai trò của
nhận thức; mà còn giúp khoa học, những lực lượng
tiến bộ có phương pháp, nhân sinh quan, thế giới
quan khoa học để thúc đẩy xã hội ngày càng phát
triển nhanh, hiện đại hơn.
40
Chủ nghĩa duy tâm
Tinh thần khách quan

Duy tâm có trước và tồn tại độc
khách quan lập với con người
Chủ (Platon; Hêghen)
nghĩa
duy tâm Thừa nhận tính thứ
nhất của ý thức từng
Duy tâm
người cá nhân -
chủ quan G.Berkeley, Hume,
G.Fichte)
41
Chủ nghĩa duy tâm
Đặc điểm
CNDT cho rằng tinh thần có trước, vật chất có sau, thừa
nhận sự sáng tạo thế giới của các lực lượng siêu nhiên
Chủ
nghĩa - Là thế giới quan của giai cấp thống trị và các
duy tâm lực lượng xã hội phản động
- Liên hệ mật thiết với thế giới quan tôn giáo
- Chống lại CNDV & KHTN
- Nhất nguyên luận và nhị nguyên luận trong triết học

7/14/2020 42
Chủ nghĩa duy tâm chủ quan
Chủ nghĩa Duy tâm chủ quan: Thứ nhất là công
nhận tính thứ nhất của ý thức con người; nhưng lại
phủ nhận sự tồn tại khách quan của hiện thực. Chủ
nghĩa duy tâm chủ quan khẳng định mọi sự vật, hiện
tượng chỉ là phức hợp của cảm giác, do cảm giác đem
lại.
Chủ nghĩa Duy tâm khách quan: Cũng thừa nhận
tính thứ nhất của ý thức; nhưng coi ý thức là thức ý
thức khách quan, tồn tại độc lập với con người. Thực
thể tinh thần khách quan đó thường được gọi với cái
tên là: Ý niệm, tinh thần tuyệt đối, lý tính thế giới.v.v.
43
c. Thuyết có thể biết (Khả tri luận) và thuyết
không thể biết (Bất khả tri luận)
Khả tri luận Bất khả tri luận Hoài nghi luận
Con người không thể hiểu Nghi ngờ

Khẳng định con
được bản chất thật sự của trong việc
người về nguyên
đối tượng; Các hiểu biết đánh giá tri
tắc có thể hiểu
của con người về tính chất, thức đã đạt
được bản chất của
đặc điểm… của đối tượng được và cho
sự vật; những cái mà, dù có tính xác thực, rằng con
mà con người biết cũng không cho phép con người không
về nguyên tắc là người đồng nhất chúng với thể đạt đến
phù hợp với chính đối tượng vì nó không chân lý khách
sự vật. đáng tin cậy
7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của quan
Khái niệm biện chứng và siêu hình
trong lịch sử
phép siêu hình phép biện chứng
 Nhận thức đối tượng trong  Nhận thức đối tượng trong các
trạng thái tĩnh tại, cô lập, tách rời mối liên hệ phổ biến; vận động,
phát triển
 Là phương pháp được đưa từ  Là phương pháp giúp con
toán học và vật lý học cổ điển và người không chỉ thấy sự tồn tại
các khoa học thực nghiệm vào của các sự vật mà còn thấy cả sự
triết học sinh thành, phát triển và tiêu vong
của chúng
 Có vai trò to lớn trong việc giải  Phương pháp tư duy biện chứng
quyết các vấn đề của cơ học trở thành công cụ hữu hiệu giúp
nhưng hạn chế khi giải quyết các con người nhận thức và cải tạo thế
vấn đề về vận động, liên hệ giới
45
Các hình thức phép biện chứng
Biện chứng cổ đại: Thấy mối liên hệ, sự biến đổi
của sự vật, hiện tượng trong vũ trụ, nhưng chưa giải
thích, đặc biệt dự báo kết quả vận động, phát triển, như:
thuyết ngũ hành, hay “Không ai tắm hai lần trên cùng
một dòng sông” của Heraclitus.
 Biện chứng duy tâm (Phép biện chứng của ý
niệm): sử dụng phương pháp biện chứng trong nghiên
cứu lý giải các vấn đề Triết học, nhưng quan điểm duy
tâm. Đại diện Heghen và các nhà Triết học cổ điển Đức).
 Biện chứng duy vật (Mác và ph.Ăngghen sáng lập
những năm 40 TK XIX, sau đó được Lênin phát triển).
46
3. Biện chứng và siêu hình

47
Các hình thức cơ bản của PBC
Vũ trụ vận động PBC cổ đại

Biến hóa, kg giải thích Trực quan, tự phát
PHÉP BIỆN CHỨNG
BC của ý niệm PBCDT

 BC của sự vật TGQ: DT - PPL: BC
Là học thuyết về PBCDV

MLH phổ biến &PT TGQ: DV - PPL: BC

7/14/2020 48
II. TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN VÀ VAI TRÒ CỦA TRIẾT
HỌC MÁC - LÊNIN TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI

49
1. Sự ra đời và phát triển của triết học Mác – Lênin

50
Điều kiện kinh tế xã hội
Sự xuất
xuất hiện
hiện
Sự củng
củng cố
cố Thực tiễn CM
và
và phát triển Của
phát triển Của GCVS
GCVS trêntrên
Của GCVS
của PTSX TBCN vũ đài
PTSX TBCN đài lịch
lịch sử
sử -cơ sở chủ yếu
trong
trong điều
điều kiện
kiện -- nhân
nhân tố
tố CT-XH
CT-XH Và trực tiếp
CM
CM CNCN quan
quan trọng
trọng
7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của 51

Điều kiện kinh tế - xã hội
Chủ nghĩa tư bản ra đời vào TK XVI, sau đó với sự

bùng nổ cách mạng công nghiệp lần thứ 1 và 2 thúc đẩy
lực sản xuất phát triển mạnh mẽ; đồng thời dẫn mâu
thuẫn xã hội, mâu thuẫn giai cấp ngày càng sâu sắc.
Sự xuất hiện giai cấp vô sản trên vũ đài chính trị (khởi
nghĩa Lyông, sau nhiều nơi ở Đức và tây Âu đòi hỏi một
lý luận tiên tiến dẫn đường.
 Thực tiễn cách mạng giai cấp vô sản không chỉ là động
lực, cơ sở mà còn là nơi kiểm chứng tính chân lý, khoa
học của Triết học Mác – Lênin ra đời và phát triển.
52
CN MÁC-
LÊNIN
CNXH KHÔNG TƯỞNG PHÁP
KTCT HỌC TS CĐ ANH
TRIẾT HỌC CĐ ĐỨC
TƯ TƯỞNG NHÂN LOẠI
306102- Chương 1:Triết học và vai trò của 53

7/14/2020
Nguồn gốc lý luận – khoa học
Nguồn gốc lý luận: Trước Mác, Triết học phương tây

pháp triển mạnh với nhiều trường phái, quan điểm khác
nhau. Đặc biệt Chủ nghĩa duy vật siêu hình của Phoiơbắc.
Và Chủ nghĩa Duy tâm biện chứng của Hêghen. Sự kế
thừa phát triển khoa học Kinh tế chính trị, Chủ nghĩa
xã hội không tưởng:
 Sự phát triển mạnh mẽ với nhiều thành tích nổi bật
của khoa học tự nhiên: Thuyết tiến hóa của Đácuyn,
Định luật bảo toàn năng lượng, Định luật bảo toàn khối
lượng, Bảng tuần hoàn nguyên tố hóa học của
Mendeleev), Học thuyết tế bào…
54
Nhân tố chủ quan trong sự ra đời triết học
Mác
Hi ốn nề ng
i a đ ề u á c l ớp
kh ng ã đứ
ểu kh n
ạt tíc à
v
tro n đ CCN
.M g
độ h
sâ ổ SX n l
tần
nê a G
u
ng
củ
sắ của T i íc
từ
C
c
Ph n n thân
cu GC CN h
thự th gh g
ho
n
ộc C
c t m en
cự .Ăn hư
Nhân tố chủ
trê ất
số N
i ễn g
t rê
Xu
quan trong sự
g
ng
B
a
hình thành
ợ
c
triết học Mác
Xây dựng hệ thống lý luận để

cung cấp cho GCCN một công cụ
sắc bén để nhận thức và cải tạo
thế giới.
55
b. Ba thời kỳ chủ yếu trong sự hình thành và
phát triển của Triết học Mác

56
c. Thực chất và ý nghĩa cuộc cách mạng trong
triết học do C.Mác và Ph.Ăngghen thực hiện
 C.Mác và Ph.Ăngghen đã khắc phục tính chất trực quan,
siêu hình của chủ nghĩa duy vật cũ và khắc phục tính chất
duy tâm, thần bí của phép biện chứng duy tâm Đức. Sáng
tạo ra một chủ nghĩa duy vật triết học hoàn bị là chủ nghĩa
duy vật biện chứng.
 C.Mác và Ph. Ăngghen đã vận dụng và mở rộng quan điểm
duy vật biện chứng vào nghiên cứu lịch sử xã hội, sáng tạo
ra chủ nghĩa duy vật lịch sử - nội dung chủ yếu của bước
ngoặt cách mạng trong triết học.
 C.Mác và Ph. Ăngghen đã sáng tạo ra một triết học chân
chính khoa học, với những đặc tính mới của triết học duy
vật biện chứng.
57
d. Giai đoạn Lênin trong sự phát triển Triết học Mác
Hoàn cảnh lịch sử V.I.Lênin phát triển Triết học Mác
 Cuối XIX, đầu XX: CNTB phát triển cao sinh ra
CNĐQ, xuất hiện những mâu thuẫn mới đặc biệt GCTS
>< GCVS
Trung tâm cách mạng thế giới chuyển sang nước Nga
và xuất hiện phong trào giải phóng dân tộc tại các nước
thuộc địa cần hệ thống lý luận mới soi đường
Những phát minh mới trong KHTN (vật lý học) dẫn
đến sự khủng hoảng về TGQ… CNDT lợi dụnghững
phát minh này gây ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức
và hoạt động CM, nở rộ các loại CNDT khoa học tự
nhiên
Các nhà tư tưởng tư sản tấn công nhằm xuyên tạc và
phủ nhận chủ nghĩa Mác
7/14/2020 58
V.I.Lênin trở thành người kế tục trung thành và phát triển
sáng tạo chủ nghĩa Mác và triết học Mác trong thời đại mới -
thời đại đế quốc chủ nghĩa và cách mạng xã hội chủ nghĩa.
 Thời kỳ 1893 - 1907, V.I.Lênin bảo vệ và phát triển triết học
Mác và chuẩn bị thành lập đảng mácxít ở Nga hướng tới
cuộc cách mạng dân chủ tư sản lần thứ nhất.
 1907 - 1917 thời kỳ V.I.Lênin phát triển toàn diện triết học
Mác và lãnh đạo phong trào công nhân Nga, chuẩn bị và thực
hiện cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới.
 Từ 1917 - 1924 là thời kỳ Lênin tổng kết kinh nghiệm thực
tiễn cách mạng, bổ sung, hoàn thiện triết học Mác, gắn liền
với việc nghiên cứu các vấn đề xây dựng chủ nghĩa xã hội.
 Thời kỳ từ 1924 đến nay, triết học Mác - Lênin tiếp tục được
các Đảng Cộng sản và công nhân bổ sung, phát triển
7/14/2020 59
2. Đối tượng và chức năng của triết học Mác -
Lênin

60
a. Khái niệm triết học Mác -
Lênin
Triết học Mác - Lênin là hệ

thống quan điểm duy vật biện
chứng về tự nhiên, xã hội và tư
duy, là thế giới quan và
phương pháp luận khoa học,
cách mạng giúp giai cấp công
nhân, nhân dân lao động và các
lực lượng xã hội tiến bộ nhận
thức đúng đắn và cải tạo hiệu
quả thế giới.

61
Khái niệm triết học Mác - Lênin
Triết học Mác - Lênin là triết học duy vật

biện chứng cả về tự nhiên và xã hội
Triết học Mác - Lênin trở thành thế giới

quan, phương pháp luận khoa học của
giai cấp công nhân và các lực lượng tiến
bộ trên thế giới
Ngày nay, triết học Mác - Lênin đang

đứng ở đỉnh cao của tư duy triết học nhân
loại, là hình thức phát triển cao nhất trong
số các hình thức triết học từng có lịch sử
62
Đối tượng của triết học Mác - Lênin
Triết học Mác - Lênin

giải quyết mối quan hệ
giữa vật chất và ý thức
trên lập trường duy vật
biện chứng và nghiên Triết học Mác -
cứu những quy luật vận Lênin phân biệt rõ
động, phát triển chung ràng đối tượng
nhất của tự nhiên, xã của triết học và
đối tượng của các Triết học Mác -
hội và tư duy. Lênin có mối
khoa học cụ thể
quan hệ gắn bó
chặt chẽ với các
khoa học cụ thể
63
Chức năng của triết học Mác -
Lênin
Chức năng thế giới quan
Giúp con người nhận

thức đúng đắn thế giới
Thế giới quan
và bản thân để từ đó Thế giới quan
DVBC có vai trò là
nhận thức đúng bản chất duy vật biện
cơ sở khoa học để
của tự nhiên và xã hội chứng nâng
đấu tranh với các
giúp con người hình cao vai trò tích
loại thế giới quan
thành quan điểm khoa cực, sáng tạo
duy tâm, tôn giáo,
học, xác định thái độ và của con người
phản khoa học.
cách thức hoạt động của
bản7/14/2020
thân. 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của
64
3. Vai trò của triết học Mác - Lênin trong đời
sống xã hội và trong sự nghiệp đổi mới ở Việt
Nam hiện nay
Triết học Mác - Lênin là thế giới quan, phương pháp
luận khoa học và cách mạng cho con người trong
nhận thức và thực tiễn
Triết học Mác - Lênin là cơ sở thế giới quan và phương

pháp luận khoa học và cách mạng để phân tích xu hướng
phát triển của xã hội trong điều kiện cuộc cách mạng
khoa học và công nghệ hiện đại phát triển mạnh mẽ.
Triết học Mác - Lênin là cơ sở lý luận khoa học của công cuộc
xây dựng chủ nghĩa xã hội trên thế giới và sự nghiệp đổi mới
theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò
65
7/14/2020 66

NNL-chương 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NNL-chương 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÔN ĐỨC THẮNG

TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN

GV: TS. Đỗ Văn Thắng

 Giải quyết được các vấn đề thực tiễn đặt ra.

 Lựa chọn phương pháp hoạt động thực tiễn

306102- Chương 1:Triết học và vai trò

Phân tích và phản biện các hiện tượng của xã hội

306102- Chương 1:Triết học và vai trò

2 Thi giữa kỳ 20% Trắc nghiệm Nhà trường

3 Thi hết môn 50% Trắc nghiệm Nhà trường

306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

Giáo trình chính:

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

1. Sự ra đời và phát triển của triết học

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

Triết học là hệ thống tri thức

306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

1- Nguồn gốc nhận thức

2- Nguồn gốc xã hội

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

 Triết học là hình thức tư duy lý luận đầu tiên và thể

• Nguồn gốc xã hội:

 Khi xã hội có sự phân chia giai cấp, Triết học ra đời

Các nhà kinh điển CN Mác – Lênin đưa khái niệm

Triết học là hệ thống quan điểm lý luận

Đặc thù của triết học:

Sử dụng các công cụ lý tính, các tiêu chuẩn lôgich và những

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

 Quan hệ giữa thế giới quan và nhân sinh quan

 Các loại thế giới quan:

Thế giới quan huyền thoại Duy vật chất phát

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

 Quan hệ giữa thế giới quan và nhân sinh quan:

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

Thế nào là thế giới quan và phương pháp luận?

Phương pháp luận

Thứ nhất Thứ hai

Thứ Bản thân triết học chính là thế giới quan

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

Bản thể luận Nhận thức luận

YT -> VC KHẢ TRI LUẬN

Vấn đề thứ Vấn đề thứ

306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

Tại sao vật chất, ý thức và mối quan hệ giữa chúng

Chủ nghĩa Duy vật chất phát (duy vật cổ đại): Là

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

Tinh thần khách quan

- Liên hệ mật thiết với thế giới quan tôn giáo

- Chống lại CNDV & KHTN

- Nhất nguyên luận và nhị nguyên luận trong triết học

Con người không thể hiểu Nghi ngờ

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

Vũ trụ vận động PBC cổ đại

BC của ý niệm PBCDT

Là học thuyết về PBCDV

306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của

7/14/2020 306102- Chương 1:Triết học và vai trò của 51

Chủ nghĩa tư bản ra đời vào TK XVI, sau đó với sự

CNXH KHÔNG TƯỞNG PHÁP