SONLANDIRMA VE

İZLEME
Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Atik
SONLANDIRMA EVRESİ

 Sonlandırma bir bitirme olmaktan daha çok bir koşullar kümesinden

diğerine geçiş evresidir.
 Danışma sürecinin ne zaman sona ermesini gerektiğini neler belirler?
 Kuramsal yönelimler
 Psikolojik danışman-danışan etkileşimi
SONLANDIRMANIN
KURAMSAL BELİRLEYİCİLERİ

 Birey Merkezli Yaklaşım: Sonlandırma danışanın vereceği bir karar

olarak görülür.
 Aile Terapisi: Getirilen sorunlar çözüldükten sonra terapistin aile ile
zaman zaman iletişime geçmek ve sorun çıktığında hazır olmak üzere
hızlı bir şekilde ilişkiyi bitirmeye istekli olması gerektiğini ileri sürer.
 Kısa Süreli Terapiler: Danışmanın belirli bir oturum sayısıyla sınırlı
(genellikle 10 oturum) olması gerektiğini savunur.

Kuramsal belirleyiciler olmadığında, psikolojik danışman sezgisine ya da

diğer değişkenlere göre sonlandırma kararını verir.
SONLANDIRMANIN YARARLI
BELİRLEYİCİLERİ
Psikolojik danışman danışanın değiştiğine ilişkin üç farklı kaynaktan aynı
bilgiler almaya başladığı zaman danışanın sonlandırmaya hazır olduğunu
anlar:
 Danışan kendisini istikrarlı bir şekilde iyi hissettiğini, eski çatışma
durumlarına daha uyum sağlayıcı biçimlerde tepki verebildiğini ve yeni
tepkiler verebilmekte kendisini daha önce olmadığı kadar üretken
hissettiğini bildirdiği zaman,
 Danışan terapiste istikrarlı olarak eski kişilerarası baş etme tarzını ya da
katı ilişki örüntülerini çağrıştırmayacak şekilde yeni, daha doğrudan,
eşitlikçi ve gerçeğe dayalı şekillerde karşılık verebildiği zaman,
 Danışanın önem verdiği çevresinden değiştiğine dair geri bildirim
geldiğinde ya da ‘‘eskiden hiç böyle yapmazdın’’ türünden yorumlar
duyduğu zaman.
DANIŞANIN SONLANDIRMAYI
BAŞLATMASI
 Danışan birkaç nedenden ötürü sonlandırmaya karar verebilir:
 Amaçlarına ulaştığında,
 Danışma sürecinden yarar görmediğinde,
 Taşınmadan dolayı,
 Eğitim-öğretim döneminin bitmesinden dolayı,
 Ekonomik nedenlerden ötürü.

 Sonlandırmanın gerekçesi ne olursa olsun, sonlandırmaya hazırlık ve

olası sevk etme ele alınması gereken konulardır.
PSİKOLOJİK DANIŞMAN NE
ZAMAN SONLANDIRMAK
İSTER?
 İki durumda bu karar alınabilir:
 Danışanın belirlenen amaçlar doğrultusunda ilerleme kaydetmesi üzerine
alınabilir.
 Psikolojik danışman uzmanlık alanı ile danışanın gereksinimlerinin
çakışmadığını fark ettiğinde sevk etmek isteyebilir (Etik bir zorunluluk aynı
zamanda).
 Normal şartlarda, psikolojik danışman sonlandırmanın yaklaştığını 3-4
oturum öncesinde görebilir ve bu durumda danışana sonlandırma
kavramından bahsetmek uygun olur.
VAKTİNDEN ÖNCE
SONLANDIRMA
 Psikolojik danışmandan kaynaklı unsurlar;
 Psikolojik danışmanın deneyimsizliği
 Psikolojik danışmanın sorunu tanımlama ve kavramsallaştırmadaki
yetersizliği
 Vak’ayı çalışmadaki yetersizliği
 Psikolojik danışmanın kişisel rahatsızlığı (yakınlık korkusu, yoğun danışma
ilişkilerine ilişkin deneyim eksikliği)
 Psikolojik danışmandan kaynaklı bu sorunların aşılabilmesi psikolojik
danışmanın süpervizyon alması gerekir.
 Danışandan kaynaklı unsurlar;
 Danışanın yeteri hazır olunuşluğa sahip olmaması
SONLANDIRMA RAPORU
 Psikolojik danışmaya ilişkin özet rapor hazırlanması birçok nedenden
ötürü uygundur.
 Rapor, danışanın danışma sürecine ve belli müdahale tüplerine ne kadar
yanıt verdiğine ilişkin eksiksiz bir özet içermelidir.
 Danışanın psikolojik danışmandan diğer uzmanlara (hekim, psikiyatrist,
psikolog) ya da yasal sisteme bilgi vermesini istemesi halinde, söz
konusu rapor bu bilginin hazırlanmasında temel oluşturur.
 Sonlandırma raporu gizli bir belgedir ve danışanın yazılı izni olmadan
başkasına verilemez.
BİR SÜREÇ OLARAK
SONLANDIRMA
Psikolojik danışman danışan tarafından sağlanan gelişmeye ve amaçların
ne derece gerçekleştirildiğine ilişkin değerlendirmesi sonucunda süreci
sonlandırmaya ya da danışanı sevk etmeye karar verir.
Sonlandırmanın uygun seçenek olduğu varsayıldığında, psikolojik
danışman aşağıda belirtilen adımları ele alır:
 İlerlemenin değerlendirilmesi
 İlerlemenin özetlenmesi
 Değişimin genellenmesi
 İzlemenin planlanması
SEVK ETME SÜRECİ
 Psikolojik danışmanın etik ya da kişisel nedenlerden ötürü danışmaya
devam edemediği durumlarda, danışanı başka bir uzmana ya da kuruma
yönlendirmesi sürecidir.
 Sevk etme süreci birkaç adımdan oluşur:
 Sevk etme gereksinimin belirlenmesi
 Sevk edilecek kişi ve yerlerin değerlendirilmesi
 Sevkin eşgüdümünün yapılması
 Danışanın sevke hazırlanması

 Sevk etme sürecinde danışana sevk edilebileceği yerlere ilişkin

seçenekler sunmak en uygun yaklaşımdır. Danışana seçim yapma fırsatı
sunmak gerekir.
 Danışanın sevk süreci ile ilgili endişelerinin ele alınması önemlidir.
SONLANDIRMADA ENGELLER
 Psikolojik danışma süreci hem psikolojik danışman hem de danışan için
o kadar samimi ve değerli bir kişisel deneyimdir ki, ilişkiyi sonlandırma
fikri her iki taraf için bazen güç olabilmektedir. Burada yaşanan güçlük,
süreçte oluşan güçlü bir bağı sonlandırma güçlüğüdür. Eğer sonlandırma
sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilemezse, kayba ilişkin kriz tepkileri
ortaya çıkabilir.
 Quintana (1993) ‘‘kriz olarak sonlandırma’’ kavramı yerine ‘‘gelişimsel
olarak sonlandırma’’ kavramını tercih eder.
 Psikolojik danışmanın, danışanın sonlandırmaya ilişkin duygu ve
düşüncelerini ele alması ve terapötik olarak tepki vermesi yerinde olur.