II. II.

PHÉPPHÉPBIỆN CHỨNG
BIỆN CHỨNG DUY
DUY VẬT VẬT

• Hai lọai hình biện chứng và PBC duy vật

1

• Nội dung của phép biện chứng duy vật

2

a. Hai nguyên lý của phép biện chứng duy vật

b. Các cặp phạm trù của phép biện chứng duy vật

c. Các quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 1
 1. Hai loại hình biện chứng và phép biện
chứng duy vật
a) Biện chứng khách quan và biện chứng chủ quan
* Biện chứng: là phương pháp “xem xét những sự vật và
những phản ánh của chúng trong tư tưởng trong mối quan hệ
qua lại lẫn nhau của chúng, trong sự ràng buộc, sự vận động,
sự phát sinh và tiêu vong của chúng

• Biện chứng khách quan: là biện

Hai hình chứng của thế giới vật chất
thức biện
chứng • Biện chứng chủ quan: Tư duy biện
chứng
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 2
 b. Khái niệm phép biện chứng duy vật
* Phép biện chứng: là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện
chứng của thế giới thành các nguyên lý, quy luật khoa học nhằm
xây dựng phương pháp luận khoa học

Đặc điểm của Vai trò của

PBCDV
Là sự thống nhất giữa thế giới
quan duy vật và phương pháp luận
biện chứng; giữa lý luận nhận thức
và lôgíc biện chứng; được chứng
minh bằng sự phát triển của khoa
học tự nhiên trước đó.
PBCDV
Là phương pháp luận trong
nhận thức và thực tiễn để giải
thích quá trình phát triển của
sự vật và nghiên cứu khoa học

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 3

 2. Nội dung của phép biện chứng duy vật

a) Hai nguyên lý của phép biện chứng duy

vật

Các cặp phạm trù của phép biện chứng

b) duy vật

Các quy luật cơ bản của phép biện chứng

c) duy vật

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 4

 HAI
NGUYÊN LÝ CÁC QUY LUẬT
CÁC PHẠM TRÙ

CHUNG-RIÊNG-ĐƠN NHẤT
LƯỢNG -
MỐI
CHẤT NGUYÊN NHÂN - KẾT QỦA
LIÊN
HỆ
PHỔ BIẾN
TẤT NHIÊN - NGẪU NHIÊN
MÂU THUẪN

SỰ NỘI DUNG - HÌNH THỨC

PHÁT
TRIỂN PHỦ ĐỊNH
BẢN CHẤT – HIỆN TƯỢNG
CỦA
PHỦ ĐỊNH
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 5
KHẢ NĂNG - HIỆN THỰC
 a) Hai nguyên lý của phép biện chứng duy
vật
Khái niệm Nguyên lý được hiểu như các tiên đề trong các khoa
học cụ thể. Nó là tri thức không dễ chứng minh nhưng đã được
xác nhận bởi thực tiễn của nhiều thế hệ con người, người ta chỉ
còn phải tuân thủ nghiêm ngặt, nếu không thì sẽ mắc sai lầm cả
trong nhận thức lẫn hành động.

Hai nguyên lý cơ bản của phép biện chứng duy vật:

1. Nguyên lý mối liên hệ phổ biến

04/19/2024
2.Chương
Nguyên lý về sự phát triển
2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 6
  Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến
a. Khái niệm mối liên hệ và mối liên hệ phổ biến

Duy vật siêu hình: Duy vật biện chứng:

các sự vật tồn tại các sự vật, hiện tượng
tách rời nhau, độc luôn có mối liên hệ,
lập nhau, cái này tồn tác động qua lại,
tại bên cạnh cái kia chuyển hóa lẫn nhau

Cơ sở của mối liên hệ giữa các sự vật là

tính thống nhất vật chất của thế giới
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 7
8
 GIỮA CÁC GIỐNG LOÀI KHÁC NHAU NHƯNG
ĐỀU CHUNG MỘT BẢN CHẤT CỦA SỰ SỐNG

9
 Làm điều kiện, tiền đề,
quy định lẫn nhau Giữa các sự
vật, hiện
tượng
Mối liên hệ Tác động qua lại
Giữa các
mặt của
sự vật, hiện
Chuyển hóa lẫn nhau tượng

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 10

Con người có mối liên hệ chặt chẽ với điều kiện tự nhiên

11
04/19/2024 Chuỗi thức ăn
Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 12
 Quyết Đồng
đoán cảm Linh
Tự tin
hoạt

Tò mò Những yếu Hài

tố cần có hước
cho sự
thành công
Hiểu bản Thông
thân mình minh

Tôn trọng
người Kiên nhẫn Lạc quan
khác
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 13
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 14
 • Khái niệm mối liên hệ phổ biến

Chỉ tính phổ biến của các mlh

của các sự vật, hiện tượng
Mối
liên
Chỉ mối liên hệ tồn tại ở nhiều
hệ sự vật, hiện tượng của TG
phổ
biến Trong đó, mối liên hệ phổ biến
nhất là những mối liên hệ tồn tại
ở tất cả các sv, hiện tượng
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 15
 b.Tính chất của các mối liên hệ

Tính khách quan

Tính
chất
Tính phổ biến
của
MLH
Tính đa dạng,
phong phú

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 16

 Mlh là cái vốn có của sự vật,
hiện tượng
Tính
khách
Mlh tồn tại không phụ thuộc
quan vào ý thức của con người
của
MLH
Con người chỉ có thể nhận
thức và vận dụng các mlh
đó trong hoạt động thực tiễn

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 17

Tính khách quan:
Thể hiện ở chỗ mối liên hệ ở
sự vật hiện tượng không do
bất cứ một lực lượng tinh thần
nào sản sinh ra mà nó có
nguồn gốc từ tính thống nhất
vật chất của thế giới và những
quy luật vốn có của nó.

Sự tồn tại khách quan

của cầu vồng
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 19
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 20
- Tính phổ biến: Thể hiện ở chỗ bất cứ mọi sự vật hiện
tượng nào trong giới tự nhiên, xã hội và con người
điều có mối liên hệ với nhau.
 Diễn ra trên tất cả các
lĩnh vực TN, XH, TD
Tính
phổ
Xảy ra giữa các sự vật,
biến hiện tượng
của
MLH
Xảy ra giữa các yếu tố
cấu thành sự vật, hiện
tượng đó

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 22

 Tính
đa
Các sv, hiện tượng khác nhau đều có
dạng, những mlh cụ thể khác nhau, chúng
phong giữ vị trí, vai trò khác nhau đối với
phú sự tồn tại và phát triển của nó
của
MLH

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 23

- Tính đa dạng, phong phú:
 *Phân loại các mối liên hệ :
(1)Mlh bên trong và mlh bên ngoài

Mlh giữa các yếu tố trong cùng 1

Mlh
sự vật, hiện tượng
bên
trong Giữa các sự vật, hiện tượng trong
cùng 1 hệ thống

Mlh giữa sự vật, hiện tượng này và

Mlh
sự vật hiện tượng
bên
ngoài Giữa hệ thống này với hệ thống
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng khác 25
 MLH
BÊN TRONG
CỦA QT SX

MLH BÊN NGOÀI QTSX

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 26

 (2) Mlh cơ bản và mlh không cơ bản

•Mlh cơ bản: là mlh bản chất của sự vật, hiện

tượng đóng vai trò quyết định sự vận động, phát
triển của sự vật, hiện tượng đó.

•Mlh không cơ bản: là mlh chỉ đóng vai trò bổ

sung, tạo điều kiện cho sự vật phát triển.

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 27

 C. Ý nghĩa phương pháp luận
Thứ nhất, khi n/c, xem xét đối tượng cụ
thể, cần đặt nó trong chỉnh thể thống nhất
của tất cả các mặt, các bộ phận, các yếu
tố, các thuộc tính, các mối liên hệ của
Nguyên chỉnh thể đó
tắc
toàn
diện
Thứ hai, phải rút ra được các mặt, các
mối liên hệ tất yếu của đối tượng đó và
nhận thức chúng trong sự thống nhất
hữu cơ nội tại
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 28
 C. Ý nghĩa phương pháp luận
Thứ ba, cần xem xét đối tượng này
trong mối liên hệ với đối tượng khác và
với môi trường xung quanh, kể cả các
mặt của các mối liên hệ trung gian, gián
Nguyên tiếp; trong không gian, thời gian nhất
định
tắc
toàn Thứ tư, quan điểm toàn diện đối lập với
diện quan điểm phiến diện, một chiều, chỉ
thấy mặt này mà không thấy mặt khác;
hoặc chú ý đến nhiều mặt nhưng lại xem
xét dàn trải, không thấy mặt bản chất của
đối tượng nên dễ rơi vào thuật ngụy biện
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 29
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 30
 2. Nguyên lý về sự phát triển
a. Khái niệm phát triển
Tăng lên hay giảm đi về lượng,
QĐ
không có sự thay đổi về chất; Quá
siêu
trình tiến lên liên tục, không trải
hình
qua những bước quanh co, phức tạp
Phát
triển Phát triển dùng để chỉ quá trình
vđ, biến đổi của sự vật, hiện tượng
QĐ
theo khuynh hướng đi lên: từ trình
biện
độ thấp đến cao, từ đơn giản đến
chứng
phức tạp, từ kém hoàn thiện đến
04/19/2024
hoàn thiện hơn
Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 31
 Nguyên lý về sự phát triển
Khái niệm phát triển
Phát triển là một phạm trù triết học dùng để chỉ quá
trình vận động của sự vật theo khuynh hướng đi lên
từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém
hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.

Phân biệt tiến hóa và tiến bộ

Tiến hóa là một dạng của phát Tiến bộ là một quá trình biến
triển, diễn ra từ từ; là sự biến đổi hướng tới cải thiện thực
đổi hình thức của tồn tại từ trạng xã hội từ chỗ chưa hoàn
đơn giản đến phức tạp thiện đến hoàn thiện hơn
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 32
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 33
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 34
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 35
  Không đồng nhất Vận Động với phát triển

Thụt lùi, đi xuống

Vận
động Theo vòng tròn khép kín

Đi lên, từ thấp đến cao, từ đơn

giản đến phức tạp (phát triển)

→ Phát triển là 1 trường hợp đặc biệt của vận

động

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 36

 Nỗi ám
ảnh của
đời mình
Triết
học là gì

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 37

 b. Tính chất của sự phát triển

Tính khách quan

Tính phổ biến, tính kế thừa

Tính đa dạng, phong phú

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 38

 •Tính khách quan: nguồn gốc của sự phát triển nằm
ngay trong bản thân SV. Đó là quá trình giải quyết liên tục
những mâu thuẫn nảy sinh trong sự tồn tại và vđ của SV

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 39

 Tính Quá trình phát triển diễn ra trong
phổ mọi lĩnh vực tự nhiên, XH, tư
biến duy; trong mọi SV, hiện tượng và
của sự trong mọi giai đoạn, quá trình của
PT SV, hiện tượng đó

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 40

 Tự nhiên Động
vật

Thực
vật

Sự
sống
Hữu
cơ

Vô cơ

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 41

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 42
 Tư duy

CNDV CNDV CNDV

chất siêu biện
phác hình chứng

PBC PBC PBC

chất duy tâm duy vật
phác

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 43

 Vật lý học Vật lý học
cổ điển hiện đại

Hình học Hình học

Euclid phi Euclid

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 44

 Sự vật khác nhau thì quá trình phát
triển khác nhau
Tính đa
dạng, Cùng 1 sự vật tồn tại ở những không
phức gian, thời gian khác nhau thì sự phát
tạp của triển khác nhau
sự PT
Quá trình phát triển diễn ra quanh co,
phức tạp, trải qua nhiều khâu trung
gian

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 45

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 46
 Ý nghĩa phương pháp luận

N/c NL về sự phát triển giúp

nhận thức được rằng, muốn
nắm được bản chất, khuynh
hướng phát triển của sự vật,
hiện tượng thì phải tự giác
tuân thủ nguyên tắc phát
triển, tránh tư tưởng bảo
thủ, trì trệ

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 47

 Ý nghĩa phương pháp luận
Nguyên tắc phát triển
Thứ nhất, khi nghiên cứu, cần đặt đối tượng vào
sự vận động, phát hiện xu hướng biến đổi của nó để
không chỉ nhận thức nó ở trạng thái hiện tại, mà còn
dự báo được khuynh hướng phát triển trong tương
lai

Nhận thức sự vật, hiện tượng

trong tính biện chứng để thấy
được tính quanh co, phức tạp
của sự phát triển
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 48
 Ý nghĩa phương pháp luận
Nguyên tắc phát triển
Khi xem xét sự vật, hiện tượng phải luôn đặt nó trong sự
vận động, biến đổi, chuyển hóa nhằm phát hiện ra xu
hương biến đổi

Nhận thức sự vật, hiện tượng trong tính biện chứng để

thấy được tính quanh co, phức tạp của sự phát triển

Biết phát hiện và ủng hộ cái mới; chống bảo thủ , trì trệ
định kiến

Biết kế thừa các yếu tố tích cực từ đối tượng cũ và phát

triển sáng tạo chúng trong điều kiện mới
04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 49
 C. Ý nghĩa phương pháp luận
Xem xét SV trong trạng thái vđ, biến đổi để
phát hiện ra khuynh hướng biến đổi trên cơ sở
đó đưa ra biện pháp phù hợp

Cần theo dõi quá trình phát triển và so sánh các

Quan trạng thái tồn tại khác nhau của SV để biết SV
điểm đó đang đi lên hay đi xuống, từ đó vạch ra
khuynh hướng biễn đổi chính của SV
phát
triển Cần phát hiện ra cái mới trong HĐ thực tiễn,
ủng hộ, vun đắp, bồi dưỡng cái mới, đồng thời
biết tôn trọng những yếu tố tích cực của cái cũ

khắc phục tư tưởng bảo thủ, trì trệ, định

04/19/2024
kiến, đối lập với sự phát triển
Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 50
 Thảo luận
Từ quan điểm phát triển, anh/chị hãy suy nghĩ
về những kỹ năng cần có của người lao động
trong thời đại cách mạng 4.0. Để có được những
kỹ năng đó anh/chị cần làm gì ngay từ khi còn
ngồi trên ghế nhà trường?

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 51

 Giải quyết các Tư duy phản
vấn đề phức tạp Sự sáng tạo
biện

Quản lý con
Tư duy linh người
10 kỹ năng
hoạt
hàng đầu để
thành công
trong năm Khả năng hợp
Kỹ năng 2020 tác với mọi
thương lượng người

Khả năng cân Trí thông

Định hướng
nhắc và ra
dịch vụ minh cảm xúc
quyết định

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 52

04/19/2024 Chương 2 - Chủ nghĩa duy vật biện chứng 53