Tələbə - Turan Eyvazov

Elmi rəhbər – Rəsulov Sakit

Fakültə - KTF
Qrup – 373.21

Fənn – Sağlamlıq və əməyin mühafizəsi

Pirofor birləşmələr və onların öz-özünə
alışmasının qarşısının alınması yolları <= MÖVZU
 PLAN:
Pirofor birləşmələr nədir?

Alovlanma və öz-özünə alovlanması

Öz-özünə alışmanın qarşısının alınması

 Pirofor birləşmələr

 Havanın təsiri ilə öz-özünə yanan maddələrə kükürdlü metallar və başqa pirofor
maddələr aid edilir. Kükürdlü metallar kükürd birləşmələrin aparat, boru
kəmərləri və digər metal hissələri ilə təmasından yaranır. Bu sulfidlər (FeS, Fe 2S3)
havanın oksigeni ilə təmasda olduqda pirofor sayılır.
 Pirofor birləşmələr

Bu zaman Piroforlərin öz-

oksidləşmə surəti özünə yanma
artır, nəticədə sürəti onların
maddə yüksək aktivliyindən və
temperaturadək hava axınının
qızaraq alovlanır. sürətindən asılıdır.
 Süni mənşəli bərk yanar maddələrə aşağıdakılar aiddir:

termoplastik polimerlər, istidən bərkiyən

quru distillə məhsulları;
o cümlədən, polietilen, polimerlər, o cümlədən
metallar (məsələn,
polistirol, penopoli uretan,
alüminium
polimetilmetakrilat; penofenoplast;

parafinlər; qeyri üzvi elastomerlər (məsələn,

maddələr məsələn, kаuçuka bənzər termoreaktiv qətranlar;
kükürd) ; maddələr);
Pirofor (yanar maddələrin) tərkibi
Materialların təhlükəlilik əmsalı aşağıdakı qaydada
cədvəl 24-də verildiyi kimi qəbul edilir.
 Öz-özünə alovlanma

 Öz-özünə alovlanma temperaturu piroforu (yanar maddəni) bütünlüklə qızdırdıqda

onun öz-özünə alovlanması üçün lazım olan minimal temperatura deyilir. Bəzi
maddələr atmosfer təzyiqində və temperaturunda öz-özünə alovlana bilər.
 Alovlanma və öz-özünə alovlanma temperaturu

Alovlanma və öz-özünə alovlanma temperaturu maddələrin yanma dərəcəsinin təyin edilməsi,

avadanlıqların və texnoloji proseslərin yanğın təhlükəliliyinin qiymətləndirilməsi üçün vacibdir.

Öz-özünə alovlanmanın standart temperatur qiymətindən partlayış təhlükəli qarışıqların qrupunun təyin
edilməsi üçün, maddənin icazə verilən temperaturunun və texnoloji avadanlıqların və boru kəmərlərinin
səthinin qiymətləndirilməsi üçün istifadə edilir.

Maddələrin təhlükəsiz qızdırılması şəraitinin seçilməsi üçün onların öz-özünə alışma temperaturu təyin
edilir.
 Öz-özünə alovlanma temperaturunun minimal
təzyiqdən asılılıq qrafiki

Öz-özünə alovlanma temperaturunun minimal

təzyiqdən asılılıq qrafiki şəkil 1.1-də
göstərilmişdir. Minimal təzyiqin qiyməti öz-özünə
alovlanmanın aşağı həddini təşkil edir. Bundan
başqa, bir sıra yanar maddələr üçün təzyiqə görə
öz-özünə alovlanmanın yuxarı həddi də
mövcuddur. Minimal təzyiq və mütləq temperatur
arasında əlaqə aşağıdakı tənliklə ifadə olunur:
PİROFORİK BİRLƏŞMƏLƏRLƏ MÜBARİZƏ TƏDBİRLƏRİ

Piroforik birləşmələrlə görülən işlər yüksək riskli işlərə aid edilir və onların yerinə yetirilmə
şərtlərindən asılı olaraq istismarçı təşkilat tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada qaz təhlükəli
(yanğın) işlərinin aparılması üçün iş icazəsi əsasında aparılmalıdır.

Piroforik çöküntülərin təmizlənməsi, zərərsizləşdirilməsi, bu cür avadanlıqların yoxlanılması

və təmiri üzrə işlərin təhlükəsiz yerinə yetirilməsi qaydası istismarçı təşkilat tərəfindən təsdiq
edilmiş sənaye, yanğın, qaz, ekoloji və əməyin mühafizəsi tələblərinə əsaslanaraq ayrıca
təlimatla müəyyən edilməlidir. .

Təmir işləri zamanı pirofor çöküntülərinin öz-özünə qızmaması üçün bütün sökülən aqreqatlar və
texnoloji avadanlıqların hissələri nəm saxlanılmalıdır.
 PİROFORİK BİRLƏŞMƏLƏRLƏ MÜBARİZƏ TƏDBİRLƏRİ

Təftiş və təmirdən əvvəl piroforik çöküntülərin öz-özünə

yanmasının qarşısını almaq üçün qablar və aparatlar
buxarlanmalı və su ilə yuyulmalıdır.

Piroforik birləşmələri deaktiv edərkən, səthi aktiv maddələrə

əsaslanan köpük sistemlərindən və ya aparatın divarlarını bu
birləşmələrdən yuyaraq digər üsullardan istifadə etməklə
xüsusi hazırlanmış tədbirlər həyata keçirilməlidir.

Buxarlanma dövrünün sonunda piroforik birləşmələrin

deaktivasiyası üçün tədbirlər və vasitələr təmin etmək
lazımdır. Buxarlama başa çatdıqdan sonra avadanlıq yuxarı
səviyyəyə qədər su ilə doldurulmalıdır.
 PİROFORİK BİRLƏŞMƏLƏRLƏ MÜBARİZƏ TƏDBİRLƏRİ

Pirofor çöküntülərinin oksidləşməsi yalnız alovlanma zonasında yanan materiallar,

kondensat, qaz olduğu hallarda yanğınlar və partlayışlarla müşayiət olunur.

Buna görə də, texnoloji şəraitə görə piroforik birləşmələrin əmələ gəlməsi
ehtimalı olan qurğulardan kondensatı və qazı diqqətlə çıxarmaq lazımdır.

Ətraf mühitin temperaturu 0 dərəcədən aşağı olduqda, aparat su ilə doldurulmur,

lakin buxarlanma daha uzun müddətə aparılmalıdır.
 ƏDƏBİYYAT :

Səlimova N.Ə., Ayralova T.L – Sənaye

təhlükəsizliyi (Bakı – 2014)
S.R. RƏSULOV, B.Ş. ŞAHPƏLƏNGOVA - YANMA
VƏ PARTLAYIŞ NƏZƏRİYYƏSİ (Bakı – 2018
https://studopedia.org/14-1876.html
Diqqətiniz üçün Təşəkkürlər
SON