Tələbə: Aytac Hüseynli

Qrup: 621.22

Fakültə: İTİF

Fənn: Kompüter şəbəkələri və şinləri

Müəllim: Məmmədova Mehriban

 MÖVZU:

Naqilsiz rabitə texnologiyaları

(Bluetooth və İrDA)
E-Commerce Marketing Plan 2
 PLAN:
Bluetooth texnologiyası nədir

Bluetooth texnologiyasının xüsusiyyətləri

Bluetoothun əsas tətbiq sahələri

IrDA – ümumi prinsipləri

IrDA – məhdudiyyət və üstünlükləri

E-Commerce Marketing Plan 3

Bluetooth texnologiyasının
tarixi

Bluetooth üzrə ideya və ilk texniki həll Ericsson (İsveç)

kompaniyasının tədqiqat mərkəzində yaranmışdır. İrDA
(Infrared Direct Access və ya Infrared Data Association -
İnfraqırmızı port mənası verir) - birbaşa görmə məsafəsində
“nöqtə-nöqtə” prinsipi ilə işləyən (dalğa uzunluğu 850 880
nanometrdir) infraqırmızı texnologiyasından fərqli olaraq,
Bluetooth texnologiyası həm “nöqtə-nöqtə” prinsipi üzrə,
həm də GSM mobil rabitə protokoluna oxşar olan
çoxsəviyyəli protokolla idarə olunan çoxnöqtəli radiokanal
kimi də işləmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.

E-Commerce Marketing Plan 4

 Bluetooth texnologiyası

IEEE 802.11 standartı kimi, Bluetooth da 2,4 - 2,4835 QHs

diapazonunda işləmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu tezlik
diapazonu İSM (industry, Science and Medicine - sənaye, elmi
və tibbi mənası verir) kimi tanınır və ölkələrin əksəriyyətində
(Rusiyadan başqa) lisenziya tələb etmir. Standarta əsasən
asimmetrik rejim üçün (birtərəfli ötürmə zamanı) verilənlərin
ötürülməsi sürəti 720 Kbit/san və tam dupleks rejimdə
(ötürücünün gücü 10 mVt olduqda) 420 Kbit/san təşkil edir.
Qida mənbəyindən standby rejimində tələb olunan cərəyan 0,3
mA; veriliş/qəbul rejimində isə 30 mA-ə yaxındır.

E-Commerce Marketing Plan 5

 Bluetooth texnologiyası

Rabitə yaradılması məsafəsi 10 metrə qədərdir, lakin

bəzi şirkətlər 100 metr məsafə üçün də avadanlıq təklif
edirlər. Bluetooth cihazları 2, 4 GHz ISM (Industrial
Scientific Medical Bant) işləyir. Bu tezlik
kanalı, Fransa xaric, bütün dünyada hər kəs tərəfindən
patentsiz istifadə edilə bilər. Başqa tətbiqlərdə bunu
istifadə edə bildiyi üçün qarşılıqlı üst-üstə düşmələr
ola bilər. Xüsusilə WLAN (kabelsiz şəbəkə)
Bluetoothdan pis istiqamətdə təsirlənə bilər. Amma
Bluetooth WLANdən təsirlənməməkdədir.

E-Commerce Marketing Plan 6

 Bluetooth texnologiyası

Ən çox səkkizə qədər cihaz eyni anda bir-biriylə qarşılıqlı

ünsiyyət qura bilir. İstifadə edilə biləcək xidmətlərdən bir
neçəsi: audio-Gateway (PC), Network əlaqələri, Faks, qulaqlıq,
sinxronizasiya və dizüstü kompüter, ovuc içi kompüter və cib
telefonu arasında məlumat mübadiləsi, vs… İmkanlar çox
geniş və getdikcə genişlədilir. İki Bluetooth cihazının bir-
biriylə ünsiyyət qurmadan əvvəl qarşılıqlı təyin olunmaları
lazımdır. Bunun üçün cihazlar bir "təyin etmə rejimi"ndə bir-
birini tapmalı və bir "təyin etmə kodu" ilə bağlanmalılar.
Beləcə ətrafdakı digər cihazlarla istənməyən əlaqələr də maneə
törədilmiş olar. Cihazlar bir-birinə bağlandıqdan sonra kabelsiz
məlumat ünsiyyətinin kefini çıxarda bilərsiniz.
E-Commerce Marketing Plan 7
 Bluetooth texnologiyası

IEEE 802.11 standartına nəzərən cəldliyinə və

rabitə məsafəsinə görə geri qalmasına baxmayaraq,
Bluetooth qiymətə və enerji qənaətinə görə
öndədir (100 - 400 dollar əvəzinə təxminən 5
dollar). Bluetooth-un əsas üstünlüklərindən biri də
odur ki, bu standart lisenziyalaşdırma tələb etmir
(yəni onun istifadəsi üçün əlavə məsrəflər lazım
gəlmir), yalnız ödənişsiz razılaşma tərtib edilir. Bu
xüsusiyyət bir çox kompaniyalara interfeysli
qurğular yaratmağa təkan vermişdir.
E-Commerce Marketing Plan 8
 Bluetooth texnologiyası

Bluetoothun əsas tətbiq sahəsi - PAN (Private

Area Networks) fərdi şəbəkələridir. Burada
müxtəlif növ qurğular şəbəkə şəklində
birləşdirilə bilir. Səsin ötürülməsi imkanının
olması Bluetooth qurğularını naqilsiz telefonlara
və ya mobil telefonlar üçün nəzərdə tutulan
naqilsiz qamiturlara quraşdırmağa şərait yaradır.

E-Commerce Marketing Plan 9

 Bluetooth texnologiyası

Bluetooth-un praktikada tətbiqi çox genişdir - PDA-

nın stolüstü kompüterlə sinxronlaşdırılmasından və
ya klaviatura kimi aşağı sürətli periferiyanın, yaxud
“siçanın” qoşulmasından savayı, intefeys çox sadə
və az məsrəflə evdə şəbəkə yaratmağa imkan verir.
Bluetoothda FHSS - metodu istifadə edilir:
verilənlər paketi daşıyıcının modulyasiyası yolu ilə
ötürülür. Bu metodda daşıyıcı tezlik psevdotəsadüfi
alqoritmlə sıçrayışla (saniyədə 1600 dəfə) və ya 79
şablon (pattern) istifadə etməklə dəyişir.
E-Commerce Marketing Plan 10
 Təhlükəsizlik

Bütün mesajlan məlumatlar ən çox 128Bitlik

kodlaşdırmaqla şifrlənə bilər. Təyin etmə üçün yenə
128Bitlik şifrləmə istifadə edilir. Hər Bluetooth
cihazının özünə aid 48Bitlik təyin etməsi var. Beləcə
dünya səviyyəsində 281 trilyon cihaz bir-birindən
ayırt edilə bilər. Bluetoothun 10 metrlik nəşr
məsafəsi çöldən birinin məlumat mesajımına girməsi
üçün cihaza çox yaxınlaşmasını tələb edir. Bu
səbəblə Bluetooth çox etibarlı sayıla bilər.

E-Commerce Marketing Plan 11

 Təhlükəsizlik

Şifrləmək texnologiyasını çox kiçik bir modulda

birləşdirən və üstəlik çox ucuz olan Bluetooth
texnologiyasını yaxın gələcəkdə hər cihazın içində
tapmaq mümkün olacaq. Xüsusilə infraqirmizi ilə
işləyən cihazlar (misal: televiziya pultları) yaxında
ortadan qalxa bilərlər. 2001 ilində 10 milyon ədəd
sonra, 2002 ilində 34 milyon Bluetooth chipseti
çıxarıldı. Bu rəqəmin hər il daha da artır. Simsiz
əlaqələr, simli həmkarlarından daha az etibarlıdır.
Bununla birlikdə, Bluetooth şəbəkələri bir neçə
təhlükəsizlik səviyyəsinə malikdir.
E-Commerce Marketing Plan 12
 İrDA

Infrared Data Association mənasını verən IrDA,

infraqırmızı işıqdan istifadə edərək simsiz rabitə
üçün hazırlanmış protokollar toplusudur. Bu
texnologiya cihazlara fiziki konnektorlar olmadan
qısa məsafələrdə məlumat mübadiləsi aparmağa
imkan verir. İnfraqırmızı İşıq : IrDA 850-900
nm dalğa uzunluğu diapazonunda fəaliyyət
göstərən məlumatları ötürmək üçün infraqırmızı
işıqdan istifadə edir. Bu işıq insan gözünə
görünməzdir.
E-Commerce Marketing Plan 13
 Komponentlər və Protokollar

IrPHY : Optik xüsusiyyətləri, modulyasiya üsullarını və

bit sürətlərini təyin edən fiziki təbəqənin spesifikasiyası.
IrLAP : Bağlantıya giriş protokolu, cihazın aşkarlanması,
əlaqələrin qurulması və məlumat ötürülməsi
bütövlüyünün qorunması. IrLMP : Seansların idarə
edilməsi, multipleksləşdirmə və axın nəzarətindən məsul
olan keçid idarəetmə protokolu. TinyTP : Etibarlı
məlumat ötürülməsi üçün yüngül nəqliyyat protokolu.
IrCOMM : İnfraqırmızı üzərində serial və paralel port
rabitəsini təqlid edən protokollar toplusu.

E-Commerce Marketing Plan 14

 Üstünlük və
məhdudiyyətləri

Üstünlüklər: Kabellərə ehtiyacı aradan qaldıraraq məlumat

mübadiləsini və cihazla qarşılıqlı əlaqəni asanlaşdırır.
Görünmə xətti tələbi təbii təhlükəsizlik qatını təmin edir,
çünki ələ keçirmək fiziki mövcudluğu tələb edir.
İnfraqırmızı komponentlər ümumiyyətlə ucuzdur və geniş
yayılmışdır. Məhdudiyyətlər: Cihazlar düzgün şəkildə
düzülməlidir və maneələr əlaqəni maneə törədə bilər. Yalnız
qısa məsafələrdə, adətən 1 metrə qədər təsirli olur.
Bluetooth və Wi-Fi kimi müasir standartlar IrDA ilə
müqayisədə daha yüksək məlumat sürəti təklif edir.

E-Commerce Marketing Plan 15

 İrDA

IrDA simsiz rabitə texnologiyasının

təkamülündə mühüm addımdır, qısa mənzilli
proqramlar üçün sadə və effektiv məlumat
ötürmə vasitələri təklif edir. Daha müasir
texnologiyaların kölgəsində qalmasına
baxmayaraq, simsiz rabitə protokollarının
inkişafı üçün əsas prinsiplər qoydu və
ixtisaslaşdırılmış sahələrdə istifadə olunmağa
davam edir.
E-Commerce Marketing Plan 16
 ƏDƏBİYYAT:

1.
https://elmtehsil.com/elm-ve-he
yat/bluetooth-texnologiyasi/266
https://genderi.org/bluetooth-tex
2.
nologiyas.html

E-Commerce Marketing Plan 17

Diqqətiniz üçün
təşəkkürlər!