‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ‬

‫او‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‬

‫ْﻟﻒ‬
‫ﻣﻮ‬

‫ﺻﺪﻳﻖ ا ﷲ ر＊ﺘﻴﻦ‬

‫‪ ‬‬
‫‪1‬‬
 ‫‪ 1383‬ل‬ ‫دوﻳﻢ ﭼﺎپ‬

‫‪ ‬‬
‫‪2‬‬
 ‫دې ﻛﺘﺎب ﭘﻪ ‪ 1324‬ﻛ‪ ３‬د‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ﺧﭙﺮوﻧ‪ ３‬ﻟﻤﺒﺮ )‪(81‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎد اوﻟﻪ درﺟﻪ ﺟﺎﻳﺰه وؤې ده‪.‬‬

‫ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻰ‪:‬‬

‫ﺻﺪﻳﻖ اﷲ "ر＊ﺘﻴﻦ"‬

‫‪ 1326‬ل‬ ‫ﻟﻮﻣﺆی ﭼﺎپ‬

‫‪ ‬‬
‫‪3‬‬
 ‫‪ 1383‬ل‬ ‫دوﻳﻢ ﭼﺎپ‬

‫‪ ‬‬
‫‪4‬‬
 ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧﻮا‬

‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ﺧﭙﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﺳﻠـﺴﻠﻪ ﻛـ‪３‬‬

‫د ＊ــﺎﻏﻠﻲ ﻓﺎﺿــﻞ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮن ﺻــﺪﻳﻖ اﷲ ﺧــﺎن‬
‫ر＊ﺘﻴﻦ دا ‪＂－‬ﻮر او ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺮ ﭘﻪ أ‪４‬ﺮه ﻣﻴﻨـﻪ‬
‫ﻟﻮﺳـــﺘﻮﻧﻜﻮ ﺗـــﻪ وؤاﻧـــﺪې ﻛـــﻮي او ＊ـــﺎﻏﻠﻲ‬
‫ر＊ﺘﻴﻦ ﺗﻪ ﭘﺮ ﺗﺒﺮﻳـﻚ وﻳﻠـﻮ ﺑﺮﺳـ‪５‬ﺮه د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ‬
‫ژﺑــ‪ ３‬او ﭘ‪＋‬ﺘــﻮن ﻗــﻮم د ﻧــﻮر زﻳــﺎت ﺧــﺪﻣﺖ‬
‫ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻏﻮاؤي‪.‬‬

‫ْف ﺑ‪５‬ﻨﻮا‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮو‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺪﻳﺮ‬
‫‪ ‬‬
‫‪5‬‬
 ‫ﻛﺘﺎب ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ ‪:‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‬ ‫د ﻛﺘﺎب ﻧﻮم ‪-:‬‬
‫ﻟﻮى اﺳﺘﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ اﷲ رﺷﺘﻴﻦ‬ ‫ﻟﻴﻜﻮال ‪-:‬‬
‫ﭘﻮﻫﻨﺪوى أاﻛ＂ﺮ زرﻏﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﻬﺘﻤﻢ ‪-:‬‬
‫)د ﻟﻮى اﺳﺘﺎد ﻋﻼﻣﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ رﺷﺘﻴﻦ د ＇‪５‬ﺆﻧﻮ‬
‫ادﺑﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ(‬
‫د ﺳﺎﭘﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ＇‪５‬ﺆﻧﻮ او ﭘﺮاﺧﻴﺘﺎ ﻣﺮﻛﺰ‬ ‫ﭼﺎپ او ﺧﭙﺮوﻧﻜﻰ ‪-:‬‬
‫د ﺳﺎﭘﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ＇‪５‬ﺆﻧﻮ او ﭘﺮاﺧﻴﺘﺎ ﻣﺮﻛﺰ‬ ‫ﻛﻤﭙﻮز او أﻳﺰاﺋﻦ ‪-:‬‬
‫ﻓﻠﻴ＀ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،314‬درﻳﻢ ﭘﻮؤ‪－ ،‬ﻞ ﺣﺎﺟﻲ ﭘﻼزه‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳ＂ﻲ روأ ﭘ‪＋５‬ﻮر‬
‫‪ 1326‬ل )ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ(‬ ‫ﻟﻮﻣﺆى ﭼﺎپ ‪-:‬‬
‫‪ 1383‬ل‪2004 ،‬م‬ ‫دوﻳﻢ ﭼﺎپ ‪-:‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪6‬‬
 
7
 ‫د دې ﻛﺘﺎب د ﻣﻀﻤﻮﻧﻮﻧﻮ ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫ﻣﺦ‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن‬ ‫ﺷﻤﺎره‬

‫اﻟﻒ‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ )دوﻳﻢ ﭼﺎپ(‬ ‫‪1‬‬
‫ﺑ‪３‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‬ ‫‪2‬‬
‫ﺗ‪３‬‬ ‫اﻋﺘﺬاز‬ ‫‪3‬‬
‫ﺛ‪３‬‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﻈﻮﻧﻪ‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﻟﻮﻣﺆﻧﺔ ﺧﺒﺮې‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬ ‫د ژﺑﻮ رﻏﻮﻧﻪ‬ ‫‪6‬‬
‫‪6‬‬ ‫د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ أوﻟﻮﻧﻪ‬ ‫‪7‬‬
‫‪8‬‬ ‫د ﻛﻠﻤﻮ ﻟﻔﻈﻲ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ‬ ‫‪8‬‬
‫‪9‬‬ ‫د ﻟﻐﺎﺗﻮ ﻣﻌﻨﻮي ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ‬ ‫‪9‬‬
‫‪12‬‬ ‫د ﻟﻐﺎﺗﻮ او ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ‬ ‫‪10‬‬
‫‪15‬‬ ‫د ﻟﻐﺎﺗﻮ ﻟﻔﻈﻲ ﺗﻐﻴﺮوﻧﻪ‬ ‫‪11‬‬
‫‪18‬‬ ‫د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺟﻮؤوﻧﻪ ﻛ‪ ３＋‬د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ درﺟﻪ‬ ‫‪12‬‬
‫‪20‬‬ ‫د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺟﻮؤوﻟﻮ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ او ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ‬ ‫‪13‬‬
‫‪27‬‬ ‫اﺷﺘﻘﺎق او ﺗﺮﻛﻴﺐ‬ ‫‪14‬‬
‫‪29‬‬ ‫د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘﻪ اﺷﺘﻘﺎق ﻛ‪＄ ３＋‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻗﺎﻋﺪې‬ ‫‪15‬‬
‫‪31‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﺟﻮؤوﻧﻪ‬ ‫‪16‬‬
‫‪31‬‬ ‫ﻟﻮﻣﺆة ﺑﺮﺧﻪ ‪ -‬اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ‬ ‫‪17‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪8‬‬
 ‫‪33‬‬ ‫د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ اﺷﺘﻘﺎق او ﺟﻮؤوﻧﻪ‬ ‫‪18‬‬
‫‪33‬‬ ‫ﻓﺎﻋﻠﻲ او ﻧﺴﺒﺘﻲ ﻻﺣﻘ‪３‬‬ ‫‪19‬‬
‫‪44‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻲ ﻻﺣﻘ‪３‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪48‬‬ ‫د ＊ﺎروﻧﻮ او ‪＄‬ﺎﻳﻮ د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻻﺣﻘ‪３‬‬ ‫‪21‬‬
‫‪49‬‬ ‫ﺗﺼﻐﻴﺮي ﻻﺣﻘ‪３‬‬ ‫‪22‬‬
‫‪52‬‬ ‫د اﺳﻢ ﺻﻮت ﻻﺣﻘ‪３‬‬ ‫‪23‬‬
‫ﻣﺦ‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن‬ ‫ﺷﻤﺎره‬
‫‪53‬‬ ‫ﻣﺼﺪري ﻻﺣﻘ‪３‬‬ ‫‪24‬‬
‫‪60‬‬ ‫د ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر ﭘﺴﻴﻨﻪ ﺗﻮري‬ ‫‪25‬‬
‫‪65‬‬ ‫د اّﻟ‪ ３‬د ﻧﻮم ﻻﺣﻘ‪３‬‬ ‫‪26‬‬
‫‪66‬‬ ‫د ﺻﻔﺎﺗﻮ ﺟﻮؤوﻧﻪ‬ ‫‪27‬‬
‫‪68‬‬ ‫د ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻻﺣﻘ‪３‬‬ ‫‪28‬‬
‫‪83‬‬ ‫د ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻻﺣﻘ‪３‬‬ ‫‪29‬‬
‫‪88‬‬ ‫د ﻣﺠﺮدو وﺻﻔﻮﻧﻮ ﻻﺣﻘ‪３‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪94‬‬ ‫د اﻓﻌﺎﻟﻮ اﺷﺘﻘﺎق‬ ‫‪31‬‬
‫‪96‬‬ ‫د اﻓﻌﺎﻟﻮ د ا ﺷﺘﻘﺎق ﭘﺴﻴﻨﻪ او ﺳﺮﻳﻨﻪ‬ ‫‪32‬‬
‫‪99‬‬ ‫دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ – ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‬ ‫‪33‬‬
‫‪99‬‬ ‫د ﺳﺮﻳﻨﻪ ﻋﻼﻣﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﻛﻠﻤﻮ ﺟﻮؤوﻧﻪ‬ ‫‪34‬‬
‫‪104‬‬ ‫د ﻣﺼﺪر او ﻓﻌﻞ ﺟﻮؤوﻟﻮ ﺳﺎﺑﻘ‪３‬‬ ‫‪35‬‬
‫‪105‬‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺴﺘﻘﻠﻮ اﻟﻔﺎﻇﻮ ＇ﺨﻪ د ﻛﻠﻤﻮ ﺟﻮؤوﻧﻪ‬ ‫‪36‬‬
‫‪106‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‬ ‫‪37‬‬
‫‪106‬‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‬ ‫‪38‬‬
‫‪112‬‬ ‫د ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬ ‫‪39‬‬
‫‪114‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺐ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪروﻧﻪ‬ ‫‪40‬‬
‫‪115‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺐ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ‬ ‫‪41‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪9‬‬
 ‫‪118‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺐ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ‬ ‫‪42‬‬
‫‪118‬‬ ‫ﺣﺎﻟﻴﻪ اﻓﻌﺎل‬ ‫‪43‬‬
‫‪121‬‬ ‫ﻣﺎﺿﻴﻪ اﻓﻌﺎل‬ ‫‪44‬‬
‫‪124‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺐ ﻗﻴﻮد او ادوات‬ ‫‪45‬‬
‫‪126‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺐ ﻋﺪدوﻧﻪ او ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ‬ ‫‪46‬‬
‫‪127‬‬ ‫د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺗﻜﺮار‬ ‫‪27‬‬
‫‪127‬‬ ‫د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺗﻜﺮار د ﺗﺎﻛﻴﺪ دﭘﺎره‬ ‫‪28‬‬
‫‪129‬‬ ‫د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺗﻜﺮار د ﻳﻮې ﻣﻌﻨﺎ دﭘﺎره‬ ‫‪29‬‬
‫ﻣﺦ‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن‬ ‫ﺷﻤﺎره‬
‫‪130‬‬ ‫د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻟﻔﻈﻲ او ﻣﻌﻨﻮي ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻪ‬ ‫‪30‬‬
‫‪136‬‬ ‫ْﻟﻒ ﻧﻮر اّﺛﺎر‬
‫د ﻣﻮ‬ ‫‪31‬‬

‫ﻳﺎدوﻧﻪ ‪ :‬ﭘﻪ دې ﻛﺘﺎب ﻛ‪ ３＋‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ！ﻮﻟ‪ (217) ３‬ﻻﺣﻘ‪ ３‬او )‪ (35‬ﺳﺎﺑﻘ‪３‬‬

‫راﻏﻠﻲ دي‪ .‬د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻻﺣﻘ‪ (106) ３‬او ﭘﻪ دې أول دي‪.‬‬
‫ﻓﺎﻋﻠﻲ او ﻧﺴﺒﺘﻲ ‪ ،32‬ﻇﺮﻓﻲ ﻻﺣﻘ‪ ،26 ３‬ﺗﺼﻐﻴﺮي ‪ ،14‬د اﺳﻢ ﺻﻮت ‪،4‬‬
‫ﻣﺼﺪري‪ -‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر ‪ ،24‬د اﺳﻢ اّﻟ‪ ،3 ３‬د ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻻﺣﻘ‪ 104 ３‬او دا‬
‫دي ‪:‬‬
‫د ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻻﺣﻘ‪ ،70 ３‬د ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ‪ ،9‬د ﻣﺠﺮدو اوﺻﺎﻓﻮ ﻻﺣﻘ‪３‬‬
‫‪ ،25‬د اﻓﻌﺎﻟﻮ ﻻﺣﻘ‪ 7 ３‬دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪10‬‬
 ‫"د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ ا و ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ"‬
‫دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ ﭼﺎپ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د زده ﻛـﺆې ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻫﻐـﻪ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ او ﻏﻨﻲ اﺛﺮ دى‪ ،‬ﭼ‪ ３‬اروا＊ﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺻـﺪﻳﻖ اﷲ ر＊ﺘـﻴﻦ ﻟﻴﻜﻠـﻰ او‬
‫د وﺧﺖ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ﺧﭙﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﺆ ﻛ‪ ３‬ﭘـﻪ ‪ 1326‬ﻫـﮓ‪.‬ش ﻛـﺎل د ﻛﺎﺑـﻞ ﭘـﻪ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻄﺒﻌﻪ ﻛ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮﻳﺪى‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ــﻪ‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬دﻏــﻪ ‪＂－‬ــﻮر اﺛــﺮ ﻟـــﻪ ﻳــﻮې ﺧــﻮا د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬ﻟـــﻪ ﻣﻴﻨــﻪ واﻟــﻮ او‬
‫＇‪５‬ﺆوﻧﻜﻮ ﺳﺮه د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻠﻲ ژﺑ‪ ３‬ﭘـﻪ ＇‪５‬ﺆﻧـﻪ او زده ﻛﻮﻟـﻮ ﻛـ‪ ３‬زﻳﺎﺗـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ‬
‫ﻛــﻮﻟﻰ ﺷــﻲ او ﻟـــﻪ ﺑﻠــ‪ ３‬ﺧــﻮا دا ﻛﺘــﺎب أ‪４‬ــﺮ ﭘﺨــﻮا ﭼــﺎپ ﺷــﻮى دى او اوس‬
‫ﻧﺎﻳﺎب دى‪ ،‬ﻧﻮ ﻟـﻪ دې اﻣﻠﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬او ادب د ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻴـﻮ ﻣﺤـﺼﻠﻴﻦ او‬
‫ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﻟﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﺳﺘﻮﻧﺰو ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ دي‪.‬‬
‫ْﺳ ـﺲ او د‬
‫"د ﺳــﺎﭘﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ＇‪５‬ﺆﻧــﻮ او ﭘﺮاﺧﺘﻴــﺎ ﻣﺮﻛــﺰ" د دﻏــﻪ ﻣﺮﻛــﺰ د ﻣﻮ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ او ﭘ‪＋‬ﺘﻮﻧﻮﻟـﺔ د ﺧـﺪﻣﺘ‪／‬ﺎر ﻣﺤﺘـﺮم اﻣـﺎم اﻟـﺪﻳﻦ ﺳـﺎﭘﻲ ﭘـﻪ ﻻر＊ﻮوﻧـﻪ‬

‫‪ ‬‬
‫‪11‬‬
‫دﻏﻪ ‪＂－‬ﻮر ﻛﺘﺎب د ﺳﺘﺮ ﭘ‪＋‬ﺘﻮن ﻣﺤﻤﺪ ‪－‬ـﻞ ﻣﻮﻣﻨـﺪ ﺑﺎﺑـﺎ د ＇ﻠـﻮﻳ‪＋‬ﺘﻢ ﺗﻠـﻴﻦ‬
‫ﭘـﻪ وﻳــﺎؤ‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬د ﻧﺆﻳــﻮال ﺳــﻴﻤﻴﻨﺎر ﭘـﻪ ﺗــﺮڅ ﻛــ‪ ３‬د روان ﻛـﺎل د اﺳــﺪ ﭘــﻪ )‪(27‬‬
‫ﻧ‪＂５‬ﻪ د ﺳـﺎﭘﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ＇‪５‬ﺆﻧـﻮ او ﭘﺮاﺧﺘﻴـﺎ ﻣﺮﻛـﺰ ﻟــﻪ ﺧـﻮا ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻞ ﻛ‪５‬ـﺈي‪ .‬د‬
‫ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻣﺤﺼﻠﻴﻨﻮ‪５＇ ،‬ﺆوﻧﻜﻮ او ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻨﻮ د اﺳﺘﻔﺎدې ﻟﭙﺎره ﺧﭙﺮوو‪.‬‬
‫ﻣﻮﻧــﺈ دا ﺧﭙــﻞ وﻳــﺎؤ ﺑﻮﻟــﻮ‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د ﻟــﻮى اﺳــﺘﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧــﺪ ر＊ﺘــﻴﻦ دﻏــﻪ ‪＂－‬ــﻮر‬
‫ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺮ ﭘـﻪ داﺳـ‪ ３‬وﺧـﺖ ﻛـ‪ ３‬ﺧﭙـﺮوو‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬د ﻟـﻮى ﭘ‪＋‬ﺘـﻮن ﻣﻮﻣﻨـﺪ ﺑﺎﺑـﺎ د‬
‫ﺳــﻴﻤﻴﻨﺎر د ﻟﻤــﺎﻧ‪％‬ﻠﻮ ﭘــﻪ درﺷــﻞ ﻛــ‪ ３‬ﻳــﻮ‪ .‬ﻫﻴﻠــﻪ ﻣــﻦ ﻳــﻮ‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د دﻏــﻪ ﺳــﺘﺮ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘــﻮن او د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ د ﻟــﻮى ﺧــﺪﻣﺘ‪／‬ﺎر د ﻧﺆﻳــﻮال ﺳــﻴﻤﻴﻨﺎر ﭘــﻪ ﻣﻨﺎﺳــﺒﺖ ﻧــﻮر‬
‫ْ ﺳﭙ‪（５‬ﻠﻲ روح ﺗﻪ ﻳ‪ ３‬أاﻟﺔ ﻛﺆو‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﺧﭙﺎره او د ده‬

‫ْف "ﻗﺘﻴﻞ" ﺧﻮإﻳﺎ‪１‬ﻰ‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺮو‬
‫د ﺳﺎﭘﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ＇‪５‬ﺆﻧﻮ او ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﺸﺮﻛﺘﻮﻧﻜﻰ‬

‫‪ ‬‬
‫‪12‬‬
 ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‬

‫دا ‪＂－‬ﻮر او ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺮ ﭘﻪ ژﺑﭙﻮﻫﻨﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻟﻐﺖ ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪ ３‬ﺧـﻮرا‬
‫ارز＊ــﺖ ﻧــﺎك اﺛــﺮ ﺑﻠــﻞ ﻛ‪５‬ــﺈي‪ ،‬ﭘــﻪ ﺧﺎﺻــﻪ ﺗﻮ‪－‬ــﻪ ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﻟﻮﻣــﺆﻧﻰ‬
‫اﺑﺘﻜﺎري ژﺑﻨﻰ اﺛﺮ دى‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻛﻮرﻧﻴﻮ او ﺑﻬﺮﻧﻴـﻮ ﺧﺘﻴ‪％‬ﭙﻮﻫـﺎﻧﻮ‪ ،‬ژﺑﭙﻮﻫـﺎﻧﻮ‬
‫او ＇‪５‬ﺆوﻧﻜــﻮ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧــﻪ ﻳــ‪＄ ３‬ﺎﻧﺘــﻪ رااؤوﻟــ‪ ３‬ده او د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ژﺑــ‪ ３‬د ﻟﻐــﺎﺗﻮ د‬
‫ﺟﻮؤ＊ﺖ او رﻏﺎوﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺎب ﻳﻮ ﻗﻮي او ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﺎﺧﺬ ‪２－‬ﻞ ﻛ‪５‬ﺈي‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺧﺒﺮه ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻳـﻮې ژﺑـ‪ ３‬د ﻟﻐـﺎﺗﻮ ﭘﻠ＂ـﻞ او ＇‪５‬ـﺆل او د ﻫﻐـ‪ ３‬د‬
‫ﺟﻮؤ＊ﺘﻮﻧــﻮ ﻣﻌﻨــﻮي او ﻟﻔﻈــﻲ ‪＄‬ﺎﻧ‪／‬ﺆﺗﻴــﺎ او ＊ﻴ‪２／‬ــﻮ راﺑﺮﺳــ‪５‬ﺮه ﻛــﻮل أ‪４‬ــﺮ‬
‫ﻛﺆاوون او ﻣﺎﻏﺰه وﻳﻠﻲ ﻛـﻮل ﻏـﻮاؤي‪ ،‬ﺧـﻮ ﺳـﺮه د دې ！ﻮﻟـﻮ ﺳـﺘﻮﻧﺰو‪ ،‬د دې‬
‫ﻛــﺎر ﺗـــﺎداو ا‪＋４‬ـــﻮدل او ﭘــﻪ دې ﻻره ﻛـــ‪ ３‬ﻟﻮﻣـــﺆى ‪－‬ــﺎم اﺧ‪５‬ـــﺴﺘﻞ د ﻗـــﺪر او‬
‫ﺳﺘﺎﻳﻨ‪ ３‬وؤ ﻛﺎر دى‪.‬‬
‫د دﻏﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺎر ﭘﻪ ارز＊ﺖ ﻫﻐﻪ ＇ـﻮك ﭘﻮﻫ‪５‬ـﺈي‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬د دې ﻟﻴـﺎرې ﻟــﻪ‬
‫ﻟﻮؤو ژورو ＇ﺨـﻪ ﺧﺒـﺮ وي‪ .‬د دې ﻛﺘـﺎب د اﻫﻤﻴـﺖ او ارز＊ـﺖ ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـ‪３‬‬
‫أ‪４‬ﺮو ژﺑﭙﻮﻫـﺎﻧﻮ‪ ،‬ادﻳﺒـﺎﻧﻮ ‪＄‬ـﺎﻧ‪／‬ﺆې ﻧﻈـﺮﻳ‪＇ ３‬ﺮ‪－‬ﻨـﺪې ﻛـﺆي دي او د دې اﺛـﺮ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ارز＊ﺖ ﻳ‪＊ ３‬ﻮدﻟﻰ دى‪.‬‬
‫اروا＊ﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ أاﻛ＂ـﺮ ﻣﺤﻤـﺪ رﺣـﻴﻢ اﻟﻬـﺎم د ﻛﺎﺑـﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن د ژﺑـﻮ او‬
‫ادﺑﻴﺎﺗﻮ د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬ﻏ‪＋‬ﺘﻠﻰ اﺳﺘﺎد‪ ،‬د اروا＊ﺎد ﻟﻮى اﺳـﺘﺎد ﻋﻼﻣـﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ‬
‫رﺷﺘﻴﻦ د درﻳﻢ ﺗﻠﻴﻦ ﭘﻪ ﻳﺎد ﻏﻮﻧﺄه ﻛ‪ ３‬د ﻧﻮﻣﻮؤي د ﻧﻮرو اّﺛﺎرو د ﻳﺎدوﻟﻮ ﭘﻪ‬
‫ﺗﺮڅ ﻛ‪ ３‬دﻏﻪ اﺛﺮ ﻳﻮ ﺷﻬﻜﺎر ﺑﻠﻠﻰ او د ﺑﻴﺎ ﭼﺎﭘﻮﻟﻮ ﺳﭙﺎر＊ﺘﻨﻪ او ！ﻴﻨ‪／‬ﺎر ﻳ‪３‬‬
‫ْ‪＄ ،‬ﻜﻪ دﻏﻪ ﻛﺘﺎب اوس ﻧﻪ ﭘﻴﺪا ﻛ‪５‬ﺈي‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬دا ﻛﺘﺎب أ‪４‬ﺮ ﭘﺨﻮا‬
‫ﻛﺆى و‬
‫ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى او اوه ﭘﻨ‪％‬ﻮس ﻛﺎﻟﻪ ﻣﺨﻜ‪ ３‬ﭼﺎپ ﺷﻮى و‪ .‬ﭼﺎﭘﻲ ﻧﺴﺨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ‬
‫ﻣﻴﻨﺪل ﻛ‪５‬ﺈي‪ .‬د ＇‪５‬ﺆوﻧﻜﻮ اؤﺗﻴﺎ ورﺗﻪ أ‪４‬ﺮه ده‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪13‬‬
‫ﺑﻠــﻪ د ﻳــﺎدوﻟﻮ وؤ ﺧﺒــﺮه دا ده‪ ،‬ﭼــ‪) ３‬ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ اﺷــﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻪ( د‬
‫ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن د ژﺑـﻮ او ادﺑﻴـﺎﺗﻮ د ﭘـﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ＇ﺎﻧ‪／‬ـﻪ ﻛـ‪ ３‬د ﺗﻌﻠﻴﻤـﻲ‬
‫ﻧﺼﺎب ﭘﻪ ﻛﺮﻳﻜﻮﻟﻢ ﻛ‪ ３‬ﺷﺎﻣﻞ و ﻳﻌﻨ‪ ３‬د ﻟﻐﺖ ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬درﺳﻲ ﻛﺘﺎب و‪ ،‬ﭼـ‪３‬‬
‫ﻟــﻮى اﺳــﺘﺎد اروا＊ــﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧــﺪ رﺷــﺘﻴﻦ ﭘﺨﭙﻠــﻪ د دﻏــﻪ ﻣــﻀﻤﻮن ﺗــﺪرﻳﺲ ﻫــﻢ‬
‫ﻛﺎوه‪.‬‬
‫ﺑﻞ اﺳﺎﺳﻲ ！ﻜﻰ ﭼ‪ ３‬دﻟﺘﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﺎدوﻧﻪ ﺿﺮوري ده‪ ،‬ﻫﻐـﻪ د ﻧـﻮي ﻋـﺼﺮ د‬
‫ﻏﻮ＊ﺘﻨــﻮ او اﻳﺠــﺎداﺗﻮ ﻟـــﻪ ﺑﻬﻴــﺮ ﺳــﺮه ﺳــﻢ ﭘــﻪ ژﺑــﻪ ﻛــ‪ ３‬ﻫــﻢ د ﻧﻮﻳــﻮ ﻟﻐــﺎﺗﻮ‬
‫)ﻧﻴﻮﻟﻮ‪－‬ﻴﺰﻣﻮﻧﻮ( اؤﺗﻴﺎ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ﻪ دا ﻛﺘﺎب ﻟـﻪ ＊ـﺎﻏﻠﻴﻮ ﻟﻴﻜﻮاﻟـﻮ‬
‫او ＇‪５‬ﺆوﻧﻜﻮ ﺳﺮه د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻧﻮﻳﻮ ﻟﻐﺎﺗﻮ ﭘـﻪ ﺟﻮؤوﻧـﻪ رﻏﺎوﻧـﻪ او ﻛﺎروﻧـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３‬د ﺑﻨﻴﺎدي ﻣﺎﺧﺬ ﭘﻪ ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ــﻪ ﭼــ‪ ３‬اوس د دﻏــﻪ ﻋﻠﻤــﻲ اﺛــﺮ ﺑﻴــﺎ ﭼﺎﭘ‪５‬ــﺪﻟﻮ ﺗــﻪ اؤﺗﻴــﺎ أ‪４‬ــﺮه ﻟﻴﺪﻟـــﻪ‬
‫ﻛ‪５‬ﺈي‪ ،‬ﻧﻮ د ﻟﻮى اﺳﺘﺎد ﻋﻼﻣﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ رﺷﺘﻴﻦ د ＇‪５‬ﺆﻧﻮ ادﺑﻲ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﭘﻪ دې‬
‫ﻣﻮﻗﻊ وﻏﻮ＊ﺘﻞ ﭼ‪ ３‬د اروا＊ﺎد ﻟﻮى اﺳﺘﺎد ﻋﻼﻣـﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ رﺷـﺘﻴﻦ د ﭘـﻨ‪％‬ﻢ‬
‫ﺗﻠﻴﻦ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ دﻏﻪ ﻗﻴﻤﺘﻲ اﺛﺮ ﺑﻴﺎ ﭼﺎپ او ﭘـﻪ ﻳـﺎد ﻏﻮﻧـﺄه ﻛـ‪ ３‬ﻳـ‪ ３‬ﻣﻴﻨـﻪ‬
‫واﻟﻮ ﺗﻪ أاﻟﺔ ﻛﺆي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﭘﻪ دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ ﭼﺎپ ﻛ‪ ３‬د ﻣﻴﻨﻪ واﻟﻮ او ＇‪５‬ﺆوﻧﻜـﻮ د اﺳـﺘﻔﺎدې‬
‫ﻟﻪ ﭘﺎره د ﻟﻮى اﺳﺘﺎد د ﻧـﻮرو ﻧﻮﻳـﻮ اّﺛـﺎرو ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛـ‪ ３‬وؤاﻧـﺪې‬
‫ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫د دې ﻛﺘـــﺎب د ﭼـــﺎﭘﻮﻟﻮ ﭘـــﻪ ﭘﺮوﺳـــﻪ ﻛـــ‪" ３‬د ﺳـــﺎﭘﻲ د ﭘ‪＋‬ﺘـــﻮ ＇‪５‬ﺆﻧـــﻮ او‬
‫ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ ﻣﺮﻛﺰ" د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻠﻲ ﭘﺎﻟﻴﺴﺔ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﻮره ﭘﻮره ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﺆې ده او‬
‫ﻛﺘﺎب د دې ﻣﺮﻛﺰ ﭘﻪ ﻣﺎﻟﻲ ﻟ‪＋／‬ﺖ ﭼﺎپ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﭘـــﻪ دې ﺗﻮ‪－‬ـــﻪ دوى ﺗـــﻪ ﻛـــﻮروداﻧﻰ واﻳـــﻮ او ﭘـــﻪ دﻏـــﻪ ﻻره ﻛـــ‪ ３‬د ﻻ زﻳـــﺎﺗﻮ‬
‫ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮﺑﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻴﻠﻪ‬

‫‪ ‬‬
‫‪14‬‬
 ‫ﭘﻮﻫﻨﺪوى أاﻛ＂ﺮ زرﻏﻮﻧﻪ – رﺷﺘﻴﻦ‪ .‬زﻳﻮر‬
‫د ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن د ژﺑﻮ او ادﺑﻴﺎﺗﻮ د ﭘﻮﻫﻨ‪％‬ﻲ‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ＇ﺎﻧ‪ ３／‬د ژﺑﭙﻮﻫﻨ‪ ３‬اﺳﺘﺎده‬
‫‪ 1383‬ل‬

‫‪ ‬‬
‫‪15‬‬
 ‫اﻋﺘﺬار‬

‫ﻟﻜﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﺮ ﻳﻮ ﻛﺎر ﭘﻪ اول ﻛ‪ ３＋‬ﻧﻴﻤ‪／‬ـﺆى او ﻧـﺎﻗﺺ وي‪ ،‬زﻣـﺎ دا‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆﺗﻴﺎ او ﺗ‪５‬ﺮو ﺗﻨﻮ ＇ﺨﻪ ﺧﺎﻟﻲ ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫！ﻮل ژﺑﻨﻰ او ﭘـﻪ ﺗ‪５‬ـﺮه د ﻛﻠﻤـﺎﺗﻮ د راوﻳـﺴﺘﻨ‪ ３‬او ﻧ‪＋‬ﻠـﻮﻧ‪ ３‬ﺑﺤﺜﻮﻧـﻪ زﻳﺎﺗـﻪ‬
‫ﭘﻠ＂ﻨﻪ‪５＇ ،‬ﺆﻧﻪ او ﭘﻮره ﭘﻮﻫﻪ ﻏﻮاؤي‪ .‬زه ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺑـ‪ ３‬وﺳـﺔ او ﻛﻤـﺰورة داده‬
‫ﻳﻢ‪ ،‬او ﻛﻮم ﺷـﻰ ﭼـ‪ ３‬زﻣـﺎ دا ﺑـ‪ ３‬وﺳـﻲ او ﻛﻤـﺰوري زﻳـﺎﺗﻮي؛ ﻫﻐـﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ‬
‫ژﺑ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆﺗﻴﺎ او د ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ او اّﺛﺎروﻧﺸﺘﻮاﻟﻰ دى‪ .‬ﻣ‪／‬ﺮ ﺳﺮه د دې‪،‬‬
‫د دې ﻛﺎر ﻟﻮﻣﺆى ﺗﺎدو اﻳ‪＋‬ﻮول او ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３＋‬ؤوﻣﺒﻰ ‪－‬ـﺎم اﺧﻴـﺴﺘﻞ‬
‫د وﻳﺎؤﻧ‪ ３‬او ﺧﻮ＊ﺔ ﺳﺒﺐ ﺑﻮﻟﻢ‪.‬‬
‫دا ﻛﺘــﺎب ﻫــﺮ ＇ــﻪ ﭼــ‪ ３‬وي ＊ــﻪ وي ﻛــﻪ ﻧــﺎ ＊ــﻪ‪ ،‬ﻧﻴﻤ‪／‬ــﺆى وى ﻛــﻪ ﭘــﻮره‪،‬‬
‫ﻻﻛﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻛ‪５‬ـﺪى ﺷـﻲ ﭼـ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ژﺑـ‪ ３‬د اﺷـﺘﻘﺎق او ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ‬
‫ﻛ‪＋‬ﻰ د ﻧﻮرو ‪＄‬ﻠﻤﻴﺎﻧﻮ او ﭘﻠ＂ﻮﻧﻜـﻮ د ﭘـﺎره ﻳـﻮه ﻻر＊ﻮوﻧـﻪ ﺷـﻲ‪ ،‬او ﭘـﻪ ‪＄‬ﻴﻨـﻮ‬
‫وﺧﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬د ﺷﻮﻧ＂ﺔ او ﻟﻴﺖ ﻛﺎر واﺧﻠﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺎور وﻛﺆئ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﻛﺘﺎب ﻛ‪ ３＋‬ﻣﺎ دوﻣﺮه ﻛﺆاو او زﺣﻤﺖ وﻳـﺴﺘﻠﻰ‬
‫دى ﭼ‪ ３‬د ﺳﺮ ﻣـﺎﻏﺰه ﻳـ‪ ３‬را ﻟــﻪ ﺧﻮ！ﻜـﻮﻟﻲ دي‪ .‬د دې زﻳـﺎر او ﻛـﺆاو اﻧـﺪازه‬
‫ﻳــﻮازې ﻫﻐــﻪ ﭼــﺎ ﺗــﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴــﺪاى ﺷــﻲ‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د دې ﻟﻴــﺎرې ﻟـــﻪ ﻟــﻮؤو ژورو او‬
‫ﻛﻨﺪو ﻛﭙﺮو ＇ﺨﻪ ﺧﺒﺮ وي‪.‬‬
‫دا ﻛﺘﺎب ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً زﻣﺎ د ﻧﻬﻮﻟـﺴﻮ ﻛـﺎﻟﻮ د ﭘﻠ＂ـﻮن او ＇‪５‬ـﺆﻧ‪ ３‬ﻣﺤـﺼﻮل دىـﮓ‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻧﻦ د ﻛﺘﺎب ﭘﻪ ﺷﻜﻞ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﻴﻨﺎﻧﻮ ﺗﻪ وؤاﻧﺪې ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ْ ‪ ،‬ﻣ‪／‬ــﺮ‬
‫ﻛــﻪ ＇ــﻪ ﻫــﻢ اﺻــﻞ ﻛﺘــﺎب ﭘــﻪ ‪ 1324‬ﻛــﺎل ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻛ‪＋‬ــﻞ ﺷــﻮى و‬
‫وروﺳﺘﻪ ﭘﻜ‪＋‬ـ‪ ３‬ان د ﭼﺎﭘ‪５‬ـﺪو ﺗـﺮ وﺧﺘـﻪ ﭘـﻮرې ﻧـﻮر ﻣﻌﻠﻮﻣـﺎت زﻳـﺎت ﺷـﻮي‬
‫دي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪16‬‬
‫ﺳﺮه د دې ﻫﻢ اﻣﻴﺪ ﻟﺮم ﭼ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﺎﻧـﻪ ﭘﻮﻫـﺎن ﺑـﻪ زﻣـﺎ ﺗ‪５‬ﺮوﺗﻨـﻮ ﺗـﻪ ﭘـﻪ ＊ـﺔ‬
‫ﺳﺘﺮ‪－‬ﻪ و‪－‬ﻮري او د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﭘﻮﻫ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﺑـﻪ زﻣﺎﺧﻄـﺎ وې ﺳـﻤ‪ ３‬ﻛﺎﻧـﺪي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﻛﺘـﺎب ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﻟــﻪ ﻛـﻮم ‪＄‬ﺎﻳـﻪ اﺧﻴـﺴﺘﻨﻪ ﺷـﻮې ده ﭘـﻪ دﻧﻨـﻪ ﻛﺘـﺎب‬
‫ﻛ‪＄ ３＋‬ﺎى ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى ﺣﻮاﻟﻪ ورﻛﺆ ﺷﻮې ده‪ ،‬ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ ﻣﻮ ﻣﺎﺧﺬوﻧﻪ ﺟﻼ وﻧﻪ‬
‫＊ﻮدل‪.‬‬

‫ﺻﺪﻳﻖ اﷲ رﺷﺘﻴﻦ‬
‫د ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻮ ﭘﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻛ‪３＋‬‬
‫د ﻧﺸﺮﻳﺎﺗﻮ د ﻟﻮﻣﺆة ＇ﺎﻧ‪ ３／‬ﻣﺪﻳﺮ‬

‫‪ ‬‬
‫‪17‬‬
 ‫ﺗﻘﺮﻳﻈﻮﻧﻪ‬

‫دا ﻛﺘــﺎب ﭼــ‪＄ ３‬ﻴﻨــﻮ ﭘ‪＋‬ﺘﻨــﻮ ﭘﻮﻫــﺎﻧﻮ د ﺟــﺎﻳﺰې د ！ــﺎﻛﻠﻮ ﭘــﻪ وﺧــﺖ ﻛ‪＋‬ــﻰ‬
‫ﻟﻴــﺪﻟﻰ و‪ .‬ﻧــﻮ ﺧﭙﻠــﻰ ﻧﻈــﺮ ﻳــ‪ ３‬ﭘــﻪ وروﺳــﺘﻪ أول ＊ﻜــﺎره ﻛــﺆي دي‪ .‬ﻣﻮﻧــﺈ دا‬
‫ﺗﻘﺮﻳﻈﻮﻧﻪ ﺧﺎﻟﻲ د دې د ﭘﺎره ﺧﭙﺮوو ﭼـ‪ ３‬دا را ﺗـﻪ ﻳـﻮ ﻧـﻮى ﺷـﻰ ＊ﻜـﺎري او‬
‫ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛ‪ ３＋‬د ﻳﻮ ﻧﻮې ور ﭘﺮاﻧﻴﺘﻨﻪ ده‪:‬‬
‫ْ ﻟﻒ زﺣﻤﺖ د ﻗﺪر وؤدى‪ .‬ﭘﻪ دې ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫‪ -1‬دا ﻛﺘﺎب ﻣﺎ وﻟﻴﺪ‪ ،‬د ﻣﻮ‬
‫ﻳ‪＊ ３‬ﻪ او ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ！ﻮل ﻛﺆي او ﭘـﻪ ﻳـﻮ ＊ـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻳـ‪ ３‬ﺗـﺪوﻳﻦ ﻛـﺆي‬
‫دي‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻣ‪ ３‬زﻳﺎت ﻏﻮرو ﻧﻜﺆى ﺷﻮ ﭼـ‪ ３‬ﺻـﺤﺖ او‬
‫ﻧﻪ ﺻﺤﺖ ﻳ‪ ３‬ﭘﻮره ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻲ‪.‬‬
‫) ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺠﺮوح(‬
‫‪ -2‬دا ﻛﺘــﺎب د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﭘــﻪ ‪－‬ﺮاﻣــﺮي ﻣــﺴﺎﻳﻠﻮ ﺑﺤــﺚ ﻛــﻮي او د ژﺑــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺑــﺎب‬
‫ﻛ‪＊ ３＋‬ﻪ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻟﺮي‪ .‬ﻛﺘـﺎب ﻣﻔﻴـﺪ او د ﭼـﺎﭘﻮﻟﻮ وؤ دى‪ ،‬ﻛـﻪ ＇ـﻪ‬
‫ﻫﻢ ‪＄‬ﻴﻨـﻰ ﻣـﺴﺎﻳﻞ ﺑـﻪ ﻳـ‪ ３‬اﺗﻔـﺎﻗﻲ ﻧـﻪ وي او ﻫـﺮ ＇ـﻮك ﺑـﻪ ﭘﻜ‪＋‬ـ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠـﻪ راﻳـﻪ‬
‫وﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ دا د ＊ﺎﻏﻠﻲ ﻣﻮْ ﻟﻒ ‪－‬ﻨﺎه ﻧﻪ ده ﺑﻠﻜ‪ ３‬د ﻣﻮﺿﻮع اﻗﺘﻀﺎ ده ﭼ‪３‬‬
‫د ﻳﻮې ژﺑ‪－ ３‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻴﻜﻞ ﭘﻪ ﻟﻮﻣﺆﻳﻮ ﻣﺮﺣﻠﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻤﺪﻏـﺴ‪ ３‬وي او ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً‬
‫ﻇﻨﻰ ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﺣﺼﻪ ﻛ‪＊ ３＋‬ﺎﻏﻠﻲ رﺷﺘﻴﻦ أ‪４‬ـﺮه ﻣـﻮده ﻏـﻮر او ﻓﻜـﺮ ﻛـﺆى دى او‬
‫ﭘﻪ دې ﺑﺎب ﻛ‪ ３＋‬د＊ﻪ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺧﺎوﻧﺪ دى‪.‬‬
‫)‬

‫‪－‬‬
‫ل‬

‫‪ ‬‬
‫‪18‬‬
 ‫ﭘ‬
‫ا‬
‫ﭼ‬
‫ا‬

‫ا‬
‫ﻟ‬
‫ﻓ‬
‫ت‬
‫(‬
‫‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ اﺷــﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻮ ﻛﺘــﺎب ﻣــﻰ وﻟﻴــﺪ‪ ،‬ﻳــﻮ ＊ــﻪ ﻛﺘــﺎب دى‪ .‬د ＊ــﺎﻏﻠﻲ‬
‫رﺷﺘﻴﻦ د ＇ﻮ ﻛﺎﻟﻮ د ﺗﺘﺒﻊ او ﭘﻠ＂ﻨ‪ ３‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﻻر ﻛ‪ ３＋‬ﻳ‪ ３‬ﻛﺆى‬
‫دى‪.‬‬

‫ْف ﺑ‪５‬ﻨﻮا‬
‫)ﻋﺒﺪاﻟﺮو‬

‫‪ ‬‬
‫‪19‬‬
 ‫ﻟﻮﻣﺆﻧﺔ ﺧﺒﺮې‬

‫ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻗﺪرت اراده ﭘﻪ دې وﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻗﺎم وﻳ） او د ﻟﻮؤﺗﻴﺎ ﭘﻪ‬
‫ﻻرو روان ﻛﺎﻧﺪي ﻧﻮ ؤوﻣﺒﻰ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﺑﻴﺪارة ﻳﻮ ﻏﻴﺮ ﺷﻌﻮري‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﺆي ﭼ‪ ３‬دا ﺣﺮﻛﺖ وروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎ ﻗﻮي او ﻣﺦ ﭘﻪ زﻳﺎﺗ‪５‬ﺪو ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﻳﻮ ﻗﺎم د وﻳ‪５＋‬ﺪو ﻣﺜﺎل ﻫﻢ ﻟﻜﻪ د ﻳﻮ وﻳﺪه ﺳﺆي دى ﭼ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆى‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻟﺈ ﻟﺈ ﺣﺮﻛﺖ ﭘﻴﺪا ﺷﻲ او ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﭘﻮره ﺑﻴﺪار او وﻳ） ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ د ﻳﻮ ﻗﺎم ﺑﻴﺪاري او وﻳ‪＋‬ﺘﻮب ﻫﻠﻪ ﻗﻮي او ﭘﻮخ وي ﭼ‪ ３‬ﭘﺮ ادﺑﻲ‬
‫ﺑﻴﺪارة ﺑﺎﻧﺪې ﺑﻨﺎوي– ادﺑﻲ ﻧﻬﻀﺖ او وﻳ‪＋‬ﺘﻮب د ！ﻮﻟﻮ ﻧﻬﻀﺘﻮﻧﻮ ﺗﺎدو‬
‫او اﺳﺎس دى – دا ﻧﻬﻀﺖ داﺳ‪ ３‬ﻣﺜﺎل ﻟﺮي ﻟﻜﻪ د روح ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﻛﺎﻟﺒﻮت‬
‫ﻛ‪ ３＋‬وﭘﻮﻛﻠﻰ ﺷﻲ او ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻧﻮى ژوﻧﺪ ورﻛﺎﻧﺪي‪ .‬ﻫﺮ ﻣﻠﺖ او ﻫﺮه ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺪارﻳﺈي ﻧﻮ ﻟﻮﻣﺆى ﭘﻜ‪ ３＋‬د ادب او ژﺑ‪ ３‬ﻧﻬﻀﺖ را ﭘﻴﺪا ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې دﻏﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﻳ‪ ３‬ﻗﻮي او ﭘﻪ ﺻﺤﻴﺤﻮ اﺻﻮﻟﻮ وي ﻧﻮ ﻧﻮرې‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ او اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻴﺪارة ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﻴﺈي او ﻛﻪ ﻧﻪ – ﻧﻮ دﻏﻪ‬

‫‪ ‬‬
‫‪20‬‬
‫ﺣﺮﻛﺖ او ﺑﻴﺪاري ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﻮب او ﭼﻮﭘﺘﻴﺎ ﺑﺪﻟﻴﺈي‪ .‬دﻏﻪ د ادﺑﻲ ﻧﻬﻀﺖ‬
‫دورې ﺗﻪ د وﻳ‪＋‬ﺘﻮب او رﻧﺴﺎس دوره واﻳﻲ‪.‬‬
‫دا دوره ﭘﻪ ﻫﺮ ﭼﺎ را‪＄‬ﻲ او ﻫﺮ ＇ﻮك ﺗﺮ‪４‬ﻨﻪ ‪＂－‬ﻪ اﺧﺴﺘﻼى ﺷﻲ‪ ،‬ﻣﮕ‪／‬ﺮ ﻫﻠﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺪار او وﻳ） وي او د ژوﻧﺪاﻧﻪ ﭘﻪ أ‪－‬ﺮ ﻛ‪ ３＋‬ﭘﻪ ﻫﻤﺖ‪ ،‬ﻣﺆاﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺰم او‬
‫اراده ﭘ‪ ３＋‬او ﻻس وﺧﻮ‪＄‬ﻮي‪ .‬د ﻳﻮرپ دا ﻣﻮﺟﻮده ﺗﺮﻗﺔ او ﻟﻮﻳ‪ ３‬ﻛﺎﻣﻴﺎﺑﺔ‬
‫ﻟﻜﻪ ﭼ‪－ ３‬ﻮرو د "رﻧﺴﺎس" د دورې ﻟﻪ وﺧﺘﻪ ﺷﺮوع ﺷﻮي دي‪ .‬د دﻏ‪３‬‬
‫دورې ﻟﻮﻣﺆى ﺗﺎدو او اﺳﺎس ﻫﻢ ادﺑﻲ ﻧﻬﻀﺖ او ﺑﻴﺪاري وه‪ .‬وﻟ‪ ３‬ﺗﺮ ＇ﻮ‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ ﻗﺎم ادب ﻧﻮى او ژوﻧﺪى ﻧﺸﻲ ﻧﻮ ﺗﺮ ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﻮرې ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻗﺎم ﻛ‪３＋‬‬
‫ﻧﻮى روح را ﭘﻴﺪا ﻛ‪５‬ﺪل ‪－‬ﺮان او ﻣﺸﻜﻞ دى‪ .‬دﻟﺘﻪ زه د ﻧﻮرو ﻗﺎﻣﻮﻧﻮ د‬
‫ﺑﻴﺪارة ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻪ ﺑﻴﺎ ﻧﻮم ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﻏﻮاؤم ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﺑﻴﺪارة ﺗﻪ ＇ﻪ ﻧﻪ ＇ﻪ‬
‫اﺷﺎره وﻛﺆم‪.‬‬
‫دا ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﺎﻧﻪ ﻟﻪ أ‪４‬ﺮ ﭘﺨﻮا ＇ﺨﻪ د ﺑﻴﺪارة ﭘﻪ ﻻرو روان‬
‫ﺷﻮي دي او ﻟﻪ ﻗﺪﻳﻢ ＇ﺨﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺰي اّﺳﻴﺎ ﻛ‪ ３＋‬د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﺔ‬
‫"واﻛﻤﻨﺔ" ﺗﻮرې او ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﺎﻣﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ﺳﺎﺗﻠ‪ ３‬ده‪ ،‬زﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻴ（ﻜﻠﻪ د‬
‫ﻏﻴﺎث اﻟﺪﻳﻦ ﻏﻮري‪ ،‬ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ ﻏﻮري‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻬﻠﻮل ﻟﻮدي‪ ،‬ﺷﻴﺮ ﺷﺎه‬
‫ﺳﻮري‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮوﻳﺲ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﺗﻴﻤﻮر ﺷﺎه او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮرو‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﺑﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ او ﻛﺎر ﻧﺎﻣ‪ ３‬ﻫ‪５‬ﺮې ﻧﻜﺆاى ﺷﻲ‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ دوﻣﺮه‬
‫ﺧﺒﺮه ده ﭼ‪ ３‬د دې ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻴﺪار ﻳﻮ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻳ‪ ３‬ادﺑﻲ ﺑﻴﺪاري ﻛﻤﺰورې‬
‫وه‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬ﻻزم وو ﭘﻪ ﻫﻐﻪ اﻧﺪازه ﻳ‪ ３‬دې ﺧﻮاﺗﻪ ﻓﻜﺮ ﻧﻪ دى‬
‫را‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮﻟﻰ‪ ،‬ﻫﻤﺪا وﺟﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﻛﻠﻪ ﻧﺎ ﻛﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ژوﻧﺪون ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ‬
‫ﻛﻤﺰوري راﻏﻠﻲ ده او د واﻛﻤﻨﺔ وا‪ ３－‬ﺗﺮې د ﻧﻮرو ﻻس ﺗﻪ ورﻏﻠﻲ دي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪21‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﭼﻰ د ﻣﺨﻪ ﻣﻮ ووﻳﻞ د ژﺑ‪ ３‬او ادب ﺑﻴﺪاري د ﻫﺮ ﻗﺎم د ﻟﻮؤﺗﻴﺎ د‬
‫ﭘﺎره ﻳﻮ ﺿﺮوري او ﻻزﻣﻲ رﻛﻦ ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬دا ﻣﻨﻮ ﭼ‪ ３‬د ﭘﺨﻮاﻧﻮ ﺳﻮرﻳﺎﻧﻮ‬
‫ْ‪.‬‬
‫او ﺑﻴﺎ د ﻏﻮرﻳﺎﻧﻮ ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﺈو أ‪４‬ﺮ ادﺑﻲ ﻧﻬﻀﺖ ﭘﻴﺪا ﺷﻮى و‬
‫او ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ د ﻫﻮﺗﻜﻮ او ﺳﺪو زو د ﭘﺎﭼﺎﻫﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﺼﺮ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬
‫د ژوﻧﺪاﻧﻪ ر‪１‬ﺎ ﻣﻮﺟﻮده وه ﻣ‪／‬ﺮ ﺧﺒﺮه دا ده ﭼ‪ ３‬دا ر‪１‬ﺎ ﭘﻪ ﻗﻮي او ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴ‪３‬‬
‫ﺻﻮرت ﻫﻴ（ﻜﻠﻪ ﻧﻪ ده ﭘﺎﺗﻪ ﺷﻮې؛ ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ ﺗﺮ اوﺳﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﻋﻠﻤﻲ او‬
‫ادﺑﻲ ﺧﻮا ﻛ‪ ３＋‬أ‪４‬ﺮې ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوې ﻣﻮﺟﻮدې وې‪.‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ ﻟﻪ ＊ﻪ ﻣﺮﻏﻪ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆﺗﻴﺎوې ﻫﻢ اوس ﭘﻮره ﻛﻴﺪوﻧﻜﻲ دي‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ＇ﻮ ﻛﺎﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮ ﻗﻮي ﻋﻠﻤﻲ او ادﺑﻲ ﻧﻬﻀﺖ‬
‫ﭘﻴﺪا ﺷﻮى دى‪ .‬د دې ادﺑﻲ ﻧﻬﻀﺖ ﺗﺎرﻳﺦ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻟﻪ )‪1300‬ﻫﮓ( را ﭘﻪ دې ﺧﻮا‬
‫دى ﻣ‪／‬ﺮ زﻳﺎت ﻗﻮت ﻳ‪ ３‬د )‪1350‬ﻫﮓ( ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ دى‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻳﻮ ﺗﺪﺑﻴﺮي او ﭘﻮه ﭘﺎﭼﺎ اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎدر ﺷﺎه‬
‫دﻏ‪ ３‬ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆى ﺗﻴﺎ ﺗﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮ او د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ژوﻧﺪاﻧﻪ او ﻧﻮي ﻧﻬﻀﺖ‬
‫ﺗﻴﺈه ﻳ‪ ３‬ﻛﻴ‪＋‬ﻮده ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻮرې ﭘﻪ ＊ﻪ ﺻﻮرت ﺟﺎري او‬
‫روان دى‪.‬‬
‫دا ＊ﻜﺎره ده ﭼ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬او ادب ﻟﻮؤﺗﻴﺎ د ﻳﻮ ﻗﺎم او ﻣﻠﺖ ﭘﻪ ﻟﻮؤواﻟﻲ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﭘﻮره ﺗﺎﺛﻴﺮ او اﻏﻴﺰه ﻟﺮي او د ﻳﻮ ﻣﻠﺖ د ﺳﻴﺎﺳﻲ ژوﻧﺪ د ﭘﺎره ﻋﻠﻤﻲ‬
‫او ادﺑﻲ ژوﻧﺪ ﻫﻢ ﺣﺘﻤﻲ او ﻻزﻣﻲ ﺷﻰ دى‪ .‬د ژﺑ‪ ３‬ژوﻧﺪ او ﻟﻮؤﺗﻴﺎ دا ده‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ژﺑﻪ ﻳﻮه ﻋﻠﻤﻲ او ادﺑﻲ ژﺑﻪ ﺷﻲ‪ ،‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﺧﻠﻜﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻋﺎﻣﻮاﻟﻰ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﺆي او د ﺧﭙﻞ ﻗﺎم ！ﻮل اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﭘﻮره ﻛﺎﻧﺪي‪ .‬اﻛﺜﺮا ﭘﻮﻫﺎن واﻳﻲ‬
‫ﭼ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬ﻳﻮواﻟﻰ او ﻟﻮؤﺗﻴﺎ د ﻣﻠﺖ د ﻟﻮؤﺗﻴﺎ او ﻳﻮواﻟﻲ د ﭘﺎره ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ‬
‫‪ ‬‬
‫‪22‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ده‪ .‬ﻧﻮ ＇ﻮك ﭼ‪ ３‬د ﻣﻠﺖ د ﻟﻮؤواﻟﻲ او درﻧﺎوي اّرزو ﻣﻦ وي‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ژﺑ‪ ３‬د ﻟﻮؤﺗﻴﺎ او ﺗﺮﻗﺔ ﭘﻪ ﻻر ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻢ ﭘﻮره زﻳﺎر وﺑﺎﺳﻲ او‬
‫ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ د ﻫﺮ ﻗﺴﻢ ﻣﻄﺎﻟﺒﻮ د ‪＄‬ﺎﻳ‪５‬ﺪﻟﻮ او ﺑﻴﺎ ﻧﻮﻟﻮ د ﭘﺎره ﺗﻴﺎره او ﻻﻳﻘﻪ‬
‫ﻛﺎﻧﺪي‪.‬‬
‫دا ﻳﻘﻴﻨﻰ ده ﭼ‪ ３‬د ﭼﺎ ژﺑﻪ ﻧﺎﻗﺼﻪ او ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆې وي ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻋﻠﻢ ＇ﺨﻪ ﻫﻢ‬
‫ﻓﺎﻳﺪه ﻧﺸﻲ اﺧﺴﺘﻼى او ﻧﻪ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻮﻻى ﺷﻲ ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬اﻟﻔﺎظ او ﻋﺒﺎرات د ﻣﻌﺎﻧﻴﻮ او ﻣﻄﺎﻟﺒﻮ ﻟﻮ＊ﻰ او‬
‫ﻇﺮﻓﻮﻧﻪ دي‪ .‬ﻟﻮﻣﺆى ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻮ＊ﻰ وﺳﻴﻊ اوارت ﻛﺆاى ﺷﻲ او وروﺳﺘﻪ‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬ﺑﻴﺎ ﻳﻮ ﺷﻰ واﭼﻮﻟﻰ ﺷﻲ‪ .‬دا وﺟﻪ ده ﭼ‪ ３‬زه د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﭘﻪ ﻻر ﻛ‪ ３＋‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮي‪ ،‬ﻟﻐﻮي‪ ،‬اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻪ‬
‫وؤاﻧﺪې ﺑﻮﻟﻢ او ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻏﻮاؤم ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮ ＇ﻪ ﺧﺪﻣﺖ وﻛﺆم‪.‬‬
‫ﻟﻪ دې ﻧﻪ ﻣﺨﻜ‪ ３＋‬ﻣ‪ ３‬ﻫﻢ ﭘﻪ دې ﻟﺆة ﻛ‪＄ ３＋‬ﻴﻨﻰ ‪－‬ﺮاﻣﺮي ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ او‬
‫ﻧﻮر ﻟﻴﻜﻠﻲ دي او اوس ﻏﻮاؤم ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د اﺷﺘﻘﺎﻗﺎﺗﻮ او ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻮ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺎره ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮ ＇ﻪ وﻟﻴﻜﻢ ﺧﻮ ﻟﻮﻣﺆى ﻏﻮاؤم ﭼ‪ ３‬د ژﺑﻮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ او‬
‫رﻏﺎو‪ ３１‬ﭘﻪ ﺧﻮ او ﺷﺎ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﺈو أ‪４‬ﺮو ﻏﺈﻳﺈم‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪23‬‬
 ‫د ژﺑﻮ رﻏﻮﻧﻪ‬

‫د ژﺑﻮ ﭘﻮﻫﺎن د ﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬د ﺗﺸﻜﻴﻞ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن او رﻏﺎو‪ ３１‬د ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ‬
‫او ＊ﻮدﻟﻮ د ﭘﺎره د دې وروﺳﺘﻪ ﺷﻴﺎﻧﻮ ＇‪５‬ﺆﻧﻪ ﺿﺮور ﺑﻮﻟﻲ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻫﻐﻪ اّوازوﻧﻪ ﭼ‪ ３‬اﻟﻔﺎظ او ﻛﻠﻤﺎت ور ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮى وي ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ‬
‫ﺑﻴﺎ ﭘﺮ اﺻﻠﻲ او اﻣﺪادي اّوازوﻧﻮ و‪４‬ﺸﻞ ﻛﻴﺈي‪ ،‬اﺻﻠﻲ اّوازوﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬
‫ﻛ‪" ３＋‬ﺑﻰ ﻏﺈه ﺗﻮري" او اﻣﺪادي اّوازوﻧﻮ ﺗﻪ "ﻏﺈﻳﺰ ﺗﻮري" واﻳﻮ‪ .‬اﺻﻠﻲ‬
‫ﺗﻮري ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬دا دي‪) :‬ب‪ ،‬پ‪ ،‬ت‪ ،‬ټ‪ ،‬ج‪ ،‬چ‪ ،‬خ‪ ،‬ځ)‪ ،(1‬څ‪ ،‬د‪ ،‬أ‪،‬‬
‫ر‪ ،‬ؤ‪ ،‬ز‪ ،‬ژ‪ ،‬إ‪ ،‬س‪ ،‬ش‪ ،‬ښ‪ ،‬غ‪ ،‬ك‪ ،‬ګ‪ ،‬ل‪ ،‬م‪ ،‬ن‪ ،‬ڼ(‪.‬‬
‫او اﻣﺪادي ﺗﻮري دادي ‪) :‬ا‪ ،‬و‪ ،‬ه‪ ،‬ى( ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺣﺴﺎب د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮل‬
‫ﻣﻔﺮد اّوازوﻧﻪ )‪ (30‬دي‪ ،‬ﭘﻪ ﺑﻞ ﻋﺒﺎرت د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﻟﻔﺒﺎ ﻟﻪ )‪ (30‬ﺗﻮرو ＇ﺨﻪ‬
‫ﻣﺮﻛﺒﻪ ده او د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮل اﻟﻔﺎظ او ﻛﻠﻤﺎت ﻫﻢ ﻟﻪ دﻏﻮ ﻏﺈوﻧﻮ او ﺗﻮرو ＇ﺨﻪ‬
‫ﺟﻮؤ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻐﻪ ﺷﻜﻠﻮﻧﻪ دي ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ اّوازوﻧﻪ ﭘﻪ ﻟﻴﻚ ﻛ‪＋‬ﻰ و＊ﻴﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ د‬
‫ﺗﻮرو او ﻏﺈوﻧﻮ ﺗﺤﺮﻳﺮي اﺷﻜﺎل ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ３‬وؤاﻧﺪې ﻣﻮ وﻟﻴﻜﻞ‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﻣﺨﺼﻮﺻﻮ اﺻﻮﻟﻮ ﻻﻧﺪې د ﺣﺮوﻓﻮ ﺗﺒﺪﻳﻞ او ﺗﻐﻴﺮ‪.‬‬

‫)‪ (1‬د دې ﺗﻮري اّواز ﭘﺨﻮاﻧﻰ او ﻧﺴﺒﺖ )ز( ﺗﻪ ﺛﻘﻴﻞ دى‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ دا ﺷﻜﻞ ﻧﻮى ﭘﻴﺪا ﺷﻮى‬
‫دى‪ .‬ﭘﺨﻮا ) څ( وء د )خ( ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻫﻢ ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى دى‪ .‬ﻣ‪／‬ﺮ دا ﻣﻮﺟﻮده ﺷﻜﻞ ﻏﻮره او‬
‫ﺑﻰ اﻟﺘﺒﺎﺳﻪ دى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪24‬‬
 ‫‪ -4‬د ﻛﻠﻤﻮ او اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ او ﺟﻮؤول‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻞ ﻃﻮر ﺳﺮه د ﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬د رﻏﺎو‪ ３１‬او ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻪ ﺑﺤﺚ ﻛ‪３＋‬‬
‫ﻏ＀‪ ،‬ﻏ＀ ！ﻜﻲ دﻏﻪ وو ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺎن ﺷﻮل‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ د ﺟﺰﺋﻴﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ د دې‬
‫ﺑﺤﺚ ﻟﻤﻦ أ‪４‬ﺮه اوإده او ﻟﻮﻳﻪ ده‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ دې ﻛﺘﺎب ﻛ‪ ３＋‬ﻏﻮاؤو ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫)‪ (4‬ﻣﺎده ﻳﻌﻨﻰ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ژﺑ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛ‪５＇ ３＋‬ﺆﻧﻪ وﻛﺆو‪＄ ،‬ﻜﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻫﻤﺪا ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻬﻤﻪ او ﺿﺮوري ده‪ .‬ﻟﻜﻪ ﭼ‪＊ ３‬ﻜﺎره او ﺛﺎﺑﺘﻪ ده ﭘﻪ‬
‫ﻫﺮه ژﺑﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻪ ﻣﻔﺮدو اّوازوﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻛﻠﻤﺎت ﺟﻮؤﻳﺈي او د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻳﻮ‬
‫‪＄‬ﺎى ﻛﻮﻟﻮ او ﺗﺮﻛﻴﺐ ＇ﺨﻪ ﻋﺒﺎرات او ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬او‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻮﻧﻪ د ﻳﻮ ﺑﻞ د ﭘﻮﻫﻮﻟﻮ راﭘﻮﻫﻮﻟﻮ ذرﻳﻌﻪ او وﺳﻴﻠﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې‬
‫واﺳﻄﻪ ﺧﻠﻚ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺗﻪ ﺧﭙﻞ ﻓﻜﺮوﻧﻪ او ﻣﻘﺼﺪوﻧﻪ ＊ﻜﺎره ﻛﻮي‪ .‬دﻏﻪ ﺟﻤﻠ‪３‬‬
‫او ﻋﺒﺎرات ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮى ﭘﻪ ﺗﻠﻔﻆ او وﻳﻨﺎ ﻛ‪ ３＋‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ ﺗﻘﺮﻳﺮي ژﺑﻪ او‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې وﻟﻴﻜﻞ ﺷﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮي ژﺑﻪ ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻣﻘﺼﺪ دا دى ﭼ‪ ３‬ژﺑﻪ د‬
‫ﻋﺒﺎراﺗﻮ او ﺟﻤﻠﻮ د اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻮم دى او ﻋﺒﺎرات او ﺟﻤﻠ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﻮ او‬
‫اﻟﻔﺎﻇﻮ ﻟﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﻟﺤﺎظ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺟﻮؤ＊ﺖ او‬
‫ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧ‪ ３‬ﺑﺤﺚ د ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺤﺜﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮ ﺿﺮوري او ﺣﺘﻤﻲ ﺑﺤﺚ دى‪.‬‬

‫د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ أوﻟﻮﻧﻪ‬
‫ﻫﻐﻪ ﻟﻔﻆ ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻣﻌﻨﺎ د ＊ﻜﺎره ﻛﻮﻟﻮ د ﭘﺎره ﻟﻪ ﺧﻮﻟ‪＇ ３‬ﺨﻪ و‪＄‬ﻲ‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ورﺗﻪ "وﻳﻰ" واﻳﻮ‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ د ﻳﻮ ﺑﻞ د‬
‫ﭘﻮﻫﻮﻟﻮ را ﭘﻮﻫﻮﻟﻮ او ﻣﻄﻠﺐ ＊ﻜﺎره ﻛﻮﻟﻮ د ﭘﺎره د ﻛﻠﻤﻮ او اﻟﻔﺎﻇﻮ ﻟﻪ ﻳﻮ‬
‫‪＄‬ﺎى ﻛﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﻛﺎر اﺧﻠﻮ ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ زﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ ﺧﺒﺮو او ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３＋‬أ‪４‬ﺮې‬
‫‪ ‬‬
‫‪25‬‬
‫ﻛﻠﻤ‪ ３‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪ ،‬دﻏﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﺗﻪ د ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ اﺻﻄﻼح د ﻛﻼم اﺟﺰاْ ﻳﺎ د‬
‫ﻛﻠﻤﻮ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ واﻳﻲ‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻛﻠﻤﻮ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ دا دي‪:‬‬
‫اﺳﻢ – ﺿﻤﻴﺮ – ﺻﻔﺖ – ﻓﻌﻞ‪ -‬ﻗﻴﻮد – ادات‬
‫‪ -1‬اﺳﻢ ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﺮ ﻳﻮه ﭘﻮره او ‪＄‬ﺎﻧﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ دﻻﻟﺖ ﻛﻮي او زﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﺗﺮې ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻞ ﻋﺒﺎرت اﺳﻢ ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﻪ ده ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ ﺷﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻮ‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻧﻮم وي ﻟﻜﻪ ﺳﺆى‪ ،‬ﻟﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬و‪４‬ﺮه او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺿﻤﻴﺮ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﭼ‪ ３‬د اﺳﻢ ﭘﻪ ﻋﻮض اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﺿﻤﻴﺮ ﺑﺎﻟﻪ ﺷﻲ‬
‫ﻟﻜﻪ "زه‪ ،‬ﺗﻪ‪ ،‬دى" او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر ﻣﺜﻼً ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪３＋‬‬
‫)دى راﻏﻰ( " دى" د ﺳﻠﻴﻢ ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺻﻔﺖ ‪ :‬ﺻﻔﺖ ﻫﻐ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ اﺳﻢ ﺣﺎﻟﺖ او ＇ﻪ رﻧ‪／‬ﻮاﻟﻰ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻮي‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻞ ﻋﺒﺎرت د ﻳﻮ ذات ﭘﺮ ﻳﻮ وﺻﻒ ﺑﺎﻧﺪې دﻻﻟﺖ ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‬
‫"ﺗﻮر‪ ،‬ﭘﻮه" ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪) ３＋‬دا ﺗﻮر ﻗﻠﻢ زﻣﺎ دى– ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻮه ﺳﺆى‬
‫دى_ د ﻗﻠﻢ او ﺳﺆى ﻳﻮ ﺣﺎﻟﺖ او وﺻﻒ ﺑﻴﺎﻧﻮي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻓﻌﻞ‪ :‬ﻓﻌﻞ ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﺮ ﻳﻮه ﻛﺎر او ﻛﺆو دﻻﻟﺖ ﻛﻮي او زﻣﺎﻧﻪ او‬
‫وﺧﺖ ﺗﺮې ﻫﻢ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي ﻟﻜﻪ )‪＄‬ﻲ‪＄ ،‬ﻲ ﺑﻪ‪ ،‬وﻻؤ( اوﻟﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻪ ﻣﻮﺟﻮده‬
‫زﻣﺎﻧﻪ او دوﻫﻤﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻪ اّﻳﻨﺪه زﻣﺎﻧﻪ در‪４‬ﻤﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮه زﻣﺎﻧﻪ ﻛ‪ ３＋‬د‬
‫ﺗﻠﻠﻮ ﭘﻪ ﻓﻌﻞ دﻻﻟﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻗﻴﺪ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﭼ‪ ３‬دا ﺳﻢ‪ ،‬ﻓﻌﻞ او ﺻﻔﺖ ﺳﺮه د ﻣﻌﻨﺎ د ﻣﻘﻴﺪوﻟﻮ د‬
‫ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻗﻴﺪ ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪３＋‬‬
‫) ﻧﺎ ＇ﺎﭘﻪ راﻏﻰ – ﺑﻴﺎ ژر وﻻؤ( " ﻧﺎ＇ﺎﭘﻪ او ژر" د ﻓﻌﻞ ﻗﻴﻮد دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪26‬‬
‫‪ -6‬ادات ‪ :‬ﻫﻐ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪＄ ３‬ﺎﻧﻠﻪ ﭘﻮره ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ ﻟﺮي ﻣ‪／‬ﺮ د ﻧﻮﻣﻮ او‬
‫اﻓﻌﺎﻟﻮ ﺳﺮه ﻳﻮه ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي ﻟﻜﻪ "ﻟﻪ‪ ،‬ﺗﻪ" ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻳ‪ " ３‬زه‬
‫ﻛﻮر ﺗﻪ ‪＄‬ﻢ – ﺳﻠﻴﻢ ﻟﻪ ﻛﻮره راﻏﻰ" د ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﺆې ده‪.‬‬
‫دا ﺷﭙﺈ واؤه ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ د ﻣﻌﻨﺎ او ﻫﻢ د ﻟﻔﻆ ﭘﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻧﻮر ﻧﻮر اﻗﺴﺎم ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ ﺑﻴﺎن د دې ‪＄‬ﺎى ﻛﺎر ﻧﻪ دى‪ ،‬ﺧﺎﻟﻲ‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬زﻣﻮإ د وروﺳﺘﻪ ﺑﺤﺚ ﺳﺮه‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻟﺮي ﭘﻪ ﻟﻨﺄ‬
‫أول ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪.‬‬

‫د ﻛﻠﻤﻮ ﻟﻔﻈﻲ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ‬

‫！ﻮﻟ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬د ﻟﻔﻆ او ﻇﺎﻫﺮ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ اول ﭘﺮ ﺑﺴﻴﻄﻮ او ﻣﺮﻛﺒﻮ او ﺑﻴﺎ ﭘﺮ‬
‫ﺟﺎﻣﺪو او ﻣﺸﺘﻘﻮ ﻛﻠﻤﻮ و‪４‬ﺸﻞ ﻛﻴﺈي او ﭘﻪ دې وروﺳﺘﻪ أول دي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺴﻴﻄ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮه ﺟﺰ ＇ﺨﻪ زﻳﺎت اﺟﺰا ﻧﻪ ﻟﺮي ﻟﻜﻪ‬
‫)ﻟﺮ‪－‬ﻰ – زه – ﭘﻮه – وﻟﻴﺪ – ژر – ﻟﻪ( او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ .３‬ﻫﻐﻮ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬دوه ﻳﺎﻟﻪ دوو ＇ﺨﻪ زﻳﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫اﺟﺰا ﻟﺮي ﻟﻜﻪ )ﻛ＂ﻤﻞ – ﺳﺮ ﺗﻮر‪ -‬وﻟﻴﺪﻟﻰ ﺷﻮ‪ -‬ژر ﺗﺮ ژره( او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺟﺎﻣﺪې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻧﻪ وي راوﺗﻠﻰ ﻳﻌﻨﻰ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﭘﺮې ﻧﻪ وي ﺟﺎري ﺷﻮى ﻟﻜﻪ ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻛ‪＋‬ﻰ )ﺷﺠﺮ‪،‬‬ ‫د اﺷﺘﻘﺎق‬

‫)‪ (1‬د ﺻﺮف ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪27‬‬
‫رﺟﻞ‪ ،‬ﺣﺠﺮ( او ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪) ３＋‬وﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻴﺈه( ﻳﺎ داﺳ‪ ３‬ﻧﻮرې ﻛﻠﻤ‪＄ .３‬ﻴﻨﻮ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻧﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻛﻮم‬ ‫ﻛﺴﺎﻧﻮ د ﺟﺎﻣﺪو ﻛﻠﻤﻮ ﺗﻌﺮﻳﻒ داﺳ‪ ３‬ﻛﺆى دى ‪:‬‬
‫ْﺧﺬوي‪ .‬د دې ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻣﺎﺧﺬ ﻟﺮي اوﻧﻪ د ﻧﻮرو ﻛﻠﻤﻮ د ﭘﺎره ﻣﺎ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺟﺎﻣﺪې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻟﺈې دي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺸﺘﻘ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻫﻐﻮ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې ﺑﻠ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺟﻮؤې‬
‫ﺷﻮې او راوﺗﻠ‪ ３‬وي ﻟﻜﻪ )زؤه ور – زؤه ورﺗﻴﺎ‪ ،‬زؤه وري( ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ زؤه‪＇ ،‬ﺨﻪ‬
‫ﻣﺸﺘﻘ‪ ３‬ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫او ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻛ‪) ３＋‬ﺳﻤﺎ‪ ،‬دﻧﻴﺎ( ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ )ﺳﻤﻮ = ﻋﻠﻮ( او )دو = ﻗﺮب(‬
‫＇ﺨﻪ ﻣﺎْ ﺧﻮذې او ﻣﺸﺘﻘ‪ ３‬دي‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ اﻗﺴﺎﻣﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬او‬
‫ﺑﺴﻴﻄ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى ﺑﻴﺎن ﻛﺆى ﺷﻲ‪ .‬دا‬
‫رﻧ‪ ，‬ﻣﺸﺘﻘ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬أ‪４‬ﺮې دي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬اﻓﻌﺎل ﺧﻮ ！ﻮل‬
‫ﻣﺸﺘﻘ‪２－ ３‬ﻞ ﻛﻴﺈي او ﭘﻪ ﺻﻔﺎﺗﻮ او اﺳﻤﺎو ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ ﻣﺸﺘﻖ ﻛﻠﻤﺎت زﻳﺎت‬
‫دي او ﺟﺎﻣﺪې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻣﻮﺟﻮدې دي‪.‬‬

‫د ﻟﻐﺎﺗﻮ ﻣﻌﻨﻮي ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﻟﻐﺖ ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﻪ ده ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻣﻌﻨﺎ د ﭘﺎره وﺿﻊ ﺷﻮى وي او درﺳﺘﻮ‬
‫ﺧﻠﻜﻮ ﭘﺮې اﺗﻔﺎق ﻛﺆى وي‪ ،‬ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﻟﺤﺎظ ﻟﻐﺖ او اﺻﻄﻼح ﺳﺮه ﻓﺮق‬

‫)‪ (2‬ﻣﺨﺰن اﻟﻘﻮاﻋﺪ ﻓﺎرﺳﻰ‬

‫‪ ‬‬
‫‪28‬‬
‫ﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬اﺻﻄﻼح ﻫﻐﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﻳﻮې ﺧﺎﺻﻰ أﻟ‪ ３‬ﭘﺮې اﺗﻔﺎق ﻛﺆى وي‪.‬‬
‫ﻛﻮم ﻟﻐﺎت ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻫﻐﻪ د ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ دا‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪:‬‬
‫اﻟﻒ – اﺻﻠﻲ ﻟﻐﺘﻮﻧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬واﺿﻌﺎﻧﻮ اﻳ‪＋‬ﻰ وي او ﻟﻪ‬
‫ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﺑﻠ‪ ３‬ژﺑ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻧﻪ وي راﻏﻠﻰ‪ .‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﻛﺜﺮ ﻟﻐﺎت ﻟﻪ دې ﻗﺴﻢ ＇ﺨﻪ‬
‫دي او د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺧﭙﻞ اﺻﻠﻲ ﻣﺎل ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪ ،‬دا ﻟﻐﺘﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３＋‬ﻧﻮر أ‪４‬ﺮ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ﻟﺮي او ﻫﻐﻪ دا دي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺸﺘﺮك ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻟﻐﺖ دى ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻳـﻮې ﻣﻌﻨـﺎ ＇ﺨـﻪ زﻳـﺎﺗ‪ ３‬ﻣﻌﻨـﺎ ‪－‬ـﺎﻧ‪３‬‬
‫وﻟﺮي ﻟﻜﻪ )أﻧ‪／‬ﺮ( ﭼ‪ ３‬ﻫﻢ ﺧﻮار او ﻫﻢ ＇ﺎروي ﺗﻪ واﻳﻲ‪ .‬ﻳﺎ )ﻛ＂ﻰ( ﭼـ‪ ３‬ﻫـﻢ د‬
‫ﻣﻴ‪ ３＋‬د ﺑﭽﻲ او ﻫﻢ د ﻣﻮ！ﻮ دو＊ﻮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ دى‪ .‬ﭘﻪ دې أول )ﻟـﻮر = ﻃﺮﻓـﻪ‪،‬‬
‫داس( )ﻛﻮ！ﻪ = ﺧﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﻧﺎﭼﻞ( ﻫﻢ ﻣﺸﺘﺮك ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪ .‬ﻣ‪／‬ـﺮ ﻣـﺸﺘﺮك ﻟﻐـﺎت‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﺗﻪ ﻛﻢ دي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺘﺮادف ‪ :‬ﻫﻐﻮ ﻟﻐﺎﺗﻮ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﻌﻨﺎ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮه وي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ‬
‫دوه ﻳﺎ ﻟﻪ دوو ＇ﺨﻪ زﻳﺎت ﻟﻐﺎت ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﻌﻨﺎ راﺷﻲ ﻣﺘﺮادف ﻟﻐﺎت ﺑﻠﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ )ﺗﻨﺪى‪ ،‬وﭼﻮﻟﻰ‪！ ،‬ﻨﺪه( ﭼ‪ ３‬دا درې واؤه د ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ‬
‫دي‪ .‬ﻳﺎ )ﻟﻴﻮ‪ ،‬اﺧﻴﺆ( ﭼ‪ ３‬دواؤه د ﻛﺎ‪－‬ﻞ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي ﻳﺎ )ﺑﺎؤﺧﻮ‪ ،‬اﻧﻨ‪／‬ﻰ( ﭘﻪ‬
‫) ‪(1‬‬
‫دې أول ﻧﻮر ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬أ‪４‬ﺮ دي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ‪) :‬ﺟﻮؤ ﺷﻮي( ﻫﻐﻪ ﻟﻐﺎت دي ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﭘﺨﻮا ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ژﺑﻪ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻧﻪ وي او وروﺳﺘﻪ د ﺿﮕﺮورت ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮى وي‪ .‬ﻣﺜﻼً اور ‪－‬ﺎأى‬

‫)‪＄ (1‬ﻴﻨﻰ ﺧﻠﻚ ﻟﻪ ﻣﺮادﻓﻮ ﻟﻐﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﻨﻜﺮ دي او واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻫﺮ ﻟﻐﺖ ﻳﻮه ﻣﺨﺼﻮﺻﻪ‬
‫ﺑﺎرﻳﻜﻲ ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﺑﻞ ＇ﺨﻪ ﻳ‪ ３‬ﺟﻼ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪29‬‬
‫)رﻳﻞ(‪ ،‬اﻟﻮﺗﻜﻪ )ﻃﻴﺎره‪ (،‬اوﺑﺘﻠﻪ )ﺗﺤﺖ اﻟﺒﺤﺮى(‪ ،‬أوب ﻣﺎﻛﻮ )ﺗﺎرﭘﻴﺄو(‪،‬‬
‫！ﭙ＂ﭙﻰ )ﻣﻮ！ﺮ ﺳﺎﻳﻜﻞ(‪ ،‬ﺟﻮﻻ ‪－‬ﺎأى )ﺑﺎﻳﺴﻜﻞ(‬
‫ﭘﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻧﻮﻣﻮﻛ‪ ３＋‬د ادﻳﺒﺎﻧﻮ او ﻋﻮاﻣﻮ وﺿﻊ ﻳﻮ ﺑﺮاﺑﺮه ده او‬
‫دواؤو ﺗﻪ اﻫﻤﻴﺖ ورﻛﻮل ﻛﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ﻫﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ اﺗﻔﺎق ﭘﺮې راﺷﻲ‪.‬‬
‫ب – ﻣﺴﺘﻌﺎر ﻟﻐﺘﻮﻧﻪ‪ :‬ﻣﺴﺘﻌﺎر ﻟﻐﺘﻮﻧﻪ ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ژﺑ‪＇ ３‬ﺨﻪ‬
‫را داﺧﻞ ﺷﻮى وي‪ .‬ﻣﺴﺘﻌﺎر ﻟﻐﺘﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ ﺷﺘﻪ‪ ،‬او ﻟﻪ دې‬
‫ﻗﺴﻢ ﻟﻐﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﻳﻮه ژﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺸﻲ ﺧﻼﺻ‪５‬ﺪى‪ .‬د ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ارﺗﺒﺎط‪،‬‬
‫ﺗ‪ ，‬وراﺗ‪ ，‬ﺗﺠﺎرﺗﻲ او ﻧﻮر ﻧﺰد‪４‬ﻮاﻟﻰ د ﻣﺴﺘﻌﺎرو ﻟﻐﺎﺗﻮ د راﺗﻠﻮ ﺳﺒﺐ او‬
‫دﻟﻴﻞ دى‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻌﺎر ﻟﻐﺘﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪＄ ３＋‬ﻴﻨﻰ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬دا دي‬
‫وروﺳﺘﻪ ＊ﻮدل ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫‪ -1‬دﺧﻴﻞ‪ :‬دﺧﻴﻞ ﻫﻐﻪ ﻟﻐﺎت دي ﭼ‪ ３‬ﺑ‪ ３‬ﻟﻪ ＇ﻪ ﻣﻌﻨﻮي او ﻟﻔﻈﻲ ﺗﻐﻴﺮ‬
‫＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ژﺑﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ژﺑ‪＇ ３‬ﺨﻪ را ﻧﻨﻮﺗﻰ وي‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ ﻫﻐﻪ ﺑ‪／５‬ﺎﻧﻪ‬
‫اﻟﻔﺎظ ﭼ‪ ３‬ﺑ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻔﻈﻲ او ﻣﻌﻨﻮي ﺗﻐﻴﺮ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ژﺑﻪ ﻛ‪ ３＋‬را داﺧﻞ‬
‫ﺷﻲ؛ د ﺧﻴﻞ ﻟﻐﺎت ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ )ﺻﺎﺑﻮن‪ ،‬ﺗﻨﻮر‪ ،‬ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺻﺒﺮ( ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ‬
‫ﻋﺮﺑﺔ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬را داﺧﻞ ﺷﻮي دي‪ .‬ﻳﺎ ﻣﺜﻼً )ﭘﻨﺴﻞ‪ ،‬ﻛﻮټ( ﭼ‪３‬‬
‫ﻟﻪ اﻧ‪／‬ﺮﻳﺰة ＇ﺨﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺗﻪ راﻏﻠﻲ دي‪ .‬ﭘﻪ دې أول ﻧﻮر ﻫﻢ أ‪４‬ﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ‬
‫ﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻔﻐﻦ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻟﻐﺎت دي ﭼ‪ ３‬ﺳﺮه ﻟﻪ ﺗﻐﻴﺮه ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬را داﺧﻞ‬
‫ﺷﻮى وي دا ﺑﻴﺎ ﭘﻪ درې ﻗﺴﻤﻪ دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪30‬‬
‫اول ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻛﻮم ﻟﻔﻈﻲ ﺗﻐﻴﺮ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻧﻪ وي راﻏﻠﻰ ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﻳﻮازې‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻳ‪ ３‬ﺑﺪﻟﻪ ﺷﻮى وي ﻟﻜﻪ )ﻋﻨﻮان( ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺔ ﻛ‪＋‬ﻰ )ﺳﺮ ﻟﻴﻚ( ﺗﻪ‬
‫واﻳﻰ او ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﺗﻜﺒﺮ او ﻟﻮﻳﺔ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ دى‪ .‬ﻣﺜﻼً واﻳﻲ ))ﻓﻼﻧﻰ‬
‫ﭘﻪ ＇ﻪ ﻋﻨﻮان روان دى((‪.‬‬
‫دا رﻧ‪) ，‬ﻛﺴﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺖ( ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺔ ﻛ‪ ３＋‬د ﻣﺎﺗﻮﻟﻮ او اﺣﺴﺎن او ﭘﻪ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻋﻴﺐ او زﺟﺮ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي‪ .‬دې ﻗﺴﻢ ﺗﻪ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻐﻔﻦ واﻳﻲ‪.‬‬
‫دوﻫﻢ ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪ ３＋‬ﻳ‪ ３‬ﺗﻐﻴﺮ ﻧﻪ وي راﻏﻠﻰ ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﻟﻔﻆ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻳ‪ ３‬ﺑﺪﻟﻮن راﻏﻠﻰ او ﺷﻜﻞ ﻳ‪ ３‬او＊ﺘﻰ وي ﻟﻜﻪ )ﺳﺒﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺮات‪،‬‬
‫اودس‪＊ ،‬ﺎر( ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ )ﺻﺒﺎح‪ ،‬ﻣﻴﺮاث‪ ،‬اّﺑﺪﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻬﺮ( ＇ﺨﻪ ﻣﻔﻐﻦ ﺷﻮي‬
‫دي ‪ .‬دې ﻗﺴﻢ ﺗﻪ ﻟﻔﻈﻲ ﻣﻔﻐﻦ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫درﻳﻢ ﻗﺴﻢ ﻣﻔﻐﻦ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻫﻢ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ او ﻫﻢ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻔﻆ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﺗﻐﻴﺮ او ﺑﺪﻟﻮن ﭘﻴ） ﺷﻮى وي ﻟﻜﻪ )اورﺗﻪ( ﭼ‪ ３‬د ﻋﺮﺑﺔ ﻟﻪ )ﻋﻮرت(‬
‫＇ﺨﻪ ﻣﻔﻐﻦ ﺷﻮى دى‪ .‬ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺔ ﻛ‪ ３＋‬ﻋﻮرت ﻫﻐﻪ اﻧﺪاﻣﻮﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪３‬‬
‫ﺳﺘﺮﻳ‪ ３‬ﻻزم وي‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪) ３＋‬اورﺗﻪ( ﻧﻜﺎح ＊ﮕﻜﻠﻰ ＊‪ ３％‬ﺗﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫دې ﻗﺴﻢ ﺗﻪ ﻟﻔﻈﻲ او ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻔﻐﻦ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي)‪ (1‬ﻣ‪／‬ﺮ دا ﻗﺴﻢ ﻣﻔﻐﻨﺎت ﭘﻪ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬أ‪４‬ﺮ ﻛﻢ او ﻟﺈ دي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﺗﻐﻴﺮ او ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻔﻐﻨﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ دا ﻧﻮ ﺑﻴﺎ أ‪４‬ﺮ‬
‫ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي ﻟﻜﻪ ﺗﻘﺪﻳﻢ او ﺗﺎﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ‪ ،‬زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ‪ ،‬ﻛﻤﻮاﻟﻰ او داﺳ‪３‬‬
‫ﻧﻮر ﭼ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ ﺑﻴﺎن اوس دﻟﺘﻪ ﻧﺸﻮ ﻛﻮﻻى‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﺳﭙﻴ（ﻠﻰ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬

‫‪ ‬‬
‫‪31‬‬
‫ج‪ -‬ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻟﻐﺘﻮﻧﻪ‪ :‬درﻳﻢ ﻗﺴﻢ ﻟﻐﺎت ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮه ژﺑﻪ ﻛ‪３＋‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻫﻐﻪ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻟﻐﺘﻮﻧﻪ دي‪ .‬ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻟﻐﺘﻮﻧﻪ ﻫﻐﻮ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﺑﻠ‪ ３‬ژﺑ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣﺴﺘﻌﺎر ﺟﺰْ ﻫﻢ وي ﻳﻌﻨﻰ ﻳﻮ ﻋﺎرﻳﺘﻲ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﻫﻢ وﻟﺮي ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ！ﻮل ﻟﻐﺖ ﭘﺮدى او دﺑﻠ‪ ３‬ژﺑ‪ ３‬ﻧﻪ وي ﻟﻜﻪ )ﻗﺎرﺟﻦ‪ ،‬ﻛﺒﺮ‬
‫ﺟﻦ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﻦ( ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪) ３＋‬ﻗﺎر‪ ،‬ﻛﺒﺮ‪ ،‬دوﻟﺖ( ﻣﺴﺘﻌﺎر اﻟﻔﺎظ‬
‫دي‪.‬‬
‫دا رﻧ‪) ，‬ﺻﺒﺮول‪ ،‬ﻗﻬﺮول( ﻫﻢ دﻏﻪ أول ﻛﻠﻤ‪ ３‬دي‪ .‬ﭘﻪ دې ﻗﺴﻢ ﻧﻮر ﻫﻢ‬
‫أ‪４‬ﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻲ ﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ :‬دا ！ﻮل اﻧﻮاع او اﻗﺴﺎم ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺎن ﺷﻮل د ﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬د ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫اﺟﺰا ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي او درﺳﺖ ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛ‪＋‬ﻰ د اﺳﺘﻌﻤﺎل اووﻳﻠﻮ ﺣﻖ ﻟﺮي‪ .‬ﻟﻪ دې‬
‫ﻛﺒﻠﻪ ＊ﺎﻳﻲ ﭼ‪ ３‬دﻏﺴ‪ ３‬ﻟﻐﺎت ！ﻮل د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﺎل وﺑﻮﻟﻮ او ﭘﻪ ﺑﺪ ﻧﻈﺮ ورﺗﻪ‬
‫وﻧﻪ ‪－‬ﻮرو‪.‬‬

‫د ﻟﻐﺎﺗﻮ او ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ‬

‫د ﻟﻔﻆ او ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮ ＊ﻪ ﺷﻰ دى‪ .‬او‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭼ‪ ３‬د ﻫﺮې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﺳﺮه ﻳﻮ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫د ﻟﻔﻆ او ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ارﺗﺒﺎط د ﻟﻐﺖ د ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪو ﺳﺮه ﻫﻢ أ‪４‬ﺮ ﻛﻮﻣﻚ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻛﻮم وﺧﺖ ﭼ‪ ３‬ﺳﺆي ﺗﻪ د ﻳﻮ ﻟﻐﺖ اﺻﻞ او ﻧﻴﻠﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻲ او ﭘﻪ ﻣﻌﻨﻮي‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻳ‪ ３‬ﭘﻮه ﺷﻲ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻟﻐﺖ د ﺳﺆي زؤه ﺗﻪ ﭘﻮره ﻟﻮﻳﺈي او ﭘﻪ ذﻫﻦ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻳ‪＊ ３‬ﻪ ‪＄‬ﺎى ﻧﻴﺴﻲ‪ .‬ﻳﻮ وﺧﺖ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د "ﺗﺮﻟﻪ" ﻧﻮم‬
‫واورﻳﺪ ﻧﻮ ＊ﻪ ﭘﺮې ﻧﻪ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪم او ﻧﺎ اّﺷﻨﺎ را ﺗﻪ اﻳﺴ‪５‬ﺪه‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻣ‪ ３‬ﻳﻮه ورځ‬

‫‪ ‬‬
‫‪32‬‬
‫ﻓﻜﺮ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬دا ﺧﻮ ) د ﺗﺮه ﻟﻮر( ﻣﺨﻔﻔﻪ ﻛﻠﻤﻪ ده ﻧﻮ ﭘﺲ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ را ﺑﺎﻧﺪې‬
‫ﺧﻮإ وﻟ‪／‬ﻴﺪ او زؤه ﺗﻪ ﻣ‪ ３‬ﭘﺮ‪４‬ﻮوت‪.‬‬
‫د ﻟﻐﺖ او ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﻮل ﻳﻮ ﻋﺠﻴﺒﻪ ﺧﻮﻧﺪ او ﻛﻴﻒ‬
‫ﻟﺮي او دا ﺧﻮﻧﺪ ﻫﻐﻪ ﭼﺎ ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي ﭼ‪ ３‬د ﻟﻐﺎﺗﻮ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺆﻧﻪ او ‪５＄‬ﻠﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﭘﻠ＂ﻨﻪ ﻛﻮي‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻛﻮم وﺧﺖ ﭼ‪ ３‬ﺳﺆي ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻲ ﭼ‪３‬‬
‫د " ﻛﺴﻞ" ﻣﺼﺪر ﻟﻪ )ﻛﺴﻰ = ﻣﺮدﻣﻚ( او د ﻧﻐﻮإل ﻣﺼﺪر ﻟﻪ )ﻏﻮإ( ＇ﺨﻪ‬
‫اﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻮى دى ﻧﻮ ﺑ‪ ３‬ﻟﻪ ﺷﻜﻪ ﭘﺮې ﻗﺎﻧﻊ ﻛﻴﺈي او ﺧﻮإ او ＊ﻪ ورﺗﻪ‬
‫ﺑﺮﻳ‪＋‬ﻲ‪ .‬ﻫﻤﺪا وﺟﻪ ده ﭼ‪ ３‬د ﻟﻐﺎﺗﻮ ﺗﺤﻘﻴﻖ او د ﻫﻐﻮ ‪＄‬ﻴﻠﻪ او اﺻﻞ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻮل د ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﺤﺜﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮ ﺧﻮإ او ﻣﻬﻢ ﻓﻦ ‪－‬ﺮ‪５＄‬ﺪﻟﻰ دى‪ .‬اوس‬
‫‪－‬ﻮرو ﭼ‪ ３‬د دې ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﺮاﻋﺎت ﺗﺮ ﻛﻮﻣ‪ ３‬اﻧﺪازې ﭘﻪ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺷﻮى‬
‫دى‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﭼ‪＊ ３‬ﻜﺎره ده د دې اﺻﻞ ﻣﺮاﻋﺎت ﻟﻪ ﺳﺎﻣﻲ ژﺑﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ اّرﻳﺎﻳﻲ‬
‫ژﺑﻮ ﻛ‪ ３＋‬زﻳﺎت ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اّرﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻣﺸﺘﻘﺎت او‬
‫ﻣﺮﻛﺒﺎت أ‪４‬ﺮ دي او ﭘﻪ دې ﻗﺴﻢ ﻟﻐﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺿﺮور ﺗﻨﺎﺳﺐ او ﻧﺰدﻳﻮاﻟﻰ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد وي‪ .‬ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ دداﺳﻰ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻮﻧﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً د ﻋﺮﺑﻰ ﭘﻪ )ﺳﻤﺎء( ﻛ‪ ３＋‬ﭼ‪ ３‬د اّﺳﻤﺎن ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻳﻮ ﺑﺴﻴﻂ ﻟﻐﺖ دى‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﻮﺟﻮد دى‪ ،‬وﻟﻰ ﭼ‪) ３‬ﺳﻤﺎْ( ﻟﻪ ﺳﺮ ﻧﻪ ﻫﺮ ﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻲ ﺗﻪ واﻳﻲ او‬
‫اّﺳﻤﺎن ﻫﻢ ﻟﻪ ﺳﺮ ﻧﻪ ﭘﻮرﺗﻪ او ﺟﮕ‪ ，‬دى‪ .‬دا رﻧ‪ ，‬د دﻏ‪ ３‬ﻣﺎدې ﻓﻌﻞ ﻫﻢ د‬
‫ﭘﻮرﺗﻪ واﻟﻲ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ دى ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫)ﺳﻤﺎ ﺳﻤﻮاً اى ارﺗﻔﻊ( – ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻢ د دﻏﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭘﻪ وﺟﻪ‬
‫اّﺳﻤﺎن ﺗﻪ "ﻫﺴﻚ" وﻳﻞ ﺷﻮى دى ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪) ３‬ﻫﺴﻚ( ﺟ‪ ，‬او ﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻲ ﺗﻪ‬

‫‪ ‬‬
‫‪33‬‬
‫واﻳﻲ‪ .‬ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه ﭘﺮ دې ﻟﻜﻪ ﭼ‪－ ３‬ﻮرو ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د دﻏﻪ اﺻﻞ ﻣﺮاﻋﺎت‬
‫ﺗﺮ أ‪４‬ﺮې اﻧﺪازې ﺷﺘﻪ ﻣﺜﻼً دا ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪) :‬ﭼﻮﻏﻜﻪ‪ ،‬ﭼ‪２‬ﭽ‪２‬ﻪ‪！ ،‬ﻴﻐﻜﻪ‪！ ،‬ﻚ ！ﻜﻰ‬
‫)ﺷﻴﻄﺎﻧﻚ اّﺳﻴﺎ(‪ ،‬ﺑﻐﺒﻐﻰ )ﻫﺎرن( ﻳﻮ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻟﺮي او ﭼ‪＇ ３‬ﻮك ﻳ‪３‬‬
‫واو ري ﻧﻮ ﺿﺮور ورﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي ﭼ‪ ３‬دا ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻃﺒﻌﻲ او اﺻﻠﻲ‬
‫اّوازوﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي دي‪ .‬وﻟ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺷﻴﺎن ﻫﺮ ﻳﻮ دﻏﺴ‪ ３‬اّوازوﻧﻪ‬
‫ﺑﺎﺳﻰ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﭼﻮﻏﻜﻪ " ﭼﻎ ﭼﻎ" ！ﻜ＂ﻜﻰ " ！ﻚ ！ﻚ" او ﺑﻐﺒﻐﻰ " ﺑﻐﺒﻎ" ！ﻴﻐﻜﻪ‬
‫"！ﻎ ！ﻎ" ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻻﻛﻦ ﭘﻪ ﺑﺴﻴﻄﻮ ﻟﻐﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺑ‪ ３‬ﺗﻨﺎﺳﺒﻪ ﻟﻐﺎت ﻫﻢ ﭘﻴﺪا ﻛﻴﺪى ﺷﻲ ﭼ‪３‬‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻳ‪ ３‬ﭼﺎﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮى ﻧﻪ وي‪ .‬دا ﻧﻘﺺ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً د دﻧﻴﺎ ﭘﻪ ﻫﺮه ژﺑﻪ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﺷﺘﻪ‪ .‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ أول ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺔ ﻛ‪ ３＋‬د )ﺷﺠﺮ( ﻟﻔﻆ د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ‬
‫ﺳﺮه ＇ﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﻪ ﻟﺮي ﻳﺎ ﭘﻪ ﻓﺎرﺳﻰ ﻛ‪) ３＋‬درﺧﺖ ‪ ،‬ﭼﻮب( او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‬
‫ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ ﻋﺮب واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬اﺳﻤﺎ ﻣﻌﻠﻮل ﭘﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻪ دي‪ .‬د ﻓﺮﻫﻨ‪ ，‬ﻧﻈﺎم‬
‫ْﻟﻒ ﻟﻴﻜﻲ‪ (1):‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖ ﻛ‪＋‬ﻰ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه أ‪４‬ﺮه ﻋﻠﻤﻲ ژﺑﻪ ده ﻫﻢ دا‬
‫ﻣﻮ‬
‫ﻧﻘﺺ ﻣﻮﺟﻮد دى او د ﻟﻔﻆ او ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬د ﺗﻨﺎﺳﺐ رﻋﺎﻳﺖ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻧﻪ دى‬
‫ﺷﻮى)‪ .(2‬ﻣ‪／‬ﺮ دا اﺣﺘﻤﺎل ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﺮ ﻟﻔﻆ دې ﭘﻪ اﺑﺘﺪا ﻛ‪ ３＋‬د ﻳﻮ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ اﻳ‪＋‬ﻮدول ﺷﻮى وي ﺧﻮ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬د زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮﻳﺪو‬
‫ﻫﻐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وﺗﻠﻰ وي او اوس ﺑﻪ ﭘﺮې ﺳﺆى ＊ﻪ ﻧﻪ ﭘﻮﻫﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ‬
‫دﻏﺴ‪ ３‬ﻟﻐﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬وﺿﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮه ده او ＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﺨﻮاﻧﻮ واﺿﻌﻴﻨﻮ اﻳ‪＋‬ﻰ‬
‫دى‪ ،‬ﻫﻐﺴ‪ ３‬ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ ﻫﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻮو‪ ،‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻳ‪ ３‬ﭘﻮه‬

‫)‪ (1‬ﻓﺮﻫﻨ‪ ，‬ﻧﻈﺎم ‪ 3‬ﺟﻠﺪ‬

‫)‪＊ (2‬ﺎﻏﻠﻰ ﻣﻴﺮ ﺳﻴﺪ ﻗﺎﺳﻢ ﺧﺎن واﻳﻰ ﭼ‪ ３‬دا ﺧﺒﺮه ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻪ ده‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪34‬‬
‫ﻧﺸﻮ‪ .‬دا ﻫﻢ ﻳﻘﻴﻦ دى ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ أ‪４‬ﺮ ﺑﺴﻴﻂ ﻟﻐﺎت د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﺳﺮه‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻟﺮي او ﻣﻮﻧﺈﺗﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ دﻏﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ او ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺪاى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺗﻠﻪ )ﺗﺮازو( ﻫﻐﻪ اّﻟﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﺗﻮل ﭘﺮې ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻳﺎ ﻣﺨﻮ ﻛﻪ )ﻧﻮل( ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ‬
‫ﺷﻲ ﻣﺨ‪ ３‬ﺗﻪ وﺗﻠﻲ وى او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪ .‬ﻧﻮر ورﭘﺴ‪ ３‬د ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻰ ﻛﺎر دى ﭼ‪３‬‬
‫！ﻮل ﻟﻐﺎت ﺳﺆى و＇ﻴﺆي او أ‪４‬ﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﺆي‪.‬‬
‫زﻣﻮﻧﺈ دﻟﺘﻪ ﻳﻮه ﻟﻨﺄه اﺷﺎره ﻏﺮض وه او ﺑﺲ‪.‬‬
‫ﻟﻪ دې ﺑﻴﺎن ＇ﺨﻪ زﻣﻮﻧﺈ ﻣﻘﺼﺪ دا دى ﭼ‪ ３‬ﺑﺎﻳﺪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘﻪ ﻧﻮﻳﻮ ﻟﻐﺎﺗﻮ‬
‫ﻛ‪＋‬ﻰ ﺗﺮوﺳﻪ ﭘﻮرې د ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺧﻴﺎل وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻲ او ＊ﺎﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اّﻳﻨﺪه‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ دې اﺳﺎس د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻧﻮي ﻟﻐﺎت و！ﺎﻛﻮ‪ .‬ﻫﺮ وﺧﺖ ‪＄‬ﺎﻧﻠﻪ‬
‫اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت او ﺿﺮورﻳﺎت ﻟﺮي‪ ،‬ژﺑﻪ ﻫﻢ د دﻏﺴ‪ ３‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ او ﻧﻮرو‬
‫ﺿﺮورﻳﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ﭘﻮره ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻣﻮﻧﺈ دې ﺗﻪ اؤﻳﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘﺲ ﻟﻪ دې أ‪４‬ﺮ ﻋﻠﻤﻲ‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ او اﺻﻄﻼﺣﺎت وﺿﻊ ﻛﺆو او د ژﺑ‪ ３‬ﻟﻪ اﺻﻠﻲ رﻳﺸﻮ او د اﻟﻔﺎﻇﻮ‬
‫ﺟﻮؤ وﻟﻮ ﻟﻪ اﺻﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﻛﺎر واﺧﻠﻮ‪ .‬دا ﻛﺎر ﺑﻪ ﭘﻪ دوه أوﻟﻪ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻳﻮ دا‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ د ﻧﻮې ﻣﻌﻨﺎ او ﻟﻔﻆ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬د ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺧﻴﺎل وﺳﺎﺗﻮ او ﺑﻞ دا ﭼ‪３‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ او اﻟﻔﺎﻇﻮ د ﺟﻮؤوﻟﻮ او ﺗﺸﻜﻴﻞ اﺻﻮل وﭘ‪５‬ﮋﻧﻮ ﭼ‪ ３‬زﻣﻮﻧﺈ د‬
‫ﺑﺤﺚ اﺻﻠﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻢ دا ﺷﻰ دى‪ .‬ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﺻﻮرت ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﭼ‪３‬‬
‫زﻣﻮﻧﺈ ﻧﻮي ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ او ﻋﻠﻤﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ＇ﻪ ﻗﺪر ﻣﻌﻘﻮل ﺧﻮﻧﺪ ور او ﭘﻪ‬
‫زؤه ﭘﻮرې راﺷﻲ او ﻛﻪ ﻧﻪ ﻧﻮ ﻫﺴ‪ ３‬ﺑ‪ ３‬ﻓﺎﻳﺪې ﺧﻮاري ﺑﻪ وي‪.‬‬

‫د ﻟﻐﺎﺗﻮ ﻟﻔﻈﻲ ﺗﻐﻴﺮوﻧﻪ‬

‫د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﻟﻔﻈﻲ ﺗﻐﻴﺮوﻧﻪ او او＊ﺘﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﺮه ژﺑﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮ ﻃﺒﻌﻲ او‬
‫ﺿﺮوري ﺷﻰ دى‪ .‬دﻏﻪ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﺒﺮو اﺗﺮو ﻛ‪＋‬ﻰ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﺿﺮور‬
‫‪ ‬‬
‫‪35‬‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬د ‪＄‬ﺎﻳﻮ د اﺧﺘﻼف او د زﻣﺎﻧ‪ ３‬د ﺗ‪５‬ﺮ‪４‬ﺪو ﭘﻪ وﺟﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﺗﻐﻴﺮوﻧﻪ او‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻠﻮﻧﻪ ﭘﻴ‪＋‬ﻴﺈي )‪ (1‬دا ﺗﻐﻴﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪＋‬ﻰ زﻳﺎت ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي –‬
‫ﻣﮕ‪／‬ﺮ ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬ﺗﺮاوﺳﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻣﻮﻧﺈ ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮي دي ﻫﻐﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﻟﻨﺄ ﺻﻮرت ＊ﻮول ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫‪ -1‬زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ‪ :‬د ﻳﻮ ﺣﺮف ﻳﺎ زﻳﺎﺗﻮ ﺣﺮوﻓﻮ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ ﺳﺮه د ﻳﻮې‬
‫ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺻﻮرت ﺑﺪﻟﻴﺈي او دې ﺗﻪ ﺗﻐﻴﺮ او ﺷﻜﻞ ﺑﺪﻟ‪５‬ﺪﻧﻪ واﻳﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫د ﺧﻨﺪل ﻟﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨﻪ )ﺧﺎﻧﺪي( ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﻣﺎده ﻛ‪＋‬ﻰ ﻳ‪ ３‬اﻟﻒ‬
‫زﻳﺎت ﺷﻮى دى‪ .‬ﻳﺎ ﻛﺮﻫﻨﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻛﺮل ﻟﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨﻪ ﻣﺎﺧﻮذ او )ه( ﭘﻜ‪３＋‬‬
‫زﻳﺎﺗﻲ ＊ﻜﺎري‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ ﻛ‪＋‬ﻰ د ﻳﻮه ﺣﺮف زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﻳﺎ ﻟﻪ ﻣﺎﺧﺬ او‬
‫ﻳﺎﻟﻪ ﻧﻮرو ﻣﺸﺘﻘﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬د زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ ﻣﺜﺎل‬
‫ﻟﻜﻪ ﻏﻮإة ﭼ‪ ３‬د )ﻏﻮإ( ＇ﺨﻪ د )ة( ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ ﺟﻮؤه ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺣﺬف او ﺗﺨﻔﻴﻒ ‪ :‬د ﺣﺬف او ﺗﺨﻔﻴﻒ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻫﻢ دﻳﻮې ﻛﻠﻤ‪３‬‬
‫ﺷﻜﻞ ﺑﺪﻟﻴﺈي او ﺑﻞ ﻟﻐﺖ ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ د ﻧ‪＋‬ﺘﻞ ﻟﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨﻪ‬
‫)ﻧ‪＋‬ﻠﻲ( ﭼ‪) ３‬ت( ﻳ‪ ３‬ﻟﻮﻳﺪﻟ‪ ３‬او ﺣﺬف ﺷﻮې ده‪ .‬دارﻧ‪ ，‬ﻣﻤﻜﻨﻪ ده ﭼ‪３‬‬
‫)ﻏﺈ( ﻟﻪ ﻏﻮإ ＇ﺨﻪ د واو ﭘﻪ ﺣﺬف اﺧﺴﺘﻞ ﺷﻮى وي‪.‬‬

‫)‪ (1‬د ﻋﺮﺑﻰ ﺻﺮف او ﻧﺤﻮ ﭘـﻪ ﻛﺘـﺎﺑﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ د ﺗﻐﻴـﺮ او ﺗـﺼﺮﻳﻒ اﻗـﺴﺎم دا وروﺳـﺘﻪ ＊ـﻮدل‬
‫ﺷـﻮي دي‪ .1 :‬زﻳـﺎﺗﻮاﻟﻰ ‪ .2‬ﺣـﺬف ‪ .3‬اﺑـﺪال ‪ .4‬د ﺣـﺮف ﻧﻘﻠـﻮل ‪ .5‬د ﺣﺮﻛـﺖ ﻧﻘﻠـﻮل ‪ .6‬د ﻳـﻮ‬
‫ﺣــﺮف ﺳــﺎﻛﻨﻮل ‪ .7‬د ﻳــﻮ ﺣﺮﻛــﺖ ﺑــﺪﻟﻮل‪ .‬د ﻋﺮﺑــﻰ ﻛﻠﻤــﺎﺗﻮ اﻋﻼﻟﻮﻧــﻪ او ﺗﻐﻴﺮوﻧــﻪ ﻫــﻢ د دﻏــﻮ‬
‫ﺻﻮرﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻣﺜﻼً ﭘﻪ )ﻗﺎﻳﻞ‪ ،‬ﻗﻞ‪ ،‬ﻗﺎل‪ ،‬ﻳﻘﻮل( ﻛ‪＋‬ﻰ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ )ﻗﻮل( ＇ﺨﻪ ﺷـﺘﻘﺎق‬
‫ﺷﻮى دى ﺑ‪ ３‬ﻟـﻪ ﺣﺮﻓﻰ ﻧﻘﻞ ＇ﺨﻪ ﻧﻮر ！ﻮل ﺗﻐﻴﺮوﻧﻪ راﻏﻠﻲ دي او د ﺣﺮﻓﻲ ﻧﻘﻞ ﻣﺜﺎل )اﻳﺲ(‬
‫دى ﭼ‪ ３‬اﺻﻞ ﻳ‪) ３‬ﻳﺌﺲ( دى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪36‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﺣﺬف او ﺗﺨﻔﻴﻒ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ او ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪＇ ３＋‬ﻪ‬
‫ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻧﻪ راوﻟﻲ ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﭘﻮزه‪ ،‬ﭘﺰه– ووﻳﻞ‪ ،‬ووې‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺑﺪال‪ :‬د ﻳﻮ ﺣﺮف اوؤ‪４‬ﺪل ﻫﻢ ﭘﻪ ﺑﻞ ﺣﺮف ﺑﺎﻧﺪې ﭘﻪ ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ ﻛ‪３＋‬‬
‫ﺗﻐﻴﺮ ﭘﻴ‪＋‬ﻮي ﭼ‪ ３‬دا ﺗﻐﻴﺮ ﻛﻠﻪ د ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ ﺑﺪﻟﻮن ﻫﻢ اﺛﺮ اﭼﻮي ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻟﻪ وﺗﻞ‬
‫＇ﺨﻪ )و‪＄‬ﻲ( او ﻛﻠﻪ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪ ３＋‬ﻓﺮق ﻧﻪ راوﻟﻲ او دواؤه ﻳﻮ ﻟﻐﺖ ‪２－‬ﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﻟﻜﻪ ﻧﻤﺮ‪ ،‬ﻟﻤﺮ – ﻧ‪＋‬ﺘﻞ‪ ،‬ﻣ‪＋‬ﺘﻞ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻘﺪﻳﻢ او ﺗﺎﺧﻴﺮ‪ :‬ﻳﻌﻨﻰ د ﻳﻮ ﺣﺮف ﻣﺨﻜ‪ ３＋‬وروﺳﺘﻪ ﻛ‪５‬ﺪل ﻫﻢ د‬
‫ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﻜﻞ او ﺻﻮرت ﻛ‪ ３＋‬ﺗﻐﻴﺮ راوﻟﻲ ﭼ‪ ３‬دې ﻗﺴﻢ ﺗﻪ د ﻳﻮ ﺣﺮف‬
‫‪＄‬ﺎى ﺑﺪﻟﻮل ﻫﻢ واﻳﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ ﭘﺴﺮﻟﻰ‪ ،‬ﺳﭙﺮﻟﻰ ‪＄ -‬ﻤﻜﻪ ‪ ،‬ﻣ‪％‬ﻜﻪ – ﻏﺆوﻧﺪى‪،‬‬
‫وؤﻏﻨﺪى‪.‬‬
‫‪ -5‬د ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺪﻟﻮل‪ :‬د ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺪﻟﻮل ﻫﻢ ﭘﻪ وؤاﻧﺪې أول د ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺷﻜﻞ او‬
‫ﺻﻮرت ﺑﺪﻟﻮي ﭼ‪ ３‬ﻛﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ ورﺳﺮه اوؤي‪ .‬ﻟﻜﻪ ‪－‬ﺄ ﭼ‪ ３‬د ‪－‬ﺎف ﭘﻪ‬
‫زور ﺷﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط او د ‪－‬ﺎف ﭘﻪ زورﻛﻲ )ﭘﺴﻪ( ﺗﻪ واﻳﻲ‪ ،‬او ﻛﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ‬
‫ﻧﻪ اؤوي ﻟﻜﻪ ﺷﭙﺈ ﭼ‪＇ ３‬ﻮك ﻳ‪ ３‬د )پ( زور او ＇ﻮك ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ زورﻛﻲ واﻳﻲ‪.‬‬
‫د ﻳﻮ ﺣﺮف ﺳﺎﻛﻨﻮل او د ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻘﻠﻮل ﻫﻢ د ﺗﻐﻴﺮ اﻗﺴﺎم دي او ﭘﻪ ﻳﻮه‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﺗﻐﻴﺮ ﭘﻴﺪا ﻛﻮي ﻟﻜﻪ ) ﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻴﻨﻪ( ﻣ‪／‬ﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬أ‪４‬ﺮ ﻧﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻪ دې وؤاﻧﺪى ﺑﻴﺎن ＇ﺨﻪ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﺷﻮه ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﻛﺜﺮا ﺗﻐﻴﺮات او‬
‫ﺗﺼﺮﻳﻔﺎت د ﻣﺎدې ﻳﻌﻨﻰ ﺣﺮوﻓﻮ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ‪ ،‬ﺣﺬف‪ ،‬اﺑﺪال او ﺗﻘﺪﻳﻢ او‬
‫ﺗﺎﺧﻴﺮ ﺳﺮه ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻴﺈي او د ﺣﺮﻛﺎﺗﻮ ﻳﻌﻨﻰ د ﻫﺌﻴﺖ د ﺗﻐﻴﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻛﻢ دي او ﻫﻤﺪا ﻣﻤﻜﻨﻪ ده ﭼ‪ ３‬د اّرﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﻳﻮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ وي‪ -‬ﭘﺮ‬

‫‪ ‬‬
‫‪37‬‬
‫ﺧﻼف ﻟﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﭼ‪ ３‬ﻫﻠﺘﻪ د ﺣﺮﻛﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺑﺪﻟﻮﻟﻮ‪ ،‬ﻧﻘﻠﻮﻟﻮ او ﺳﺎﻛﻨﻮﻟﻮ أ‪４‬ﺮ‬
‫ﺗﻐﻴﺮوﻧﻪ را‪＄‬ﻲ او ﻧﻮې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ )ﺿﺮب( ﭼ‪ ３‬د )ض( ﭘﻪ ﭘﻴ） او‬
‫د )ر( ﭘﻪ زﻳﺮ ﺗﺮ‪４‬ﻨﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﺻﻴﻐﻪ ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﺗﻐﻴﺮوﻧﻪ ﻧﻮر ﻫﻢ أ‪４‬ﺮ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬دﻟﺘﻪ ﻣﻮﻧﺈ اﻛﺜﺮاً‬
‫د ﻣﻔﺮدو ﻛﻠﻤﻮ ﺗﻐﻴﺮوﻧﻮ ﺗﻪ اﺷﺎره وﻛﺆه – د ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻛﻠﻤﻮ او ﻧﻮرو ﺗﻐﻴﺮاﺗﻮ‬
‫ﺑﻴﺎن ﺑﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى ﻛ‪ ３＋‬راﺷﻲ‪.‬‬

‫د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺟﻮؤوﻧﻪ ﻛ‪ ３＋‬د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ درﺟﻪ‬

‫د ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛ‪ ３＋‬ﺗﺮ ﻫﺮ ＇ﻪ ؤوﻣﺒﻰ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‪－.‬ﻮﻳﺎ‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ د ژﺑ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﻣﻮاد دي ﭼ‪ ３‬ﺑ‪ ３‬ﻟﻪ دې ＇ﺨﻪ د ژﺑ‪ ３‬ﻋﻤﺎرت ﻧﺸﻲ‬
‫ﺟﻮؤﻳﺪاى‪ .‬ﻧﻪ ﻳﻮازې ﻓﻌﻞ ﻛﺎر ﻛﻮﻻى ﺷﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﻔﺖ او ﻧﻪ ＇ﻪ ﺑﻞ ＇ﻪ ＇ﻮ‬
‫ﻼ ﻛﻪ ﺳﺆى درﺳﺘﻪ ورځ )راﻏﻰ ﻳﺎ ﺳﭙﻴﻦ( واﻳﻲ ﭘﻮره‬
‫ﭼ‪ ３‬اﺳﻢ ﻧﻪ وي‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﺮې ﻧﻪ وﻻؤﻳﺈى ＇ﻮ ﭼ‪ ３‬ﻓﺎﻋﻞ ﻳﺎ ﻣﻮﺻﻮف ور ﺳﺮه راﻧﻪ وؤي‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﻟﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻳﻮازې ﻫﻢ ﻛﺎر اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻛﻪ ＇ﻮك ﭼﺎ‬
‫ﺗﻪ د ﻳﻮ ﺷﻲ ﺗﺶ ﻧﻮم واﺧﻠﻲ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﭘﻮﻫﻴﺈي ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﺷﻰ ﻏﻮاؤي ﻟﻜﻪ ﭼ‪３‬‬
‫ﻛﻮﭼﻨﻴﺎن او د ژﺑ‪ ３‬ﻧﻮ اّﻣﻮزان د ﺷﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ اﺧﺴﺘﻠﻮ ﺧﭙﻞ ﻣﻄﻠﺐ‬
‫ﺣﺎﺻﻠﻮي‪ .‬دﻏﺴ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺟﻮؤوﻧﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ د ﻛﻼم ﻟﻪ ﻧﻮرو اﺟﺰاو‬
‫＇ﺨﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﺣﺼﻪ ﻟﺮي ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺔ ﻛ‪！ ３＋‬ﻮل اﻓﻌﺎل ﻟﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨﻪ‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬دارﻧ‪ ，‬أ‪４‬ﺮ اﺳﻤﺎ او ﺻﻔﺎت ﻫﻢ ﻟﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨﻪ ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ او‬
‫ﻣﺼﺪر ﺧﻮ د اﺳﻢ ﻟﻪ اﻗﺴﺎﻣﻮ ＇ﺨﻪ ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﺳﺮ ﺑ‪５‬ﺮه ﭘﺮ دې ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺔ‬

‫‪ ‬‬
‫‪38‬‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻪ ﻳﻮ ﺟﺎﻣﺪ ﻧﻮم ＇ﺨﻪ ﻫﻢ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻓﻌﻠﻲ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻟﻪ‬
‫)ﻗﻮس( ＇ﺨﻪ "ﻗﻮس اﻟﺸﻴﺦ اى اﻧﺤﻨﻰ ﻇﻬﺮه ﻓﺼﺎرﻗﻮﺳﺎ و اﺳﺘﻘﻮس اى‬
‫اﻧﺤﻨﻰ")‪. (1‬‬
‫ﻫﻤﺪا وﺟﻪ ده ﭼ‪ ３‬د ﻋﺮﺑﺔ ﺻﺮف ﻧﺤﻮ د ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻳﻮه ﻣﻬﻤﻪ أﻟﻪ ﻳﻌﻨﻰ‬
‫ﺑﺼﺮﻳﺎن واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬اﺻﻞ ﭘﻪ اﺷﺘﻘﺎق ﻛ‪＋‬ﻰ اﺳﻢ دى ﻧﻪ ﻓﻌﻞ – ﭘﻪ اّرﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻛﻠﻤﺎت اﻛﺜﺮاً‪ .‬د ﻻﺣﻘﻮ او ﻳﺎ ﺳﺎﺑﻘﻮ ﭘﻪ راوؤﻟﻮ او ﻳﺎ د‬
‫دوو ﻛﻠﻤﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﺮه ﺟﻮؤﻳﺈي ﻧﻮ وﻳﻼى ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬د دې ژﺑﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻮ‬
‫او اﺷﺘﻘﺎﻗﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺑﻪ ﻫﻢ اﺳﻢ اﺻﻠﻲ ﻋﻨﺼﺮ وي‪.‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ او ﻓﻄﺮت ﺗﻪ ﻫﻢ دا ﻧﺰدې ده ﭼ‪ ３‬اول دې ﻳﻮ ﻧﻮم ﭘﻴﺪا ﺷﻲ ﺑﻴﺎ‬
‫دې د ﻫﻐﻪ د ﺷﺎن وؤ ﻳﻮ ﺻﻔﺖ او ﻓﻌﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻜﻪ ﭼ‪－ ３‬ﻮرو ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻮؤ‬
‫ﻣﻘﺎم ﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬اﻛﺜﺮ ﻣﺼﺎدر ﻟﻪ اﺳﻢ او ﺻﻔﺖ او اﻓﻌﺎل ﺑﻴﺎ ﻟﻪ ﻣﺼﺪر‬
‫)ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻮم( ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬دا رﻧ‪ ，‬ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎت او ﻧﻮر ﻫﻢ ﻟﻪ ﻣﺼﺪر‬
‫＇ﺨﻪ ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﺳﺮ ﺑ‪５‬ﺮه ﭘﻪ دې أ‪４‬ﺮ ﻻم واﻻ ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﻫﻢ د ﻧﻮرو ذاﺗﻲ‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي دي‪ .‬ﻟﻜﻪ )ﻛﺴﻞ‪ ،‬داؤل( ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ )ﻛﺴﻲ او داؤي(‬
‫＇ﺨﻪ ﻣﺎﺧﻮذ دي‪ .‬دﻟﺘﻪ اوس ﻣﻮﻧﺈ د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ أول د ﻳﻮ ﻧﻮم ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤې‬
‫ﺷﻮې ﻛﻠﻤ‪＊ ３‬ﻴﻮ ﻣﺜﻼً د )ﻏﻮإ( ﻟﻪ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻧﻪ دا وروﺳﺘﻪ ﻛﻠﻤ‪ ３‬را وﺗﻠﻲ دي‪:‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻏﻮإى )ﻳﻮ ‪－‬ﻮټ ﺗﻪ‬ ‫ﻧﻐﻮإل – ﻏﻮإو – ﻏﻮإور – ﻏﻮإﻳﻦ – ﻏﻮإة‬
‫ﭘﺮوت ﭘ＂ﻰ( ﺳﭙﺮ ﻏﻮإى – ﻏﻮإواﻟﺔ – ﻏﻮإﻳﭽﻨﻪ ) ﭘﺲ ‪－‬ﻮش(‬

‫)‪ (1‬ﺟﺎر ﺑﺮدى د ﺷﺎﻓﻲ ﺷﺮح‪.‬‬

‫)‪ (1‬د ＊ﻜﺎر ﻛﻮﻟﻮ ﻳﻮه ＇‪５‬ﺮه ده ﭼ‪＊ ３‬ﻜﺎري ﻳ‪ ３‬ﻣﺦ ﺗﻪ اﭼﻮي او ﻏﻮإوﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪39‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻪ ﻃﺒﻌﻰ اﺻﻮاﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﻫﻢ أ‪４‬ﺮ ﻛﻠﻤﺎت ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ ﻟﻪ‬
‫！ﻚ ＇ﺨﻪ ！ﻜ＂ﻜﻰ او ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﭘﺲ ﻟﻪ ﻧﻮﻣﻮ ＇ﺨﻪ ﺻﻔﺎت د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺟﻮؤوﻟﻮ ﻛ‪３＋‬‬
‫زﻳﺎﺗﻪ ﺣﺼﻪ ﻟﺮي او ﭘﻪ درﻳﻤﻪ او ＇ﻠﻮرﻣﻪ درﺟﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﺑﻴﺎ ﻗﻴﻮد او ادات دي‬
‫ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د اداﺗﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل زﻳﺎت دى ﻣ‪／‬ﺮ زﻣﻮﻧﺈ ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻪ ﻣﺴﺘﻘﻠﻮ او‬
‫اﺳﺎﺳﻲ اﺟﺰاو ﻛ‪ ３＋‬دى‪ .‬ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼ‪＄ ３‬ﻴﻨﻰ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬د ﺟﺎﻣﺪوﻧﻮﻣﻮ‪ ،‬اﻓﻌﺎﻟﻮ او ﻣﺼﺎدرو د ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ＊ﻮدل ﻫﻢ ﺿﺮور‬
‫ﺑﻠﻠﻲ دي؛ ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ ﻣﻮ ﭘﻪ دې ‪＄‬ﺎى ﻛ‪ ３＋‬دﻏﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻪ ﻳﻮه ﻟﻨﺄه ﻏﻮﻧﺪې‬
‫اﺷﺎره وﻛﺆه‪.‬‬

‫د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺟﻮؤوﻟﻮ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ او ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺨﻪ ﻣﻮ ﻫﻢ وﻳﻠﻲ دي‪،‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺑﺤﺚ ﭘﻪ ﻫﺮه ژﺑﻪ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮ ﻣﻬﻢ او ﺿﺮوري ﺑﺤﺚ دى‪ .‬ﻧﻮي ﺿﺮورﻳﺎت او اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت د ﻫﺮې‬
‫ژﺑ‪ ３‬ﭘﻮﻫﺎن دې ﺗﻪ اؤﺑﺎﺳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻧﻮي ﻟﻐﺎت او ﻛﻠﻤﺎت ﺟﻮؤ او ﺗﻴﺎر ﻛﺎﻧﺪي‪.‬‬
‫د ﻟﻐﺎﺗﻮ د ﺗﺸﻜﻴﻞ او ﺟﻮؤ‪４‬ﺪو ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭼ‪ ３‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ژﺑﻪ ﻛ‪＋‬ﻰ‬
‫ﺟﺎري وي‪＄ ،‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﻤﺪا د ﻳﻮې ژﺑ‪ ３‬د ژوﻧﺪ او ﻟﻮؤﺗﻴﺎ ذرﻳﻌﻪ ده‪.‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ د ﻧﻮﻳﻮ ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﺟﻮؤوﻧﻪ ﺿﺮور ‪＄‬ﻴﻨﻰ اﺻﻮل او ﻗﻮاﻋﺪ ﻏﻮاؤي ﭼ‪３‬‬
‫ﺑ‪ ３‬ﻟﻪ دﻏﻮ اﺻﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻮ ﻃﺒﻌﻲ او اﺻﻮﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻧﺸﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻮﻻى‪ .‬ﻧﻮ د دې د ﭘﺎره ﻻزﻣﻪ ده ﭼ‪ ３‬د ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ اﺻﻠﻲ او ﭘﺨﻮاﻧﻮ‬
‫ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﻛ‪５＇ ３＋‬ﺆﻧﻪ او ﭘﻠ＂ﻨﻪ وﺷﻲ او د ﻫﻐﻮ د ﺗﺸﻜﻴﻞ او ﺟﻮؤﻳﺪو‬
‫ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ اوﻟﻴﺎرې ﻣﻌﻠﻮﻣ‪ ３‬ﻛﺆى ﺷﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې ﺻﻮرت ﻛ‪５‬ﺪاى ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د‬
‫‪ ‬‬
‫‪40‬‬
‫ﻛﻠﻤﻮ د ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻗﺎﻋﺪې او اﺻﻮل ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ راﺷﻲ او ﭘﻪ اّﻳﻨﺪه ﻛ‪ ３＋‬ور ﻧﻪ د‬
‫ﻧﻮرو ﻛﻠﻤﻮ ﭘﻪ ﺟﻮؤوﻟﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻛﺎر واﺧﺴﺘﻞ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻧﻮرو اّرﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ د اﺻﻮﻟﻮ‬
‫او ﻗﻮاﻋﺪو ﺳﺮه ﺷﺮﻳﻜﻪ ده ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ ﻏﻮاؤو ﭼ‪ ３‬ؤوﻣﺒﻰ د اّرﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ د‬
‫ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ و＊ﻴﻮ او ﭘﺲ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د‬
‫ﺟﻮؤوﻧ‪ ３‬ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ او ﻟﻴﺎرې ﺑﻴﺎن ﻛﺆو‪.‬‬
‫‪" -1‬ﻻرﻳﻤﺮ")‪ (1‬ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ اﻧ‪／‬ﺮﻳﺰ ﻣﺴﺘﺸﺮق دى ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻛ‪３＋‬‬
‫ﻟﻴﻜﻠﻲ دي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻨﺪو ﺟﺮﻣﻨﻰ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３＋‬اﻟﻔﺎظ ﭘﻪ دې وروﺳﺘﻪ درې‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻮ ﺳﺮه ﺟﻮؤﻳﺈي ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ :‬د ﻻﺣﻘﻮ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮﻟﻮ او ﻋﻼوه ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭘﺎؤو ‪－‬ﺮ‪ ،‬ﻏﻤﺠﻦ او‬
‫داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫ب ‪ :‬د ﺳﺎﺑﻘﻮ ﭘﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻮﻟﻮ او ﻟ‪／‬ﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻫﻢ زوﻟﻰ‪،‬‬
‫ﻫﻢ ﻏﺎؤى‪ ،‬ﺑ‪ ３‬ﻻرى‪.‬‬
‫ج‪ :‬د دوو ﻣﺴﺘﻘﻠﻮ اﻟﻔﺎﻇﻮ ﭘﻪ ﻳﻮ‪＄‬ﺎى ﻛﻮﻟﻮ او ﭘ‪５‬ﻮﺳﺘﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺳﭙﻴﻦ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬ﺳﺮﺗﻮر‪ ،‬ﺑﻮأة ！ﺎل )ﻗﻮس ﻗﺰح(‪ ،‬ﻧﻤﺮ‪－‬ﻞ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪)) -2‬ﭘﺮﺗﻮ ﻋﻠﻮى(( د اﻟﻤﺎﻧﻲ ژﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻛ‪ ３＋‬واﻳﻲ)‪ :(2‬ﭼـ‪ ３‬د ﻛﻠﻤـﺎﺗﻮ‬
‫ﭘﻪ ﺟﻮؤوﻧﻪ او ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛ‪ ３＋‬دوه ﺻﻮرﺗﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ اﺷﺘﻘﺎق دى او‬
‫ﺑﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ – ﻟـﻪ ﻳﻮې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻧـﻪ د ﺑﻠـ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪ ３‬اﺷـﺘﻘﺎق ﭘـﻪ ﭘﻨ‪％‬ـﻮ ﻻرو ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫دى‪:‬‬

‫)‪ (1‬د ﻻرﻳﻤﺮ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻟﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻗﻠﻤﻲ ﺗﺮﺟﻤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ！ﻮﻟﻨﻪ ﻛ‪ ３＋‬ده‪.‬‬
‫)‪ (2‬دﺳﺘﻮر زﺑﺎن اّﻟﻤﺎﻧﻰ د ﺗﻬﺮان ﭼﺎپ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪41‬‬
‫‪ -1‬د اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤ‪ ３‬د ﺧﺎﺗﻤﻮ ﭘﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻮﻟﻮ ﺳﺮه ) ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ‬
‫＇ﺨﻪ ﻧﻮرې ﻛﻠﻤ‪ ３‬راو‪＄‬ﻲ( اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤﻮ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬اﺳﻢ ‪ ،‬ﻣﺼﺪر‪ ،‬ﺻﻔﺖ‪ ،‬ﻓﻌﻞ راﺗﻠﻰ ﺷﻲ(‬
‫‪ -2‬د اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤ‪ ３‬د ﻳﻮ اﺻﻠﻲ ﺣﺮف ﭘﻪ ﺗﻐﻴﺮ ﺳﺮه‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤﻪ ﻛ‪ ３‬د ﻳﻮ اﻣﺪادي ﺣﺮف ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮﻟﻮ ﺳﺮه‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﺎﻧﺪې د ﻻﺣﻘﻮ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮﻟﻮ ﺳﺮه‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﺎﻧﺪې د ﺳﺎﺑﻘﻮ ﭘﻪ ﻋﻼوه ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ ﺳﺮه ﺧﺎﻟﻰ اﺳﻤﺎ‪ ،‬ﺻﻔﺎت او اﻓﻌﺎل ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺟﺰْ ﻟﺮي اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤﻪ او ﻛﻪ ﻟﻪ دوه ﻳﺎ زﻳﺎﺗﻮ‬

‫اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤه ﺷﻮې وي ﻧﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻫﺮه ﺗﺮﻛﻴﺒﻰ‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﻟﻪ دوو ﺑﺮﺧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬رﻳﺸﻪ او اﺻﻞ ﭼ‪ ３‬ﻣﻘﺼﻮدي او ﻣﻬﻢ ﺟﺰْ وي ‪:‬‬
‫ب‪ -:‬ﻣﺘﻤﻢ ﭼ‪ ３‬د ﻛﻠﻤ‪！ ３‬ﻮﻟﻪ ﻣﻌﻨﺎ د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﻮره ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ‬
‫ﻛﻠﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﻠﻤﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ﻣﻔﻬﻮم ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اﺟﺰاو ＇ﺨﻪ ﻫﻴ＆ ﻧﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪ (1) .‬ﻣﻄﻠﺐ دا ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮ ﺟﺰْ اﺻﻠﻲ او ﺑﻞ ﺟﺰ‬
‫ْ‬
‫ﻣﻜﻤﻞ او ﻣﺘﻤﻢ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ اﻟﻤﺎﻧﻲ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３＋‬د ﻛﻠﻤﻮ د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ دا دي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭼ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﺟﺰْ ﻳ‪ ３‬ﻣﺮﻛﺐ او ﻣﺘﻤﻢ ﺟﺰْ ﻳ‪ ３‬ﺳﺎده او ﻣﻔﺮدوي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭼ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﺟﺰْ ﻳ‪ ３‬ﺳﺎده او ﻣﺘﻤﻢ ﺟﺰْ ﻳ‪ ３‬ﻣﺮﻛﺐ وي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻟﻜﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪) ３＋‬ﭘﺮې ＊ﻮدل( ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮك ﻣﻌﻨﺎ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اﺟﺰاو ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪42‬‬
 ‫ْ دواؤه ﻣﺮﻛﺐ وي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭼ‪ ３‬اﺻﻠﻲ ﺟﺰْ او ﻣﺘﻤﻢ ﺟﺰ‬
‫دا ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﺎ ﺑ‪ ３‬د ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻛﻠﻤﻮ ＇ﺨﻪ وي او ﻳﺎ ﺑﻪ د ارﺗﺒﺎﻃﻲ‬
‫ﻛﻠﻤﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮى وي‪ .‬ﭘﻪ اّﻟﻤﺎﻧﻲ ژﺑﻪ ﻛ‪ ３＋‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ او‬
‫ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ د اوروﺳﺘﻪ ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺟﻮؤﻳﺈي ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺮﻛﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‬
‫‪ -2‬ﻣﺮﻛﺐ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ‬
‫‪ -3‬ﻣﺮﻛﺐ ﻋﺪدوﻧﻪ‬
‫‪ -4‬ﻣﺮﻛﺐ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ‬
‫‪ -5‬ﻣﺮﻛﺐ ﻗﻴﻮد‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻣﺮﻛﺐ ادات‪.‬‬
‫‪" -3‬ﻛﻠﻮ د اوژه" ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻪ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻜﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې وﻧ‪＇ ３‬ﺨﻪ ＇ﺎﻧ‪ ３／‬او ＊ﺎﺧﻮﻧﻪ‬ ‫ﺑﺎب داﺳ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻲ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﻴﺈي دﻏﺴ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې ﻛﻠﻤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻧﻮرې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭘﻴﺪا ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ‬
‫ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮ ارﺗﺒﺎط او ﺷﺮﻳﻚ ﻓﻜﺮ ﻣﻮﺟﻮد وي‪ .‬دﻏﺴ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺗﻪ اﺻﻞ او‬
‫رﻳ‪＋‬ﻪ واﻳﻲ‪ .‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ د "اﻓﻴﻜﺴﻮﻧﻮ")‪ (Affixes‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫دا ﻫﻐﻪ اﺟﺰا دي ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻛﻠﻤ‪ ３‬د ﻣﺨﻪ او ﻳﺎ وروﺳﺘﻪ را‪＄‬ﻲ او ﻣﻌﻨﺎ ﺗﻪ‬
‫ﻳ‪ ３‬ﺗﻐﻴﺮ ورﻛﻮي‪ .‬دا ﺑﻴﺎ ﭘﺮ دوه رازه دى )ﭘﺮﻳﻔﻜﺴﻮﻧﻪ( )‪" – (Prefixs‬‬
‫ﺳﻔﻜﺴﻮﻧﻪ" )‪ (Sufixes‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻮﻣﺆى د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺳﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ او دوﻫﻢ د ﻛﻠﻤﻮ‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪＋‬ﻰ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﭘﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻛ‪ ３＋‬د ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻪ دوه أوﻟﻪ‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻳﻮ د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ او ﺑﻞ د اﺷﺘﻘﺎق ﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ‪.‬‬

‫)‪ (1‬د ＊ﺎﻏﻠﻲ ر＊ﺘﻴﺎ ﻟﻪ ﺗﺮﺟﻤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻪ ﻣﺠﻠﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﺧﭙﺮه ﺷﻮې ده‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪43‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺎ ﭘﺮ دوه ﻗﺴﻤﻪ دى ﻳﻮ د ﭘﺮﻳﻔﻜﺲ د زﻳﺎﺗﻮﻟﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ او ﺑﻞ‬
‫د ﺑﺴﻴﻄﻮ ﻛﻠﻤﻮ د ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻮﻟﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪْ او اﺷﺘﻘﺎق د ﺳﻔﻜﺲ ﭘﻪ ﻋﻼوه‬
‫ﻛﻮﻟﻮ ﺣﺎﺻﻠ‪５‬ﺈي‪ ،‬د ﺑﺴﻴﻄﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ دا ﻻﻧﺪې ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ‬
‫ﻟﺮي‪:‬‬
‫ﻟﻪ دوو ﻧﻮﻣﻮ ＇ﺨﻪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻟﻪ ﻳﻮ ﻧﻮم او ﻳﻮ ﺻﻔﺖ ＇ﺨﻪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻟﻪ دوو ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ‪.‬‬ ‫•‬
‫د ﻳﻮ ﻧﻮم او ﻳﻮ ﻓﻌﻞ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ددوو ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‪.‬‬ ‫•‬
‫د ﻳﻮ ﻓﻌﻞ او ﻳﻮ ﺻﻔﺖ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺒﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ＇ﻮ اﺟﺰاْ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻟﻮﻣﺆى اﺳﺎﺳﻰ ﺟﺰْ‬
‫ﭼ‪ ３‬اﺻﻞ او ﻣﻮﻧﺄ دى ﺑﻞ ﻫﻐﻪ ﺟﺰْ ﭼ‪ ３‬ﻛﻠﻤﻪ ﭘﺮې ﺗﻤﺎﻣﻴﺈي ﻳﺎ ﺷﺮوع‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬د ﻛﻠﻤﻮ ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻮل ﺑﻴﺎ دوه ﻻرې ﻟﺮي ﻳﻮه دا ﭼ‪ ３‬د‬
‫اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛ‪＋‬ﻰ ＇ﻪ ﺗﻐﻴﺮ را ﻧﺸﻲ او ﺑﻠﻪ دا ﭼ‪ ３‬ﺗﻐﻴﺮ او ﺑﺪﻟﻮن‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬ﭘﻴ） ﺷﻲ‪.‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪" -4‬أاﻛﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ( ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﻗﻮاﻋﺪ اردو ﻛ‪＋‬ﻰ داﺳ‪ ３‬واﻳﻲ‪:‬‬
‫ﭘﻪ اردو ﻛ‪＋‬ﻰ ﭼ‪ ３‬دوه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻟﻔﻈﻮﻧﻪ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻴﺈي ﻫﻐﻪ دوه ﺣﺎﻟﺘﻪ‬
‫ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻔﻈﻲ ﺣﺎﻟﺖ دى او ﺑﻞ ﻣﻌﻨﻮي ﺣﺎﻟﺖ‪ .‬د ﻟﻔﻈﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﺎن ﭘﻪ‬
‫دې أول دى‪:‬‬

‫)‪ (1‬ﻗﻮاﻋﺪ اردو د أﻳﻠﻰ ﭼﺎپ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪44‬‬
 ‫دوه ﻟﻔﻈﻪ ﭼ‪ ３‬ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﺷﻲ او ﻫﻴ＆ ﺗﻐﻴﺮ ﭘﻜ‪ ３＋‬را ﻧﺸﻲ‪.‬‬ ‫•‬
‫دوه ﻟﻔﻈﻪ ﭼ‪ ３‬ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﺷﻲ او ﺣﺮوف ﭘﻜ‪＋‬ﻰ ﺣﺬف ﺷﻲ‪.‬‬ ‫•‬
‫دوه ﻟﻔﻈﻪ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى او ﻛﻮم اﻣﺪادي ﺣﺮف ﭘﻜ‪＋‬ﻰ زﻳﺎت ﺷﻲ‪.‬‬ ‫•‬
‫د اول ﻟﻔﻆ وروﺳﺘﻰ او د دوﻫﻢ ﻟﻔﻆ ؤوﻣﺒﻰ ﺣﺮف ﭼ‪ ３‬ﺳﺮه ﻳﻮ وي‬ ‫•‬
‫ﻧﻮ ﻳﻮ ﻳ‪ ３‬ﻏﻮر‪＄‬ﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻛﻠﻪ د دوو ﻟﻔﻈﻮﻧﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬د ارﺗﺒﺎط راوﺳﺘﻠﻮ د ﭘﺎره )او(‬
‫زﻳﺎﺗﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﻣﻌﻨﻮى ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻪ ﺑﻴﺎن ﻛ‪ ３＋‬واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻢ د‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ د ﻣﺮﻛﺒﺎﺗﻮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﭘﺮدې وروﺳﺘﻪ أول دى‪:‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺮﻛﺐ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺟﺰْ د ﺑﻞ ﻇﺮﻓﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﺗﺎﺑﻊ وي‪.‬‬ ‫•‬
‫رﺑﻄﻲ ﻣﺮﻛﺐ ‪ :‬ﭼ‪ ３‬د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺗﻌﻠﻖ ﭘﻜ‪ ３＋‬د ارﺗﺒﺎط د ﺗﻮرو ﭘﻪ‬ ‫•‬
‫واﺳﻄﻪ وي‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﺮﻛﺐ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﺻﻔﺖ او ﻣﻮﺻﻮف ﺳﺮه راﻏﻠﻰ وي‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻋﺪدي ﻣﺮﻛﺐ‪ :‬ﭼ‪ ３‬اول ﺟﺰْ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻋﺪد وي‪.‬‬ ‫•‬
‫)‪(1‬‬
‫ﺗﻤﻴﺰي ﻣﺮﻛﺐ‪ :‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻛ‪ ３＋‬اول ﺟﺰْ ﺗﻤﻴﺰ )ﻗﻴﺪ( وي‪.‬‬ ‫•‬
‫داﻛﺘﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﺤﻖ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ‪＄‬ﺎى ﻛ‪ ３＋‬ﻣﺮﻛﺐ ﭘﺮ دوه ﻗﺴﻤﻪ ﺑﻠﻠﻰ دى‪:‬‬
‫اول ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺧﺎص ﺣﺮف ﻳﺎ ﻋﻼﻣﻪ ﻟﻪ ﺑﻞ ﻟﻔﻈﻪ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﺷﻲ او‬
‫ﻳﻮه ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻴﺪا ﻛﺆي او ﺑﻞ ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬دوه ﺟﻼ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻮ ﻧﻮم‬

‫)‪ (1‬دﻏﻪ ﻣﺮﻛﺒﺎت ﭘﻪ اردو ﻛ‪＋‬ﻰ ﻧﻮر ﺗﻔﺼﻴﻞ او ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ﺗﺮ أ‪４‬ﺮې اﻧﺪازې د‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ دي او وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﺆى ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪45‬‬
‫او ﻳﻮ ﺻﻔﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻮ اﺳﻢ او ﻓﻌﻞ ﻳﺎ ﻳﻮ ﺻﻔﺖ اوﻓﻌﻞ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﺷﻲ او‬
‫ﻳﻮه ﻣﺮﻛﺒﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﺗﺮې ﺟﻮؤه ﺷﻲ‪.‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫ﭼ‪３‬‬ ‫‪ -5‬ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ د ﻓﺮﻫﻨ‪ ，‬ﻧﻈﺎم ﭘﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻟﻴﻜﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﭘﺮ دوه ﻗﺴﻤﻪ دى‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬در‪４‬ﻤﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮې ﭘﻴﺪا ﻧﺸﻲ او اﺟﺰا ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ دﻻﻟﺖ ﻛﻮي ﻟﻜﻪ ﭘﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻛ‪) ３＋‬اّب ﭼﺎه(‪.‬‬
‫ب ‪ -:‬دوﻳﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﭘﺮ در‪４‬ﻤﻪ ﻣﻌﻨﺎ دﻻﻟﺖ وﻛﺆي ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻠﻪ‬
‫در‪４‬ﻤﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮې ﻣﻄﻠﺐ وي ﻟﻜﻪ ﭘﻪ ﻓﺎرﺳﻰ ﻛ‪) ３＋‬اّﺋﻴﻨﻪ اّﺳﻤﺎن( ﭼ‪ ３‬د ﻟﻤﺮ‬
‫ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ده‪ .‬واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ او اﺳﻤﺎو ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﻳﺖ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻢ‬
‫زﻳﺎت او أ‪４‬ﺮ دى او د دوو ﻛﻠﻤﻮ ﻟﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ＇ﺨﻪ ﭘﻜ‪＋‬ﻰ ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬
‫‪" -6‬ﻣﺮزا ﻋﻠﻰ رﺿﺎ ﺷﻴﺮازى ﭘﻪ )ﻣﺨﺰن اﻟﻘﻮاﻋﺪ( ﻛ‪＋‬ﻰ ﻟﻴﻜﻠﻰ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻓﺎرﺳﻰ ﻛ‪ ３＋‬ﻣﺮﻛﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭘﻪ دې وروﺳﺘﻪ ﺻﻮرﺗﻮ ﺳﺮه‬ ‫دي‬
‫ﺟﻮؤ‪４‬ﺈي‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻠــﻪ دوه ﻣﺨﺘﻠــﻒ اﻟﻤﻌﻨــﺎ ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ ﺳــﺮه ﻳــﻮ ‪＄‬ــﺎى ﻛﻴــﺈي ﻟﻜــﻪ ﺷــﺒﻨﻢ‪،‬‬
‫ﺧﺎرﭘﺸﺖ او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻠﻪ ﻟﻪ دووﻫﻢ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻮﻣﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺮز و ﺑﻮم – زﻳﺐ و زﻳﻨﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻛﻠﻪ دوه ﺟﻼ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ د ﻋﻄﻒ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫اّب و ﻫﻮا‬

‫)‪ (2‬ﻓﺮﻫﻨ‪ ，‬ﻧﻈﺎم اول ﺟﻠﺪ د ﺣﻴﺪراّﺑﺎد ﭼﺎپ‪.‬‬

‫)‪ (3‬ﻣﺨﺰن اﻟﻘﻮاﻋﺪ د ﺣﻴﺪر اّﺑﺎدى ﭼﺎپ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪46‬‬
 ‫‪ -4‬ﻛﻠﻪ دا ﺳﻢ ＇ﺨﻪ وؤاﻧﺪې ﻋﺪد راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻫﺰار ﭘﺎ‪ ،‬ﭼﺎر ﭘﺎ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې أول د ﻓﺎرﺳﻰ ﭘﻪ ﻧﻮرو ‪－‬ﺮاﻣﺮو ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ د ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﺑﻴﺎن‬
‫راﻏﻠﻰ دى‪ ،‬او ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ أ‪４‬ﺮ‬
‫ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬دا رﻧ‪ ，‬ﻣﺸﺘﻘﺎت ﻫﻢ ﭘﻜ‪＋‬ﻰ أ‪４‬ﺮې دى‪.‬‬

‫اﺷﺘﻘﺎق او ﺗﺮﻛﻴﺐ‬

‫اﺷﺘﻘﺎق‪:‬‬
‫ﻟﻮﻣﺆى ﺷﻰ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺗـﺸﻜﻴﻞ ﻛ‪＋‬ـﻰ اﺷـﺘﻘﺎق دى‪ .‬اﺷـﺘﻘﺎق ﭘـﻪ ！ﻮﻟـﻮ‬
‫ﺳﺎﻣﻲ او اّرﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺷﺘﻪ او د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ أ‪４‬ﺮې ﻛﻠﻤ‪ ３‬او اﻟﻔـﺎظ‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي‪ ،‬ﭘـﻪ ﻋﺮﺑـﺔ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬زﻳـﺎت ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ ﻟــﻪ ﻣـﺼﺪر ＇ﺨـﻪ راو‪＄‬ـﻲ او ﻛﻠـﻪ‬
‫ﭘﻜ‪＋‬ﻰ ﻟـﻪ ﺟﺎﻣـﺪو ﻧﻮﻣـﻮ ＇ﺨـﻪ ﻫـﻢ اﺷـﺘﻘﺎق ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﻟﻜـﻪ )اﺳـﺘﻨﻮق( ﭼـ‪ ３‬ﻟــﻪ‬
‫)ﻧــﺎﻗﻰ( ＇ﺨــﻪ ﻣــﺸﺘﻖ ﺷــﻮى دى‪ .‬د اﺷــﺘﻘﺎق ﺗﻌﺮﻳــﻒ د ﻫــﺮې ژﺑــ‪ ３‬ﭘــﻪ ‪－‬ﺮاﻣــﺮ‬
‫ﻛ‪＋‬ﻰ ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻞ ﺑ‪５‬ﻞ أول راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪47‬‬
‫ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ ﻛ‪ ３＋‬اﺷﺘﻘﺎق دې ﺗﻪ واﻳﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻳـﻮ ﻟﻔـﻆ ﻟــﻪ ﺑـﻞ‬
‫ﻟﻔــﻆ ＇ﺨــﻪ ﭼــ‪ ３‬د دواؤو ﺗــﺮ ﻣــﻨ‪ ＃‬ﻟﻔﻈــﻲ او ﻣﻌﻨــﻮي ﻣﻨﺎﺳــﺒﺖ ﻣﻮﺟــﻮد وي‬
‫) ‪(1‬‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﻲ‬
‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻛﺴﺎن واﻳﻲ‪ :‬اﺷﺘﻘﺎق دا دې‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻔﻆ ﻟﻪ ﺑﻞ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ＇ﻪ ﻗـﺪر‬
‫ﺗﻐﻴـﺮ ﺳـﺮه راوو‪＄‬ـﻲ‪＄ (1).‬ﻴﻨـﻲ ﻧـﻮر واﻳـﻲ‪ :‬ﻟـﻪ ﻫـﺮې ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﻧـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮ ﺷــﻤ‪５‬ﺮ‬
‫ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻼ ﺟﻼ ﻣﻌﻨﺎ ‪－‬ﺎﻧﻮ ﺟﻮؤې ﺷﻲ ﻫﻐﻪ اﺷﺘﻘﺎق دى‪＄ (2).‬ﻴﻨﻮ ﺧﻠﻜـﻮ د‬
‫اﺷﺘﻘﺎق ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭘﻪ دې أول ﻛـﺆى دى‪ :‬ﻛـﻪ ﭼ‪５‬ـﺮې ﻣﻮﻧـﺈ د ﻟﻔﻈـﻲ او ﻣﻌﻨـﻮي‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ او ﻧﺰد‪４‬ﻮاﻟﻲ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ ﻟـﻪ ﺑﻠ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ﺟـﻮؤه ﻛـﺆو او ﻟــﻪ ﻳـﻮه‬
‫ﻟﻐــﺖ ＇ﺨــﻪ أ‪４‬ــﺮې ﺻــﻴﻐ‪ ３‬راوﺑﺎﺳــﻮ ﻧــﻮ دې ﺗــﻪ اﺷــﺘﻘﺎق واﻳــﻲ‪ ،‬ﺑﻨــﺎﭘﺮ دې د‬
‫اﺷﺘﻘﺎق ﻋﻠﻢ ﻫﻐـﻪ ﻋﻠـﻢ دى ﭼـ‪ ３‬د ﻫﻐـﻪ ﭘـﻪ واﺳـﻄﻪ د ﻛﻠﻤـﺎﺗﻮ ﻣﺒـﺪاً او اﺻـﻞ‬
‫ﻟ＂ﻮل ﻛﻴﺈي‪ .‬د دې وؤاﻧﺪې ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﻧﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷـﻮه ﭼـ‪ ３‬د اﺷـﺘﻘﺎق‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ژﺑﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺳﺮه ﻧﺰدې او ﻳـﻮ ﺷـﺎن دى ﭼـ‪ ３‬ﻣﻬـﻢ رﻛـﻦ‬

‫)‪ (1‬اﺷﺘﻘﺎق ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﻛ‪ ３＋‬ﭘﻪ درې أوﻟﻪ دى‪ :‬اول ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬د دوو ﻟﻔﻈﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﭘﻪ‬
‫ﺣﺮوﻓﻮ او ﺗﺮﺗﻴﺐ دواؤو ﻛ‪ ３＋‬ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺟﻮد وي‪ .‬ﻟﻜﻪ ﺿﺎرب ﻟﻪ ﺿﺮب ＇ﺨﻪ‪ .‬دوﻫﻢ ﻫﻐﻪ‬
‫دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺣﺮوﻓﻮ ﻛ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺗﻨﺎﺳﺐ وي او ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛ‪ ３＋‬ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ وي ﻟﻜﻪ ﺟﺒﺬ ﻟﻪ ﺟﺬب‬
‫＇ﺨﻪ ‪ ،‬درﻳﻢ ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺣﺮف ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻣ‪／‬ﺮ ﻗﺮﻳﺐ اﻟﻤﺨﺮج وي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻧﻌﻖ ﻟﻪ‬
‫ﻧﻬﻖ ＇ﺨﻪ‪ .‬ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻲ اﺻﻄﻼح ﻛ‪ ３＋‬اول ﻗﺴﻢ ﺗﻪ ﺻﻐﻴﺮ ‪ ،‬دوﻫﻢ ﻗﺴﻢ ﺗﻪ ﻛﺒﻴﺮ او درﻳﻢ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺗﻪ اﻛﺒﺮ اﺷﺘﻘﺎق واﻳﻲ‪ .‬دﻏﻪ ﺷﺎن ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﻛ‪ ３＋‬اﺷﺘﻘﺎق ﭘﻪ ﻣﺤﻘﻖ او ﺷﺒﻴﻪ ﻫﻢ و‪４‬ﺸﻞ‬
‫ﺷﻮى دى‪ .‬ﻣﺤﻘﻖ ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﺛﺎﺑﺖ او ﻳﻘﻴﻨﻲ وي ﻟﻜﻪ دﻏﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ او ﺷﺒﻴﻪ ﻫﻐﻪ‬
‫دى ﭼ‪ ３‬ﺷﻚ او ﺷﺒﻪ ﭘﻜ‪ ３＋‬وي ﻟﻜﻪ د اﻧﺴﺎن اﺷﺘﻘﺎق ﻟﻪ )ﻧﺴﻴﺎن( ＇ﺨﻪ وﻟ‪ ３‬ﭼ‪＄ ３‬ﻴﻨﻰ‬
‫ﺧﻠﻚ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ) اﻧﺲ ( ＇ﺨﻪ ﻣﺸﺘﻖ ﺑﻮﻟﮕﻲ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ﻗﻮاﻋﺪ اردو‬
‫)‪ (2‬ﺗﺮﻛﻰ ‪－‬ﺮاﻣﺮ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪48‬‬
‫ﻳــ‪ ３‬د ﻣــﺸﺘﻖ او ﻣــﺸﺘﻖ ﻣﻨــﻪ ﺗــﺮ ﻣــﻨ‪ ＃‬د ﻟﻔﻈــﻲ او ﻣﻌﻨــﻮي ﻣﻨﺎﺳــﺒﺖ ﻣﻮﺟــﻮد‬
‫واﻟــﻰ دى‪ .‬ﭘــﻪ اّرﻳــﺎﻳﻲ ژﺑــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪＄ ３‬ﻴــﻨ‪ ３‬ﺣــﺮوف او ادوات ﻫــﻢ ﺷــﺘﻪ ﭼــ‪ ３‬د‬
‫اﺷﺘﻘﺎق ادوات ﻳ‪ ３‬ﺑﻮﻟﻲ او د ﻫﻐﻮ ﭘـﻪ واﺳـﻄﻪ د ﻛﻠﻤـﻮ ﻗـﺴﻤﻮﻧﻪ ﺑـﺪﻟﻴﺈي او‬
‫ﻣﻌﻨــﺎ ‪－‬ــﺎﻧ‪ ３‬ﻳــ‪ ３‬اوؤي‪ .‬ﻟﻜــﻪ ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪) ３‬ور– ﻳــﻦ( ﭼــ‪ ３‬د )ﻏــﻮإور–‬
‫ﻏﻮإﻳﻦ( ﻛﻠﻤ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻟﻪ )ﻏﻮإ( ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤې ﺷﻮې دي‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ！ﻮﻟ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻟــﻪ ﻳـﻮه ﻣﺎﺧـﺬ ＇ﺨـﻪ را وﺗﻠـ‪ ３‬او ﻣـﺸﺘﻖ ﺷـﻮي وي‬
‫ﻋـﺎﻳﻠﻮي او ﻫــﻢ رﻳ‪＋‬ـﻪ ﻛﻠﻤــ‪ ３‬ﺑﻠـﻞ ﻛﻴــﺈي‪ .‬او اﺻـﻞ ﻳــ‪ ３‬اّره او ﻣﻮﻧــﺄﺑﻮﻟﻲ‪ .‬د‬
‫ﻣﺜﺎل ﭘﻪ أول ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ د )ﻏﻮﻳﻰ‪ ،‬ﻏﻮا( د ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻫﻢ رﻳ‪＋‬ـﻪ او ﻋـﺎﻳﻠﻮي‬
‫ﻛﻠﻤ‪ ３‬دا دي‪ :‬ﻏﻮﺑﻞ – ﻏﻮﺟﻞ – ﻏﻮﻳﻤﻨﺄ – ﻏﻮﻳﻤـﻪ – ﻏﻮﺑـﺎؤى )ﺧـﺮ ﻣ‪／‬ـﺲ(‬
‫ﻏﺎﻟﻮﺷـــﻪ )ﻇـــﺮف ‪－‬ﺎودوﺷـــﻰ(‪ -‬ﻏﻮﺑـــﻮن = ﻏﻮﺑـــﻪ = ﻏـــﺎوﭼﻰ – ﻏـ ـﻮ＇ﻜﻰ –‬
‫ﻏﻮﺷﺎﻳﻪ – او ﻣﻤﻜـﻦ ﭼـ‪ ) ３‬ﻏﻮ＊ـﻪ – ﻏـﻮؤي – ﻏﻮﻻﻧ‪％‬ـﻪ( ﻫـﻢ د دې اّرې او‬
‫رﻳ‪ ３＋‬ﺳﺮه ارﺗﺒﺎط وﻟﺮي ﭼ‪ ３‬وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ وي‪.‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ :‬ﺗﺮﻛﻴﺐ دې ﺗﻪ واﻳـﻲ ﭼـ‪ ３‬دوه ﻳـﺎ ﻟــﻪ دوو ＇ﺨـﻪ زﻳـﺎﺗ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪３‬‬

‫ﺳﺮه وﻧ‪＋‬ﻠﻲ او ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ ﺗﺮې ﺟﻮؤه ﺷﻲ او ‪＄‬ﺎﻧﻠـﻪ ﻣﻔﻬـﻮم او ﻣﻌﻨـﺎ و＊ﻨـﺪي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭘﻰ ﻣﺨﻰ‪ ،‬رون ﻣﺨﻰ‪ ،‬ﻏﻮإواﻟﻰ‪ ،‬ﻧﻤﺮ ‪－‬ﻞ او ﻧﻮر‪.‬‬

‫د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘﻪ اﺷﺘﻘﺎق ﻛ‪＄ ３＋‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻗﺎﻋﺪې‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً د اّﻫﻨ‪ ，‬او د ژﺑ‪ ３‬د ﺻﻮﺗﻲ اﺻـﻮﻟﻮ ﺗـﺎﺑﻊ دي‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨ‪ ３‬دﻳﻮې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺳﺮه ﭼ‪ ３‬ﻛﻮﻣﻪ ﻻﺣﻘﻪ ﻟ‪／‬ﻴﺈي ﻧﻮ د اّﻫﻨ‪ ，‬د ﺳﻤﻮن د ﭘﺎره‬
‫ﭘﻜ‪＋‬ـﻰ ‪＄‬ﻴﻨــﻰ ﺗﻐﻴﺮوﻧــﻪ را‪＄‬ـﻲ‪ .‬دا ﺗﻐﻴﺮوﻧــﻪ ﻛــﻪ ＇ــﻪ ﻫـﻢ ﭘــﻪ ﻣــﻨﻈﻢ أول ﻧــﺸﻲ‬

‫‪ ‬‬
‫‪49‬‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻴﺪاى ﻣ‪／‬ﺮ ﺗﺮ ﻳﻮې اﻧﺪازې ﭼ‪＊ ３‬ﻜـﺎره او ＇ﺮ‪－‬ﻨـﺪ دي ﭘـﻪ وروﺳـﺘﻪ أول‬
‫＊ﻮدل ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻠﻪ د ﻛﻠﻤ‪ ３‬او ﻻﺣﻘ‪ ３‬د ﻧ‪＋‬ﻠﻮ ﻟﻮ د ﭘﺎر )ا‪ ،‬و‪ ،‬ى( راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜـﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ أم ＇ﺨﻪ أﻣﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻟـﻪ زﻳﺆ ＇ﺨﻪ زﻳﺆاﻧﻚ‪ ،‬ﻟــﻪ ﻣـﺦ ＇ﺨـﻪ ﻣﺨﻮﻛـﻪ – ﻟــﻪ ﻟﻮﻳـﺪ‬
‫＇ﺨﻪ ﻟﻮﻳﺪﻳ‪.＃‬‬
‫‪ -2‬ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﺣﺮوﻓﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻢ ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﺣﺮوف ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻛﻠﻤـ‪ ３‬او ﻻﺣﻘـ‪３‬‬
‫ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬د اّﻫﻨ‪ ，‬ﺑﺮاﺑﺮوﻟﻮ او ﻣﻮزون واﻟﻲ د ﭘﺎره زﻳﺎﺗﻴـﺈي‪ .‬ﻟﻜـﻪ‪)) :‬س(( ﭼـﻰ‬
‫ﭘﻪ )ﺧﭙﺴﻜﻪ( ﻛ‪＋‬ﻰ د ))ﺧﭙﻪ او ﻛﻪ(( ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬زﻳﺎت ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻛﻠﻪ د ﺻﻮﺗﻲ ﺿﺮورت او د ﻛﻠﻤ‪ ３‬د اّﻫـﻨ‪ ，‬ﺑﺮاﺑﺮوﻟـﻮ دﭘـﺎره اﻣـﺪادي‬
‫ﺗﻮري )ا‪ ،‬و‪ ،‬ى‪ ،‬ﻫﮓ( او ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮر ﺣﺮوف ﻏﻮر‪＄‬ﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭼﺎؤه ＇ﺨﻪ ﭼﺆﺗﻮن‪ ،‬ﻟﻪ زوؤ ＇ﺨﻪ زؤ＊ﺖ‪ ،‬ﻟﻪ ﺷ‪＇ ３／‬ﺨﻪ ﺷ‪／‬ﻠﻦ‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﻟ‪５‬ﻮﻧﻲ ＇ﺨﻪ ﻟﻴﻮﻧﺘﻴﺎ ‪ ،‬ﻟﻪ ‪－‬ﻮرم ＇ﺨﻪ ‪－‬ﻮروان )‪ (1‬او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې د اوﻟ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬اّﺧﺮ ﺣﺮف او د ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﻟﻮﻣـﺆى ﺣـﺮف ﺳـﺮه ﻳـﻮ‬
‫وي ﻧﻮ ﻳﻮ ‪＄‬ﻨ‪ ３‬ﺣﺬﻓﻴﺈي‪.‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻟﻪ ！ﻮﭘﻚ ＇ﺨﻪ ！ﻮﭘﻜﻰ– ﻟﻪ ＊ﺎﻧﻚ ＇ﺨﻪ ＊ﺎﻧﻜﻰ‬
‫‪ -5‬ﻛﻠﻪ ﻳـﻮ اﻣـﺪادي ﺣـﺮف ﭘـﻪ ﺑـﻞ ﺑﺎﻧـﺪې ﺑـﺪﻟﻴﺈي ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﻟـﻪ ﻣﻨ‪／‬ـﻲ ＇ﺨـﻪ‬
‫ﻣﻨ‪／‬ﻮ！ﻰ‪ ،‬ﻟـﻪ ﭘﻮزې ＇ﺨﻪ ﭘﻴﺰوان ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اول‪ .‬ﻣﺜـﺎل ﻛ‪＋‬ـ‪) ３‬ى( ﭘـﻪ )و( او ﭘـﻪ‬
‫دوﻫﻢ ﻛ‪＋‬ﻰ )و( ﭘﻪ )ى( ﺑﺪل ﺷﻮى دى‪ .‬ﻏـﺮض دادى ﭼـ‪ ３‬اﻣـﺪادي او ‪＄‬ﻴﻨـﻰ‬

‫)‪ (1‬ﭘﻪ دى ﻣﺜﺎل ﻛ‪) ３＋‬م( ﺣﺬف ﺷﻮى دى‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﭘﻪ دې ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻻ ﺣﻘﻪ )ﻛﻰ( دى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪50‬‬
‫ﻧﻮر ﺗﻮري د ﺗﻠﻔﻆ درواﻧﺔ او اّﻫﻨ‪ ，‬ﺑﺮاﺑﺮوﻟـﻮ د ﭘـﺎره ﻫـﺮ أول ﺗﻐﻴـﺮ ﻗﺒﻠـﻮي‬
‫او دا ﺗﻐﻴﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻗﻴﺎس او اﺳﺎس ‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻫﺮ ﻛﻠـﻪ ﭼـ‪ ３‬اﺻـﻮات ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬اﻛﺜـﺮ ﻳﻮﺳـﻴﻼﺑﻲ وي‪ ،‬ﻧـﻮ ﻛﻠـﻪ‬
‫دﻏﻪ اﺻﻮات د ﻳﻮ ﻧﻮم د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره ﭘﻪ ﻣﻜﺮر ﺻﻮرت ﻫﻢ اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭼ‪２‬ﭽ‪２‬ﻪ – ！ﻜ＂ﻜﻰ – ﻛﻮؤ ﻛﻮؤة )ﻓﺎﺧﺘﻪ(‬
‫‪ -7‬د ﻻﺣﻘﻮ ＇ﺨﻪ ﻟﻮﻣﺆى ﺣﺮف اﻛﺜﺮ ﻣﻔﺘﻮح وي او ﻛﻠـﻪ ﭘـﻪ ﻳـﻮ ﻧـﻴﻢ ﻣﺜـﺎل‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﺳﺎﻛﻦ ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮرﻛﻰ ) دوده اّﺗﺶ(‬
‫‪ -8‬د ﺣﺮﻛﺎﺗﻮ ﺗﻐﻴﺮ او ﺑﺪﻟﻮن دا رﻧ‪ ，‬د ﻳـﻮ ﺣـﺮف ﺳـﺎﻛﻨﻴﺪل ﻳـﺎ ﻣﺘﺤـﺮك‬
‫ﻛ‪５‬ﺪل دا ！ﻮل د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛ‪ ３＋‬د ﺻﻮﺗﻲ ﺿﺮورت ﻟﻪ ﻣﺨﻪ‬
‫ﭘ‪５＋５‬ــﺪوﻧﻜﻰ دى‪ .‬ﭘــﻪ دې ﺑــﺎره ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻛــﻮم ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﻗــﺎﻧﻮن ﻧــﺸﺘﻪ ﺧــﻮ د‬
‫ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د اّﻫﻨ‪ ，‬ﺳﻤﻮن او دوﻳﻨﺎ اّﺳﺎﻧﺔ ﺗﻪ ﻛﺘﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻫﺮ ＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮه‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ او وﻳﻨﺎ ﻛ‪ ３＋‬ﺳﻤﻪ راﺗﻠـﻪ‪ ،‬ﻫﻐـﻪ أول ﭘﻜ‪＋‬ـ‪＄ ３‬ﻴﻨـﻲ ﺣﺮﻛﺘﻮﻧـﻪ‬
‫ﻫﻢ وؤاﻧﺪې وروﺳﺘﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -9‬دا ﻗﺎﻋﺪې د ﺳﺎﺑﻘﻮ دراوؤﻟﻮ او ﺗﺮاﻛﻴﺒﻮ ﺟﻮؤوﻟﻮ ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻫـﻢ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻘﻴﺈي‪.‬‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﺟﻮؤوﻧﻪ‬

‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺟﻮؤوﻧ‪ ３‬ﺑﺤﺚ ﭘـﺮدوو ﺑﺮﺧـﻮ و‪４‬ـﺸﻞ ﻛﻴـﺈي‪ ،‬ﻟﻮﻣـﺆة‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪51‬‬
 ‫ﻟﻮﻣﺆى ﺑﺮﺧﻪ – اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ‬
‫＇ــــﻮﻣﺮه ﭼــــ‪ ３‬ﻣﻌﻠﻮﻣــــﻪ ده ﭘــــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــــﻮ ﻛ‪＋‬ــــ‪ ３‬د ﻛﻠﻤــــﺎﺗﻮ د اﺷــــﺘﻘﺎق او‬
‫راوﻳﺴﺘﻨ‪ ３‬د ﭘﺎره دوه ﺻﻮرﺗﻪ دي‪:‬‬
‫ﻳﻮ ﺻﻮرت دا دى ﭼ‪ ３‬ﺑ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ او ﻣـﻨﻈﻢ ﺻـﻮرت ＇ﺨـﻪ د اﻣـﺪادي‬
‫ﺗﻮرو ﭘﻪ ﻛﻤﻮﻟﻮ‪ ،‬زﻳﺎﺗﻮﻟﻮ ‪ ،‬ﺑﺪﻟﻮﻟﻮ او داﺳـ‪ ３‬ﺑـﻞ ﺗﻐﻴـﺮ ﻻس ﺗـﻪ را‪＄‬ـﻲ او ﺑـﻞ‬
‫ﺻــﻮرت دا دى ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻣــﻨﻈﻢ او ﻗــﺎﻧﻮﻧﻲ أول د ))ﭘــﺴﻴﻨﻪ ﺗــﻮرو(( ﭘــﻪ ﻟ‪／‬ﻮﻟــﻮ‬
‫ﺳﺮه ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬ﭘﻪ اول ﺻﻮرت ﻛ‪ ３＋‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ اﺻﻞ او رﻳ‪＋‬ـﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣـﻮل ＇ـﻪ‬
‫ﻗﺪر ﻣﺸﻜﻞ او زﻳﺎت ﻟ＂ﻮن او ＇‪５‬ﺆﻧﻪ ﻏﻮاؤي‪ ،‬دﻏـﻪ ﺷـﺎن د اﺷـﺘﻘﺎق د ﻳـﻮې‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ او ﻗﻴﺎﺳﻲ ﻻرې ﭘﻴﺪا ﻛﻮل ﻫﻢ ﭘﻜ‪－ ３＋‬ﺮان دي ﻣ‪／‬ـﺮ ﭘـﻪ دوﻫـﻢ ﻗـﺴﻢ‬
‫ﻛ‪＋‬ﻰ دا دواؤه ﻛﺎره اّﺳﺎن دي‪ .‬ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ اول ﻗﺴﻢ ﺗﻪ ﺳﻤﺎﻋﻲ او دوﻫـﻢ ﻗـﺴﻢ‬
‫ﺗﻪ ﻗﻴﺎﺳـﻲ واﻳـﻮ‪ ،‬ﺑﻠـﻪ دا ﺧﺒـﺮه ده ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ اول ﻗـﺴﻢ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﺧـﺎﻟﻲ د ﻛﻠﻤـﺎﺗﻮ‬
‫ارﺗﺒﺎط او ﻧﺰدﻳﻮاﻟﻰ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي او ﭘﻪ دوﻫﻢ ﺻﻮرت ﻛ‪ ３＋‬ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ دې ＇ﺨـﻪ‬
‫د ﻧﻮﻳﻮ ﻛﻠﻤﻮ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره ﻫـﻢ ﻳـﻮه ﻻره ﻣـﻨ‪ ＃‬ﺗـﻪ را‪＄‬ـﻲ‪ .‬دا ﻗـﺴﻢ زﻣـﺎ ﭘـﻪ‬
‫ﺧﻴﺎل أ‪４‬ﺮ ﺿﺮور دى‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې واﺳـﻄﻪ د اّﻳﻨـﺪه اﺷـﺘﻘﺎﻗﺎﺗﻮ او ﻧﻮﻳـﻮ‬
‫اﻟﻔﺎﻇﻮ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره ﻳﻮه ﻻر ﻣﻌﻠﻮﻣ‪５‬ﺪى او ﻳﻮ اﺳﺎس ﻛ‪＋５‬ﻮدى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ دې ﻛﺘﺎب ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮازې دوﻫﻢ ﻗﺴﻢ اﺷﺘﻘﺎق ﺑﻴـﺎﻧﻮو‬
‫او ﻏــﻮاؤو ﭼـــ‪ ３‬د ﻛﻠﻤــﺎﺗﻮ ﺻـــﺮﻓﻲ ﺗﺤـــﻮﻻت او ﺗﺒــﺪﻻت ﺑﻴـــﺎن او د ﻛﻠﻤـــﻮ د‬
‫اﺷﺘﻘﺎق او اﺧﺴﺘﻨ‪ ３‬ﻗﻴﺎﺳﻲ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ و＊ﻴﻮ‪ .‬ﻻﻛﻦ ؤوﻣﺒﻰ ﺗﺮ دې ﭘﻜـﺎر دي‬
‫ﭼــ‪ ３‬د اول ﻗــﺴﻢ اﺷــﺘﻘﺎق ﻳــﻮ ＇ــﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧــﻪ ﻫــﻢ د ﻧﻤــﻮﻧ‪ ３‬ﭘــﻪ أول و＊ــﻮدل‬
‫ﺷﻲ‪.‬ﻣﺜﻼً‪:‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪52‬‬
‫‪ -1‬ﺟــﻞ ‪ -‬ﺟﺎﻟــﻪ ‪ -‬ﺟــﺎل ‪ -‬ﺟــﻮل ‪ -‬ﺟﻮﻟــﺔ ‪ -‬ﺟــﻮال‪) -‬ﭘــﻪ دې ﻛﻠﻤــﻮ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬د ﻣﺤﺪود ‪＄‬ﺎى ﻣﻌﻨﺎ ﺷﺮﻳﻜﻪ ده(‪.‬‬
‫‪！ -2‬ﻞ )دﻟﺮ‪－‬ﻮ(‪５！ -‬ﻞ‪５！ -‬ﻠﻪ‪！ -‬ﻮل‪！ -‬ﻮﻟﻰ )ﭘـﻪ دې ﻛﻠﻤـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ‪－‬ـ‪ ０‬واﻟـﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﭘﺮﺗﻪ ده(‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻞ )د اوﺑﻮ وﻳﺦ(‪ ،‬ﺗﻠﻰ= ﺗﺎﻟﻪ )د ﭘ‪ – (３＋‬ﺗﺎﻟﻰ )ﺧﺎورﻳﻦ اوار ﻟﻮ＊ﻰ(‬
‫‪＂－ - ＀－ -4‬ﻪ ‪－ -‬ﻴ＂ﻰ ‪－ -‬ﺎ！ﻰ‪.‬‬
‫‪ -5‬ورور ‪ -‬وراره ‪ -‬ور‪４‬ـــﺮه ‪ -‬وراره )ﻫﻐـــﻪ ＊‪％‬ـــﻪ ﭼـــ‪ ３‬ورورﻳـــ‪ ３‬ﻣـــﺆوي(‬
‫ورﻧﺪار‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻏﻮإ – ﻏﺈ – ﻏ‪５‬ﺈ )اّﻏﻮش( ﻏﻮإ د ﻏﺈ د ﭘﺎره ﻟﻜﻪ ﻏ‪５‬ﺈده(‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻣﻴﻦ ‪ -‬ﻣﻴﻨﻪ ‪ -‬ﻣ‪５‬ﻨﻪ )‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣ‪５‬ﻨ‪ ３‬ﺳﺮه ﺳﺆى ﻣﻴﻨﻪ ﻟﺮي(‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻛﻬﻮل – ﻛﻮل – ﻛﻠﻰ – ﻛﻼ‬
‫‪ -9‬رﺷﺘﻴﻦ – رﺷﺘﻴﺎ‪ ،‬ﻧﻮى – ﻧﺎوې‪ ،‬ﺗﻮل – ﺗـﺎل‪ ،‬ﻧـﻞ – ﻧﻠـﻰ )ﻧـﺮة ﻣﻐـﺰن‬
‫ﻫﺄوﻛﻰ(‪ ،‬ﻛـﻮټ – ﻛﻮ！ـﻪ او داﺳـ‪ ３‬ﻧـﻮر‪ .‬ﭘـﻪ دې ﭘﻮرﺗـﻪ ！ﻮﻟـﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ د‬
‫ﻟﻔﻈﻲ او ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻟﻪ ﻛﺒﻠﻪ د اﺷﺘﻘﺎق ارﺗﺒﺎط ﻣﻮﺟﻮد دى او ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻳ‪ ３‬اﺻﻞ ﻫﻢ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي ﻟﻜﻪ ) ورور( ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻧﻮرې ﻛﻠﻤـ‪３‬‬
‫ﺗــﺮې راوﺗﻠــ‪ ３‬دي‪ .‬ﻣ‪／‬ــﺮ ﺧﺒــﺮه دا ده ﭼــ‪ ３‬دﻏــﻪ اﺷــﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ ﻛــﻮم ﻣــﻨﻈﻢ او‬
‫ﻗــﺎﻧﻮﻧﻲ ﺻــﻮرت ﻧــﻪ ﻟــﺮي او ﭘــﻪ ‪＄‬ﻴﻨــﻮ ﻣﺜــﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻳــ‪ ３‬اﺻــﻞ ﻫــﻢ ﻧــﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي؛ ＇ﻮ ﭼ‪ ３‬ﺳﺆى ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮرو اّرﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ اﺻﻞ او رﻳ‪＋‬ﻪ وﻧﻪ‬
‫ﭘﻠ＂ﮕﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪53‬‬
‫د دوﻫﻢ ﻗﺴﻢ ﻳﻌﻨﻰ ﻗﻴﺎﺳﻲ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻏﺎﻟﺒـﺎً‬
‫دا درې ﻗﺴﻤﻪ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺟﻮؤﻳﺈي‪:‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ‬ ‫‪.3‬‬
‫دا ﻫﺮ ﻳﻮ ﻗﺴﻢ د اﺷﺘﻘﺎق ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻮري او ﺻـﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟـﺮي ﭼـ‪ ３‬دادى‬
‫ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪:‬‬

‫د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ اﺷﺘﻘﺎق او ﺟﻮؤوﻧﻪ‬

‫ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﭘﻪ اﺷﺘﻘﺎق او ﺟﻮؤوﻧﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻻ ﺣﻘـ‪ ３‬زﻳـﺎت ﺗـﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﻟﺮي او د ﻫﻐﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺑ‪５‬ﻞ ﺑ‪５‬ﻞ أول ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠـﻪ ﻏـﻮاؤو‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ او ﺟﻮؤوﻧﻪ د ﻻﺣﻘﻮ ﺗﺮ ﻋﻨﻮان ﻻﻧﺪې ﺑﻴﺎن ﻛﺆو‪.‬‬

‫ﻓﺎﻋﻠﻲ او ﻧﺴﺒﺘﻲ ﻻ ﺣﻘ‪) ３‬ﭘﺴﻴﻨﻪ(‬

‫ﻫــﺮ ﻛﻠــﻪ ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــﻰ ‪＄‬ﻴﻨــﻰ ﻻﺣﻘــ‪ ３‬د ﻧــﺴﺒﺘﻲ او ﻓــﺎﻋﻠﻲ ﻣﻌﻨــﺎ‬
‫‪－‬ﺎﻧﻮ د ﭘﺎره ﭘﻪ ﺷﺮﻳﻚ أول ﻫﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ دﻏـﻪ ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﺗـﺮ ﻳـﻮه‬
‫ﻋﻨﻮان ﻻﻧﺪې ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول ＊ﻮول ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫‪) -1‬ﻛﻪ( دا ﻳﻮه ﻓﺎﻋﻠﻲ او ﻧﺴﺒﺘﻲ ﻋﻼﻣﻪ ده ﭘﻪ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻢ ﻣﺘﺤﺮك‬

‫‪ ‬‬
‫‪54‬‬
‫ﻛﺎف د ﻓﺎﻋﻠﻴـﺖ د ﭘـﺎره دى ﻟﻜـﻪ‪) :‬اّﺳـﺘﻚ = ﻣﻘـﺮ– واﭼـﻚ = ﻣـﺘﻜﻠﻢ()‪ (1‬ﻧـﻮ دا‬
‫دﭘ‪＋‬ﺘﻮ )ﻛﻪ( ﻫﻢ ﻫﺎﻏﻪ د ﺳﺎﻧـﺴﻜﺮﻳﺖ ﻣﺘﺤـﺮك ﻛـﺎف دى ﭼـ‪ ３‬زور ﻳـ‪ ３‬اوس‬
‫ﭘﻪ )ﻫﮓ( ﻟﻴﻜﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬د دې ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳـﻄﻪ د ﻧﻮﻣـﻮد ﺟﻮؤوﻟـﻮ ﺻـﻮرﺗﻮﻧﻪ دا‬
‫دي‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬د ﺑﺴﻴﻄﻮ اﺻﻮاﺗﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ او ﻓﺎﻋﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻛﻮؤك ＇ﺨﻪ ﻛﻮؤﻛﻪ ﭼﺮ‪－‬ﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﭼﻮغ ＇ﺨﻪ ﭼﻮﻏﻜﻪ‬
‫ﻟﻪ ！ﻴﻮ ＇ﺨﻪ ！ﻴﻮ！ﻴﻮ ﻛﻪ‬ ‫ﻟﻪ ！ﻴﻎ ＇ﺨﻪ ！ﻴﻐﻜﻪ‬
‫)ﻳﻮه ﻣﺮﻏﺔ ده(‬
‫ﻟﻪ ﻏﺆك ＇ﺨﻪ ﻏﺆﻛﻪ )ﻣﺸﻚ(‬
‫ب ‪ -:‬د ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې)‪ (2‬ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ او ﻓﺎﻋﻠﻲ ﻣﻌﻨـﺎ ﺗـﺮې ﻣﻌﻠﻮﻣﻴـﺈي‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮ‪５＄‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺧﺰدﻛﻪ )ﺣﺸﺮه(‬ ‫ﻟﻪ ＇ﺮﺧ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ＇ﺮﺧﻜﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮت ﺧﻮؤل ＇ﺨﻪ ﺗﻮت ﺧﻮرﻛﻪ‬ ‫ﻟﻪ اﻟﻮﺗﻞ ＇ﺨﻪ اﻟﻮﺗﻜﻪ‬
‫)ﻳﻮه ﻣﺮﻏﺔ ده(‬
‫ج ‪ -:‬دا ﺳﻢ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ او د ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻧﻞ ＇ﺨﻪ ﻧﻠﻜﻪ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺦ ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻮﻛﻪ )ﻣﻨﻘﺎر(‬
‫د ‪ -:‬د ﺻــﻔﺖ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻧــﺴﺒﺘﻲ او ﻓــﺎﻋﻠﻲ ﻣﻌﻨــﺎ ‪－‬ــﺎﻧﻮ د ﭘــﺎره راوؤل‬
‫ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫)‪ (1‬ﻓﺮﻫﻨ‪ ，‬ﻧﻈﺎم‬

‫)‪ (2‬ﻓﻌﻠﻰ ﻣﺎده دﻣﺼﺪر ﻫﻐ‪ ３‬ﺣﺼ‪ ３‬ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺼﺪر د ﻻم او ﻳﺎ د ﻣﺼﺪري ﻋﻼﻣﻮ‬
‫ﻟﻪ ﺣﺬف ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﺎﺗﻪ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪55‬‬
 ‫زﻳﺆﻛﻪ )ﻳﻮه ﻣﺮﻏﺔ ده(‬ ‫ﻟﻪ زﻳﺆ ＇ﺨﻪ‬
‫ﺧﭙﺴﻜﻪ )ﻛﺎﺑﻮس( –‬ ‫ﻟﻪ ﺧﭙﻪ ＇ﺨﻪ‬
‫ﻟ＂ﻜﻪ = ﻛﻮرﻣﺎر )‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى ﻟ＂ﻪ ﭘﺮﺗﻪ وي(‪.‬‬ ‫＇ﺨﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻟ＀‬
‫‪＄‬ﻮاﻧﻜﻪ )داﻧﻪ(‬ ‫ﻟﻪ ‪＄‬ﻮان ＇ﺨﻪ‬
‫‪－‬ﺮﻣﻜﻪ )‪－‬ﺮم داﻧﻪ(‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮم ＇ﺨﻪ‬
‫‪) -2‬ك( ﺳــﺎﻛﻦ ﻛــﺎف ﻫــﻢ د ﻧــﺴﺒﺖ او ﻓﺎﻋﻠﻴــﺖ ﭘــﻪ ﻣﻌﻨــﺎ اﺳــﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي او د‬
‫ﺻﻮت‪ ،‬ﻧﻮم‪ ،‬ﺻﻔﺖ او ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺳﺘﺮ‪＇ ３－‬ﺨﻪ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻚ‬ ‫ﻟﻪ ﭼ‪＇ ０‬ﺨﻪ ﭼ‪２‬ﭽ‪２‬ﻚ )اّﻟﻪ(‬
‫ﻟﻪ زﻣﺮي ＇ﺨﻪ زﻣﺮك‬ ‫ﻟﻪ ﺷﻮﻧﺄ ＇ﺨﻪ ﺷﻮﻧﺄك‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮرك‬ ‫ﻟﻪ ﺷﭙ‪５‬ﻠﺔ ＇ﺨﻪ ﺷﭙ‪５‬ﻠﻚ‬
‫ﻟﻪ ﻣﻮ！ﻰ ＇ﺨﻪ ﻣﻮ！ﻚ‬
‫ج‬

‫ﻟﻪ ﻧﻴﻢ ＇ﺨﻪ ﻧﻴﻤﻚ )ﻏﺮان(‬

‫ﻟﻪ ﭼﻮرﻟ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭼﻮرﻟﻚ )‪－‬ﺮدش(‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ ＇ﭗ ＇ﺨﻪ ＇ﭙﻚ‬
‫‪) -3‬ﻛـــﻰ( د ﻧـــﺴﺒﺖ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻠﻴـــﺖ‪ ،‬ﺗـــﺼﻐﻴﺮ ﭘـــﻪ ﻣﻌﻨـــﺎو را‪＄‬ـــﻲ او دا وروﺳـــﺘﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭼﺠﻪ ＇ﺨﻪ ﭼﺠﻜﻰ‬ ‫ﻟﻪ ازﻏﻲ ＇ﻪ ازﻏﻜﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺮچ ＇ﺨﻪ ﻣﺮﭼﻜﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻴﺎز ＇ﺨﻪ ﭘﻴﺎزﻛﻰ‬

‫)‪ (1‬د ＇ﻠﻮرو ‪－‬ﻮﺗﻮ اﻧﺪازې ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﺧﻠﻚ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻏﻠﻄﻪ ＇ﭙﻖ ﺑﻮﻟﻲ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪56‬‬
 ‫ﻟﻪ ﻻس ＇ﺨﻪ ﻻﺳﻜﻰ )دﺳﺘﻪ(‬ ‫ﻟﻪ اور ＇ﺨﻪ اورﻛﻰ‬
‫ﻟﻪ ＇ﻮﺧﻪ ＇ﺨﻪ ＇ﻮﺧﻜﻰ )ﻧﻮﻟﻪْ اﻓﺘﺎوه(‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻴﺦ ＇ﺨﻪ ﺳﻴﺨﻜﻰ‬
‫ب ‪ -:‬د ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﺮﻳﻮ ＇ﺨﻪ ﺗﺮﻳﻮﻛﻰ= ﺗﺮوﻛﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ– ﺗﻮرﻛﻰ )دودهْ اّﺗﺶ(‬
‫ﻟﻪ ﺷﻴﻦ ＇ﺨﻪ ﺷﻴﻨﻜﻰ‬
‫ج ‪ -:‬د ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ＇ﮕ（‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ＇ﺎ＇ﻜﻰ‬
‫ﻟﻪ ﭘﺌﻴﻞ ＇ﺨﻪ ﭘﻴﻮﻛﻰ )ﻣﻮى ﺑﺎف(‬
‫ﻟﻪ ﻣﺴ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻣﺴﻜﻰ‬
‫ﻟﻪ أﻣﺐ ＇ﺨﻪ أوﻣﺒﻜﻰ‬ ‫د ‪ -:‬د ﺻﻮت ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭼﺖ ＇ﺨﻪ ﭼﺘﻜﻰ )ﻗﺮﭼﻪ(‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺮ ＇ﺨﻪ ﭘﺮﭘﺮﻛﻰ‬
‫‪) -4‬ﻛــﺔ( دا ﻧ‪＋‬ﻜــﻪ د )ﻛــﻰ( ﻣﻮﻧــﺚ ﺷــﻜﻞ دى او ﻏﺎﻟﺒ ـﺎً د ﻧــﺴﺒﺖ د ﭘــﺎره د‬
‫ﻧﻮﻣﻮ – ﺻﻔﺎﺗﻮ او اﺻﻮاﺗﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ او ﻧﻮي ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭘﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻧﻴﻢ ＇ﺨﻪ ﻧﻴﻤﻜﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮإ ＇ﺨﻪ ﻏﻮإﻛﺔ‬
‫ﻟﻪ ﭘﻮﺳﺖ ＇ﺨﻪ ﭘﻮﺳﺘﻜﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﺎؤې ＇ﻪ ﻏﺎؤﻛﺔ )ﻗﻄﺎروﻧﻪ(‬
‫ﭘﻮ＇ﻜﺔ )ﻧﺮﻣﻪْ ‪－‬ﻮش(‬
‫ﻟﻪ ﺧﭙﻪ ＇ﺨﻪ ﺧﭙﻜﺔ‬ ‫ﻟﻪ اوښ ＇ﺨﻪ او＊ﻜﺔ‬
‫)‪－‬ﻬﻮاره ﺟﻨﺒﺎن(‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮت ＇ﺨﻪ ﺗﻮﺗﻜﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮﻟﺔ ＇ﺨﻪ ﻟﻮﻟﻜﺔ‬

‫‪ ‬‬
‫‪57‬‬
 ‫)ﭘﺮواﻧﻪْ ‪－‬ﻞ(‬
‫ﻟﻪ ﺑﻮؤ ＇ﺨﻪ ﺑﻮؤ ﺑﻮؤﻛﺔ )ﺣﺒﺎب(‬ ‫ﻟ ـﻪ ﻟﭙــﻰ ＇ﺨــﻪ ﻟﭙــﻪ ﻛــﺔ )ﭼﻤﭽــﻪْ‬
‫اّﺑﺨﻮرى(‬

‫‪) -5‬ى( دا ﻧ‪＋‬ﻜﻪ د ﻧﺴﺒﺖ او ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ ﭘﻪ ﻣﻌﻨـﺎ د اﺳـﻢ‪ ،‬ﺻـﻔﺖ او ﺻـﻮت ﭘـﻪ‬
‫اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ！ﻮخ ＇ﺨﻪ ！ﻮﺧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﭼﺖ ＇ﺨﻪ ﭼﺘﻰ )ﻗﺮﭼﻪ(‬
‫ﻟﻪ ！ﻴﻎ ＇ﺨﻪ ！ﻴﻐﻰ )ﻣﺮغ ﻣﺮى(‬
‫ﻟﻪ ﭼﻮن ＇ﺨﻪ ﭼﻮ‪１‬ﻰ )ﺑﻠﺒﻞ(‬
‫ﻟﻪ ！ﭗ ＇ﺨﻪ ！ﭙ＂ﭙﻰ )ﻣﻮﺗﺮ ﺳﺎﻳﻜﻞ(‬
‫ﻟﻪ ＇ﭗ ＇ﺨﻪ ＇ﭙ（ﭙﻰ )ﭼﺞ(‬
‫ﻟﻪ أأ ＇ﺨﻪ أأى )د ﺑﻮﺳﻮ ﺧﻮﺳﻰ( ﻟﻪ ﻛﺆ ＇ﺨﻪ ﻛﺆﻛﺆى )ﻳﻮ ﺷﻲ دى ﭼ‪３‬‬
‫د ﺑ‪５‬ﺆة د ﺗﻨﺎب د ﭘﺎﺳﻪ ＇ﺮﺧﻲ(‬
‫ﻟﻪ اؤخ ＇ﺨﻪ اؤﺧﻰ )د ﻏﺮه أأى ﺗﻪ‬
‫‪＄‬ﺎى(‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮإ ＇ﺨﻪ ﻏﻮإى‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﻨﺄ ＇ﺨﻪ ‪－‬ﻨﺄى )ﻛﻤﻴﺲ(‬
‫ﻟﻪ ﺗﺮﻳﺦ ＇ﺨﻪ ﺗﺮﻳﺨﻰ )ﺗﻠﺨﻪ(‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮرى )ﻃﺤﺎل(‬
‫ﻟﻪ زﻳﺆ ＇ﺨﻪ زﻳﺆى )ﻳﺮﻗﺎن(‬
‫ﻟﻪ ﺑﺮ ＇ﺨﻪ ﺑﺮى‬

‫‪) -6‬ة( د )ى( ﻣﻮﻧﺚ ﺷﻜﻞ دى او داﺳـﻢ‪ ،‬ﺻـﻔﺖ‪ ،‬ﺻـﻮت‪ ،‬ﻓﻌﻠـﻲ ﻣـﺎدې ﭘـﻪ‬
‫ﭘﺎى ﻛ‪＋‬ﻰ د ﻧﻮﻣﻮ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ！ﺎل ＇ﺨﻪ ！ﺎﻟﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮإ ＇ﺨﻪ ﻏﻮإة‬

‫ﻟــﻪ ﺗﻴــﺮ ＇ﺨــﻪ ﺗﻴــﺮة )ﻧــﺮى ﻟﻜــﻪ د ﺗﻴــﺮ‬

‫‪ ‬‬
‫‪58‬‬
 ‫ﻧﻴﻎ ﭘ＂ﻰ(‬ ‫ﻟﻪ اوإې ＇ﺨﻪ اوإة‬
‫ﻟﻪ ﻟﻨﺄ ＇ﺨﻪ ﻟﻨﺄة )ﻳﻮأول ﻣـﺎر ﻳـﺎ ﻳـﻮ‬
‫ﻟﻪ ﺑﺎران ＇ﺨﻪ ﺑﺎراﻧﺔ‬
‫أول ﺷﻌﺮ(‬
‫ﻟﻪ ﻛﻮﻧ＂ﻲ ＇ﺨﻪ ﻛﻮﻧ＂ﺔ )د ﻻس ﻟﺮ‪－‬ـﻰ‬
‫ﻟﻪ ！＂ﺮ ＇ﺨﻪ ！＂ﺮة )واﺳﻜ＀(‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺳﺮ ﻳ‪ ３‬ﻛﻮإ وي(‬
‫ﻟﻪ ﺑﻨﺪ ＇ﺨﻪ ﺑﻨـﺪة )د ﻏﻮاﻳـﺎﻧﻮ ﻏـﺎؤې‬
‫ﻟﻪ ﺳﺮ ＇ﺨﻪ ﺳﺮة )ﺳﺮﺧﺎﻧﻪ(‬
‫ﺗﻪ ﻳﻰ اﭼﻮي(‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮﻧﺄ ＇ﺨﻪ ﻏﻮﻧﺄة‬ ‫ﻟﻪ ﻏﺎښ ＇ﺨﻪ ﻏﺎ＊ﺔ= ﺧﺎ＊ﺔ‬
‫ﻟـــﻪ ﺑـــ＀ ＇ﺨـــﻪ ﺑ＂ـــﺔ )د ﺧ‪＋‬ﺘـــﻮ‬
‫ﻟﻪ أﻳﺮ ＇ﺨﻪ أﻳﺮة‬
‫ﭘﺨﻮﻟﻮ(‬
‫ﻟﻪ ژﺑ‪＇ ３‬ﺨﻪ ژﺑﺔ )د ﻛﻮﭼﻨﻴﺎﻧﻮ ﻳﻮ ﻣﺮض دى(‬
‫ﻟﻪ ﺟﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺟﻨ‪／‬ﺔ )‪ ３２－‬وﻧ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺳﺮه ﺟﻨ‪／‬ﻴﺪﻟﻰ وي(‬
‫ﻟﻪ ！ﻚ ＇ﺨﻪ ！ﻜﺔ )ﻫﺪف ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ وﻳﺸﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺗﺮې ！ﻚ ﺧﻴﮋي(‬

‫‪) -7‬ﺟﻠﻲ "ه"( د ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ د ﻳﻮ اﺳـﻢ‪ ،‬ﺻـﻔﺖ‪ ،‬ﺻـﻮت‪ ،‬او ﻓﻌﻠـﻲ ﻣـﺎدې‬
‫ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ او ﻧﻮر ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻛﺎغ ＇ﺨﻪ ﻛﺎﻏﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺑﻮر= ﭘﻮر ＇ﺨﻪ ﺑﻮره )ﺑﭽﻪ ﻣﺮده(‬
‫ﻟﻪ ！ﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ！ﺎﻧ‪／‬ﻪ )‪－‬ﺎدى(‬ ‫ﻟﻪ ！ﺎپ ＇ﺨﻪ ！ﺎﭘﻪ )ﻣﻬﺮ(‬
‫ﻟﻪ ﭼﭗ ＇ﺨﻪ ﭼﭙﻪ )ﺑﻮﺳﻪ(‬ ‫ﻟﻪ ورور ＇ﺨﻪ ور‪４‬ﺮه‬
‫ﻟﻪ ！ﻚ ＇ﺨﻪ ！ﻜﻪ )اّﻓﺖ(‬ ‫ﻟﻪ ﭼﺎپ ＇ﺨﻪ ﭼﺎﭘﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺗﺆك ＇ﺨﻪ ﺗﺆﻛﻪ )روﻏﻦ داغ(‬ ‫ﻟﻪ ！‪５‬ﻞ ＇ﺨﻪ ！‪５‬ﻠﻪ‬

‫‪ ‬‬
‫‪59‬‬
 ‫ﻟﻪ ژغ ＇ﺨﻪ ژﻏﮋﻏﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻮك ＇ﺨﻪ ﻧﻮﻛﻪ‬
‫ﻟﻪ ﭘﺆك ＇ﺨﻪ ﭘﺆﻛﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺑ‪５‬ﻞ ＇ﺨﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻪ )ﺧﺸﻜﻪ ﺑﻴﻦ ﺑﺤﺮ(‬
‫)د ﻣﺮﻏﻴﻮ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﻳﻮه اّﻟﻪ ده‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮؤل ＇ﺨﻪ ﺧﻮؤه‬ ‫ﻟﻪ ﭘ‪５‬ﺆ ＇ﺨﻪ ﭘ‪５‬ﺆه )زواﻟﻪ(‬
‫)ﺷﺮﻳﻨﻰ ﺧﻮرى(‬
‫ﻟﻪ ＇ﺮﺧ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ＇ﺮﺧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻳﻚ ＇ﺨﻪ ﻳﻜﻪ )ﺑ‪／‬ﺔ(‬
‫ﻟﻪ ﻣﺮوؤل ＇ﺨﻪ ﻣﺮوؤه )د ！ﻮﭘﻚ د ﭘﺎﻛﻮﻟﻮ ﻣﺰى(‬
‫ﻟﻪ ﺑﻮﻟﻞ ＇ﺨﻪ ﺑﻮﻟﮕﻠﻪ )ﻗﺼﻴﺪه(‬
‫ﻟﻪ و‪４‬ﺸﻞ ＇ﺨﻪ و‪４‬ﺸﻠﻪ )ﻳﻮ ﻗﺴﻢ ﭘﺮاﺗﻪ(‬
‫ﻟﻪ ﺗﻠﻞ ＇ﺨﻪ ﺗﻠﻪ )ﺗﺮازو(‬
‫ﻟﻪ وﻳﻨ‪％‬ﻞ ＇ﺨﻪ وﻳﻨ‪％‬ﻪ )ﻛﻨﻴﺰ(‬
‫ﻟﻪ ﻛﻨ‪％‬ﻞ ＇ﺨﻪ ﻛﻨ‪％‬ﻠﻪ )دﺷﻨﺎم(‬
‫‪) -8‬ﻟﻪ( دا ﺗﻮرى ﻫﻢ ﭘﻪ ﻧـﺴﺒﺘﻲ ﻣﻌﻨـﺎ ﺳـﺮه د اﺳـﻢ‪ ،‬ﺻـﻔﺖ‪ ،‬ﺻـﻮت او ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫ﻣﺎدې ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺄ ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺄﻟﻪ )ﻧﺎن ﻣﺨﻠﻮط(‬ ‫ﻟﻪ زﻧ‪＇ ，‬ﺨﻪ زﻧ‪／‬ﻮﻟﻪ )ﺟﺮس(‬
‫ﻟﻪ ！ﻮخ ＇ﺨﻪ ！ﻮﺧﻠﻪ )ﺳﻴﺎه ﺳﺮﻓﻪ(‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮد ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺮدﻟﻪ‬
‫ﻟﻪ ر‪４‬ﺈد‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ر‪４‬ﺈدﻟﻪ )زﻟﺰﻟﻪ(‬ ‫ﻟﻪ ＊ﺎخ ＇ﺨﻪ ＊ﺎﺧﻠﻪ‬
‫ﻟﻪ ＇ﺮﻳﺪل ＇ﺨﻪ ＇‪５‬ﺮﻟﻪ )ﺑﺰﻏﺎﻟـﻪ ﭼـ‪ ３‬د‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺎى ＇ﺨﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ )ﻛﺮهْ ﭘﺎى(‬

‫‪ ‬‬
‫‪60‬‬
 ‫＇ﺮ‪４‬ﺪﻟﻮ وي(‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ وار ＇ﺨﻪ ورﻟﻪ )ﺣﺎﻣﻠﻪ(‬

‫‪) -9‬ﻟﻰ‪ ،‬ﻟﺔ( دا ﻧ‪＋‬ﻜﻰ ﻫﻢ د )ﻟﻪ( ﭘـﻪ ﺷـﺎن د ﻧـﻮرو ﻛﻠﻤـﺎﺗﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـﻰ د‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ أب ＇ﺨﻪ أﺑﻠﺔ‬ ‫ﻟﻪ روه ＇ﺨﻪ روﻫﻴﻠﻰ‬
‫ﻟﻪ درب ＇ﺨﻪ درﺑﻠﺔ )ﻳـﻮه ﻟﻮﻳـﻪ ﺳـﺘﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﺧ＂ﻰ ＇ﺨﻪ ﺧ＂ﻮﻟﻰ‬
‫وي او ﻧﺠﻮﻧﻰ ﺗﺮې ﭼﺎرﭼﺎﭘﻴﺮ زاﻧ‪／‬ﻲ(‬
‫ﻟﻪ ＇ﺮ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ＇‪５‬ﺮﻟﻰ )ﺑﺰ ﻏﺎﻟﻪْ ﻧﺮ(‬ ‫ﻟﻪ ！ﻴﻚ ＇ﺨﻪ ！ﻴﻜﻠﻰ‬

‫ﻳﻮازې )ل( ﻫﻢ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮ ﻛ‪ ３＋‬د دﻏـﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ ﻣﻘـﺼﺪ‬ ‫ﻳﺎد ‪－‬ﻴﺮﻧﻪ‪:‬‬
‫د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ＇ﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻞ او ﻟﻪ ！ﻮپ ＇ﺨﻪ ！ﻮﭘﻞ )ﺗﻮدهْ ﺧﺮﻣﻦ(‪.‬‬
‫‪) -10‬وان( د اﻻﺣﻘﻪ ﻛـﻪ ＇ـﻪ ﻫـﻢ اﺻـﻼً د ﺻـﻔﺎﺗﻮ د ﺟﻮؤوﻟـﻮ د ﭘـﺎره ده‪ ،‬ﻣ‪／‬ـﺮ‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﭘﺮې ﺟﻮؤ ﺷﻮي دي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮوې ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺮ‪４‬ﻮان او ﻧﻮر‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻮزې ＇ﺨﻪ ﭘ‪５‬ﺰوان‬
‫‪) -11‬رى‪ ،‬رة( دا ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻮﻣـﺆة ﻣـﺬﻛﺮ او دوﻫﻤـﻪ د ﻣﻮﻧـﺚ د ﭘـﺎره ده‬
‫داﺳــﻢ‪ ،‬ﺻــﻔﺖ او ﺻــﻮت ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻧﻮﻣــﻮ ﺟﻮؤوﻟــﻮ د ﭘــﺎره راﻏﻠــﻰ دي‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ ＇ﻪ ﻗﺪر ﺗﺼﻐﻴﺮي ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ ﭘﻜ‪＋‬ﻰ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟــــﻪ ﭘــــﺖ ＇ﺨــــﻪ ﭘﺘــــﺮة )ﺑــــﺮګ ﻟﻪ ﻛﭽﻪ ＇ﺨـﻪ ﻛﭽـﺮة )ﺧـﺮ ﺑـﻮزهْ ﺳـﺒﺰ‬

‫)‪ (1‬ﻣﻨﺠﻴﻠﻪ ﻫﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻣﻨ‪／‬ﻴﻠﻪ وي او ﻟﻪ )ﻣﻨ‪／‬ﻲ او ﻟﻪ( ＇ﺨﻪ ﺑﻪ ﺟﻮؤه‬
‫ﺷﻮې وي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪61‬‬
 ‫ﺧﻮرد(‬ ‫ﻧﻴﺸﻜﺮ(‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺄ ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺄورى‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﻨﻲ ＇ﺨﻪ ‪－‬ﻨ‪５‬ﺮة‬
‫ﻟـــــﻪ أاﻧـــــ‪＇ ，‬ﺨـــــﻪ داﻧ‪／‬ـــــﻮرة ﻟﻪ ﻛﻮﻧ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﻛﻮﻧ‪／‬ﺮى‬
‫)ﻋﺼﺎى ﺑﻐﻠﻰ(‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮﻧﺄ ＇ﺨﻪ ﻏﻮﻧﺄورى= ﻏﻮﻧﺄارى‬ ‫ﻟﻪ أﻳﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ دﻳﻨ‪／‬ﺮة‬

‫‪) -12‬ره( د دې ﻋﻼﻣ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻫﻢ دا ﻳﻮ ＇ﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺟﻮؤ ﺷـﻮي دي ﻟﻜـﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ！‪＇ ，‬ﺨﻪ ！ﻜـﺮه‪ ،‬ﻟـﻪ أغ ＇ﺨـﻪ أﻏـﺮه‪ ،‬ﻟـﻪ ﭼﻴـﺖ ＇ﺨـﻪ ﭼﻴﺘـﺮه )ﭘﻴـﺰار‬
‫ﻛﻬﻨﻪ(‪ ،‬ﻟﻪ أﻧﺄى ＇ﺨﻪ أﻧﺄوره‪.‬‬
‫‪ ) -13‬اره( دا ﻧ‪＋‬ﻜﻪ د ﻧﻮﻣـﻮ ﺟﻮؤوﻟـﻮ د ﭘـﺎره د ﻧـﻮرو ﻛﻠﻤـﺎﺗﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪62‬‬
 ‫ﻟﻪ اوښ ＇ﺨﻪ او＊ﺎره )‪－‬ﻬﻮاره ﺟﻨﺒﺎن( ﻟﻪ ﻛ＂ﻲ ＇ﺨﻪ ﻛ＂ﺎره‬
‫ﻟـــﻪ ﻧـــﻮك ＇ﺨـــﻪ ﻧﻮﻛـــﺎره )ﭼﻮﻧـــﺪى( )ﻫﻐﻪ ﻣﻴ‪＋‬ﻪ ﭼ‪ ３‬ﻛ＂ﻰ ﻳ‪ ３‬ﻣﺆ ﺷﻲ(‬
‫ﻟﻪ ﻛ＂ﻴﻞ ＇ﺨﻪ ﻛ＂ﺎره )ﻟﻮﻳﻪ ﭼﺎؤه(‬
‫ﻟﻪ ﺳﻜﻮﻧﺄل ＇ﺨﻪ ﺳﻜﻮﻧﺄاره‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻴﻨﺪ)‪＇ (1‬ﺨﻪ ﻫﻴﻨﺪاره )اّﺋﻴﻨﻪ(‬
‫ﻟﻪ ﺷﻮﻛﻮل ＇ﺨﻪ ﺷﻮﻛﺎره‬ ‫ﻟﻪ ！ﻮﻧ‪＇ ３／‬ﺨﻪ ！ﻮﻧ‪／‬ﺎره‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮول ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺮاره )ﺑﺮش اّﻫﻨﻰ اﺳﭗ(‬
‫ﻟﻪ ﭘ＀ ＇ﺨﻪ ﭘ＂ـﺎره )ﻫﻐـﻪ وزه ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻟﻪ ﭼﻮﻧ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﭼﻮﻧ‪／‬ﺎره‬
‫ﭘ‪＋‬ﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻳ‪ ３‬ﺳﭙﻴﻨﻪ ﭘ＂ﻪ وي(‬
‫ﻟﻪ ﺑﻎ ＇ﺨﻪ ﺑﻐﺎره‪.‬‬

‫ﻳﻮازې )ر( ﻫﻢ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨـﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د دﻏـﻪ ﻣﻘـﺼﺪ دﭘـﺎره‬ ‫ﻳﺎد‪－‬ﻴﺮﻧﻪ‪:‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟـــﻪ اﻧـــﺄې ＇ﺨـــﻪ اﻧـــﺄر )ﻣـــﺴﺖ(‪ ،‬ﻟـــﻪ ﺷـــﺨﻮﻧﺪ ＇ﺨـــﻪ ﺳـــﺨﻮﻧﺪر )‪＄‬ﻜـــﻪ ﭼـــ‪３‬‬
‫ﺷﺨﻮﻧﺪوﻫﻲ(‪ ،‬ﻟﻪ وﻧﺪ ＇ﺨﻪ وﻧﺪر )د ﻣﺎل ﺗﺆﻟﻮ ﻟﻮﻳﻪ ﺑﻴﺎﺳﺘﻪ( او ﻣﻤﻜﻦ ﭼـ‪３‬‬
‫ﻛﻨﺄر ﻫﻢ ﻟﻪ ﻛﻨﺄو ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫‪) -14‬ؤه( د دې ﻻ ﺣﻘ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻫﻢ ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي دي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ＇ﻮﻛﺔ ＇ﺨﻪ ＇ﻮﻛﺆه )ﻗﻠﻪْ ﻛﻮه(‬ ‫ﻟﻪ ﭼﭗ ＇ﺨﻪ ﭼﭙﺆه )زوؤ ﭘﻴﺰار(‬
‫ﻟﻪ ﻟﻚ ＇ﺨﻪ ﻟﻜﺆه‬ ‫ﻟﻪ دﻳﻜ‪＇ ３‬ﺨﻪ دﻳﻜﺆه‬

‫)‪ (1‬ﻫﻴﻨﺪ دﻟﺘﻪ د اوﺑﻮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪＋‬ﻰ ﺳﻴﻨﺪ دى‪ )) .‬ﻫﮓ اوس (( ﺳﺮه ﺗﻞ‬
‫ﺑﺪﻟﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪63‬‬
 ‫ﻟﻪ ＇ﭗ ＇ﺨﻪ ＇ﭙ‪５‬ﺆه )ﭼﭙﻼخ(‬ ‫ﻟﻪ ！ﻮك ＇ﺨﻪ ！ﻮﻛﺆه‬
‫ﻟﻪ ﻳﻚ ＇ﺨﻪ ﻳﻜﺆه‬

‫‪) -15‬اؤ( ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟــﻪ ﻟــﺘ‪＇ ３‬ﺨــﻪ ﻟﺘــﺎؤ‬ ‫ﻟﻪ ﺑﻮت ＇ﺨﻪ ﺑﻮﺗﺎؤ )ﺷﻜﻞ(‬
‫)ﭘﺎﻳﻤﺎل(‬
‫ﻟﻪ ﺑﻮس ＇ﺨﻪ ﺑﻮﺳﺎؤه‪.‬‬
‫ﻳﻮازې )ؤ( ﻫﻢ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د دﻏـﻪ ﻣﻘـﺼﺪ د ﭘـﺎره‬ ‫ﻳﺎد‪－‬ﻴﺮﻧﻪ‪:‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮې ده ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻛﻨﺪې ＇ﺨﻪ ﻛﻮﻧﺪؤ )ﺧﻨﺪق(‪ ،‬ﻟﻪ ﻛﻴﻨﺪ ＇ﺨﻪ ﻛﻴﻨﺪؤ )ﻫﺮ ﺷـﻰ ﭼـ‪ ３‬د ﻛﻴﻨـﺪ‬
‫ﻏﻮﻧﺪې أ‪４‬ﺮ زوؤوي(‬
‫‪ ) -16‬ؤى‪ ،‬ؤة( ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ اوﺑﻮ ＇ﺨﻪ اوﺑﺆة )ﺟﺎﻣﻨﻚ(‬ ‫ﻟﻪ وروﺳﺘﻪ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﺎؤى )د ﻣﭽﻰ(‬
‫‪ ) -17‬ﻧﻰ‪ ،‬ﻧﺔ( ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮراﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻛﻮر ＇ﺨﻪ ﻛﻮرﻧﺔ‬
‫ﻟﻪ ﭘ＀ ＇ﺨﻪ ﭘ＀ ﭘ＂ﺎﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ درب ＇ﺨﻪ درب درﺑﺎﻧﺔ‬
‫)ﭘﻪ دې ﻣﺜﺎﻟﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻻﺣﻘ‪ ３‬او ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬اﻟﻒ زﻳﺎت ﺷﻮى دى(‪.‬‬
‫‪) -18‬اﻧﻪ( ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻧﻴﻜﻪ ＇ﺨﻪ ﻧﻴﻜﺎﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻮ！ﻲ ＇ﺨﻪ ﻣﻮ！ﺎﻧﻪ )د ﻳﻮې ﻣﻮ！ﻰ(‬
‫‪) -19‬ﻧــﺪ‪ ،‬ﻧــﺪى( د ﻓﻌﻠــﻲ ﻣــﺎدې ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــﻰ د ﻓﻌﻠــﻲ ﻣﻌﻨــﺎ د ＇ﺮ‪－‬ﻨــﺪوﻟﻮ‬
‫دﭘﺎره را‪＄‬ﻲ او ﻳﻮ ﻧﻮم ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ＇ﺮخ ＇ﺨﻪ ＇ﺮﺧﻨﺪى‬ ‫ﻟﻪ ﺟﺮ)‪＇ (1‬ﺨﻪ ﺟﺮﻧﺪه‬

‫)‪ (1‬ﺟﺮ ﭘﻪ )) زﻧﺪ(( ﻛ‪ ３＋‬دﻣﻴﺪه ﻛﻮﻟﻮ ﻓﻌﻞ ﺗﻪ واﻳﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪64‬‬
 ‫ﻟﻪ ﻟﻮﻳﺈي ＇ﺨﻪ ﻟﻮﺋﻴﺈﻧﺪه )ﺷﻘﻴﻘﻪ(‬ ‫ﻟﻪ رﭘ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ رﭘﻨﺪى‬
‫‪) -20‬ﻣﻪ( دا ﻧ‪＋‬ﻜﻪ د اﺳﻢ او ﺻﻮت ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ او ﻧﻮي ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭘﺮې‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ‪＄‬ﻴﺮې ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﻴﺮﻣﻪ‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﻮﺗ‪＇ ３‬ﺨﻪ ‪－‬ﻮﺗﻤﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺑﻮغ ＇ﺨﻪ ﺑﻮﻏﻤﻪ‬ ‫ﻟﻪ أم ＇ﺨﻪ أﻣﺎﻣﻪ‬
‫دﻏﻪ ﺷﺎن ﻣﻤﻜﻨـﻪ ده ﭼـ‪ ３‬ﭘﻴﺎؤﻣـﻪ )دﻛـ＀ ﻟﻨ‪／‬ـﻪ( ﻟـﻪ ﭘـﺆي‪ ،‬ﭘ‪５‬ـﺆ او ﻛﻮؤﻣـﻪ‬
‫)ﺧﺎﻧﻮاده( ﻟﻪ ﻛﻮر ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﺎى ＇ﺨﻪ ﭘﺎﻳ（ﻪ‪.‬‬ ‫‪＇) -21‬ﻪ‪＇ ،‬ﻨﻰ( ‪ :‬ﻟﻪ ﻏﺮ＇ﺨﻪ ﻏﺮ＇ﻪ‪ ،‬ﻏﺮ＇ﻨﻰ‬
‫‪) -22‬ﺳﻰ( ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﻮﻧ‪＇ ，‬ﺨﻪ ‪－‬ﻮﻧ‪／‬ﻮﺳﻰ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ وﻳﺮ ＇ﺨﻪ وﻳﺮوﺳﻰ )ﻧﺎن ﻣﺮده(‬
‫‪) -23‬وس( ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﻨﺄ ＇ﺨﻪ ﭘﻨﺄوس )ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻨﺄﺷﻰ(‬ ‫ﻟﻪ ！ﭗ )ﺻﻮت( ＇ﺨﻪ ！ﭙﻮس‬
‫ﭘﻪ ﻛﻨﺄاس او أاﻧﺄس ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ )س( د ﻧﺴﺒﺖ د ﭘﺎره ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﻼر ＇ﺨﻪ ﭘﻼر ‪－‬ﻨﺔ‪.‬‬ ‫‪－) -24‬ﻨﺔ(‪ :‬ﻟﻪ ﺧﺴﺮ ＇ﺨﻪ ﺧﺴﺮ ‪－‬ﻨﺔ‬
‫‪－) -25‬ﻪ(‪ :‬ﻟﻪ درون ＇ﺨﻪ درﻧ‪／‬ﻪ )ﻻش ﻣﺮده(‪.‬‬
‫‪) -26‬ﻧﺪار(‪ :‬ﻟﻪ ورور ＇ﺨﻪ ورﻧﺪار‬
‫ﻟﻪ ﺗﺮه ＇ﺨﻪ ﺗﺮﻳﻨﺪار‪ -‬ﺗﻨﺪار )زن ﻛﺎﻛﺎ(‪.‬‬
‫ﻟﻪ زاﻧ‪／‬ﻞ ＇ﺨﻪ زاﻧ‪／‬ﻮ‪.‬‬ ‫‪) -27‬و(‪ :‬ﻟﻪْ ﻣﺮګ ＇ﺨﻪ ﻣﺮ‪－‬ﻮ‬
‫‪) -28‬وى( ‪ :‬ﻟﻪ ＇ﺮ＇ﺨﻪ ＇ﺎروى )ﭼﺎرﭘﺎ(‪.‬‬
‫‪) -29‬وﻧﻜﻰ‪ ،‬وﻧﻰ( دا دواؤه ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﻛﻪ ＇ـﻪ ﻫـﻢ د ﻓﻌﻠـﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ ﻻﺣﻘـ‪ ３‬دي‪،‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﭘﺮې ﺟﻮؤ ﺷﻮي دي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮﻟﻮل ＇ﺨﻪ ﻏﻮﻟﻮوﻧﻜﻰ )ﻳﻮه داﻧﻪ ده ﭼ‪ ３‬د ﺳﺘﺮ‪ ３－‬د ﭘﺎﺳﻪ راﺧﻴﮋي(‬

‫‪ ‬‬
‫‪65‬‬
 ‫ﻟﻪ ﺳﭙ‪５‬ﺮه ＇ﺨﻪ ﺳﭙ‪５‬ﺮووﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺎد ＇ﺨﻪ ﺑﺎدوﻧﻰ )زﻛﺎم(‪،‬‬
‫)وچ اوؤه ﭼ‪ ３‬ﭘ‪５‬ﺆه ﭘﻜ‪＋‬ﻰ ﺟﻮؤوي(‪.‬‬
‫‪) -30‬ﻳﻰ ( ﻟﻪ ﺧﻮر ＇ﺨﻪ ﺧﻮر ﻳﻰ‪.‬‬
‫‪) -31‬ﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻳﻨ‪／‬ﻪ( ﻟﻪ ﺧﻮر ＇ﺨﻪ ﺧﻮرﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺧﻮرﻳﻨ‪／‬ﻪ )ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮاﻧﺪه(‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﻣﻮر ＇ﺨﻪ ﻣﻮرﻳﻨﻪ‪.‬‬
‫‪) -32‬اﻧ‪／‬ﻪ( د اﻋﻼﻣﻪ د دې‪ ،‬وروﺳﺘﻪ ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ راﻏﻠ‪ ３‬ده‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ د‬
‫ﻟﻐــﺖ ﻧﻮﻋﻴ ـﺖ ﻳــ‪ ３‬ﻧــﻪ دى ﺑــﺪل ﻛــﺆى‪ ،‬ﺧــﺎﻟﻲ ﭘــﻪ ﻣﻌﻨــﺎ ﻛ‪＋‬ــﻰ ﻳــ‪＇ ３‬ــﻪ ﻗــﺪر‬
‫زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ راوﺳﺘﻰ دى ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ رﻳ‪＋‬ﮕ‪＇ ３‬ﺨﻪ رﻳ‪＋‬ﺎﻧ‪／‬ﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﺆة ＇ﺨﻪ ﻏﺆاﻧ‪／‬ﻪ‬
‫ﻟﻪ ﭼﻴﺮؤې ＇ﺨﻪ ﭼﻴﺮؤاﻧ‪／‬ﻪ‬ ‫ﻟﻪ ‪＄‬ﻴﻠﺔ ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﻴﻼﻧ‪／‬ﻪ‬
‫ﭘﻪ دې ！ﻮﻟﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻧﺴﺒﺖ اﺻﻞ ﺗﻪ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ او ﻟﻮى واﻟﻰ ﻣﻠﺤﻮظ‬
‫دى‪.‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﻛﻠﻪ ﻳﻮه ﻋﻼﻣﻪ ﻳﻮازې د ﺷﻜﻞ ﺑﺪﻟﻮﻟﻮ د ﭘﺎره را‪＄‬ـﻲ او ﭘـﻪ‬ ‫ﺗﺒﺼﺮه‪:‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪ ３‬أ‪４‬ﺮ ﻓﺮق ﻧﻪ راوﻟﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻧ‪＋‬ﻪ= ﻧ‪＋‬ﻜﻪ‪ ،‬ﻛﻮأة= ﻛﻮأﻟﻪ‪،‬‬
‫‪２＄‬ﻰ= ‪２＄‬ﻜﻰ‪ ،‬ﺑ（ﺮى= ﺑ（ﺮﻛﻰ‪ ،‬ﻛﻮﻛﻪ= ﻛﻮﻛﺎره‪.‬‬

‫ﻇﺮﻓﻲ ﻻﺣﻘﻲگ‬
‫ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــﻰ ﻇﺮﻓــﻲ ﻻﺣﻘــ‪ ３‬ﻫــﻢ أ‪４‬ــﺮې دي ﭼــ‪ ３‬د ﻫﻐــﻮ ﭘــﻪ واﺳــﻄﻪ د‬
‫ﻇﺮف ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي‪ .‬دا ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎ ﭘـﺮ دوه أوﻟـﻪ دي‪ .‬ﻳـﻮ د ﻇـﺮف ﻣﻜـﺎن‬
‫ﻻﺣﻘ‪ ３‬دي او ﺑﻞ د ﻇﺮف زﻣﺎن‪.‬‬
‫د ‪＄‬ــﺎﻳﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ‪ :‬د ‪＄‬ــﺎى د ﻧﻮﻣــﻮ د ﺟــﻮؤوﻧ‪ ３‬د ﭘــﺎره ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪３‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮدې دي‪:‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪66‬‬
‫‪＄ ) -1‬ﻰ( دا ﻻﺣﻘﻪ د ﻧﻮﻣﻮ ‪ ،‬ﺻﻔﺎﺗﻮ او ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې ﭘﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـﻰ را‪＄‬ـﻲ او‬
‫د ﻇﺮف ﻣﻜﺎن ﻧﻮم ﭘﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪ :‬اﺟﻞ ‪＄‬ﻰ‪＊ -‬ﻜﺎر ‪＄‬ﻰ – دﻣـﻪ ‪＄‬ـﺎى –‬
‫اﻳﻠﻪ ‪＄‬ﻰ – وﺗﻮ‪＄‬ﻰ )ﻣﺨﺮج( – ﻧﺎﺳﺘﻮ ‪＄‬ﻰ‪ ،‬وﻧﺄﻳ‪％‬ﻰ‪ ،‬ﭘﺨﻠﻴ‪％‬ﻰ – ＊ـﻮوﻧ‪％‬ﻰ‬
‫– ﻟﻮﺳﺘﻮ‪＄‬ﻰ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﭘﺨﻮاﻧﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮازې )ځ( ﻫﻢ د ﻇﺮﻓﻲ ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﭘـﻪ‬ ‫ﺗﺒﺼﺮه‪:‬‬
‫ﺣﻴﺚ راﻏﻠ‪ ３‬ده ﻟﻜﻪ درﻳـ‪ ) (1)＃‬ﻣﻨﺒـﺮ( ﺧـﺎﺗﻴ‪ = ＃‬ﻣـﺸﺮق‪ ،‬ﻟﻮﻳـﺪﻳ‪ = ＃‬ﻣﻐـﺮب‪.‬‬
‫دارﻧ‪ ，‬ﭘﻪ )ﺗﺮﺧ‪ – ＃‬ورﻳ‪ (＃‬ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻢ )ځ( ﻏﺎﻟﺒـﺎً ﻇﺮﻓـﻲ ﻻﺣﻘـﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴـﺈى او‬
‫＊ــﺎﻳﻲ ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ اﺻــﻞ ﻛ‪＋‬ىﺒــﻪ د ﺗــﺮخ ‪＄‬ــﺎى او د ورﻳــﺎ ‪＄‬ــﺎى وي‪ .‬دﻏــﺴﻰ ﭘــﻪ‬
‫ﺗﻤﺒ‪％５‬ﻲ )ﺧﻴﺸﻮم ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻢ )‪＄‬ﻰ( د ﻇﺮف ﺗﻮرى ﺑﻠﻠﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻮن )‪ (2‬د ﻇﺮف ﺗﻮرى او د ‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ دى‪ .‬ﭘﻪ ﺳﺎﻧـﺴﻜﺮﻳﺖ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﻫـﻢ‬
‫رﻳ‪＋‬ــﻪ ﻟــﺮي ﻟﻜ ـﻪ ) ﺳــﻬﺘﺎن( او ﻓﺎرﺳــﻰ ) ﺳــﺘﺎن( ﻫــﻢ ور ﺳــﺮه ﻧــﺰدې دى‪ .‬دا‬
‫ﺗــﻮرى ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ‪＄‬ــﺎى د ﻧﺎﻣــﻪ د ﭘــﺎره اﺳــﺘﻌﻤﺎل ﺷــﻮى دى ﻟﻜــﻪ ‪:‬‬
‫) ‪(3‬‬
‫ﭼﺆﺗﻮن )ﻏﻼف ﺷﻤﺸﻴﺮ( ﻣﻴﺈﺗﻮن‪ -‬ﺑﻮدﺗﻮن‪ ،‬ﻣﺆﺳﺘﻮن‪) ،‬ﻣﻘﺒـﺮه( ﻻﻧﺪ‪４‬ـﺴﺘﻮن‬
‫درﻣﻠﺘﻮن‪ ،‬ﻧﻨﺪارﺗﻮن‪.‬‬
‫دارﻧ‪＊ ，‬ﺎﻳﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﺳﺘﻮﻧﻰ او ﻟـﺴﺘﻮ‪１‬ﻰ ﻫـﻢ ﭘـﻪ اﺻـﻞ ﻛ‪＋‬ـﻰ )ﺳـﺎﺗﻮن او‬
‫ﻻس ﺗﻮن( وى ‪:‬‬

‫)‪ (1‬اﻣﻴﺮ ﻛﺆوؤ )‪ 139‬ﻫﮓ( واﻳﻲ )ﻧﻮم ﻣ‪ ３‬ﺑﻮﻟﻲ ﭘﺮ درﻳ‪ ＃‬ﺳﺘﺎﻳﻮال(‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﺗﻮن ﭘﻪ ﻗﺪﻳﻢ ادب ﻛ‪＋‬ﻰ د ‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ راﻏﻠﻰ دى‪ .‬اﺳﻌﺪ ﺳﻮرى )‪ 425‬ﻫﮓ( د ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺳﻮري ﭘﻪ ﻣﺮﺛﻴﻪ ﻛ‪ ３＋‬واﻳﻲ‪) :‬ﭘﻪ ﺟﻨﺖ ﻛ‪ ３＋‬دې وه ﺗﻮن زﻣﻮﻧﺈ واﻛﻤﻨﻪ‬
‫)‪ (3‬ﭘﻪ دې ﻣﺜﺎﻟﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ )س( د )ﺳﺘﺎن( ﺷﻜﻞ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪67‬‬
‫‪) -3‬ﻏــﺎﻟﻰ()‪ (4‬دا ﺗــﻮرى د ﻧﻮﻣــﻮ او ﺻــﻔﺎﺗﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــﻰ د ﻇــﺮف ﻣﻜــﺎن د‬
‫ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫اور ﻏﺎﻟﻰ – ﺷﭙﻮن ﻏﺎﻟﻰ – ﺳـﻮى ﻏـﺎﻟﻰ – ژور ﻏـﺎﻟﻰ – ﭼﻮﻏـﺎﻟﻰ– ﭘﻨـﺄ‬
‫ﻏــﺎﻟﻰ– ﻛﻮﻏــﺎﻟﻰ دﻏــﻪ ﺷــﺎن ﺑــﻮزﻏﻠﻰ – ﺳــﺘﺮ ﻏﻠــﻰ)‪ – (1‬ﻛﻮأﻏــﺎﻟﻰ – أوﻏــﻞ‬
‫)ﭼﻘﻮرى ﻫﻢ د ﻇﺮف ﻣﻜﺎن ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻳـ‪)) ３‬ﻏـﺎﻟﻰ(( ﻳـﺎ‬
‫ﻳ‪ ３‬ﻣﺨﻔﻒ ﺻﻮرت )ﻏﻞ( اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪) -4‬ﺟﻞ( د اﻋﻼﻣﻪ ﻫﻢ د ﻇﺮف ﻣﻜﺎن د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ ﭘـﻪ‬
‫دې ﻣﺜﺎﻟﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ‪ :‬ﻏﻮﺟﻞ – اﺳﺠﻞ – ﺑﻮرﺟﻞ ) ﻣـﺴﻜﻦ ﻣﺤﺒـﻮب – ＊ـﺎﻳﻲ ﭘـﻪ‬
‫اﺻﻞ ﻛ‪＋‬ﻰ ﺑﺮ ﺟﻞ ﻳﻌﻨﻰ ﻟﻮؤ ‪＄‬ﺎى وي( دا رﻧ‪ ，‬ﻣﻮرﭼﻞ ﻫﻢ ＊ﺎﻳﻲ ﭘـﻪ اﺻـﻞ‬
‫ﻛ‪＋‬ﻰ ﻣﺮګ ﺟﻞ وي‪.‬‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪－)) :‬ﻞ(( ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ د ﻛﻠﻴﻮ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ راﻏﻠﻰ‬

‫دى ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﻧﻮر‪－‬ــﻞ – ‪－‬ﻨﺠ‪／‬ــﻞ – د ﻳــﻮ ‪－‬ــﻞ – ﻟــﻪ دې ﻛﺒﻠــﻪ وﻳــﻼى ﺷــﻮ ﭼــ‪３‬‬
‫)ﺟﻞ‪－ ،‬ﻞ‪ ،‬ﻏﻞ( درﻳﻮاؤه ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺳﺮه ﻧﺰدې او ﭘـﻪ ﻳـﻮه ﻣﻌﻨـﺎ دي وﻟـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬د‬
‫))ګ‪ ،‬غ او ك‪ ،‬ج(( ﺑﺪﻟﻮن ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ أ‪４‬ﺮ دى‪.‬‬
‫‪－) -5‬ﺮه( دا ﻻﺣﻘﻪ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ د ﻛﺮﻧ‪ ３‬د ‪＄‬ـﺎﻳﻮ د ﭘـﺎره را‪＄‬ـﻲ ﻟﻜـﻪ‪:‬‬
‫ﻏﻨﻤ‪／‬ﺮه‪ ،‬ﺷﻮﻟ‪／‬ﺮه‪ ،‬ﺟﻮار ‪－‬ﺮه‪.‬‬

‫)‪ (4‬ﻏﺎﻟﻰ د ‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ دى ﭼ‪ ３‬د زﻧﺪﻟﻪ )‪－‬ﺎﺗﻮ( او ﻓﺎرﺳﻰ )‪－‬ﺎه( ﺳﺮه ﻧﺈد‪４‬ﻮاﻟﻰ ﻟﺮي‪ .‬ﭘﻪ‬
‫زﻧﺪ ﻛ‪＋‬ﻰ اور ﻏﺎﻟﻲ ﺗﻪ اّﺗﺮ‪－‬ﺎﺗﻮ واﻳﻲ‪ .‬د )ګ‪ ،‬غ‪ ،‬اوت‪ ،‬ل( ﺑﺪﻟﻮن ﭘﻪ اّرﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ‬
‫ﻋﺎم دى‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ )) ‪－‬ﺎﺗﻮ(( ＇ﺨﻪ ﭘﺎ اّﺳﺎﻧﺔ )‪－‬ﺎﻟﻰ‪ ،‬ﻏﺎﻟﻰ( او ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪＋‬ﻰ )‪－‬ﻞ‪ ،‬ﻏﻞ‪ ،‬ﺟﻞ(‬
‫ﺟﻮؤ‪４‬ﺪاى ﺷﻲ‪ .‬د ﻏﺎﻟﻲ رﻳﺸﻪ د )ﻏﻮﻟﻲ = ﺻﺤﻦ( ﭘﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫)‪ (1‬دا ﻛﻠﻤﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻛﺴﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺳﺘﺮګ ﻏﺎﻟﻲ ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻔﻔﻪ ﺑﻠﻠ‪ ３‬ده ﻣ‪／‬ﺮ زﻣﺎ ﭘﻪ ﺧﻴﺎل ﭘﻪ‬
‫ﻫﻤﺪى ﺷﻜﻞ ﻫﻢ ﺻﺤﻴﺢ ＊ﻜﺎري ﺳﺘﺮ د ﭘﻮرﺗﻪ او ﺟ‪ ，‬ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ دى ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻮرﺗﻪ ‪＄‬ﺎى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪68‬‬
‫‪－) -6‬ﺆ( د دﻏﻪ رﻳﺸ‪ ３‬ﺳﺮه ارﺗﺒﺎط ﻟﺮي او د اﺳﻢ او ﺻـﻔﺖ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د‬
‫اﺳــﺘﻮ‪－‬ﻨ‪ ３‬د ‪＄‬ــﺎﻳﻮ د ﭘــﺎره اﺳــﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜــﻪ‪ :‬راﺟ‪／‬ــﺆ – ﺗﺮﻫ‪／‬ــﺆ – ﺷــﻴﺮ‪－‬ﺆ‪-‬‬
‫ﻳﺎﻏﻰ ‪－‬ﺆ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪) -7‬ﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﺎﻧـﺎ( ﻳـﻮه ﻗـﺪﻳﻤﻲ د ﻇـﺮف ﻻﺣﻘـﻪ ده ﭼـ‪ ３‬د ‪＄‬ـﺎﻳﻮ د ﻧﻮﻣـﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ‬
‫ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬اﺳــﺘﻌﻤﺎل ﺷــﻮې ده ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﭘﻜﺘﻴﺎﻧــﻪ‪ ،‬ﺑــﺎﺧﺘﺮ ﻳﺎﻧــﺎ‪ ،‬اّرﻳﺎﻧــﺎ‪ ،‬ﺳــﻐﺪﻳﺎﻧﺎ‬
‫ﻟﻮدﻳﺎﻧﻪ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪) -8‬ﻳﺎ‪１‬ــﻪ( دا ﻻﺣﻘــﻪ د ﻧﺒﺎﺗــﺎﺗﻮ د ﻧﻮﻣﻮﻧــﻮ ﭘــﻪ ﭘــﺎى ﻛ‪＋‬ــﻰ اﺳــﺘﻌﻤﺎل ﺷــﻮې ده‪،‬‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬اﻏﺰﻳﺎ‪１‬ﻪ‪ ،‬ﻛﻮﻛﻴﺎ‪１‬ﻪ )‪－‬ﻠﺰار(‪ ،‬و＊ﻴﺎ‪１‬ﻪ – ‪＄‬ﻮزﻳﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫‪１ ) -9‬ﺔ( دا ﻋﻼﻣﻪ ﻫﻢ د ﻇﺮﻓﻲ ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﭘﻪ ﺣﻴﺚ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮﻣﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫راﻏﻠ‪ ３‬ده ﻟﻜﻪ ﭘﻮﻛ‪２‬ﺔ‪ -‬ﺗﻮﻛ‪２‬ﺔ )ﺗﻒ داﻧﻲ( – اوﺑ‪２‬ـﺔ ) اّﺑـﺰار( دﻏـﻪ ﺷـﺎن ﭘـﻪ‬
‫ﭼﻮ‪１‬ﻴﺎ‪１‬ﺔ )ﺗﺸﻨﺎب( او＊ﻮﻳﺪا‪１‬ﻰ )ﻟﺨﺸﻚ( ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻟﺈ ﺗﻐﻴﺮ ))ﻳﺎ‪１‬ﻪ‪１ ،‬ﺔ((‬
‫ﻟﻴﺪل ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﭘﻮ‪１‬ـﺔ )ﭘـﺎى دان( ﻫـﻢ دﻏـﻪ أول ﻛﻠﻤـﻪ ده ﭼـ‪ ３‬وروﺳـﺘﻪ ﭘـﻮؤة‬
‫ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻧﻮرې ﻇﺮﻓـﻲ ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﺷـﺘﻪ ﻣ‪／‬ـﺮ ﻳـﻮ ﻳـﺎ‬
‫دوه ﻣﺜﺎﻟﻪ ﻟﺮي او ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول دي‪:‬‬
‫‪) -10‬ؤوﻣﻪ( ﻟﻜﻪ ﻟﻪ راﻧﺠﻪ ＇ﺨﻪ رﻧﺠﺆوﻣﻪ‪.‬‬
‫‪) -11‬وﻧﺞ( ﻟﻜﻪ ‪－‬ﺆي ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺆوﻧﺞ‪.‬‬
‫‪) -12‬وټ( ﻟﻜﻪ ﻟﻪ أ‪４‬ﻮې ＇ﺨﻪ أ‪４‬ﻮټ‪.‬‬
‫‪) -13‬ﻣﻪ( ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ‪－‬ﻮﺗ‪＇ ３‬ﺨﻪ ‪－‬ﻮﺗﻤﻪ‪.‬‬
‫‪) -14‬وﻧﺪه( ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ﻛﺮ ＇ﺨﻪ ﻛﺮوﻧﺪه = ﻛﺮوﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪69‬‬
‫‪) -15‬ﻏﻪ( ﻟﻜﻪ ﻟﺮﻏﻪ = ﺑﺮﻏﻪ)‪ (1‬دﻏﻪ ﺷﺎن ))ﻛﺮ ﻏﻪ(( ﻫﻢ ﻣﻤﻜﻦ ﭼ‪ ３‬د ﻛﺮﻟﻮ د‬
‫‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ وي‪.‬‬

‫د زﻣــﺎﻧ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ ‪ :‬د زﻣــﺎﻧ‪ ３‬د ﻧﻮﻣــﻮ د ﭘــﺎره ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــﻰ أ‪４‬ــﺮې‬

‫ﻧ‪＋‬ﻜ‪ ３‬او ﻋﻼﻣ‪ ３‬ﻧﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻳﻮازى د )ﻣـﺎل( د ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻟ‪／‬ﻮﻟـﻮ ‪＄‬ﻴـﻨ‪ ３‬زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﻇﺮﻓﻮﻧﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي دي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻣﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻣﺎل‪ ،‬ﻛﻮﭼﻤﺎل )وﻗﺖ رﺣﻴﻞ(‬
‫ﭘﻪ ﻗﺪﻳﻢ ادب ﻛ‪＋‬ﻰ دا ﻛﻠﻤﻪ د ) ﻣﻞ( ﭘﻪ ﺻﻮرت اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮې ده ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺮﻣﻞ = ﭘﻴﺸﻴﻦ – ﻟﺮﻣـﻞ )دﻳ‪／‬ـﺮ( ﺗﺮﻣـﻞ )ﺷـﺎم()‪ .(1‬ﻧـﻮ اوس ﻫـﻢ ＊ـﺎﻳﻲ ﭼـ‪ ３‬د‬
‫)ﻣﻞ( ﻛﻠﻤﻪ د زﻣﺎﻧﻲ ﻇﺮﻓﻮﻧﻮ د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﺆى ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ -2‬دﻏــﻪ ﺷــﺎن ) ﺗــﻮن( ﻫــﻢ د ﻇــﺮف زﻣــﺎن د ﭘــﺎره راﺗﻠــﻰ ﺷــﻲ‪ ،‬ﻟﻜــﻪ ﭼــ‪ ３‬د‬
‫ﻓﺎرﺳﻰ ) ﺳﺘﺎن( د زﻣﺴﺘﺎن او ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﻛﻠﻤﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ﻟﻴـﺪل‬
‫ﻛﻴﺈي ﻳﻌﻨﻰ د ژﻣﻲ وﺧﺖ او د ‪－‬ﺮﻣﺔ وﺧﺖ‪ ،‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ د ﭘ‪５‬ﻐﻠﺘـﻮن او‬
‫ﺑ‪５‬ﻠﺘﻮن ﻛﻠﻤ‪ ３‬د ﻇﺮف زﻣﺎن ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ ‪２－‬ـﻞ ﻛﻴـﺪاى ﺷـﻲ‪＄ ،‬ﻜـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻣﻘـﺼﺪ‬
‫ﺗﺮې د ﭘ‪５‬ﻐﻠﺘﻮب او ﺑ‪５‬ﻠﻮاﻟﻲ وﺧﺖ او زﻣﺎﻧﻪ ده‪.‬‬

‫د ＊ﺎروﻧﻮ او ‪＄‬ﺎﻳﻮ د ﻧﻮﻣﻮ ﻻﺣﻘ‪３‬‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ＊ﺎروﻧﻮ‪ ،‬ﻛﻠﻴﻮ او ‪＄‬ﺎﻳﻮ د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﺟﻮؤﻟﻮ د ﭘﺎره ‪＄‬ﻴﻨـﻰ‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻ‪ ３‬ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﺷﺘﻪ او ﭘﻪ ﻻﻧﺪې أول ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪:‬‬

‫)‪ (1‬ﻟﺮﻏﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻏﻪ ﭘﻪ أﻳﺮه اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺧﺎن ﻛ‪ ３＋‬د ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دى ﻳﻌﻨﻰ ﻟﺮ ‪＄‬ﺎى ‪ ،‬او ﺑﺮ‬
‫‪＄‬ﺎى ‪ ،‬د )دﻏﻪ( رﻳﺸﻪ ﻗﺪﻳﻤﻲ ده‪ ،‬او د ﻓﺎرﺳﻰ ﻟﻪ )‪－‬ﺎه( ﺳﺮه ﻫﻢ ﻧﺰد‪４‬ﻮاﻟﻰ ﻟﺮي‪.‬‬
‫)‪＊ (1‬ﻜﺎروﻧﺪ وي د )‪ 580‬ﻫﮓ( د وﺧﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮ واﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮﻳ‪％‬ﺮوي ﻛﻪ ﻏﺮﻣﻪ وي ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻞ‬
‫وي‪ ،‬ﻛﻪ ﻟﺮﻣﻞ ﻛﻪ ﻟﻤﺮ ﻟﻮ‪４‬ﺪه ﻛﻪ ﺗﺮﻣﻠﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪70‬‬
‫‪) -1‬ﺧﺎ( دا ﻳﻮه ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻻﺣﻘﻪ ده ﭼ‪ ３‬د )ﻛﺎ( ﭘـﻪ ﺻـﻮرت ﻫـﻢ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﺷـﻮى‬
‫ده او ﻟـﻪ )ﺧﻮا( ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻔﻔﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴـﺈي‪ .‬ﻣ‪／‬ـﺮ اوس د )ﺧـﺎ( ﭘـﻪ ‪＄‬ـﺎى )ﺧـﻮا(‬
‫زﻳــﺎت اﺳــﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪ ،‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧــﻪ دا دي‪ :‬ﭘ‪＋‬ﺘﻴﺨــﺎ‪ ،‬ﭘﻜﺘﻴﻜــﺎ‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘــﻮن ﺧــﻮا‪،‬‬
‫وازه ﺧﻮا‪ ،‬ﺗﻮره ﺧﻮا او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪) -2‬ﺷـــﺎ( دا ﻻﺣﻘـــﻪ د ﺧـــﻮا د ﻛﻠﻤـــ‪ ３‬ﺳـــﺮه ﻳـــﻮ ‪＄‬ـــﺎى اﺳـــﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜـــﻪ ﭘـــﻪ‬
‫)ﺧﻮاوﺷﺎ( ﻛ‪＋‬ﻰ‪ .‬د دې ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﻳـﻮ ＇ـﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ‬
‫ﺟﻮؤ ﺷﻮي دي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺳﻴﺪﺷﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺮ اﻧﺸﺎ‪ ،‬ﺑﺨﻤﻞ ﺷﺎ‪ ،‬ﻛﺠﻚ ﺷـﺎه‪ ،‬ﻏـﻨﻢ ﺷـﺎ‪،‬‬
‫]دا ！ﻮل د ﻛﻠﻴﻮ او ﻋﻼﻗﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي[‪.‬‬
‫‪) -3‬ﻛﻮټ( ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻳﻮه ‪＄‬ﺎﻧﻠﻪ ﻛﻠﻤـﻪ ده ﻣ‪／‬ـﺮ د ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺷـﻜﻞ د ﻛﻠﻴـﻮ د‬
‫ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﭘ‪＋‬ﺘـﻮن ﻛـﻮت – ﻛﺎﺷـﻜﻮټ‪ ،‬ﺳـﻴﺎل‬
‫ﻛﻮټ او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪－) -4‬ﺮام( دا ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻪ ﺳﺎﻧـﺴﻜﺮﻳﺖ ﻛ‪＋‬ـﻰ د ﻛﻠـﻲ ﭘـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ده ﺧـﻮ د ﻛﻠﻴـﻮ د‬
‫ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻫﻢ راﻏﻠ‪ ３‬ده ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻛﻠﻰ ‪－‬ﺮام‪ ،‬وأى ‪－‬ﺮام‪ ،‬ﺑ＂ﻪ ‪－‬ﺮام‪ ،‬ﻛﺎ‪１‬ﻲ ‪－‬ﺮام‪.‬‬
‫‪) -5‬ﭘﻮر( دا ﻛﻠﻤﻪ اوﺳﺘﺎ ﻛ‪＋‬ﻰ د ﺷﺎﻫﻰ ‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ده او ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ‬
‫د ﻳــﻮې ﻻﺣﻘــ‪ ３‬ﭘــﻪ أول د ﻛﻠﻴــﻮ د ﻧﻮﻣــﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــﻰ راوؤل ﻛﻴــﺈي ﻟﻜــﻪ ‪:‬‬
‫اﺳﻼم ﭘﻮر – ﻻﭼﻪ ﭘﻮر – ﺷﻤﺸﭙﻮر – ﺳﻠﻄﺎن ﭘﻮر – ﻻل ﭘﻮره – اﻛﺒﺮ ﭘﻮره‪.‬‬
‫‪) -6‬ﻫﺎر( )‪ (1‬ﻟﻜﻪ ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎر‪ ،‬ﻗﻨﺪﻫﺎر‪ ،‬ﭼﭙﺮﻫﺎر‬
‫‪) -7‬واؤه( ] راﺟﻮاؤه[ )‪ – (2‬ﺑﺎﺟﻮاؤه ‪ -‬ﺑﺎﺟﻮؤ‬

‫)‪ (1‬د ﻫﺎر ﻛﻠﻤﻪ د ﻓﺎرﺳﻰ ﻟﻪ )ﺳﺎر( ﺳﺮه ارﺗﺒﺎط ﻟﺮي‬

‫)‪ (2‬ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﻛ‪ ３＋‬را ﺟﻮاؤې د راﺟ‪／‬ﺎﻧﻮ ﻋﻼﻗﻮ ﺗﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪71‬‬
 ‫‪) -8‬ﻳﺎﻟﺔ( ﻟﻜﻪ ﺑﻮأﻳﺎﻟﺔ– ﭘﻨﺄﻳﺎﻟﺔ‬
‫‪) -9‬ﻛﻨﺄ( ﻟﻜﻪ ﭼﻤﺮ ﻛﻨﺄ – ﻣﻼﻛﻨﺄ – ﺑﺎرﻛﻨﺄ ‪ -‬ﻟﻴﻜﻨﺄى‬

‫ﺗﺼﻐﻴﺮي ﻻﺣﻘ‪ ) ３‬ﭘﺴﻴﻨﻪ(‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻳﻮ ﺷﻲ د ﻛﻤﻜـﻲ واﻟـﻲ د ＊ﻮدﻟـﻮ د ﭘـﺎره أ‪４‬ـﺮ ))ﭘـﺴﻴﻨﻪ‬
‫ﺗــﻮري(( ﻣﻮﺟــﻮد دي دا ﺗــﻮري دوه ﺧــﺼﻮﺻﻴﺘﻪ ﻟــﺮي ﻳــﻮ دا ﭼــ‪ ３‬د ﻳــﻮ ﻧــﻮم‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ﺗﺼﻐﻴﺮ او ﻛﻮﭼﻨﻰ واﻟﻰ ＊ﻴـﻲ ﻳﻌﻨـﻰ ﭘـﻪ اﺻـﻞ ﻣﻌﻨـﺎ ﻛ‪＋‬ـ‪＇ ３‬ـﻪ أ‪４‬ـﺮ‬
‫ﻓﺮق ﻧﻪ راوﻟﻲ ﺑﻠﻜ‪ ３‬د ﺗﺼﻐﻴﺮ ﺻﻔﺖ ﻳ‪ ３‬زﻳﺎﺗﻮي ﻟﻜﻪ ﺳﻠﻴﻢ ‪－‬ﻰ – ﻏ＂ﻜـﻰ‪،‬‬
‫‪＄‬ﻠﻤﻮ ！ﻰ‪ -‬ﻃﺎﻟﺐ ‪－‬ﻮﺗﻰ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر او ﺑﻞ دادى ﭼ‪ ３‬د وؤو ﻛﻮ او ﻛﻮﭼﻨـﻮ‬
‫ﺷﻴﺎﻧﻮ د ﭘﺎره د ﻣﺴﺘﻘﻠﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻛﺎر ورﻛﻮي ﻳﻌﻨﻰ د ﺷﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫ﻫﻢ ﻓﺮق راوﻟﻲ او ﻟﻪ ﻏ＀ ﺟﻨﺲ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻳـﻮ وؤوﻛـﻲ ﺟـﻨﺲ ﭘـﻮرې ﺗﺨـﺼﻴﺺ‬
‫ورﻛــــﻮي‪ ،‬ﻟﻜــــﻪ )ﻟﺮوﻛــــﻰ‪ ،‬ﭼﺆوﻛــــﺔ( ﭼــــ‪ ３‬د ﻣــــﺴﺘﻠﻘﻮ ﻧﻮﻣــــﻮ ﭘــــﻪ ﺣﻴــــﺚ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪ ،‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﻛﻮﭼﻨﻲ واﻟﻲ ﻣﻌﻨـﺎ ﭘﻜ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭘﺮﺗـﻪ او ﻣﻠﺤﻮﻇـﻪ ده‬
‫ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬زﻣﻮﻧﺈ اﺻﻠﻲ ﻣﻘﺼﺪ د ﻧﻮﻳﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺟﻮؤوﻧﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬دى‪ ،‬ﻧـﻮ‬
‫‪＄‬ﻜـــﻪ ﭘـــﻪ ﻣﺜـــﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪＋‬ـــ‪ ３‬ﻫـــﻢ دوﻫـــﻢ أول ﻧﻮﻣﻮﻧـــﻪ راوؤل ﻛﻴـــﺈي‪ .‬د دﻏـــﻮ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮﻧﻮ د ﺑ‪５‬ﮕﻠﻮﻧ‪ ３‬د ﭘﺎره ﻳﻮ ﻋﻤﻮﻣﻰ اﺳﺎس دا دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اﺷﺨﺎﺻـﻮ‬
‫او ﻋﻘﻠﻤﻨﺪو ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻮﻣﺆى ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ او ﭘﻪ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬دوﻫﻢ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﻮي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دا دى ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول ＊ﻮدل ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫ْ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬را‪＄‬ـﻲ او د ﻳـﻮ وؤوﻛـﻰ او‬
‫‪－) -1‬ﻰ‪－ ،‬ﺔ( دا ﻻﺣﻘـ‪ ３‬د اﺳـﻤﺎو‬
‫ﻛﻮﭼﻨﻲ ﺷﻲ د ﭘﺎره ﺗﺮې ‪＄‬ﺎﻧﻠﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻛﻮ！ﻪ ＇ﺨﻪ ﻛﻮ！ﻪ ‪－‬ﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﺟﺎم ＇ﺨﻪ ﺟﺎم ‪－‬ﻰ‬
‫‪ ‬‬
‫‪72‬‬
 ‫ﻟﻪ ﺟﺎرو ＇ﺨﻪ ﺟﺎرو ‪－‬ﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﺮ ＇ﺨﻪ ﻏﺮ‪－‬ﺔ ) ﻛﻮه ﺑﭽﻪ(‬
‫ﻟﻪ ﺟﻮﻻ ＇ﺨﻪ ﺟﻮﻻ‪－‬ﻰ )ﻋﻨﻜﺒﻮت(‬ ‫ﻟﻪ ﺷﺎدو ＇ﺨﻪ ﺷﺎدو‪－‬ﺔ‬
‫‪) -2‬ﻛــﻰ‪ ،‬ﻛــﺔ( دا ﻧ‪＋‬ﻜــﻰ د اﺳــﻤﺎوً ﺑــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د وؤو ﺷــﻴﺎﻧﻮ د ﻧﻮﻣــﻮ‬
‫ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي او ﻛﻠﻪ د اﺳﻢ او ﻻﺣﻘ‪ ３‬د اﺗﺼﺎل د ﭘﺎره )و( ﻫـﻢ‬
‫راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ ﺟﺎل ＇ﺨﻪ ﺟﺎﻟﻜﻰ‬ ‫ﻟﻪ أﻧﺄ ＇ﺨﻪ أﻧﺄﻛﻰ = أﻧﺄوﻛﻰ‬
‫ﻟﻪ ﭼﺎؤه ＇ﺨﻪ ﭼﺆوﻛﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻨﺄ ＇ﺨﻪ ﭘﻨﺄﻛﻰ = ﭘﻨﺄوﻛﻰ‬
‫ﻟﻪ دؤې ＇ﺨﻪ دؤوﻛﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﻛ＀ ＇ﺨﻪ ﻛ＂ﻜﻰ‬
‫‪！) -3‬ﻰ‪！ ،‬ﺔ( د اﻋﻼﻣ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛـ‪ ３‬دوؤاﻧـﺪې ﻣﻘـﺼﺪ د ﭘـﺎره را‬
‫وؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻛ＂ﻮة ＇ﺨﻪ ﻛ＂ﻮ！ﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻨ‪／‬ﻲ ＇ﺨﻪ ﻣﻨ‪／‬ﻮ！ﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺷﻜﺮې ＇ﺨﻪ ﺷﻜﺮو！ﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﭼﺮګ ＇ﺨﻪ ﭼﺮ‪－‬ﻮ！ﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺸﺮ ＇ﺨﻪ ﻣﺸﺮو！ﻰ‬
‫‪) -4‬ؤى‪ ،‬ؤة( دا ﺗــﻮرى ﻫــﻢ د اﺷــﻴﺎو ﻳﻌﻨــﻰ د ذات د ﻧﻮﻣــﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د‬
‫ﻛﻮﭼﻨﻴﻮ ﻧﻮﻣﻮ د ﺟﻮؤ＊ﺖ د ﭘﺎره را‪＄‬ﻰ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺑﭽﻰ ＇ﺨﻪ ﺑﭽﻮؤى‬ ‫ﻟﻪ ﻛﻨﺪو ＇ﺨﻪ ﻛﻨﺪوؤى‬
‫ﻟﻪ ﻛﺐ ＇ﺨﻪ ﻛﺒﻮؤى‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺪو ＇ﺨﻪ ﻛﺪوؤى‬
‫ﻟﻪ ﻛﻮزې ＇ﺨﻪ ﻛﻮزه ؤة‬ ‫ﻟﻪ دﻳ‪＇ ，‬ﺨﻪ دﻳ‪／‬ﻮؤى‬
‫ﻟﻪ ﺗﻤﺒ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺗﻤﺒﻪ ؤة )ﺗﻤﺒﺆة(‬

‫)‪ (1‬دا ﺧﺒﺮه ﻳﺎد ﻟﺮل ﭘﻜﺎر دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﺗﺼﻐﻴﺮي ﻧﻮﻣﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻛﻠﻪ ﻛﻠﻪ د ﻧﻮم او ﻻﺣﻘ‪３‬‬
‫ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮ )و( ﻫﻢ راوؤل ﻛﻴﺈي او ﻛﻠﻪ د اوﻟ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪) ３‬ى( ﭘﻪ ) و( ﺑﺪﻟﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪73‬‬
 ‫‪) -5‬رى( دا ﻻﺣﻘﻪ ﻫﻢ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬راﻏﻠ‪ ３‬ده ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﻴ＂‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺧﻴ＂ﻮرى‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺈك ＇ﺨﻪ ﻣﺈ ﻛﻮرى‬
‫ﻟﻪ ＇ﻮﺧﻜﻰ ＇ﺨﻪ ＇ﻮﺧﻜﻮرى‬ ‫ﻟﻪ ﭼﺎ！ﺔ ＇ﺨﻪ ﭼﺎ！ﻮرى‬
‫) ﻧﻮﻟﻪْ اّﻓﺘﺎوه( ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ！ﻴﻚ ＇ﺨﻪ ！ﻴﻜﻮرى‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﺄ ＇ﻪ ‪－‬ﺄورى‬
‫‪－) -6‬ﻮ！ﻰ‪－ ،‬ﻮ！‪ (３‬دا ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ )‪－‬ﻰ‪！ ،‬ﻰ_ ＇ﺨﻪ ﻣـﺮﻛﺒ‪ ３‬ﻣﻌﻠﻮﻣﻴـﺈي؛ د‬
‫ﻛﻮﭼﻨﻴﻮﻧﻮﻣــﻮ د ﺟــﻮؤوﻧ‪ ３‬د ﭘــﺎره د ﻧــﻮرو ﻧﻮﻣــﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــﻰ راوؤل ﻛﻴــﺈي‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺑﻴﺎﺗﻲ ＇ﺨﻪ ﺑﻴﺎﺗﻲ ‪－‬ﻮ！‪３‬‬ ‫ﻟﻪ ﺟﺎم ＇ﺨﻪ ﺟﺎم ‪－‬ﻮ！ﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺗﺨﺘ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺗﺨﺘﻪ ‪－‬ﻮ！‪３‬‬
‫‪－) -7‬ــﻮؤى( دا ﻻﺣﻘــﻪ ﻟـــﻪ )‪－‬ــﻰ‪ ،‬ؤى( ＇ﺨــﻪ ﻣﺮﻛﺒــﻪ ＊ﻜــﺎري او د وؤاﻧــﺪې‬
‫ﻣﻘﺼﺪ د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ وز ＇ﺨﻪ وز ‪－‬ﻮؤى‬ ‫ﻟﻪ اﻧﺎر ＇ﺨﻪ اﻧﺎر ‪－‬ﻮؤى )اﻧﻨ‪／‬ﻮؤى(‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ ﭼﺮګ ＇ﺨﻪ ﭼﺮ‪－‬ﻮؤى‬
‫‪) -8‬ﻧ‪／‬ﺆى( دا ﻫـﻢ ﻳـﻮه ﺗـﺼﻐﻴﺮي ﻻﺣﻘـﻪ ده ﭼـ‪ ３‬د ‪＄‬ﻴﻨـﻮ ﻧﻮﻣـﻮ او ﺻـﻔﺎﺗﻮ ﭘـﻪ‬
‫اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬راﻏﻠ‪ ３‬ده ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮار ＇ﺨﻪ ﺧﻮارﻧ‪／‬ﺆى‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻴﺸﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﻴﺸﻮ ﻧ‪／‬ﺆى‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮر ﻧ‪／‬ﺆى‬ ‫ﻟﻪ ﺑﻠﻰ ＇ﺨﻪ)‪ (2‬ﺑﻠﻮﻧ‪／‬ﺆى‬
‫ﻟﻪ ﺑﭽﻰ ＇ﺨﻪ ﺑﭽﻮﻧ‪／‬ﺆى‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻪ دى ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮ )ګ( د ﺗﻜﺮار ﭘﻪ وﺟﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻴﺈي‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﺑﻠﻲ ﭘﻪ اردو ﭘﻴﺸﻮ ﺗﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪74‬‬
‫‪) -9‬ى‪،‬ة( دا ﺗﻮرى د ﺗﺼﻐﻴﺮي ﻧﻮﻣﻮ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره د ﻫﻐﻮﻧﻮﻣـﻮ ﭘـﻪ ﭘـﺎى‬
‫ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ )ك‪ ،‬ګ( ﻣﺨﺘﻮم وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ！ﻮﭘﻚ ＇ﺨﻪ ！ﻮﭘﻜﻰ‪ ،‬ﻟﻪ ＊ﺎﻧﻚ ＇ﺨﻪ ＊ﺎﻧﻜﻰ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳ＂ﻚ ＇ﺨﻪ ﺳ＂ﻜﻰ‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﺮﺗﻮګ ＇ﺨﻪ ﭘﺮﺗﻮ‪－‬ﻰ‪.‬‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＄ ３＋‬ﻴﻨﻰ ﻧﻮرې ﺗﺼﻐﻴﺮي ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﻫﻢ ﺷـﺘﻪ ﺧـﻮ أ‪４‬ـﺮ‬

‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي او دادي‪:‬‬

‫‪) -10‬ﭼﻜﻰ( ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ﻏﻞ ＇ﺨﻪ ﻏﻠﭽﻜﻰ‪.‬‬
‫‪＇) -11‬ﻜﻰ( ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ﻧﺮى ＇ﺨﻪ ﻧﺮو＇ﻜﻰ‪،‬‬
‫‪) -12‬ﻛﻨﺄى( ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ﭘﻴﺶ ＇ﺨﻪ ﭘﻴﺶ ﻛﻨﺄى‪.‬‬
‫‪) -13‬ﭼﻰ( ﻟﻜﻪ ﻟﻪ دﻳ‪＇ ，‬ﺨﻪ دﻳ‪／‬ﭽﻰ‪.‬‬
‫‪) -14‬ﭼــﻪ( دا ﻻﺣﻘــﻪ د ﻓﺎرﺳــﻰ ﻻﺣﻘــﻪ ده ﻣ‪／‬ــﺮ ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻫــﻢ ﻳــﻮ ＇ــﻮ‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪ :‬أوﻟﭽﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺧﭽﻪ‪ ،‬ﻧﻴﻤﭽﻪ‪.‬‬

‫د اﺳﻢ ﺻﻮت ﻻﺣﻘ‪３‬‬

‫د ﺻﻮت ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭘـﺮ دوه أوﻟـﻪ دي‪ :‬ﻳـﻮ ﻗـﺴﻢ ﻳـ‪ ３‬ﺑـﺴﻴﻂ‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ دي ﭼــ‪ ３‬ﻫﻐــﻪ ﻻﺣﻘــ‪ ３‬ﻧــﻪ ﻟــﺮي ﻟﻜــﻪ‪ :‬أز‪－ ،‬ــﺆز‪！ ،‬ــﺲ‪ ،‬ﭼــﻎ‪ ،‬ﺗــﺮﻧ‪،，‬‬
‫ﻛﺆﻧ‪ ،，‬ﺷﺮﻧ‪ ，‬او ﻧﻮر‪ ،‬او ﺑﻞ ﻗﺴﻢ ﻳ‪ ３‬اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ او ﺟﻮؤ ﺷﻮي ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﺑﺴﻴﻄﻮ اﺻﻮاﺗﻮ ＇ﺨﻪ د ﻻﺣﻘﻮ ﭘﻪ ﻟ‪／‬ﻮﻟﻮ ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪75‬‬
‫اﺷــﺘﻘﺎﻗﻲ اﺻــﻮات ) ﻏﺈوﻧــﻪ( د زﻳــﺎﺗﻮ او أ‪４‬ــﺮو اّوازوﻧــﻮ د ﺣﻜﺎﻳــﺖ ﭘــﻪ‬
‫ﻏﺮض اﺳﺘﻌﺎﻟﻴﺈي او د ﻛﺜﺮت او ﻣﺒﺎﻟﻐ‪＊ ３‬ﻮدﻟﻮ ﭘﻪ ﻏﺮض را‪＄‬ﻲ ﭼـ‪ ３‬ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول دى‪:‬‬
‫‪) -1‬ﻛﻰ( دا ﻻﺣﻘﻪ د دوه ﺣﺮﻓـﻲ ﺻـﻮت ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬را‪＄‬ـﻲ ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﭘـﺸﻜﻰ‪،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻛﺸﻜﻰ‪ ،‬ﺑ‪２‬ﻜﻰ‪ ،‬ﺷﺮﻛﻰ‪ ،‬ﭘﺮﻛﻰ او ﻧﻮر‬
‫‪) -2‬ﻫــﺎر( دا ﻧ‪＋‬ﻜــﻪ د ﻫــﺮ أول اﺻــﻮاﺗﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــﻰ را وؤل ﻛﻴــﺈي ﻟﻜــﻪ‪:‬‬
‫ﻏﭙﻬﺎر‪ -‬أﺑﻬﺎر‪ -‬ﺧﺮﭘﻬﺎر‪ -‬درزﻫﺎر‪ -‬ﺗﺮﻧ‪／‬ﻬﺎر‪ -‬ﻛﺆﻧ‪／‬ﻬﺎر او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪ (1) -3‬دا ﻋﻼﻣـﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎً د ﻫﻐــﻪ دوه ﺣﺮﻓــﻰ اﺻــﻮاﺗﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــﻰ ﭼــ‪ ３‬اول‬
‫ﺣﺮف ﻳ‪ ３‬زور وﻟﺮي او د درې ﺣﺮﻓﻲ او ＇ﻠﻮر ﺣﺮﻓﻲ اﺻﻮاﺗﻮ ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻟﻜــﻪ‪！:‬ــﺴﺎ‪ ،‬ﻏﭙﮕــﺎ‪ ،‬أزا‪ ،‬ﺧﺮﭘــﺎ‪ ،‬ﻏﺮﺑــﺎ‪－ ،‬ــﺆزا‪ ،‬درﺑــﺎ‪ ،‬ﺷــﺮﻧ‪／‬ﺎ‪ ،‬ﻏﺆﻣﺒــﺎ‪،‬‬
‫ﺗﺮﻧ‪／‬ﺎ‪ ،‬ﻛﺆﻧ‪／‬ﺎ او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪) -4‬ى( دا ﺗﻮرى ﻏﺎﻟﺒﺎ د درې ﺣﺮﻓﻲ او ＇ﻠﻮر ﺣﺮﻓﻲ اﺻـﻮاﺗﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـﻰ‬
‫را‪＄‬ﻲ ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﺧﺮﭘـﻰ‪ ،‬درﺑـﻰ‪ ،‬ﻏﺮﺑـﻰ‪－ ،‬ـﺆزى‪ ،‬ﻏـﺆﻣﺒﻰ‪ ،‬ﺷـﺮﻧ‪／‬ﻰ‪ ،‬ﻛـﺆﻧ‪／‬ﻰ او‬
‫ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﻣﺼﺪري ﻻﺣﻘ‪) ３‬ﭘﺴﻴﻨﻪ ﺗﻮري(‬
‫ﻣﺼﺪر ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻫﻐ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ او ﻛـﺎر ﻧـﻮم وي‬
‫او زﻣﺎﻧﻪ ﺗﺮې ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي ﭘﻪ ﻫﻤﺪې وﺟﻪ ﻣﺼﺪرﺗﻪ ))ﻓﻌﻠﻲ ﻧـﻮم(( ﻫـﻢ وﻳـﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬د ﻣﺼﺪر د ﺟﻮؤوﻟﻮ او اﺷﺘﻘﺎق دﭘﺎره ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ‪＄‬ﮕﻴﻨـﻰ ﻋﻼﻣـ‪３‬‬
‫او ﻧ‪＋‬ﻜ‪ ３‬ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬دا دي وروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪:‬‬

‫)‪ (1‬دا رﻗﻢ اﺻﻮات د ﻗﻨﺪﻫﺎر د ﺧﻮا اﺻﻄﻼح ده ﻧﻮر ﭘ‪＋‬ﺘﺎﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻮي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪76‬‬
‫‪) -1‬ل( )‪ (1‬دا ﻻﺣﻘﻪ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـﻰ د ﻣـﺼﺪر د ﺟﻮؤوﻟـﻮ د ﭘـﺎره‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻴﺈي ﭼـ‪ ３‬دا أول ﻣـﺼﺪرو ﻧـﻪ )) ﻻم واﻻ(( ﻣـﺼﺪروﻧﻪ ﺑـﻮﻟﻲ‪ .‬ﻣ‪／‬ـﺮ ﭘـﻪ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ د ﻻم وا ﻻ ﻣﺼﺪروﻧﻮ زﻳﺎﺗـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ اﺻـﻠﻲ او وﺿـﻌﻲ ﻣـﺼﺪروﻧﻪ‬
‫دى او ﻛﻮم اﺻﻞ او ﻣﺎﺧﺬ ﻧﻪ ﻟﺮي او ﻳﺎ ﻣﻮﻧﺈ ﺗﻪ ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﺷـﺆل‪،‬‬
‫ﻛﺘﻞ‪ ،‬ﺳﺎﺗﻞ او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪ .‬او ﺑﻠﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻻم واﻻ ﻣﺼﺪروﻧﻪ اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ دي ﭼ‪３‬‬
‫ﻟـﻪ ﺑﻠــ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪＇ ３‬ﺨــﻪ ﻣـﺎﺧﻮذ ﺑﻠــﻞ ﻛﻴـﺈي‪ .‬دا راز ﻣــﺼﺪروﻧﻪ ＇ـﻮﻣﺮه ﭼــ‪ ３‬ﺗــﺮ‬
‫اوﺳﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮي دي دا وروﺳﺘﻪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ او ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬د ﺷﻴﺎﻧﻮ او ذاﺗﻲ ﻧﻮﻣﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫د دې دوو ﻣﺼﺪرو ﭘﻪ اول ﻛ‪ ３‬ﻳﻮ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮإ ＇ﺨﻪ ﻧﻐﻮإل‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺴﻲ ＇ﺨﻪ ﻛﺴﻞ‬
‫"ن" ﻫﻢ زﻳﺎت ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﻏﺮى ＇ﺨﻪ ﻧﻐﺮل‬ ‫ﻟﻪ ﺑﻮڼ ＇ﺨﻪ ﺑﻮ‪１‬ﻞ‬
‫ﻟﻪ وت )ﺷ‪／‬ﺎف ( ＇ﺨﻪ وﺗﻞ‬ ‫ﻟﻪ داؤې ＇ﺨﻪ داؤل‬
‫ﻟﻪ داغ ＇ﺨﻪ داﻏﻞ‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺴﻮل ＇ﺨﻪ ﭘﺴﻮﻟﻞ‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺎ‪＇ ３１‬ﺨﻪ ‪－‬ﺎ‪１‬ﻞ‬
‫ﭘﻪ دې أول ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻧـﻮر ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﻫـﻢ ﺷـﺘﻪ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻫﻐـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د اﺷـﺘﻘﺎق‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ )ﺗﻠﻰ‪ ،‬ﺗﻠﻞ‪＇ ،‬ﻨﺔ ＇‪２‬ـﻞ )ﺑـﺎﻓﺘﻦ ﭼﺎرﭘـﺎﺋﻰ(‪ ،‬ﻟﻴﻤـﻪ‬
‫– ﻟﻴــﺪل‪ ،‬ﺧﻮﻟـــﻪ – ﺧــﻮؤل( دﻏــﺴ‪) ３‬ﻧﻐﻮﺗــﻞ( ﭼــ‪ ３‬د ﺗﺤﺮﻳــﻚ او اﺷــﺎرې ﻣﻌﻨــﺎ‬
‫ورﻛﻮي؛ ＊ﺎﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ )‪－‬ﻮﺗ‪＇ (３‬ﺨﻪ ﻣﺎﺧﻮذوي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼـ‪ ３‬اﺷـﺎرت ﭘـﻪ ‪－‬ﻮﺗـﻪ‬
‫ﻛﻴﺈي او د ))غ‪ ،‬ګ گ(( ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻋﺎم دى‪.‬‬
‫ب ‪ -:‬ﻫﻐﻪ ﻣﺼﺪروﻧﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ اﺻﻮاﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﻪ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖ ﻛ‪＋‬ﻰ )ن( د ﻣﺼﺪر ﻋﻼﻣﻪ ده ﻟﻜﻪ ﭘﺮې ور ﺗﻦ )ﭘﺮې وﺗﻞ( ﻧﺪن ) ﻧﺎؤل(‬
‫ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ) ３‬ن( او )ل( ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﻮ ﭘﺮ ﺑﻞ ﺑﺎﻧﺪې اوؤى ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ )ل( ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ د‬
‫ﻣﺼﺪر ﻳﻮه ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻻﺣﻘﻪ ﺑﻠﻠﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪77‬‬
 ‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ وه ＇ﺨﻪ وﻫﻞ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﭗ ＇ﺨﻪ ﻏﭙﻞ‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮك ＇ﺨﻪ ﺗﻮﻛﻞ‬ ‫ﻟﻪ ！ﻮخ ＇ﺨﻪ ！ﻮﺧﻞ‬
‫ﻟﻪ ﺗﺮپ ＇ﺨﻪ ﺗﺮﭘﻠﻞ‬
‫ﻟﻪ ﭘﻮك ＇ﺨﻪ ﭘﻮﻛﻞ‬ ‫ﻟﻪ ﭼﻮپ ＇ﺨﻪ ﭼﻮﭘﻞ‬
‫＊ﺎﻳﻲ ﭼ‪ ３‬دا ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３＋‬ﭘﻮﻛﻞ‪ ،‬ﺗﻮﻛﻞ وي او ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ‬
‫ﻣﺨﻔﻒ ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫ج ‪ -:‬ﻫﻐﻪ ﻣﺼﺪروﻧﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﺻﻔﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮى وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻣﺆ ＇ﺨﻪ ﻣﺆل‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻞ ＇ﺨﻪ ﻣﻠﻞ‬
‫ﻟﻪ ！‪＇ ，‬ﺨﻪ ！‪／‬ﻞ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ روڼ ＇ﺨﻪ رو‪１‬ﻞ‬
‫د ‪ -:‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪＄ ３‬ﻴـﻨ‪ ３‬داﺳـ‪ ３‬ﻻم واﻻ ﻣـﺼﺪروﻧﻪ ﻫـﻢ ﺷـﺘﻪ ﭼـ‪ ３‬اول ﺟـﺰْ‬
‫ﻳـــ‪ ３‬ﻓﻌﻠـــﻲ ﻧـــﻮم وي او ‪＄‬ﺎﻧﻠـــﻪ د ﻳـــﻮ ﻓﻌﻠـــﻲ ﻛﻴﻔﻴـــﺖ او ﺣﺎﻟـــﺖ ﭘـــﻪ ﻣﻌﻨـــﺎ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ داﺳ‪ ３‬ﻣﺼﺪروﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬د اﺻﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﻮل ＇ﻪ ﻗـﺪر اﺷـﺘﺒﺎه‬
‫ﻟـﺮي او ﭘــﻪ ﻳﻘــﻴﻦ ﻧـﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴــﺈي ﭼــﻲ ﻣـﺜﻼً ﻟﻮ！ــﻞ ﻟـــﻪ ) ﻟـﻮټ( ＇ﺨــﻪ اﺧــﺴﺘﻞ‬
‫ﺷﻮى دى او ﻛﻪ ﻧﻪ ﺧﺒﺮه ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ده‪.‬‬
‫ﻣ‪／‬ــﺮ ﺳــﺮه د دې زﻣــﺎ ﭘــﻪ ﺧﻴــﺎل ﭘــﻪ دﻏــﻪ أول ﻧﻮﻣﻮﻧــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻛــﻮم ﭼــ‪３‬‬
‫ﺑــﺴﻴﻂ وي او ﻻﺣﻘــﻪ ﻧــﻪ ﻟــﺮي ﻫﻐــﻪ د ﻣــﺼﺪر ﻣﺎﺧــﺬ ﺑﻠﻠــﻰ ﺷــﻮ او ﻛــﻮم ﭼــ‪３‬‬
‫ﺑﺴﻴﻂ ﻧﻪ وي او ﻻﺣﻘـﻪ ﻟـﺮي؛ ﻫﻐـﻪ ﺑـﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎً ﻟــﻪ دﻏـ‪ ３‬ﻣﻔـﺮدې ﻛﻠﻤـ‪＇ ３‬ﺨـﻪ‬
‫ﻣﺎﺧﻮذ او ﻣﺸﺘﻖ وي‪ .‬د دې ﻗﺴﻢ ﻣﺼﺪروﻧﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ＊ﻮدل ﻛﻴـﺈي‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫)‪＊ (1‬ﺎﻳﻰ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اول ﺿﺮب ﻛ‪＋‬ﻰ ﺑﻪ ﭼﺎ ﻟﻪ ﺧﻮﻟﻰ ﻧﻪ )وه( اﻳﺴﺘﻠ‪ ３‬وي ﻧﻮ ﭘﺲ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﻪ‬
‫ددﻏﻪ ﻓﻌﻞ د ﭘﺎره وﻫﻞ اﻳ‪＋‬ﻮد ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪78‬‬
‫وﻳﻰ‪ ،‬وﻳﻞ ‪ /‬وﻳﺎؤ‪ ،‬وﻳﺎؤل ‪＇ /‬ﺎر‪＇ ،‬ﺎرل ‪ /‬ﻳﺮﻏﻞ‪ ،‬ﻳﺮﻏﺎﻟﻞ ‪ /‬ﻟﻮټ‪ ،‬ﻟﻮ！ـﻞ‪،‬‬
‫و‪４‬ﺶ‪ ،‬و‪４‬ﺸﻞ ‪ /‬ﻳﻮن‪ ،‬ﻳﻮﻧﻞ ‪－ /‬ﻮټ‪－ ،‬ﻮ！ﻞ ‪ /‬داﻧ‪ ،，‬داﻧ‪／‬ﻞ ‪ /‬زﻏﻢ‪ ،‬زﻏﻤﻞ ‪/‬‬
‫ﺷﻤ‪５‬ﺮ‪ ،‬ﺷﻤ‪５‬ﺮل ‪ /‬ﭼ‪５‬ﺆ‪ ،‬ﭼ‪５‬ﺆل ‪ /‬زﺑ‪ ،）５‬زﺑ‪＋５‬ﻞ ‪ /‬ﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻟﻴﺪل ‪ /‬اﺧ‪５‬ـﺆ‪ ،‬اﺧ‪５‬ـﺆل‬
‫‪ /‬ﺗﭙﻮس‪ ،‬ﺗﭙﻮﺳﻞ ‪ /‬ﺗﻮل ‪ ،‬ﺗﻠﻞ ‪ /‬ﺑﻮل=ﻗﻮل ‪ ،‬ﺑﻮﻟﻞ‪.‬‬
‫‪) -2‬ول( دا ﻫــﻢ ﻳــﻮه ﻣــﺼﺪري ﻻﺣﻘــﻪ ده او د ﻧــﻮرو ﻛﻠﻤــﺎﺗﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د‬
‫ﻣﺼﺪروﻧﻮ د ﺟﻮؤوﻟﻮ دﭘﺎره راوؤل ﻛﻴﺈي‪ .‬دې ﻗﺴﻢ ﻣـﺼﺪروﻧﻮ ﺗـﻪ ) ول واﻻ(‬
‫ﻣﺼﺪروﻧﻪ واﻳﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې ﻗﺴﻢ ﻣﺼﺪروﻧﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ‪＄‬ﻴﻨﻲ داﺳ‪ ３‬ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﺷﺘﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬اﺻﻠﻲ رﻧ‪ ，‬ﻟﺮي او ﻟﻪ ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﺑﻠ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ﻣـﺎﺧﻮذ ﻧـﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴـﺈي‬
‫ﻟﻜﻪ )ﭘﺮزول‪－ -‬ﺮزول‪ -‬ﭘﺆﺳﻮل( ﻻﻛﻦ د ول واﻻ ﻣﺼﺪروﻧﻮ زﻳﺎﺗﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻣﺸﺘﻘ‪３‬‬
‫دي او ﺿــﺮور ﻳــﻮ اﺻــﻞ او ﻣﺎﺧــﺬ ﻟــﺮي دا رﻗــﻢ ول واﻻ ﻣــﺼﺪروﻧﻪ ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ‬
‫ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻧــﺴﺒﺘﺎً أ‪４‬ــﺮ دي او ﭘــﻪ وروﺳــﺘﻪ أول ﻳــ‪ ３‬د ﺟﻮؤ‪４‬ــﺪو ﺻــﻮرﺗﻮﻧﻪ او د‬
‫ﻧﻤﻮﻧ‪ ３‬ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ ﻳﻮ ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ＊ﻮدل ﻏﻮاؤو‪.‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﻟﻮﻣﺆى ﺻﻮرت ﻳ‪ ３‬دا دى ﭼ‪ ３‬د اﺷـﻴﺎو ﻳﻌـﻨ‪ ３‬د ﻟﻴـﺪوﻧﻜﻮ ﺷـﻴﺎﻧﻮ د‬
‫ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ) ３＋‬ول( را‪＄‬ﻲ او ول واﻻ ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺑﺎد ＇ﺨﻪ ﺑﺎدول‬ ‫ﻟﻪ إﻣﻨ‪＇ ＃‬ﺨﻪ إﻣﻨ‪％‬ﻮل‬
‫ﻟﻪ ﺑﺎر ＇ﺨﻪ ﺑﺎرول‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻴﺦ ＇ﺨﻪ ﻣﻴﺨﻮل‬
‫ﻟﻪ ‪＄‬ﺎى ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﺎﻳﻮل‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﺎم ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺎﻣﻮل‬
‫ﻟﻪ ﻟﻮﻳﺸﺖ ＇ﺨﻪ ﻟﻮﻳﺸﺘﻮل‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﺰ ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺰول‬
‫ﻟﻪ ﻧﺎل ＇ﺨﻪ ﻧﺎﻟﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻠﺒﻴﻞ ＇ﺨﻪ ﻏﻠﺒ‪５‬ﻠﻮل‬
‫ﻟﻪ ﺑﺎټ ＇ﺨﻪ ﺑﺎ！ﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﻛﻮﻟﭗ ＇ﺨﻪ ﻛﻮﻟﭙﻮل‬
‫ﻟﻪ أاﻧﺄس ＇ﺨﻪ أاﻧﺄﺳﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﭼﺎڼ ＇ﺨﻪ ﭼﺎ‪１‬ﻮل‬

‫‪ ‬‬
‫‪79‬‬
‫ب ‪ -:‬دوﻫـــﻢ ﺻـــﻮرت دا دى ﭼـــ‪ ３‬د ﺑـــﺴﻴﻄﻮ اﺻـــﻮاﺗﻮ ﭘـــﻪ اّﺧـــﺮ ﻛ‪＋‬ـــ‪) ３‬ول(‬
‫ﭘ‪５‬ﻮﺳﺘﻴﺈي او ول واﻻ ﻣﺼﺪروﻧﻪ ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬ﺗﻴﺎرﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻏﺮب ＇ﺨﻪ ﻏﺮﺑﻮل‬ ‫ﻟﻪ أب ＇ﺨﻪ أﺑﻮل‬
‫ﻟﻪ ﺑﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺑﻨ‪／‬ﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﻏﺈ ＇ﺨﻪ ﻏﺈول‬
‫ﻟﻪ ﻛﺆس ＇ﺨﻪ ﻛﺆﺳﻮل‬ ‫ﻟﻪ رپ ＇ﺨﻪ رﭘﻮل‬
‫ﻟﻪ ﺗﺮﻧ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺗﺮﻧ‪／‬ﻮل‬ ‫ﻟﻪ أز ＇ﺨﻪ أزول‬
‫ﻟﻪ ﺷﺮﻧ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺷﺮﻧ‪／‬ﻮل‬ ‫ﻟﻪ ！ﻎ ＇ﺨﻪ ！ﻐﻮل‬
‫ﻟﻪ ﻏﺆﻣﺐ ＇ﺨﻪ ﻏﺆﻣﺒﻮل‬ ‫ﻟﻪ ！ﻮخ ＇ﺨﻪ ！ﻮﺧﻮل‬
‫ﻟﻪ ﻛﺆﻧ‪ ，‬ﺧﺨﻪ ﻛﺆﻧ‪／‬ﻮل‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﺆ ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺆول‬
‫ج ‪ -:‬درﻳــﻢ ﺻــﻮرت دا دى ﭼــ‪) ３‬ول( د ﻣﺠــﺮدو ﻧﻮﻣــﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬را‪＄‬ــﻲ‪،‬‬
‫دﻏﻪ ﻣﺠﺮد ﻧﻮم)‪ (1‬د ﻓﻌﻞ ﻧﻮم وي او ﻛﻪ د ﻳﻮ ﺣﺎﻟﺖ او ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻧﻮم وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ وﻳﺮې ＇ﺨﻪ و‪４‬ﺮول‬ ‫ﻟﻪ ﻟ‪５‬ﻮ ＇ﺨﻪ ﻟ‪５‬ﻮول‬
‫ﻟﻪ ‪＄‬ﻮر ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﻮرول‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻴﭻ ＇ﺨﻪ ﻣ‪５‬ﭽﻮل‬
‫ﻟﻪ رﻧ‪＇ ＃‬ﺨﻪ رﻧ‪％‬ﻮل‬ ‫ﻟﻪ ！ﺎل ＇ﺨﻪ ！ﺎﻟﻮل‬
‫ﻟﻪ ﺟﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺟﻨ‪／‬ﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮﺑﻞ ＇ﺨﻪ ﻏﻮﺑﻠﻮل‬
‫ﻟﻪ ﺷﺮم ＇ﺨﻪ ﺷﺮﻣﻮل‬ ‫ﻟﻪ رﺑﺆ ＇ﺨﻪ رﺑﺆول‬
‫ﻟﻪ رواج ＇ﺨﻪ رواﺟﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻴﻨ‪／‬ﺎر ＇ﺨﻪ ﺳﻴﻨ‪／‬ﺎرول‬
‫ﻟﻪ ﭘﻮر ＇ﺨﻪ ﭘﻮرول‬ ‫ﻟﻪ ﺗﺎوان ＇ﺨﻪ ﺗﺎواﻧﻮل‬
‫ﻟﻪ ﻟﻮر )روا دارى( ＇ﺨﻪ ﻟﻮرول‬ ‫ﻟﻪ أار ＇ﺨﻪ أارول‬

‫)‪ (1‬ﻣﺠﺮد ﻧﻮم ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﻟﻴﺪوﻧﻜﻰ ﺷﻰ ﻧﻪ وي او ﻣﺴﻤﻰ ﻳ‪ ３‬ﺧﺎرﺟﻰ وﺟﻮد ﻧﻪ ﻟﺮي دې‬
‫أول ﻧﻮﻣﻮﺗﻪ د ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻫﻢ واﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪80‬‬
‫د ‪＇ -:‬ﻠــﻮرم ﺻــﻮرت ﻳــ‪ ３‬دا دى ﭼــ‪)) ３‬ول(( د ﺻــﻔﺎﺗﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬راوؤل‬
‫ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻣﺎت ＇ﺨﻪ ﻣﺎﺗﻮل‬ ‫ﻟﻪ اوإد ＇ﺨﻪ اوإدول‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮرول‬
‫ﻟﻪ ودان ＇ﺨﻪ وداﻧﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﺟ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺟ‪／‬ﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺎك ＇ﺨﻪ ﭘﺎﻛﻮل‬
‫ﻟﻪ وران ＇ﺨﻪ وراﻧﻮل‬ ‫ﻟﻪ أ‪４‬ﺮ ＇ﺨﻪ أ‪４‬ﺮول‬ ‫ﻟﻪ زﻳﺎت ＇ﺨﻪ زﻳﺎﺗﻮل‬
‫ﻟﻪ ﻳﺎد ＇ﺨﻪ ﻳﺎدول‬ ‫ﻟﻪ ﻟﺈ ＇ﺨﻪ ﻟﺈول‬ ‫ﻟﻪ اّﺳﺎن ＇ﺨﻪ اّﺳﺎﻧﻮل‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮد ＇ﺨﻪ ﺗﻮدول‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻮؤ ＇ﺨﻪ ﺳﺆول‬ ‫ﻟﻪ ﻫ‪５‬ﺮ ＇ﺨﻪ ﻫ‪５‬ﺮول‬

‫ﻫ ـﮓ ‪ -:‬ﻛﻠــﻪ د )ول( ﻋﻼﻣــﻪ د ﻓﻌــﻞ ﺣــﺎل د ﻓﻌﻠــﻲ ﻣــﺎدې ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬راوؤل‬
‫ﻛﻴــﺈي او ول واﻻ ﻣــﺼﺪروﻧﻪ ﺗــﺮې ﺟﻮؤﻳــﺈي او ﺧــﺎﻟﻰ دا وروﺳــﺘﻪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧــﻪ‬
‫ﻟﺮي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻧ‪＋‬ﻠﻲ ＇ﺨﻪ ﻧ‪＋‬ﻠﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻴﮋي ＇ﺨﻪ ﺧ‪５‬ﮋول‬
‫ﻟﻪ اوؤي ＇ﺨﻪ اوؤول‬ ‫ﻟﻪ اﻟﻮزى ＇ﺨﻪ اﻟﻮزول‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮري ＇ﺨﻪ ﺧﻮرول‬ ‫ﻟﻪ ﻛ‪５＋‬ﻨﻲ ＇ﺨﻪ ﻛ‪５＋‬ﻨﻮل‬
‫ﻟﻪ ﻟﻮﻟﻲ ＇ﺨﻪ ﻟﻮﻟﻮل‬ ‫ﻟﻪ رﻏﺆي ＇ﺨﻪ رﻏﺆول‬
‫ﻟﻪ ﻟ‪５‬ﺈدي ＇ﺨﻪ ﻟﻴﺈدول‬ ‫ﻟﻪ ＇ﻤﻠﻲ ＇ﺨﻪ ＇ﻤﻠﻮل‬
‫ز ‪ -:‬ﻛﻠﻪ د ﻣﺼﺪر د ﻓﻌﻠﻲ ﻣـﺎدې ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪) ３‬ول( ﭘﻴﻮﺳـﺘﻴﺈى او ول واﻻ‬
‫ﻣﺼﺪروﻧﻪ ‪＄‬ﻨ‪ ３‬ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬ﺧﺎﻟﻰ دا ﻳﻮ ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻻﻣﺒﻞ ＇ﺨﻪ ﻟﻤﺒﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻨﺪل ＇ﺨﻪ ﺧﻨﺪول‬
‫ﻟﻪ زاﻧ‪／‬ﻞ ＇ﺨﻪ زﻧ‪／‬ﻮل‬ ‫ﻟﻪ ژؤل ＇ﺨﻪ ژؤول‬
‫ﻟﻪ ﻧ（ﻞ ＇ﺨﻪ ﻧ（ﻮل‬ ‫ﻟﻪ ﻏﭙﻞ ＇ﺨﻪ ﻏﭙﻮل‬
‫ﻟﻪ داﻧ‪／‬ﻞ ＇ﺨﻪ دﻧ‪／‬ﻮل‬ ‫ﻟﻪ ！ﻮﺧﻞ ＇ﺨﻪ ！ﻮﺧﻮل‬

‫‪ ‬‬
‫‪81‬‬
 ‫ﻟﻪ ﻏﺆﻣﺒﻞ ＇ﺨﻪ ﻏﺆﻣﺒﻮل‬ ‫ﻟﻪ اﻏﻮﺳﺘﻞ ＇ﺨﻪ اﻏﻮﺳﺘﻮل‬
‫‪) -3‬ﻳﺪل( دا ﻫﻢ ﻳﻮه ﻣﺼﺪري ﻻ ﺣﻘـﻪ ده‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬اﻛﺜـﺮ د ﻻزﻣـﻮ ﻣـﺼﺪروﻧﻮ)‪ (1‬د‬
‫ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬راوؤل ﻛﻴـﺈي‪ .‬دې ﻗـﺴﻢ ﻣـﺼﺪروﻧﻮ‬
‫ﺗﻪ )ﻳﺪل واﻻ( ﻣﺼﺪروﻧﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫"‪４‬ﺪل واﻻ" ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﻛ＀ ﻣ＀ د "ول واﻻ" ﻣﺼﺪروﻧﻮ ﭘﺸﺎن دﻏﻪ وؤاﻧﺪې‬
‫ﺷﭙﺈ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬دﻳﺪل واﻻ ﻣـﺼﺪروﻧﻮ د اﺷـﺘﻘﺎق او ﺟـﻮؤوﻧ‪ ３‬ﻻر اّﺳـﺎﻧﻪ‬
‫ده‪ .‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ))ول واﻻ(( ﻣـﺼﺪروﻧﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﭼـ‪ ３‬د )ول( ﭘـﻪ ‪＄‬ـﺎى )ﻳـﺪل( راوؤى‬
‫ﺷـــﻲ ﻧﻮﻳـــﺪل واﻻ ﻣـــﺼﺪروﻧﻪ ﺗـــﺮې ﺟﻮؤﻳـــﺈي‪ .‬ﺧـــﻮ ﺳـــﺮه د دې ﻫـــﻢ د زﻳـــﺎت‬
‫وﺿﺎﺣﺖ دﭘﺎره د ﻳﺪل واﻻ ﻣﺼﺪروﻧﻮ د ﺟﻮؤ‪４‬ـﺪو او اﺷـﺘﻘﺎق ﺻـﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﻨـﺄ‬
‫أول ﻻﻧﺪې ﺑﻴﺎﻧﻴﺈى‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬د ذات د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ) ３＋‬ﻳﺪل( راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺎم ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺎﻣ‪５‬ﺪل‬ ‫ﻟﻪ إﻣﻨ‪＇ ＃‬ﺨﻪ إﻣﻨ‪５％‬ﺪل‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺰ ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺰ‪４‬ﺪل‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺎر ＇ﺨﻪ ﺑﺎر‪４‬ﺪل‬
‫ﻟﻪ ﭼﺎڼ ＇ﺨﻪ ﭼﺎ‪５１‬ﺪل‬ ‫ﻟﻪ ‪＄‬ﺎى ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﺎﻳ‪５‬ﺪل‬
‫ب ‪ -:‬د اﺻــﻮاﺗﻮ ﭘــﻪ ﭘــﺎى ﻛ‪＋‬ــ‪) ３‬ﻳــﺪل( را‪＄‬ــﻲ او ﻳــﺪل واﻻ ﻣــﺼﺪروﻧﻪ ﺗــﺮې‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻏﺈ ＇ﺨﻪ ﻏﺈ‪４‬ﺪل‪،‬‬ ‫ﻟﻪ أب ＇ﺨﻪ أﺑ‪５‬ﺪل‬
‫ﻟﻪ ﺑﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺑﻨ‪５／‬ﺪل‬ ‫ﻟﻪ ﺷﺮﻧ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺷﺮﻧ‪５／‬ﺪل‬
‫ﻟﻪ ！ﻮخ ＇ﺨﻪ ！ﻮﺧ‪５‬ﺪل‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ！ﻎ ＇ﺨﻪ ！ﻐ‪５‬ﺪل‬
‫ج ‪ -:‬د ﻣﺠﺮدو ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪) ３＋‬ﻳﺪل( ﭘﻴﻮﺳﺘﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫)‪ (1‬د اور‪４‬ﺪل او ﻟﻮر‪４‬ﺪل ﻣﺼﺪروﻧﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎْ ﻣﺘﻌﺪى دى‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪82‬‬
 ‫ﻟﻪ رﺑﺆ ＇ﺨﻪ رﺑﺆ‪４‬ﺪل‬ ‫ﻟﻪ ！ﺎل ＇ﺨﻪ ！ﺎﻟ‪５‬ﺪل‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮﺑﻞ ＇ﺨﻪ ﻏﻮﺑﻠ‪５‬ﺪل‬ ‫ﻟﻪ رﻧ‪＇ ＃‬ﺨﻪ رﻧ‪５％‬ﺪل‬
‫ﻟﻪ ﺟﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺟﻨ‪５／‬ﺪل‬ ‫ﻟﻪ ﻟ‪５‬ﻮ ＇ﺨﻪ ﻟﻴﻮ‪４‬ﺪل‬
‫ﻟﻪ رواج ＇ﺨﻪ رواﺟ‪５‬ﺪل‪.‬‬
‫د ‪ -:‬د ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪＋‬ﻰ )ﻳﺪل( راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺟ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺟ‪５／‬ﺪل‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮر‪４‬ﺪل‬
‫ﻟﻪ ﺳﻮؤ ＇ﺨﻪ ﺳﺆ‪４‬ﺪل او داﺳ‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬ ‫ﻟﻪ أ‪４‬ﺮ ＇ﺨﻪ أ‪４‬ﺮﻳﺪل‬
‫ﻫﮓ ‪ -:‬د ﻣﺼﺪر او ﻓﻌﻞ ﺣﺎل ﻟﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎ دې ＇ﺨﻪ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ اوؤي ＇ﺨﻪ اوؤﻳﺪل‬ ‫ﻟﻪ رﻏﺆي ＇ﺨﻪ رﻏﺆ‪４‬ﺪل‬
‫ﻟﻪ ژؤل ＇ﺨﻪ ژؤ‪４‬ﺪل‬ ‫)‪ (1‬ﻟﻪ ﺧﻨﺪل ＇ﺨﻪ ﺧﻨﺪ‪４‬ﺪل‬
‫ﻟﻪ ！ﻮﺧﻞ ＇ﺨﻪ ﺗﻮﺧ‪５‬ﺪل او ﻧﻮر‪.‬‬ ‫ﻟﻪ زاﻧ‪／‬ﻞ ＇ﺨﻪ زﻧ‪／‬ﻴﺪل‬

‫د ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر ﭘﺴﻴﻨﻪ ﺗﻮري‬

‫ﻫﻐﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮي او ﻟﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي؛ د ﻣﺼﺪر‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻮﻟﻲ‪ .‬دا ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ د ﻣﺼﺪر ﭘﻪ ﻣﻌﻨـﺎ را‪＄‬ـﻲ ﻣ‪／‬ـﺮ ﻓـﺮق‬
‫دوﻣﺮه دى ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨﻪ ﭘﻜ‪ ３＋‬اﺳﻤﻲ رﻧ‪ ，‬زﻳﺎت وي ﻟﻜﻪ )وﻫﻨﻪ‪،‬‬
‫ﻟﻴﺪﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺘﻨﻪ( او ‪＄‬ﻴﻨﻰ د ﻣﺼﺪر اﺛﺮ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ او ﻓﻌﻠﻲ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ＊ﻜـﺎره ﻛـﻮي‬
‫ﻟﻜﻪ ) ﺧﻨﺪا‪ ،‬ژؤا( ﭼ‪ ３‬د ﺧﻨﺪﻟﻮ او ژؤﻟﻮ ﭘـﺮ ﺣﺎﻟـﺖ او ﻛﻴﻔﻴـﺖ دﻻﻟـﺖ ﻛـﻮي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻻﻛﻦ د )ﺧ‪５‬ﮋول‪ ،‬اﻟﻮزول‪＇ ،‬ﻤﻠﻮل‪ ،‬ﻧ‪＋‬ﻠﻮل‪ ،‬ﻛ‪５＋‬ﻨﻮل‪ ،‬ﺧﻮرول‪ ،‬ﻟﻮﻟﻮل‪ ،‬اﻏﻮﺳﺘﻮل( ﭘﻪ‬
‫ﻣﺼﺪروﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻳﺪل واﻻ ﻣﺼﺪروﻧﻪ ‪ ،‬ﻧﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي(‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪83‬‬
‫ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﺣﺎﺻـﻞ ﻣـﺼﺪر اﻛﺜـﺮې ﻻﺣﻘـ‪ ３‬د دﻏـﻮ دواؤو‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ‪－‬ﺎﻧﻮ د ﭘﺎره ﭘﻪ ﺷﺮﻳﻚ أول را‪＄‬ﻲ ﻟـﻪ دې ﻛﺒﻠـﻪ دﻏـﻪ دواؤه ﻗـﺴﻤﻮﻧﻪ ﻳـﻮ‬
‫‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ﻻﻧﺪې أول ＊ﻮدل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪) -1‬ﻧﻪ( دا ﻻﺣﻘﻪ ﺑ‪ ３‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﺼﺪروﻧﻮ ＇ﺨـﻪ د ！ﻮﻟـﻮ ﻣـﺼﺪرو ﭘـﻪ‬
‫اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻻم ﭘـﺮ ‪＄‬ـﺎى را‪＄‬ـﻲ او د ﺣﺎﺻـﻞ ﻣـﺼﺪر ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ ﺗـﺮې ﺟﻮؤﻳـﺈي‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻟ＂ﻮل ＇ﺨﻪ ﻟ＂ﻮﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ وﻫﻞ ＇ﺨﻪ وﻫﻨﻪ‬
‫ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮل ＇ﺨﻪ ！ﻮﻟﻮﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺘﻞ ＇ﺨﻪ ﺧﺘﻨﻪ‬
‫ﻟﻪ در‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ در‪４‬ﺪﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ وﺗﻞ ＇ﺨﻪ وﺗﻨﻪ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ ！ﻮﻟ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ！ﻮﻟ‪５‬ﺪﻧﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺎﺗﻞ ＇ﺨﻪ ﺳﺎﺗﻨﻪ‬
‫‪ ) -2‬ﺧﻔﻲ ه( دا ﺗﻮرى دﻳﺪل واﻻ او ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻻم واﻻ ﻣـﺼﺎدر و ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د‬
‫ﻣﺼﺪر د ﻻم ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻟﻴﺪل ＇ﺨﻪ ﻟﻴﺪه‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮر‪５＄‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻴﺪه‬
‫ﻟﻪ ﻛﺘﻞ ＇ﺨﻪ ﻛﺎﺗﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪه‬
‫ﻟﻪ اﻏﻮﺳﺘﻞ ＇ﺨﻪ اﻏﻮﺳﺘﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻤﺒ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻟﻤﺒ‪５‬ﺪه‬
‫ﻟﻪ ﺧﺘﻞ ＇ﺨﻪ ﺧﺎﺗﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺎ＇ﻴﺪل ＇ﺨﻪ ﭘﺎ＇‪５‬ﺪه‬

‫)‪ (1‬دا دواؤه ﻗﺴﻤﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ د ﻣﺼﺪر ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً دوﻫﻢ ﺻﻮرت ﺧﻮ‬
‫ﻛ＀ ﻣ＀ ﻳﻮ ﻣﺨﻔﻒ ﻣﺼﺪر دى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪84‬‬
‫‪＊) -3‬ـــﺖ( دا ﻧ‪＋‬ﻜـــﻪ ﻫـــﻢ د ﺣﺎﺻـــﻞ ﻣـــﺼﺪر ﻻﺣﻘـــﻪ ده او د ‪＄‬ﻴﻨـــﻮ ﻳـــﺪل واﻻ‬
‫ﻣﺼﺎدرو ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３＋‬د )ﻳﺪل( ﭘـﻪ ﻋـﻮض راﻏﻠـ‪ ３‬ده او دا ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﭘﻜ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮد دي‪:‬‬
‫ﻟﻪ درﻧ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ درﻧ‪＋‬ﺖ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺆ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻣﺆ＊ﺖ‬
‫ﻟﻪ ﻳﺎد‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻳﺎد＊ﺖ‬ ‫ﻟﻪ ﺟﻮؤ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ＊ﺖ‬
‫ﻟﻪ ﺳﻤ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺳﻤ‪＋‬ﺖ‬ ‫ﻟﻪ ﻟ‪５／‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻟ‪＋／‬ﺖ‬
‫ﻟﻪ ﭼﻠ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭼﻠ‪＋‬ﺖ‬ ‫ﻟﻪ ＇ﺮﺑ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ＇ﺮﺑ‪＋‬ﺖ‬
‫ﻟﻪ ارزﻳﺪل ＇ﺨﻪ ارز＊ﺖ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺆﻳﺪل ＇ﺨﻪ ﺳﺆ＊ﺖ‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮاﻧ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺮاﻧ‪＋‬ﺖ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮﺋ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻟﻮﻳ‪＋‬ﺖ‬
‫‪) -4‬ون( دا ﭘــﺴﻴﻨﻪ ﺗــﻮرى ﭘــﻪ ‪＄‬ﻴﻨــﻮ ﻣــﺼﺎدرو ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬را‪＄‬ــﻲ او د ﻣــﺼﺪري‬
‫ﻋﻼﻣﻮ ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي او دا ﻻﻧﺪى ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻣﻮﺟﻮد دي‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻟ＂ﻮل ＇ﺨﻪ ﻟ＂ﻮن‬ ‫ﻟﻪ ﺗﺆل ＇ﺨﻪ ﺗﺆون‬
‫ﻟﻪ ﺑﺪﻟﻮل ＇ﺨﻪ ﺑﺪﻟﻮن‬ ‫ﻟﻪ ‪２－‬ﻞ ＇ﺨﻪ ‪２－‬ﻮن‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺄول ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺄون‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﻨﺄل ＇ﺨﻪ ‪－‬ﻨﺄون‬
‫ﻟﻪ ﺳﻤﻮل ＇ﺨﻪ ﺳﻤﻮن‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺮ＇ﻮل ＇ﺨﻪ ﺧﺮ＇ﻮن‬
‫ﻟﻪ أﻛﻮل ＇ﺨﻪ أﻛﻮن‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻤﺴﻮل ＇ﺨﻪ ﻟﻤﺴﻮن‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮل ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮن )ﻗﻰ(‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻨ‪５／‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻟﻨ‪／‬ﻮن‬
‫ﻟﻪ أأ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ أأون‬
‫‪) -5‬ن( ﻳﻮازې ﻧﻮن ﻫﻢ ﭘﻪ ﻳﺪل واﻻ ﻣﺼﺪرو او ﻳﻮ ﻧﻴﻢ ﻻم واﻻ ﻣـﺼﺪرو ﻛ‪＋‬ـﻰ‬
‫د ﻻم ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى د ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭘﻴﻮﺳـﺘﻴﺈي او د ﺣﺎﺻـﻞ ﻣـﺼﺪر‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮر‪５＄‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻏﻮر‪５＄‬ﺪن‬ ‫ﻟﻪ رﻏ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ رﻏ‪５‬ﺪن‬

‫‪ ‬‬
‫‪85‬‬
 ‫ﻟﻪ ﻟﻴﺪل ＇ﺨﻪ ﻟﻴﺪن‬ ‫ﻟﻪ ﭼﻠ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭼﻠ‪５‬ﺪن‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ اﻏﻮﺳﺘﻞ ＇ﺨﻪ اﻏﻮﺳﺘﻦ‬ ‫ﻟﻪ اوﺳﻴﺪل ＇ﺨﻪ اوﺳ‪５‬ﺪن‬
‫‪) -6‬ﻧ‪ (，‬دا ﻻﺣﻘـﻪ ﭘـﻪ ‪＄‬ﻴﻨـﻮ ﻣﺤـﺎورو ﻛ‪＋‬ـﻰ د ﺣﺎﺻـﻞ ﻣـﺼﺪر د ﺟﻮؤوﻟـﻮ د‬
‫ﭘﺎره اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي او ﭘـﻪ ﻳـﺪل واﻻ او ﻳـﻮ ﻧـﻴﻢ ﻻم واﻻ ﻣـﺼﺪر ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د )ل( ﭘـﺮ‬
‫‪＄‬ﺎى راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭼ‪＋‬ﻞ ＇ﺨﻪ ﭼ‪＋‬ﻨ‪，‬‬ ‫ﻟﻪ اوﺳ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ اوﺳ‪５‬ﺪﻧ‪，‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﻠﻞ ＇ﺨﻪ ﺗﻠﻨ‪，‬‬ ‫ﻟﻪ رﻏ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ رﻏ‪５‬ﺪﻧ‪，‬‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻴﺪل ＇ﺨﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻨ‪，‬‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺎ＇‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭘﺎ＇‪５‬ﺪﻧ‪，‬‬
‫)ﭘﻪ دې ﻣﺜﺎل ﻛ‪) ３＋‬ﻧ‪ (，‬دﻳﺪل ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى راﻏﻠﻰ دى(‬
‫‪) -7‬اك( دا ﻻﺣﻘــﻪ ﻫــﻢ د ﻓﻌﻠــﻲ ﻣــﺎدې ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــﻰ د ﺣﺎﺻــﻞ ﻣــﺼﺪر د‬
‫ﺟﻮؤوﻧ‪ ３‬دﭘﺎره را‪＄‬ﻲ او دا وروﺳﺘﻪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭼ‪＋‬ﻞ ＇ﺨﻪ ﭼ‪＋‬ﺎك‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻮؤل ＇ﺨﻪ ﺧﻮراك‬
‫ﻟﻪ ＇ﻜﻞ ＇ﺨﻪ ＇ﻜﺎك‬ ‫ﻟﻪ ژول )ژوﻧﺪ ﻛﻮل( ＇ﺨﻪ ژواك‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﭙ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺗﭙﺎك‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺨﺴﻴﺪل ＇ﺨﻪ ﭘﺨﺴﺎك‬
‫‪ (1) -8‬دا ﻋﻼﻣـــﻪ د ‪＄‬ﻴﻨـــﻮ ﻻم واﻻ اوﻳـــﺪل واﻻ ﻣـــﺼﺎدرو ﭘـــﻪ اّﺧـــﺮ ﻛ‪＋‬ـــ‪ ３‬د‬
‫ﻣﺼﺪري ﻋﻼﻣ‪ ３‬ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى را‪＄‬ﻲ او د ﻣﺼﺪر ﺣﺎﻟﺖ او ﻛﻴﻔﻴﺖ ＊ﻜـﺎره ﻛـﻮي‬
‫او دا ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ دي‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﺷﺸﻨﻞ ＇ﺨﻪ ﺷﺸﻨﺎ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻨﺪل ＇ﺨﻪ ﺧﻨﺪا ﻟﻪ ﻛﻨ‪％‬ﻞ ＇ﺨﻪ ﻛﻨ‪％‬ﺎ‬

‫)‪＇ (1‬ﻠﻮرم او ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﻗﺴﻢ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻟﻪ اﺻﻠﻲ ﻣﺼﺪر ﺳﺮه أ‪４‬ﺮ ﻧﺰد‪４‬ﻮاﻟﻰ ﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫دواؤو ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮازې )ل اون( ﺳﺮه ﺑﺪل ﺷﻮي دي ﻧﻮر ﻳﻮ ﺷﻰ دي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪86‬‬
 ‫ﻟﻪ ﻏﺆﻣﺒﻞ ＇ﺨﻪ ﻏﺆﻣﺒﺎ‬ ‫ﻟﻪ ＊ﻜﻠﻞ ＇ﺨﻪ ＊ﻜﻼ‬ ‫ﻟﻪ ژؤل ＇ﺨﻪ ژؤا‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺄ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺄﻳﺪا = ‪－‬ﺄا‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻤﺒﻞ ＇ﺨﻪ ﻟﻤﺒﺎ‬ ‫ﻟﻪ ﻧ（ﻞ ＇ﺨﻪ ﻧ（ﺎ‬
‫ﻟﻪ زﻏﺎﺳﺘﻞ ＇ﺨﻪ زﻏﺴﺘﺎ ﻟﻪ ‪＄‬ﻠ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﻠ‪５‬ﺪا = ‪＄‬ﻼ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﭙﻞ ＇ﺨﻪ ﻏﭙﺎ‬
‫ﻟﻪ رﭘ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ رﭘ‪５‬ﺪا‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺸﻐﻮﻟ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺷ‪２‬ﻞ ＇ﺨﻪ ﺷ‪２‬ﺎ‬
‫ﻣﺸﻐﻮﻻ‬

‫‪＊) -9‬ﻜﺎره "ه"( دا ﺗﻮرى د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﺼﺎدرو د ﻓﻌﻠـﻰ ﻣـﺎ دې ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـﻰ د‬
‫ﻣـــﺼﺪري ﻋﻼﻣـــﻮ ﭘـــﺮ ‪＄‬ـــﺎى راوؤل ﻛﻴـــﺈي او دا وروﺳـــﺘﻪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـــﻪ ﭘﻜ‪＋‬ـــ‪３‬‬
‫ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ دي‪:‬‬
‫ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮل ＇ﺨﻪ ！ﻮﻟﻪ‬ ‫ﻟﻪ ژوﺑﻠﻞ ＇ﺨﻪ ژوﺑﻠﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺗﺆل ＇ﺨﻪ ﺗﺆه‬
‫ﻟﻪ زﻏﺎﺳﺘﻞ ＇ﺨﻪ زﻏﺎﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﺟﻮؤ‪４‬ـﺪل ＇ﺨـﻪ ﺟـﻮؤه‬ ‫ﻟﻪ ‪＂－‬ﻞ ＇ﺨﻪ ‪＂－‬ﻪ‬
‫)ﺻﻠﺢ(‬
‫ﻟﻪ ﭘ‪５‬ﮕ‪５＋‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭘ‪＋５‬ﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻟ＂ﻮل ＇ﺨﻪ ﻟ＂ﻪ‬ ‫ﻟﻪ ＇ﻜﻞ ＇ﺨﻪ ＇ﻜﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺗ‪＋‬ﺘ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺗ‪＋５‬ﺘﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻤﺴﻮل ＇ﺨﻪ ﻟﻤﺴﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻧ‪＋‬ﺘﻞ ＇ﺨﻪ ﻧ‪＋‬ﺘﻪ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟــﻪ روﻏ‪５‬ــﺪل ＇ﺨــﻪ روﻏــﻪ ﻟﻪ ﺑﺪﻟﻮل ＇ﺨﻪ ﺑﺪﻟﻪ‬ ‫ﻟﻪ دﻳﻜﻞ ＇ﺨﻪ دﻳﻜﻪ‬
‫)ﺻﻠﺢ(‬

‫‪) -10‬ى( ﻣﻠﻴﻨﻪ )ى( ﻫﻢ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﺼﺪرو ﻛ‪ ３＋‬د ﻣـﺼﺪري ﻋﻼﻣـﻮ ﭘـﺮ ‪＄‬ـﺎى‬
‫را‪＄‬ﻲ او د ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﭼ‪ ３‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬دا دي‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﻼﺻ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺧﻼﺻﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮر‪５＄‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻰ‬

‫)‪ (1‬د اﺗﻢ او ﻧﻬﻢ ﻟﻤﺒﺮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ اﺷﺘﻘﺎق ﻟﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨﻪ ﻳﻘﻴﻨﻲ ﻧﻪ دى‪ ،‬ﻛ‪５‬ﺪى ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ﺧﺒﺮه‬
‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﻣﺼﺪر ﻟﻪ دﻏﻮ ﻧﻮﻣﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﺸﺘﻖ وي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪87‬‬
 ‫ﻟﻪ وداﻧ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ وداﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺑﺮاﺑﺮى‬
‫ﻟﻪ وراﻧ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ وراﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻤ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺳﻤﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺧﺮ＇‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺧﺮ＇ﻰ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻮل ＇ﺨﻪ ﺳﻮى‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر د ﭘﺎره ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮرې ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﻫـﻢ‬

‫ﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ ﻳﻮ ﻳﺎ دوه ﻣﺜﺎﻟﻪ ﻟﺮي دا ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﻫﻢ ！ﻮﻟ‪ ３‬د ﻣﺼﺪر د ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې‬
‫ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻣﺼﺪري ﻋﻼﻣﻮ ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى را‪＄‬ﻲ او ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪:‬‬
‫‪) -11‬ات( ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻟﻪ ‪＂－‬ﻞ ＇ﺨﻪ ‪＂－‬ﺎتﻟﻪ ﺑﺎﻳﻠﻞ ＇ﺨﻪ ﺑﺎﻳﻼت‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺑﭽ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺑﭽﺖ‬ ‫‪) -12‬ت( ﻟﻪ ﻟ‪／‬ﻴﺪل ＇ﺨﻪ ﻟ‪／‬ﺖ )ﻣﺼﺮف(‬
‫)ﭘﺲ اﻧﺪازه(‬
‫ﻟﻪ ﻟ‪５／‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻟ‪／‬ﺎو‪.‬‬ ‫‪) -13‬او( ﻟﻪ ﭼﻠ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭼﻼو‬
‫ْ‬
‫ﻟﻪ رﻏ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ رﻏ‪５‬ﺪاﻧﻪ‪.‬‬ ‫‪) -14‬اﻧﻪ( ﻟﻪ اوﺳ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ اوﺳ‪５‬ﺪاﻧﻪ‬
‫‪１) -15‬ﻪ( ﻟﻪ رﻏﻮل ＇ﺨﻪ رﻏﺎو‪１‬ﻪ )ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن(‪ ،‬ﻟﻪ ！ﻴﻜﺎو‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ！ﻴﻜﺎو‪１‬ﻪ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺑﺮﻳ‪＋‬ﻴﺪل ＇ﺨﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ‪.‬‬ ‫‪) -16‬ﻧﺎ( ﻟﻪ وﻳﻞ ＇ﺨﻪ وﻳﻨﺎ‬
‫‪) -17‬اره( ﻟﻪ ﺳﻜﻮﻧﺄل ＇ﺨﻪ ﺳﻜﻮ ﻧﺄاره‬
‫ﻟﻪ ﭼﻴﻨ‪５／‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭼﻴﻨ‪／‬ﺎر‪.‬‬ ‫‪ ) -18‬ار( ﻟﻪ ！ﻴﻨ‪５／‬ﺄل ＇ﺨﻪ ！ﻴﻨ‪／‬ﺎر‬
‫ﻟﻪ ！ﻜ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ！ﻜﺎن‪.‬‬ ‫‪ ) -19‬ان( ﻟﻪ ﻟ‪／‬ﻴﺪل ＇ﺨﻪ ﻟ‪／‬ﺎن‬
‫‪) -20‬ﻧﺪ( ﻟﻪ ﭼﻠ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭼﻠﻨﺪ‪.‬‬
‫‪) -21‬ﻧﺪى( ﻟﻪ رﭘ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ رﭘﻨﺪى )ﻟﺮزه(‪.‬‬
‫‪) -22‬ﻻو( ﻟﻪ ﺧﺮ＇ﻮل ＇ﺨﻪ ﺧﺮ＇ﻼو‪.‬‬
‫‪－) -23‬ﻨﻪ‪－ ،‬ﻪ( ﻟﻪ اوﺳ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ اﺳﺘﻮ‪－‬ﻨﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻮ‪－‬ﻪ‪.‬‬
‫‪) -24‬وب( ﻟﻪ ﭘﺆﺳ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭘﺆﺳﻮب‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪88‬‬
 
89
 ‫د اّﻟ‪ ３‬د ﻧﻮم ﻻﺣﻘ‪３‬‬
‫اّﻟﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﭘﺮ دوه أوﻟﻪ ده‪ .‬ﻳﻮه اﺻﻠﻲ ده ﻟﻜﻪ‪ :‬اره‪ ،‬ﺗﺮ＊‪ ،＃‬رﻧﺪه‬
‫او ﻧﻮر او ﺑﻠﻪ ﻣﺸﺘﻘﻰ ده‪ .‬د ﻣـﺸﺘﻘ‪ ３‬اّﻟـ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ درﺳـﺖ ﻟــﻪ ﻣـﺼﺪر ＇ﺨـﻪ‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي او دا وروﺳﺘﻪ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ او ﻻ ﺣﻘ‪ ３‬ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪) .1‬وﻧﻰ( دا ﻻﺣﻘﻪ ﭘﻪ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺼﺎدرو ﻛ‪ ３＋‬د ﻻم ﭘﺮ ‪＄‬ـﺎى راوؤل ﻛﻴـﺈي او‬
‫د اّﻟ‪ ３‬ﻧﻮم ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﺎﻛﻮل ＇ﺨﻪ ﭘﺎﻛﻮوﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮﺑﻮل ＇ﺨﻪ ﻟﻮﺑﻮوﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮ＇ﻮل ＇ﺨﻪ ﻏﻮ＇ﻮوﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﭼﺎ‪１‬ﻮل ＇ﺨﻪ ﭼﺎ‪１‬ﻮوﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮإل ＇ﺨﻪ ﺗﻮإوﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻟ‪／‬ﻮل ＇ﺨﻪ ﻟ‪／‬ﻮوﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻧﻴﻮل ＇ﺨﻪ ﻧﻴﻮوﻧﻰ‬

‫‪) -2‬ﻧﻰ( ﻳـﻮازې‪) :‬ﻧـﻰ( ﻫـﻢ د ﻓﻌﻠـﻲ ﻣـﺎدې ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د اّﻟـ‪ ３‬د ﻧﺎﻣـﻪ د‬

‫ﭘــــﺎره را‪＄‬ــــﻲ ﻟﻜــــﻪ ‪ :‬ﻟــــﻪ ﺷــــﺮﻧ‪／‬ﻮل ＇ﺨــــﻪ ﺷــــﺮﻧ‪／‬ﻨﻰ او )ﺷــــﺮﻧ‪／‬ﺎﻧﻰ( ﻫــــﻢ‬

‫ﻟﻪ ！ﻨ‪／‬ﻮل ＇ﺨﻪ ！ﻨ‪／‬ﻨﻰ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈئ‬
‫‪) -3‬ى( ﻳﻮازې ﻣﻠﻴﻨﻪ )ى( ﻫﻢ د ﻓﻌﻠـﻲ ﻣـﺎدې ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د اّﻟـ‪ ３‬د ﻧﺎﻣـﻪ د‬
‫ﭘﺎره راﺗﻠﻰ ﺷﻲ ﻟﻜﻪ‪) :‬ﻧﻮﺳﻰ( ﭼ‪ ３‬ﻏﺎﻟﺒﺎً د ﻧﻴﺴﻞ ﻟﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨـﻪ د )ى( ﭘـﻪ‬
‫) ‪(1‬‬
‫واﺳﻄﻪ ﺟﻮؤه ﺷﻮې ده‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬د اﺳﻢ اّﻟ‪ ３‬د ﻧﺎﻣﻪ د ﺟﻮؤوﻟـﻮ د ﭘـﺎره ﻛﻠـﻪ ﻣﻔﻌـﻮل ﻫـﻢ ورﺳـﺮه را‬

‫وؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ ‪ :‬اور ﻟﺆوﻧﻰ– ﻣﭽﺸﺆوﻧﻰ‪ .‬ﻣ‪／‬ﺮ دا ﺑﻴﺎ ﻣﺮﻛﺒﻪ اّﻟﻪ ﺑﻮﻟﻲ‪ .‬دﻏﻪ‬

‫)‪ (1‬د اّﻟﻰ دا درې واؤه ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻏﻴﺮ ذﻳﺮوح د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ ﻧﻮ اّﻟﻪ ﺑﻠﻠﻪ ﻛﻴﺈي‬
‫او ﻛﻪ د ذﻳﺮوح د ﭘﺎره راﺷﻲ ﻧﻮ ﺻﻔﺖ ﻳ‪ ３‬ﺑﻮﻟﻲ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪90‬‬
‫ﺷﺎن )ى( ﻫﻢ اﻛﺜﺮاً د ﻣﺮﻛﺒ‪ ３‬اّﻟ‪ ３‬د ﺟﻮؤ＊ﺖ د ﭘﺎره اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﻻس‬
‫ﭘﺎﻛﻰ‪ ،‬ﻣﭽﺸﺆى‪ ،‬ﺧ＀ ﻣﻮ＊ﻰ )‪－‬ﻞ ﻣﺎﻟﻪ( ﻣﭽﻮژى او ﻧﻮر‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪91‬‬
 ‫د ﺻﻔﺎﺗﻮ ﺟﻮؤوﻧﻪ‬
‫ﺻﻔﺎت ﭘﺮ دوه أوﻟﻪ دي‪ ،‬ﻳـﻮ ﻫﻐـﻪ دى ﭼـ‪ ３‬د ﻳـﻮ ﺷـﻲ او ذات ﺣﺎﻟـﺖ او‬
‫وﺻﻒ ﺑﻴـﺎن ﻛـﺆي ﻟﻜـﻪ )ﻣـﺸﺮ‪ ،‬ﭘـﻮه( او ﺑـﻞ ﻫﻐـﻪ دى ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮازې وﺻـﻒ او‬
‫ﺣﺎﻟـــﺖ ＇ﺮ‪－‬ﻨـــﺪوي او ﭘـــﺮ ﻳـــﻮ ﺷـــﻲ او ذات ﺑﺎﻧـــﺪې دﻻﻟـــﺖ ﻧـــﻪ ﻛـــﻮي ﻟﻜـــﻪ‬
‫)ﻣــﺸﺮﺗﻮب‪ ،‬ﭘﻮﻫــﻪ( دا دواؤه ﻗــﺴﻤﻪ ﺻــﻔﺎت ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬داﺷــﺘﻘﺎق او‬
‫ﺟﻮؤوﻟﻮ ﺟﻼ ﺟﻼ ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﻟﺮي‪ ،‬ﻣﻮﻧﺈ اﺻﻄﻼﺣﺎً دﻏـﻪ اول ﻗـﺴﻢ ﺗـﻪ ﺻـﻔﺎت او‬
‫دوﻫﻢ ﻗﺴﻢ ﺗﻪ ﻣﺠﺮد وﺻﻔﻮﻧﻪ واﻳﻮ‪.‬‬
‫ذاﺗﻲ او ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺻﻔﺎت ﺑﻴﺎ د اﺷﺘﻘﺎق ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﭘـﺮ دوه أوﻟـﻪ دي‪ ،‬ﻳـﻮ‬
‫ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ اﺳﻢ او ﺑﺴﻴﻂ ﺻـﻔﺖ ＇ﺨـﻪ د ﻻﺣﻘـﻮ ﭘـﻪ ﻟ‪／‬ﻮﻟـﻮ ﺟﻮؤﻳـﺈي او‬
‫ﺑﻞ ﻫﻐﻪ دى ﭼـ‪ ３‬ﻟــﻪ ﻣـﺼﺪر ＇ﺨـﻪ د ﻳـﻮ ﻋﻤـﻮﻣﻰ ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﻮاﻓـﻖ د ﻻﺣﻘـﻮ ﭘـﻪ‬
‫واﺳــﻄﻪ اﺷــﺘﻘﺎﻗﻴﺈي‪ .‬دﻏــﻪ اول ﻗــﺴﻢ ﺗــﻪ ﻧــﺴﺒﺘﻲ)‪ (1‬او دوﻫــﻢ ﻗــﺴﻢ ﺗــﻪ ﻓﻌﻠــﻲ‬
‫ﺻﻔﺎت واﻳﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﻣﻨﺴﻮب اﻟﻴﻪ ﻣﻌﻠـﻮم او ﻳـﻮه ﻣـﺴﺘﻘﻠﻪ‬
‫ﺟﻼ ﻛﻠﻤﻪ وي‪ .‬ﻧﺴﺒﺘﻰ ﺻﻔﺎت ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬أ‪４‬ﺮې او زﻳـﺎﺗ‪ ３‬ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﻟـﺮي‪،‬‬
‫دا ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﻋﻤﻮﻣﺎً د اﺳﻢ او ﺻﻔﺖ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ را‪＄‬ﻲ او ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺖ ﺗـﺮې‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ )اﻏﺰن‪ ،‬اوﻣﺆى( ﭼـ‪ ３‬اول )اﻏـﺰى( او دوﻫـﻢ )اوم( ﺗـﻪ ﻣﻨـﺴﻮب‬
‫دى‪ .‬ﻣ‪／‬ﺮ دوﻣـﺮه ﺧﺒـﺮه ده ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻧـﺴﺒﺘﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﺑـﻞ ﻳـﻮ ﺻـﻔﺖ د‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻛﻢ او د اﺳﻢ د ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ أ‪４‬ﺮ دي‪.‬‬
‫ْ‪ ،‬ﻫــﺮ ＇ــﻪ ﭼــ‪ ３‬ﻳــ‪ ３‬ﻣﻌﻨــﻮي‬
‫دا د ﻧــﺴﺒﺘﻲ ﺻــﻔﺎﺗﻮ ﻟﻔﻈــﻲ ﺧــﺼﻮﺻﻴﺖ و‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت دي ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻗﺪر ﻣﻔـﺼﻞ دي‪＄ ،‬ﻜـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻫـﺮه ﻋﻼﻣـﻪ او‬

‫)‪ (1‬ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺎت د ﻛﻮﻣ‪ ３‬ﺧﺎﺻ‪ ３‬زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﭘﻮرې ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻪ ﻟﺮي او ﭘﻪ دې ﻟﺤﺎظ داﻳﻤﻰ‬
‫ﺻﻔﺎت ﻫﻢ ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪92‬‬
‫ﻻﺣﻘﻪ ﻛ‪＄ ３＋‬ﺎﻧﻠﻪ ‪＄‬ﺎﻧﻠﻪ ﻣﻌﻨﻮي اﺧﺘﺼﺎص ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﺳـﺮ ﺑ‪５‬ـﺮه ﭘـﺮ دې‪،‬‬
‫ﻳﻮه ﻳﻮه ﻻﺣﻘـﻪ د أ‪４‬ـﺮو ﻣﻌﻨـﺎ ‪－‬ـﺎﻧﻮ د ﭘـﺎره را‪＄‬ـﻲ او ﭘـﻪ ﻳـﻮه ‪＄‬ـﺎى ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻳـﻮه‬
‫ﻣﻌﻨﺎ او ﭘﻪ ﺑﻞ ‪＄‬ﺎى ﻛ‪ ３＋‬ﺑﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً "ﺟﻦ" ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ )ﻧﻤﺠﻦ( ﻛ‪ ３＋‬د ﻟﺮﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ او ﭘﻪ )ﻏﻤﺠـﻦ( ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د‬
‫ﻛﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ دى‪ .‬ﻧﻤﺠﻦ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﺎى ﺗـﻪ واﻳـﻲ‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﻧـﻢ ﻟـﺮي او ﻏﻤﺠـﻦ ﻫﻐـﻪ‬
‫＇ﻮك دى ﭼ‪ ３‬ﻏﻢ ﻛﻮي‪.‬‬
‫دﻏــﺴﻰ )ن( ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ )ﺟ‪／‬ــﺆن( ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻓﻌﻠــﻲ ﻳﻌﻨــﻰ د ﻛﻮﻟــﻮ ﻣﻌﻨــﺎ‪ ،‬او ﭘــﻪ‬
‫)ﺧﻴﺮن( ﻛ‪＋‬ـﻰ د ﻟﺮﻟـﻮ ﻣﻌﻨـﺎ اﻓـﺎده ﻛـﻮي‪ .‬ﻣﻘـﺼﺪ دا دى دﻏـﻪ ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬د‬
‫ﻫـﺮې ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﺳـﺮه راوؤﻟـﻰ ﺷـﻲ؛ ﻧـﻮ د ﻫﻐـﻰ ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﺳـﺮه ﻳـﻮه ﻣﻨﺎﺳــﺒﻪ او وؤه‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮې اﺧﺴﺘﻞ ﻛﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ﭘـﻪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ أول د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﭘـﻪ ﻧـﺴﺒﺘﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ‬
‫ﻛ‪＋‬ﻰ دا وروﺳﺘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ‪－‬ﺎﻧ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫‪ -1‬د ﻛﻮﻟﻮ او ﻓﻌﻞ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺧ＂‪／‬ﺮ‪ ،‬ﻛﺒﺮ ﺟﻦ‪ ،‬ﻛﺆﺗﻦ‪ ،‬ﺷﻮﻛﻤﺎر‪ ،‬ﭼ‪３‬‬
‫ﺧ＂‪ ،３‬ﻛﺒﺮ‪ ،‬ﻛﺆﺗ‪ ３‬او ﺷﻮﻛﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﻳــﻮ ﺧــﺎص ﻓﻌــﻞ ﻣﻌﻨــﺎ ﭼــ‪ ３‬ﻫﻐــﻪ د ﻻﺣﻘــ‪ ３‬د ﻣﺨــﻪ ﻛﻠﻤــ‪ ３‬ﺳــﺮه ﺗﻨﺎﺳــﺐ‬
‫وﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻏﻮﺑﻪ‪ ،‬ﺧﺮﺑﻪ‪ ،‬دروازه وان ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼ‪ ３‬ﻏﻮاﭘﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺧـﺮه ﭼﻠـﻮي‬
‫او دروازه ﺳﺎﺗﻲ‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﻟﺮﻟﻮ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ او ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﻣﻌﻨـﺎ ﻟﻜـﻪ ‪＊ :‬ـﻮره ﺟـﻦ– ﺷـ‪／‬ﻠﻦ‪ ،‬دوﻟـﺖ‬
‫ﻣﻦ– واﻛﻤﻦ‪ ،‬ﭘﻨﺄواﻻ‪ ،‬ﻫﻐـﻪ ﭼـ‪＊ ３‬ـﻮره‪ ،‬ﺷـ‪／‬ﻪ‪ ،‬دوﻟـﺖ ﻟـﺮي‪ ،‬د واك ﺧﺎوﻧـﺪ‬
‫وي او ﭘﻨﺄ ورﺳﺮه وي‪.‬‬
‫‪ -4‬داوﺳﻴﺪﻟﻮ‪ ،‬وﻃﻨﻴﺖ او ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻣﻌﻨﺎ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻛﺎﻣﻪ وال – ﻛـﺎﺑﻠﻰ‪ ،‬ﺳـﻠﻴﻤﺎن‬
‫ﺧ‪５‬ﻞ ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﺎﻣﻪ ﻛ‪＋‬ﻰ اوﺳﻲ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﻳ‪ ３‬وﻃﻦ او ﺳـﻠﻴﻤﺎن ﺧ‪５‬ـﻞ‬

‫‪ ‬‬
‫‪93‬‬
‫ﻳ‪ ３‬ﻗﻮم وي‪ .‬ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ دې ＇ﺨﻪ ﻫﺮه ﻻﺣﻘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﻌﻨـﺎوې ﻫـﻢ ﻟـﺮي‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى ﻛ‪ ３＋‬ﭘﻪ ﻟﻨﺄ ﺻﻮرت و＊ﻮدﻟﻰ ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪94‬‬
 ‫د ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻻﺣﻘ‪３‬‬
‫د ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧـﭙﻠ‪ ３‬ﻣـﺎدې ＇ﺨـﻪ ＇ـﻪ ﻧـﻮر ﺻـﻮرﺗﻮﻧﻪ‬
‫او ﻣﺘﻔﺮﻋﺎت ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ورﺳﺮه ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎﻳﻜ‪＋‬ﻰ ﺑﻴﺎﻧﻴـﺈي‪.‬‬
‫！ﻮل ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺎت د اﺳﻢ او ﺻﻔﺖ ﭘﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻳـﻮې ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻟ‪／‬ﻮﻟـﻮ‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي او دا دى ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول ﻳ‪ ３‬ﺑﻴﺎﻧﻮل ﻏﻮاؤو‪.‬‬
‫‪－ ) -1‬ﺮ( دا ﻻﺣﻘﻪ د ﻧﻮﻣـﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻓﻌـﻞ‪ ،‬ﻛﻮﻟـﻮ او د ﻳـﻮ ﻧـﻴﻢ ﺧـﺎص‬
‫ﻓﻌﻞ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ اﻣﺎﻧﺖ ＇ﺨﻪ اﻣﺎﻧﺖ ‪－‬ﺮ ﭼ‪) ３‬اﻣﺎﻧﺖ ﺳﺎﺗﻰ(‬ ‫ﻟﻪ ﺧ＂‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺧ＂‪／‬ﺮ‬
‫ﻟﻪ ﺑﺰې ＇ﺨﻪ ﺑﺰو‪－‬ﺮ )ﭼ‪ ３‬وزې ＇ﺮوي(‬ ‫ﻟﻪ ﻛﻮأې ＇ﺨﻪ ﻛﻮأ‪－‬ﺮ‬
‫ﻟﻪ ﻣﻼزې ＇ﺨﻪ ﻣﻼز‪－‬ﺮ )ﻣﺘﻤﻠﻖ(‬ ‫ﻟﻪ دارو ＇ﺨﻪ دارو‪－‬ﺮ‬
‫ﻟﻪ ＊‪５‬ﻮې ＇ﺨﻪ ＊ﻴﻮه ‪－‬ﺮ )ﭼ‪ ３‬أول ﻛﻮي(‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻼ ＇ﺨﻪ ﻏﻼ ‪－‬ﺮ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺸﻴﻦ ＇ﺨﻪ ﻣﺸﻴﻦ ‪－‬ﺮ )ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭼﻠﻮى(‬ ‫ﻟﻪ ﺟﻮارة ＇ﺨﻪ ﺟﻮار ‪－‬ﺮ‬

‫ﺗﺒــﺼﺮه‪ :‬د دې ﻻﺣﻘــ‪ ３‬ﺳــﺮه ﻧــﺰدې او ﻣﺮﺑــﻮﻃ‪ ３‬ﻻﺣﻘــ‪ ３‬ﻫــﻢ ﺷــﺘﻪ‪ ،‬ﻣ‪／‬ــﺮ‬

‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﺈ دي او وروﺳﺘﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ！ﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﻌﻤﻠﻮ ﻣﺜـﺎﻟﻮﻧﻮ ﺳـﺮه ＊ـﻮدل‬

‫ﻛﻴﺈي‪:‬‬
‫‪ -2‬اﻟﻒ ‪－) -:‬ﻴﺮ( د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ د اﻓﺎده ﻛﻮﻟﻮ د ﭘﺎره‬
‫راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﭘﺮوا ＇ﺨﻪ ﭘﺮوا ‪－‬ﻴﺮ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻮال ＇ﺨﻪ ﺳﻮاﻟ‪／‬ﻴﺮ‬

‫ﻟﻪ ﺑﺎر ＇ﺨﻪ ﺑﺎر ‪－‬ﻴﺮ)د ﺑﺎر وؤﻟﻮ ＇ﺎروى(‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻤﺎﺷﻰ ＇ﺨﻪ ﺗﻤﺎﺷ‪／‬ﻴﺮ‬

‫‪ ‬‬
‫‪95‬‬
 ‫ﻟﻪ ﺗﺎو ＇ﺨﻪ ﺗﺎو‪－‬ﻴﺮ‬ ‫ﻟﻪ دﻋﻮې ＇ﺨﻪ دﻋﻮه ‪－‬ﻴﺮ‬
‫ﻟﻪ ﺑﺎد ＇ﺨﻪ ﺑﺎد ‪－‬ﻴﺮ‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻮا ＇ﺨﻪ ﻫﻮا ‪－‬ﻴﺮ‬
‫‪ -3‬ب ‪－) -:‬ﺮى( د اﺳﻢ او ﺻﻔﺖ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﻮاښ ＇ﺨﻪ ‪－‬ﻮاښ ‪－‬ﺮى‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﻟﻮ‪－‬ﺮى‬
‫ﭘــــﻪ دې دوو ﺻــــﻔﺘﻮﻧﻮ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻞ ＇ﺨﻪ ﻣﻠ‪／‬ﺮى‬ ‫ﻟﻪ دم ＇ﺨﻪ دم ‪－‬ﺮى‬
‫ﻛ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺸﺘﻪ‬ ‫ﻟﻪ ！ﻞ ＇ﺨﻪ ！ﻞ ‪－‬ﺮى‬ ‫ﻟﻪ وار ＇ﺨﻪ وار ‪－‬ﺮى‬

‫‪ -4‬ج ‪－) :‬ﺆى( دا ﻻﺣﻘﻪ د اﺳﻢ او ﺻﻔﺖ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬راﻏﻠ‪ ３‬ده ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻣﻨ‪＇ ＃‬ﺨﻪ ﻣﻨ‪／％‬ﮕﺆى‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ژرﻧﺪې ＇ﺨﻪ ژرﻧﺪه ‪－‬ﺆى‬
‫ﻟﻪ ﻧﻴﻢ ＇ﺨﻪ ﻧﻴﻤ‪／‬ﺆى‪.‬‬ ‫ﻟﻪ درﻳﻢ ＇ﺨﻪ در‪４‬ﻤ‪／‬ﺆى‬
‫‪ -5‬د‪－) :‬ﺮﻧﺪى( د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３＋‬د ﻓﻌﻠﻰ ﻣﻌﻨﺎ )‪ (1‬د اﻓـﺎده ﻛﻮﻟـﻮ د ﭘـﺎره‬
‫را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ اﺷﺮ ＇ﺨﻪ اﺷﺮ ‪－‬ﺮﻧﺪى‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻠﻮار ＇ﺨﻪ ﺗﻠﻮار‪－‬ﺮﻧﺪى‬
‫ﻟﻪ د‪４‬ﻮال ＇ﺨﻪ دﻳﻮال ‪－‬ﺮﻧﺪى‪.‬‬ ‫ﻟﻪ و‪４‬ﺶ ＇ﺨﻪ و‪４‬ﺶ ‪－‬ﺮﻧﺪى‬
‫‪) -6‬ﺟﻦ( دا ﻻﺣﻘﻪ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻰ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻴـﺪوﻧﻜﻮ ﻧﻮﻣـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎً دﻟﺮﻟﻮ او ﭘﻪ ﻧﺎﻟﻴﺪوﻧﻜﻮ ﻧﻮﻣﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻛﻮﻟﻮ ﻳﺎ د ﺑﻞ ﺧﺎص ﻓﻌـﻞ ﻣﻌﻨـﺎ‬
‫ورﻛﻮى ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ وﻳﺮ ＇ﺨﻪ وﻳﺮ ﺟﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺒﺮ ＇ﺨﻪ ﻛﺒﺮ ﺟﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻢ ＇ﺨﻪ ﻧﻤﺠﻦ‬
‫ﻟﻪ ﻫ‪５‬ﺮې ＇ﺨﻪ ﻫ‪５‬ﺮ ﺟﻦ‬
‫ﻟﻪ ＊ﻮرې ＇ﺨﻪ ＊ﻮره ﺟﻦ ﻟﻪ ﺗﺎو ＇ﺨﻪ ﺗﺎوﺟﻦ‬

‫)‪ (1‬ﻫﻐﻪ ！ﻮل ﺻﻔﺎت ﭼ‪ ３‬ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ وﻟﺮي ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺑﻪ اول ﺟﺰْ د ﻣﻔﻌﻮل ﺣﻴﺜﻴﺖ‬
‫ﻟﺮي او دا ﻳ‪ ３‬د ﭘﻴﮋﻧﺪﻟﻮ ﻻر او ﻃﺮﻳﻘﻪ ده‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪96‬‬
 ‫)ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺎر(‬
‫ﻟﻪ دروغ ＇ﺨﻪ دروﻏﺠﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﻗﻬﺮ ＇ﺨﻪ ﻗﻬﺮ ﺟﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﭙﺈې ＇ﺨﻪ ﺳﭙﺈﺟﻦ‬
‫ﻟﻪ ﻏﻢ ＇ﺨﻪ ﻏﻢ ﺟﻦ‬ ‫ﻟﻪ وإم ＇ﺨﻪ وإم ﺟﻦ‬
‫ﺗﺒــﺼﺮه ‪ :‬د )ﺟــﻦ( ﻣﺮﺑــﻮﻃ‪ ３‬ﻻ ﺣﻘــ‪＄) ３‬ــﻦ‪ ،‬ژﻟــﻰ( دى ﭼــ‪ ３‬ﻳــﻮ ＇ــﻮ ﻣﺜﺎﻟــﻪ‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻣﻮﺟﻮد دي ‪:‬‬
‫‪ -7‬اﻟﻒ ‪＄) -:‬ﻦ( ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮرې ＇ﺨﻪ ﺗﻮر‪＄‬ﻦ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﻻﻣﺒﻮ ＇ﺨﻪ ﻻﻣﺒﻮ‪＄‬ﻦ‬
‫ﻟﻪ ＇ﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ＇ﻨ‪／‬ﺰن‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ＊ﻜﺎر ＇ﺨﻪ ＊ﻜﺎر‪＄‬ﻦ‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪ -8‬ب ‪) -:‬ژﻟﻰ(‬
‫ﻟﻪ وﻳﺮ ＇ﺨﻪ وﻳﺮژﻟﻰ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺮ ﻫﺮ ＇ﺨﻪ ﭘﺮﻫﺮژﻟﻰ‬
‫‪) -9‬ﻟﻦ( دا ﻋﻼﻣﻪ د ﻟﺮﻟﻮ او ﻛﻮﻟﻮ د ﻧﺴﺒﺖ د ﭘﺎره ﻏﺎﻟﺒﺎً د ﻫﻐﻮ ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ ﭘﺎى‬
‫ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ )ه( ﻣﺨﺘﻮم وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ زوې ＇ﺨﻪ زوﻟﻦ‬ ‫ﻟﻪ اوﺑﻪ ＇ﺨﻪ او ﺑﻠﻦ‬
‫ﻟﻪ او＊ﻜ‪＇ ３‬ﺨﻪ او＊ﻜﻠﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﺷ‪／‬ﻰ ＇ﺨﻪ ﺷ‪／‬ﻠﻦ‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮإ ＇ﺨﻪ ﺧﻮإﻟﻦ ) ﭘﻪ اﻳﺮو ﭘ＀ اور(‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮ＊‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻏﻮ＊ﻠﻦ‬
‫ﻟﻪ ﺳﻴﻮري ＇ﺨﻪ ﺳﻮرﻟﻦ‬
‫‪) -10‬ﻣﻦ( دا ﻻﺣﻘﻪ د ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ او ﺻﺎﺣﺒﻴﺖ د ﭘﺎره د ﻧﺎﻟﻴﺪوﻧﻜﻮ ﻳﻌﻨـﻰ ﻏﻴـﺮ‬
‫ﻣﺮﺋﻲ ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ واك ＇ﺨﻪ واﻛﻤﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻴﺮت ＇ﺨﻪ ﻏﻴﺮت ﻣﻦ‬
‫ﻟﻪ ＊ﺎد ＇ﺨﻪ ＊ﺎد ﻣﻦ‬ ‫ﻟﻪ دوﻟﺖ ＇ﺨﻪ دوﻟﺖ ﻣﻦ‬

‫)‪ (1‬د ځ‪ ،‬ج اول "ن" ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺗﻞ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺑﺎﻧﺪى ﺑﺪﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ زﺑﻪ‪ ،‬ﺟﺒﻪ‪ ،‬ﻟﻤﺮاو ﻧﻤﺮ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪97‬‬
 ‫ﻟﻪ ﻛﺴﺮ ＇ﺨﻪ ﻛﺴﺮ ﻣﻦ )ﻣﻌﻴﻮب(‬ ‫ﻟﻪ ﺷﺘﻪ ＇ﺨﻪ ﺷﺘﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻟﻪ ﻣﻴﺮ＇ﻲ ＇ﺨﻪ ﻣﻴﺮ＇ﻤﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻮد ＇ﺨﻪ ﺳﻮد ﻣﻦ‬
‫ﻟﻪ اﻧﺪ‪＋４‬ﻨ‪＇ ３‬ﺨﻪ اﻧﺪ‪＋４‬ﻤﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻮإ ＇ﺨﻪ ﺧﻮإ ﻣﻦ‬
‫ﻟﻪ ﺳﺘﺮ ＇ﺨﻪ ﺳﺘﺮ ﻣﻦ )ﺳﺘﺮﻣﻨﻪ(‬
‫‪) -11‬ن( دا ﺗﻮرى د ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺖ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎر ه د ﻣﺎدي او ﻏﻴـﺮ ﻣـﺎدي‬
‫ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ راوؤل ﻛﻴﺈي او دﻟﺮﻟﻮ ‪ ،‬ﻛﻮﻟﻮ او ﺧﺎص ﻓﻌﻞ ﻣﻌﻨـﺎ اﻓـﺎده‬
‫ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺟ‪／‬ﺆې ＇ﺨﻪ ﺟ‪／‬ﺆن‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻴﺮي ＇ﺨﻪ ﺧﻴﺮن‬
‫ﻟﻪ ﺧﺎﭘﻮؤي ＇ﺨﻪ ﺧﺎﭘﻮؤن‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻢ ＇ﺨﻪ ﭘﻤﻦ‬
‫ﻟﻪ ﻛﺆ ﻛ‪５‬ﭻ ＇ﺨﻪ ﻛﺆ ﻛ‪５‬ﭽﻦ‬ ‫ﻟﻪ ژاوﻟ‪＇ ３‬ﺨﻪ ژاوﻟﻦ‬
‫ﻟﻪ أار ＇ﺨﻪ أارن‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮ＊‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻏﻮ＊ﻦ‬
‫ﻟﻪ ﺗﻴﺰ ＇ﺨﻪ ﺗﻴﺰن‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮ！ﻰ ＇ﺨﻪ ﻏﻮ！ﻦ‬

‫‪) -12‬ﻣــﺎر( دا ﻻﺣﻘــﻪ د ﻓﻌﻠــﻲ ﻣﻌﻨــﺎ د ﭘــﺎره زﻳﺎﺗــﻪ اﺳــﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي او ＇ــﻪ ﻗــﺪر‬
‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻫﻢ ＊ﻴﻲ او اﻛﺜﺮاً د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ！ﻮﻛ‪＇ ３‬ﻪ ！ﻮﻛﻤﺎر )ﻣﺴﺨﺮه(‬
‫ﻟﻪ ﭼﺆﭼ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭼﺆﭼﻪ ﻣﺎر )ﻋﻴﺎش(‬
‫ﻟﻪ وﻧﺄة ＇ﺨﻪ وﻧﺄي ﻣﺎر )ﻗﺼﺎب(‬
‫ﻟﻪ أوأة ＇ﺨﻪ أوأي ﻣﺎر‬
‫ﻟﻪ ﺧ＂‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺧ＂ﻤﺎر‬
‫ﻟﻪ داؤې ＇ﺨﻪ داؤه ﻣﺎر‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﻮﻧﺪة ＇ﺨﻪ ‪－‬ﻮﻧﺪي ﻣﺎر‬
‫ﻟﻪ ﺟﺮ‪－‬ﻰ ＇ﺨﻪ ﺟﺮ‪－‬ﻪ ﻣﺎر‬
‫ﻟﻪ ﭼﻮﻏﻠﻲ ＇ﺨﻪ ﭼﻮﻏﻠﻲ ﻣﺎر‬
‫ﻟﻪ دوﻛ‪＇ ３‬ﺨﻪ دوﻛﻪ ﻣﺎر‬

‫‪ ‬‬
‫‪98‬‬
‫‪) -13‬ور( دا ﻧ‪＋‬ﻜﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً د ﻣﺎدي او ﻣﺮﺋﻲ ) ﻟﻴﺪوﻧﻜﻮ( ﻧﻮﻣﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫را‪＄‬ﻲ او دﻟﺮﻟﻮ ﻣﻌﻨﺎ اﻓﺎده ﻛﻮي ﻣ‪／‬ﺮ ＇ﻪ ﻗﺪر ﻣﺒﺎﻟﻐـﻪ او زﻳـﺎﺗﻮاﻟﻰ ﺗـﺮې ﻫـﻢ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي ﻳﻌﻨﻰ دور ﺳﺮه ﭘﻴﻮﺳﺖ اﺳﻢ ﻇﺎﻫﺮي ﻏ＂ﻮاﻟﻰ او أ‪４‬ﺮ واﻟـﻰ ＊ﻴـﻲ‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ＊ﺎﻧ‪＇ ３／‬ﺨﻪ ＊ﺎﻧ‪／‬ﻪ ور‬ ‫ﻟﻪ داؤې ＇ﺨﻪ داؤه ور‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮإ ＇ﺨﻪ ﻏﻮإ ور‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﻴﺄې ＇ﺨﻪ ‪－‬ﻴﺄه ور‬
‫ﻟﻪ ＊ﻜﺮ ＇ﺨﻪ ＊ﻜﺮ ور‬ ‫ﻟﻪ ﺧ‪＇ ３＂５‬ﺨﻪ ﺧ‪＂５‬ﻪ ور‬
‫ﻟﻪ ﺷﻮﻧﺄې ＇ﺨﻪ ﺷﻮﻧﺄه ور‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻨ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺗﻨﻪ ور‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮ＊‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻏﻮ＊ﻪ ور‬ ‫ﻟﻪ ＇‪＇ ３２‬ﺨﻪ ＇‪２‬ﻪ ور‬
‫ﻟﻪ ﭘﺔ ＇ﺨﻪ ﭘﻴﻮره ﻏﻮا )‪－‬ﺎو ﺷﻴﺮى(‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻮر ＇ﺨﻪ ﺳﺮور‬
‫دا ﻗــﺴﻢ ﺻــﻔﺎت ﻛﻠــﻪ د وﺻــﻔﻲ ﻣﻌﻨــﺎ د ﻣﺒــﺎﻟﻐ‪ ３‬او زﻳــﺎﺗﻮاﻟﻲ دﭘــﺎره ﻫــﻢ‬
‫را‪＄‬ﻲ ﻳﻌﻨﻰ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻜ‪ ３＋‬د ﻳﻮ وﺻﻒ او ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺑﻴﺎﻧﻮل وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ژﺑ‪＇ ３‬ﺨﻪ ژﺑﻪ ور )ﻟﺴﺎن(‪ ،‬ﻟﻪ ﺧﻮﻟ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺧﻮﻟﻪ ور‪ ،‬ﻟﻪ زؤه ＇ﺨـﻪ زؤه ور‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﻣﺦ ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻮر )ﻣﻌﺰز(‪ .‬ﭘﻪ دې ﻗﺴﻢ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻛ‪) ３＋‬ﻏـﺎ＊ﻮر( د ﻳـﻮې اّﻟـ‪３‬‬
‫ﻧﻮم دى ﭼ‪ ３‬أ‪４‬ﺮ ﻏﺎ＊ﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪) -14‬ﺑﻮن= ﺑﻪ( دا ﻻﺣﻘ‪ ３‬دواؤه ﻳﻮ ﺷﻰ دي او "ﺑﻪ" د "ﺑـﻮن" ﻣﺨﻔـﻒ ﺻـﻮرت‬
‫دى ﭼــ‪ ３‬د ﻣﺤﺎﻓﻈــﺖ‪ ،‬ﻣﻠﻜﻴــﺖ او ＇‪＋‬ــﺘﻦ وﻟــﺔ ﭘــﻪ ﻣﻌﻨــﺎ را‪＄‬ــﻲ او اﻛﺜــﺮ د‬
‫ﻣﺎدي او ﻣﺮ ﺋﻲ ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ‪－‬ﺄ ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺄﺑﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺷﻴﺮ ＇ﺨﻪ ﺷﻴﺮﺑﻮن‬

‫ﻟﻪ اّس ＇ﺨﻪ اﺳﺒﻪ‬ ‫ﻟﻪ زﻣﺮي ＇ﺨﻪ زﻣﺮﺑﻮن‬

‫‪ ‬‬
‫‪99‬‬
 ‫ﻟﻪ اوښ ＇ﺨﻪ او＊ﺒﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺮ ＇ﺨﻪ ﺧﺮﺑﻮن‬
‫ﻟﻪ ﻛﻮر ＇ﺨﻪ ﻛﻮر ﺑﻪ‬ ‫ﻟﻪ اوښ ＇ﺨﻪ او＊ﺒﻮن‬
‫ﻟﻪ ﻟﺮ‪－‬ﻲ ＇ﺨﻪ ﻟﺮ‪－‬ﺒﻪ ) ﻫﻴﺰم ﻛﺶ(‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮﻳﻲ ＇ﺨﻪ ﻏﻮﺑﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺧﺲ ＇ﺨﻪ ﺧﺴﺒﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺧ＂‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺧ＂ﺒﻪ‬

‫‪) -15‬وان()‪ (1‬دا ﻋﻼﻣـــﻪ د ﻣﺤﺎﻓﻈـــﺖ او ﻣﺎﻟـــﻚ ﺗـــﻮب ﭘـــﻪ ﻣﻌﻨـــﺎ د ﻣـــﺎدي او‬
‫ﻟﻴﺪوﻧﻜﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﺟﻴﺎز ＇ﺨﻪ ﺟﻴﺎزوان‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺎغ ＇ﺨﻪ ﺑﺎﻏﻮان‬

‫ﻟﻪ دروازې ＇ﺨﻪ دروازه وان‬ ‫ﻟﻪ ﺟﺎﻟ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺟﺎﻟﻪ وان‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﻮرم ＇ﺨﻪ ‪－‬ـﻮروان )د ‪－‬ـﻮرم ﻣـﻴﻢ ﭘﻜ‪＋‬ـ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺎدې ＇ﺨﻪ ﭘﺎده وان‬
‫ﺣﺬف ﺷﻮى دى(‬
‫ﻟﻪ ﻣﻮ！ﺮ ＇ﺨﻪ ﻣﻮ！ﺮوان‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﺎأة ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺎأي وان‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮوي ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺮﻳﻮان‬ ‫ﻟﻪ ﺑ‪／‬ﺔ ＇ﺨﻪ ﺑ‪／‬ﻲ وان‬
‫)ﭼ‪ ３‬د ‪－‬ﺮوي ﻣﺤﺎﻓﻆ وى(‬
‫‪) -16‬وال( دا ﻻﺣﻘــﻪ د ﻛﻠﻴــﻮ او ‪＄‬ــﺎﻳﻮ د ﻧﻮﻣــﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د اﺳــﺘﻮ‪－‬ﻨ‪ ３‬او‬
‫وﻃﻨﻴـﺖ د ﻧـﺴﺒﺖ د ﭘـﺎره را‪＄‬ـﻲ او د ﻫﻐـﻮ ﻧﻮﻣـﻮ ﺳـﺮه راوؤل ﻛﻴـﺈي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫اﻣﺪادي ﺣﺮوﻓﻮ ﻣﺨﺘﻮم وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻨﻮﺑﻲ – ﺟﻨﻮﺑﻲ وال‬ ‫ﻛﺎﻣﻪ‪ -‬ﻛﺎﻣﻪ وال‬
‫ﻟﻮاؤ‪－‬ﻰ – ﻟﻮاؤ‪－‬ﻲ وال‬ ‫ﺑﺎﻧﺄه‪ -‬ﺑﺎﻧﺄه وال‬

‫)‪)) (1‬وان(( او ))ﺑﻮن(( ﭘﻪ ﻟﻔﻆ او ﻣﻌﻨﺎ دواؤو ﻛ‪ ３＋‬ﺳﺮه ﻧﺰدې دي‪)) .‬وان(( ﭘﻪ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳ＀‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ د ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻻﺣﻘﻪ ده‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪100‬‬
 ‫ﻛﻠﻰ – ﻛﻠﻰ وال‬ ‫ﻣﺸﺮﻗﻲ – ﻣﺸﺮﻗﻲ وال‬
‫دا ﻻﺣﻘﻪ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮﻣﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ‪－‬ﺎﻧﻮ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻢ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي ﻳﻌﻨﻰ‬
‫د ﻛﻮﻟﻮ ﻳﺎ ﻳﻮﺑﻞ ﺧﺎص ﻓﻌﻞ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫اّ！ﺔ – اّ！ﮕﺔ وال‬ ‫ﺟﻮﭘﻪ – ﺟﻮﭘﻪ وال‬
‫اﻧﺄة – اﻧﺄﻳﻮال‬ ‫ﺑﻨ‪／‬ﺆى – ﺑﻨ‪／‬ﺆي وال‬
‫ﭘﺠﻪ – ﭘﺠﻪ وال‬ ‫ﻫ‪／‬ﺔ – ﻫ‪／‬ﺔ وال‬
‫ﻛﻮټ – ﻛﻮ！ﻮال‬

‫‪) -17‬واﻻ( دا ﻋﻼﻣﻪ د ﻣﺎﻟﻚ ﺗﻮب او ＇‪＋‬ﺘﻦ وﻟﺔ د ﻧﺴﺒﺖ د ﭘﺎره د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ‬
‫اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺧــﺮواﻻ – اّس واﻻ – ﻛــﻮر واﻻ – ﭘﻨــﺄ واﻻ – ﻛــﺄ واﻻ – ﭘــﻮر واﻻ – ﭼـــﭙﻦ‬
‫واﻻ– او ﻛﻠﻪ د ﻳﻮ ﺷﻲ د ﭘﻠﻮروﻧﻜﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ ورﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺳـﺎﺑﻪ وال– ﻣﻴـﻮه‬
‫واﻻ او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪) -18‬ﻳﺎﻟﻰ( دا ﻻﺣﻘﻪ دﻟﺮﻟﻮ او ﻛﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ د ﻣﺎدي او ﻏﻴﺮ ﻣﺎدي ﻧﻮﻣـﻮ ﭘـﻪ‬
‫اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺑﺮم ＇ﺨﻪ ﺑﺮﻣﻴﺎﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﻧﻨ‪／‬ﻴﺎﻟﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺑﺮي ＇ﺨﻪ ﺑﺮﻳﺎﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻮم ＇ﺨﻪ ﻧﻮﻣﻴﺎﻟﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮرې ＇ﺨﻪ ﺗﻮرﻳﺎﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺟﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺟﻨ‪／‬ﻴﺎﻟﻰ‬
‫ﻟﻪ زﻏﺮې ＇ﺨﻪ زﻏﺮ ﻳﺎﻟﻰ ) زره دار(‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺖ ＇ﺨﻪ ﭘﺘﻴﺎﻟﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮ！ﻰ ＇ﺨﻪ ﻏﻮ！ﻴﺎﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺨﺖ ＇ﺨﻪ ﺑﺨﺘﻴﺎﻟﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺑﺮ‪－‬ﻰ ＇ﺨﻪ ﺑﺮ‪－‬ﻴﺎﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ دود ＇ﺨﻪ دودﻳﺎﻟﻰ‬

‫‪ ‬‬
‫‪101‬‬
 ‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ ﻧﺘﻰ ＇ﺨﻪ ﻧﺘﻴﺎﻟﺔ )ﭼ‪ ３‬ﻧﺘﻜﺔ ﻟﺮي(‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻮأ ＇ﺨﻪ ﻫﻮأﻳﺎﻟﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮر ＇ﺨﻪ ﻏﻮرﻳﺎﻟﻰ )ﭼ‪ ３‬ﻏﻮرﻟﺮى(‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺒﺮ ＇ﺨﻪ ﺧﺒﺮﻳﺎﻟﻰ )ﺧﺒﺮ ﻳﺎل(‬

‫‪) -19‬ﻧﻰ( دا ﻋﻼﻣﻪ د زﻣﺎﻧ‪＄ ،３‬ﺎى او داﺳ‪ ３‬ﺑﻞ ﻧﺴﺒﺖ د ﭘـﺎره د ﻇﺮوﻓـﻮ ﭘـﻪ‬
‫اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﭘﺎس ＇ﺨﻪ ﭘﺎﺳﻨﻰ‬ ‫ﻟﻪ اوس ＇ﺨﻪ اوﺳﻨﻰ‬

‫ﻟﻪ ﻻﻧﺪى ＇ﺨﻪ ﻻﻧﺪﻳﻨﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﺮﻣ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻏﺮﻣﻨﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻛﻮر ＇ﺨﻪ ﻛﻮرﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺑﻴ‪／‬ﺎ ＇ﺨﻪ ﺑﻴ‪／‬ﺎﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻣﻨ‪＇ ＃‬ﺨﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻨﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻴﺎﺷﺖ ＇ﺨﻪ ﻣﻴﺎﺷﺘﻨﻰ‬
‫ﻟﻪ ؤوﻣﺒﻲ ＇ﺨﻪ ؤوﻣﺒﻨﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺎل ＇ﺨﻪ ﻛﺎﻟﻨﻰ‬
‫دا ﻻﺣﻘﻪ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ﻧﻮﻣﻮ ﺳﺮه ﻫﻢ را‪＄‬ـﻲ او ﻓﻌﻠـﻲ ﻳـﺎ ﻛﻮﻣـﻪ ﺑﻠـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ‬
‫اﻓﺎده ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻏﻞ ＇ﺨﻪ ﻏﻠﻨﺔ ﭘﻴﺸﻮ‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻮﻏﻲ ＇ﺨﻪ ﻧﻮﻏﻨﻰ )ﻧﺸﺎﻧﻪ دار(‬
‫ﻟﻪ ر＊ﺘﻴﺎ ＇ﺨﻪ ر＊ﺘﻴﺎﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ！ﻜ‪＇ ３‬ﺨﻪ ！ﻜﻨﻰ )ﻣﺘﺮدد(‬
‫ﻟﻪ ﻣﻴﺆه ＇ﺨﻪ ﻣﻴﺆﻧﻰ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻴﺮې ＇ﺨﻪ ﻣﻴﺮﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺳﻜﻪ ＇ﺨﻪ ﺳﻜﻨﻰ او ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ -:‬د دې ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﺳﺮه ﻣﺮﺑﻮﻃ‪ ３‬ﻻﺣﻘ‪ ３‬دا دي‪:‬‬
‫‪ -20‬اﻟﻒ ‪) -:‬وﻧﻰ( ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫)‪ (1‬ﻫﻮأﻳﺎﻟﻰ ﺿﺪ ﻧﺎك ﺗﻪ واﻳﻲ ﻟﻜﻪ د ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﭘﻪ دې ﻣﺴﺮع ﻛ‪＋‬ﻰ )ﻫﻮأﻳﺎﻟﻰ دى ﭼ‪３‬‬
‫ﻳ‪ ３‬ﻛ‪＋‬ﻴﻨﻮم وﻻؤ ﺷﻲ(‬
‫‪ ‬‬
‫‪102‬‬
 ‫ﻟﻪ ﺑﺮغ ＇ﺨﻪ ﺑﺮﻏﻮﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺮګ ＇ﺨﻪ ﻣﺮ‪－‬ﻮﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺣﺮام ＇ﺨﻪ ﺣﺮاﻣﻮﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﺒﺮګ ＇ﺨﻪ ﻏﺒﺮ‪－‬ﻮﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺮﺳﺘ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻣﺮﺳﺘﻮﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺎد ＇ﺨﻪ ﺑﺎدوﻧﻰ )زﻛﺎم(‪،‬‬
‫)ﻓﻌﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ اﻓﺎده ﻛﻮي(‪.‬‬
‫‪ -21‬ب )اﻧﻰ( ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻟﻪ ﺳﻴﻞ ＇ﺨﻪ ﺳﻴﻼﻧﻰ‪ ،‬ﻟﻪ ﻛﺮل ＇ﺨﻪ ﻛﺮﻻﻧﻰ )زارع(‬
‫‪) -22‬ﻳﻦ( دا ﻻﺣﻘﻪ د ﺷﻴﺎﻧﻮ او اﺟﻨﺎﺳﻮ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬زﻳﺎﺗﻴـﺈي او د‬
‫ﻳﻮ ﺷﻲ ﻧﺴﺒﺖ اﺻﻞ او ﺟﻨﺲ ﺗﻪ ＊ﻴﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﻣ＂‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻣ＂ﻴﻦ‬ ‫ﻟﻪ وؤة ＇ﺨﻪ وؤﻳﻦ‬

‫ﻟﻪ ﻏﻨﻢ ＇ﺨﻪ ﻏﻨﻤﻴﻨﻪ= ﻏﻠﻤﻴﻨﻪ أوأة‬ ‫ﻟﻪ ﺗﺎر ＇ﺨﻪ ﺗﺎرﻳﻦ‬
‫ﻟﻪ ورﻳ‪＋‬ﻢ ＇ﺨﻪ ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻦ ﻟﻪ اورﺑﺸ‪＇ ３‬ﺨﻪ اورﺑﺸﻴﻨﻪ‬
‫)ﭘﻪ دى دواؤو‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮإ ＇ﺨﻪ ﻏﻮإﻳﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺲ ＇ﺨﻪ ﻣﺴﻴﻦ‬
‫ﻟـــــﻪ ﻣـــــﺎﻟ‪＇ ３／‬ﺨـــــﻪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬دﻟﺮﻟﻮ‬ ‫ﻟﻪ زر ＇ﺨﻪ زرﻳﻦ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻮى دى(‬ ‫ﻣﺎﻟ‪／‬ﻴﻦ‬
‫ﻟﻪ ﻟﻮﻧ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﻟﻮﻧ‪／‬ﮕﻴﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺎورې ＇ﺨﻪ ﺧﺎورﻳﻦ‬
‫)د ﺻﻔﺘﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ اﺳﻢ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻰ دى(‬

‫‪) -23‬ﻳــﺰ( دا ﻋﻼﻣــﻪ د ﻧﻮﻣــﻮ او اﻋــﺪادو ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــﻰ را‪＄‬ــﻲ او د ﻳــﻮ ﺷــﻲ‬
‫ﻧﻮﻋﻴﺖ او ﻋﺪدي ﻧﺴﺒﺖ ＊ﻜﺎره ﻛﻮي ﻟﻜﻪ!‬
‫ﻟﻪ ﺧﺎﻣﺘﺎ ＇ﺨﻪ ﺧﺎﻣﺘﺎ ﺋﻴﺰه ﺑﺆﺳﺘﻦ‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ‪－‬ﻠﻪ ﺋﻴﺰ ﻏﻮﻳﻰ‬
‫ﻟﻪ دوه ﺑﻨﺪ ＇ﺨﻪ دوه ﺑﻨﺪﻳﺰه ا‪－‬ﺔ‬ ‫ﻟﻪ ﭼﺮې ＇ﺨﻪ ﭼﺮه ﺋﻴﺰ ！ﻮﭘﻚ‬
‫ﻟﻪ ＇ﻠﻮر ＇ﺨﻪ ＇ﻠﻮرﻳﺰه )رﺑﺎﻋﻰ(‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺎ‪１‬ﻲ ＇ﺨﻪ ﻛﺎ‪１‬ﻴﺰه ‪＄‬ﻤﻜﻪ‬

‫‪ ‬‬
‫‪103‬‬
 ‫ﻟﻪ دوه ＇ﺨﻪ دوه ﺋﻴﺰ )ﻣﺜﻨﻮى(‬ ‫ﻟﻪ وار ＇ﺨﻪ وارﻳﺰه ﺗﺒﻪ‬
‫ﻟﻪ ﻟﺲ ＇ﺨﻪ ﻟﺴﻴﺰ ﻧﻮټ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻠﻤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻟﻠﻤﻪْ ﺋﻴﺰ‬
‫ﻟﻪ ﺷﻞ ＇ﺨﻪ ﺷﻠﻴﺰ ﻧﻮټ‬ ‫ﻟﻪ اؤخ ＇ﺨﻪ اؤﺧﻴﺰه ﺗﻤﺎﻧﭽﻪ‬

‫ﻳﺎد ‪－‬ﻴﺮﻧﻪ‪ :‬د )ﻳﺰ( ﻻﺣﻘﻪ د ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ د زﻳـﺎت وﺿـﺎﺣﺖ دﭘـﺎره‬
‫ﻟﻪ ﻣﺨﻮر ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻮرﻳﺰ‪،‬‬ ‫را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻟﻪ ﻏﻮر ＇ﺨﻪ ﻏﻮرﻳﺰ‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﻟﻮﻣﺆې ＇ﺨﻪ ﻟﻮﻣﺆﻳﺰ‪.‬‬

‫‪) -24‬ﻳﺎ( دا ﻧ‪＋‬ﻜﻪ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮﻣﻮ او ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ را‪＄‬ﻲ او‬
‫ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺖ ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ دود ＇ﺨﻪ دود ﻳﺎ )ﻗﺎﻧﻮن دان(‬ ‫ﻟﻪ ﺟﻞ ＇ﺨﻪ ﺟﻠﻴﺎ‬

‫ﻟﻪ ﻣﻞ ＇ﺨﻪ ﻣﻠﻴﺎ‬ ‫ﻟﻪ اّرې ＇ﺨﻪ اّرﻳﺎ )اﺻﻴﻞ(‬
‫ﻟﻪ ور‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ورﻳﺎ )ﺑﺎران(‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺲ ＇ﺨﻪ ﺑﺴﻴﺎ )ﻛﺎﻓﻰ(‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ ﻟ‪５／‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻟ‪／‬ﻴﺎ‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺲ ＇ﺨﻪ ﻛﺴﻴﺎ )ﻣﻴﺪه(‬

‫)‪ (1‬ﭘﻪ دې وروﺳﺘﻪ دوه ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ )ﻳﺎ( د ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬زﻳﺎﺗﻪ ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪104‬‬
‫‪) -25‬و ﻣﻌﺮوف( دا ﺗﻮرى د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ را‪＄‬ﻲ او اﻛﺜﺮ د ﻛﻮﻟﻮ‬
‫او ﻟﺮﻟﻮ ﻣﻌﻨﺎ اﻓﺎده ﻛﻮي‪ ،‬ﺳﺮ ﺑ‪５‬ﺮه ＇ﻪ ﻗﺪر ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻫﻢ ﭘﻜ‪＋‬ﻰ ﻟﻴﺪل‬
‫ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﻻؤې ＇ﺨﻪ ﻻؤو)ﭼ‪ ３‬ﻻؤې ﻳ‪ ３‬ﺑﻬﻴﺈي(‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺆﺗ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻛﺆﺗﻮ‬
‫ﻟﻪ ﺧﻴ＂‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺧﻴ＂ﻮ‬ ‫ﻟﻪ ﻻﭘ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻻﭘﻮ‬

‫‪ ‬‬
‫‪105‬‬
 ‫ﻟﻪ ﻏﻮإ ＇ﺨﻪ ﻏﻮإو‬ ‫ﻟﻪ ＇ﺎر ＇ﺨﻪ ＇ﺎرو‬
‫ﻟﻪ ﺑﺮﻳﺖ ＇ﺨﻪ ﺑﺮﻳﺘﻮ‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺆاو ＇ﺨﻪ ﻛﺆاوو‬
‫ﻟﻪ داؤې ＇ﺨﻪ داؤو‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺮؤاوې ＇ﺨﻪ ﺧﺮؤاوو‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬د دې ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﺳﺮه ﻣﺮﺑﻮﻃ‪ ３‬ﻻﺣﻘ‪ ３‬دا وروﺳﺘﻪ دي‪:‬‬

‫‪ -26‬اﻟﻒ )ﻣﺠﻬﻮل و( ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭘ‪＋‬ﺖ ＇ﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺎؤس ＇ﺨﻪ ﭘﺎؤﺳﻮ‬
‫ﻟﻪ د‪／４‬ﺎن ＇ﺨﻪ د‪／４‬ﺎﻧﻮ‬
‫‪ -27‬ب )اوو( ﭘﻪ دې ﻋﻼﻣﻪ ﻛ‪＋‬ﻰ د ﻣﺒﺎﻟﻐ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ زﻳﺎﺗﻪ ده ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﺮڅ ＇ﺨﻪ ﺧﺮ＇ﺎوو‬ ‫ﻟﻪ ﺟ‪／‬ﺆې ＇ﺨﻪ ﺟ‪／‬ﺆاوو‬
‫ﻟﻪ ﭘﻨﺄ ＇ﺨﻪ ﭘﻨﺄاوو‬ ‫ﻟﻪ ﻟ‪５／‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻟ‪／‬ﺎوو )ﺧﺮاج(‬
‫)ﭼ‪ ３‬ﭘﻮﻧﺄة ﻳ‪ ３‬ﻏ＂‪ ３‬وي(‪.‬‬

‫‪) -28‬ﻣﻌﺮوﻓﻪ ى( دا ﺗﻮرى ﻫﻢ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻴﺈي او د ﻓﻌﻠـﻲ‬

‫ﻣﻌﻨﺎ د اﻓﺎده ﻛﻮﻟﻮ د ﭘﺎره ﺗﺮې ذاﺗﻲ ﺻﻔﺖ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﺑﺎور ＇ﺨﻪ ﺑﺎوري‬ ‫ﻟﻪ رﺑﺎب ＇ﺨﻪ رﺑﺎﺑﻲ‬

‫ﻟﻪ ﻟ‪＋／‬ﺖ ﺳﺮه ﻟ‪＋／‬ﺘﻲ‬
‫ﻟﻪ أاﻧﺄس ＇ﺨﻪ أاﻧﺄﺳﻲ )ﻧﺪاف(‬
‫ﻟﻪ ‪５＄‬ﻞ ＇ﺨﻪ ‪５＄‬ﻠﻲ‬
‫ﻟﻪ ﭼﻞ ＇ﺨﻪ ﭼﻠﻲ‬
‫ﻟﻪ ！ﻮﻛ‪＇ ３‬ﺨﻪ ！ﻮﻛﻲ‬
‫ﻟﻪ ﭼﺮس ＇ﺨﻪ ﭼﺮﺳﻲ‬
‫ﻟﻪ ﭘﻠﻚ ＇ﺨﻪ ﭘﻠﻜﻲ‬
‫ﻟﻪ ﭘﻨﺄ ＇ﺨﻪ ﭘﻨﺄي )ﺟﻮاﻟﻰ(‬
‫ﻟﻪ أول ＇ﺨﻪ أوﻟﻲ‬
‫ﻟﻪ ﭼﺆ ＇ﺨﻪ ﭼﺆي )درﻳﻮزه(‬

‫‪ ‬‬
‫‪106‬‬
‫‪) -29‬ﻣﻠﻴﻨﻪ ى( دا ﻧ‪＋‬ﻜﻪ د ‪＄‬ﺎﻳﻮ د ﻧﺎﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺻـﺤﻴﺢ ﺣـﺮف‬
‫ﺧﺘﻢ وي را‪＄‬ﻲ او د اﺳﺘﻮ‪－‬ﻨ‪ ３‬او وﻃﻨﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮې ﻣﺮادﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﭘ‪＋５‬ﻮر ＇ﺨﻪ ﭘ‪＋５‬ﻮرى‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺎﺑﻞ ＇ﺨﻪ ﻛﺎﺑﻠﻰ‬

‫ﻟﻪ ﺟﻼل اّﺑﺎد ＇ﺨﻪ ﺟﻼل اّﺑﺎدى‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎر＇ﺨﻪ ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎرى‬
‫ﻟﻪ ﻛﻮﻧﺆ ＇ﺨﻪ ﻛﻮﻧﺆى‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮ‪－‬ﺮ ＇ﺨﻪ ﻟﻮ‪－‬ﺮى‬
‫ﻟﻪ ﭘﻐﻤﺎن ＇ﺨﻪ ﭘﻐﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎر ＇ﺨﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎرى‬

‫دا ﻻﺣﻘﻪ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﺠـﺮدو ﻧﻮﻣـﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﻫـﻢ را‪＄‬ـﻲ ﻣﮕﮕ‪／‬ـﺮ ﭘـﻪ ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ دﻻﻟﺖ ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻟﻮ＇ﺨﻪ ﻟﻮى‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻜﺮ ＇ﺨﻪ ﻣﻜﺮى‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﺮوﻳﺖ ＇ﺨﻪ ﺗﺮوﻳﺘﻰ )ﻣﻨﺠﻢ( او ＊ﺎﻳﻰ ﭼ‪＄ ３‬ﺮى )ﺟﺎﺳـﻮس( ﻟـﻪ )‪＄‬ﻴـﺮ(‬
‫＇ﺨﻪ او ژوﻧﺪى ﻟﻪ ژوﻧﺪ ＇ﺨﻪ اﺧﺴﺘﻞ ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﻣﻠﻴﻨﻪ )ى( د ﻳـﻮ ﺻـﻔﺖ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د زﻳـﺎت وﺿـﺎﺣﺖ د ﭘـﺎره‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺷﻞ ＇ﺨﻪ ﺷﻠﻰ‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﻮأ ＇ﺨﻪ ‪－‬ﻮأى‬
‫ﻟﻪ ﻧﻴﻚ ＇ﺨﻪ ﻧﻴﻜﻰ‪.‬‬ ‫ﻟـﻪ ﺑﺪ ＇ﺨﻪ ﺑﺪى‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ دې ﺻﻮرﺗﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﻮ اﺳﻤﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪) -30‬ﺧﻴــﻞ( دا ﻻﺣﻘــﻪ د ﺳــﺆو او اﺷﺨﺎﺻــﻮ د ﻧﻮﻣــﻮ ﭘــﻪ ﭘــﺎى ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻗــﻮﻣﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ د ＊ﻮدﻟﻮ او ﺑﻴﺎﻧﻮﻟﻮ د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﻣﻮﺳﻰ ＇ﺨﻪ ﻣﻮﺳﻰ ﺧﻴﻞ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻠﻴﻤﺎن ＇ﺨﻪ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺧﻴﻞ‬
‫ﻟﻪ ﻋﻴﺴﻰ ＇ﺨﻪ ﻋﻴﺴﻰ ﺧﻴﻞ‬ ‫د ﻋﺜﻤﺎن ＇ﺨﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺧﻴﻞ‬
‫ﻟﻪ ﺳﻠﻄﺎن ＇ﺨﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻴﻞ‬ ‫ﻟﻪ ﺟﺒﺎر ＇ﺨﻪ ﺟﺒﺎر ﺧﻴﻞ‬

‫‪ ‬‬
‫‪107‬‬
‫‪) .31‬زى( دا ﻻﺣﻘـــﻪ ﻫـــﻢ ﭘـــﻪ ﭘﻮرﺗـــﻪ أول د ﻗـــﻮم او ﻗﺒـــﻴﻠ‪ ３‬د ﻧـــﺴﺒﺖ د ﭘـــﺎره‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻳﻮﺳﻒ ＇ﺨﻪ ﻳﻮﺳﻒ زى‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺤﻤﺪ ＇ﺨﻪ ﻣﺤﻤﺪ زى‬
‫ﻟﻪ ﺳﺪو ＇ﺨﻪ ﺳﺪوزى‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺎرك ＇ﺨﻪ ﺑﺎرﻛﺰى‬
‫ﻟﻪ اﭼﻚ ＇ﺨﻪ اﭼﻜﺰى‬ ‫ﻟﻪ اﺣﻤﺪ ＇ﺨﻪ اﺣﻤﺪ زى‬
‫دﻏﻪ ﺷﺎن د ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻫـﻢ دزوى واﻟـﻲ د ﻧـﺴﺒﺖ د‬
‫ﭘﺎره راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻟ‪５‬ﻮر ＇ﺨﻪ ﻟ‪５‬ﻮرزى‬ ‫ﻟﻪ ﺗﺮور ＇ﺨﻪ ﺗﺮورزى‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﻧﺪرور ＇ﺨﻪ ﻧﺪرورزى‬ ‫ﻟﻪ ﺑﻦ ＇ﺨﻪ ﺑﻨﺰى‬
‫ﻟﻪ ﻣﻴﺮې ＇ﺨﻪ ﻣﻴﺮﻳﺰى‪.‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ د )ﻏﺮزي( ﭘﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﻛ‪＋‬ﻰ )زى( د ﺗﺶ ﻧﺴﺒﺖ د ﭘﺎره راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫‪) -32‬ﺑﺨــﻦ( دا ﻻﺣﻘــﻪ درﻧ‪／‬ﻮﻧــﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻫﻐــﻮ د ﻛﻤــﻮاﻟﻲ د ＊ﻮدﻟــﻮ‬
‫دﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺳﭙﻴﻦ ＇ﺨﻪ ﺳﭙﻴﻦ ﺑﺨﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻮر ＇ﺨﻪ ﺳﻮرﺑﺨﻦ‬
‫ﻟﻪ ﺷﻴﻦ ＇ﺨﻪ ﺷﻴﻦ ﺑﺨﻦ‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮر ﺑﺨﻦ‬
‫ﻟﻪ ﺧﺆ ＇ﺨﻪ ﺧﺆ ﺑﺨﻦ‬ ‫ﻟﻪ زﻳﺆ ＇ﺨﻪ زﻳﺆ ﺑﺨﻦ‬
‫‪) -33‬وﺑﺮه‪ ،‬وﺷﻤﻪ‪ ،‬وزﻣﻪ( دا درې واؤه ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﻌﻨﺎ دي او داﻟﻮاﻧﻮ او‬
‫رﻧ‪／‬ﻮﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د ﺗﻘﻠﻴﻞ ﭘﻪ ﻏﺮض راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺳﻮر ＇ﺨﻪ ﺳﻮروﺷﻤﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻮر ＇ﺨﻪ ﺳﻮر وﺑﺮه‬
‫ﻟﻪ زﻳﺆ ＇ﺨﻪ زﻳﺆوﺷﻤﻪ‬ ‫ﻟﻪ زﻳﺆ ＇ﺨﻪ زﻳﺆ وﺑﺮه‬
‫ﻟﻪ ﺳﭙﻴﻦ ＇ﺨﻪ ﺳﭙﻴﻦ وزﻣﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺷﻴﻦ ＇ﺨﻪ ﺷﻴﻦ وﺑﺮه‬

‫‪ ‬‬
‫‪108‬‬
 ‫ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮر وزﻣﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﭙﻴﻦ ＇ﺨﻪ ﺳﭙﻴﻦ وﺷﻤﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺷﻴﻦ ＇ﺨﻪ ﺷﻴﻦ وزﻣﻪ‬

‫‪) -34‬ﻣﻪ‪ ،‬ﻳﻤﻪ( دا ﻋﻼﻣﻪ د ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻣﻮﻧﺜﺎﺗﻮ ﭘﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬را‪＄‬ـﻲ او د ﻫﻐـﻮ‬
‫د ﻣﺨﺼﻮص ﺻﻔﺖ ﻳﻌﻨﻰ د ﻧـﺮ ﻃﻠﺒـﺔ او وار راوؤﻟـﻮ ﻧـﺴﺒﺖ ﺗـﺮې ﻣﺮادﻳـﺈي‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﺮ ＇ﺨﻪ ﺧﺮﻳﻤﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮﻳﻲ ＇ﺨﻪ ﻏﻮﻳﻤﻪ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺈ ＇ﺨﻪ ﻣﺈﻳﻤﻪ‬ ‫ﻟﻪ اوښ ＇ﺨﻪ او＊‪５‬ﻤﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺳﭙﻲ ＇ﺨﻪ ﺳﭙ‪５‬ﻤﻪ‬ ‫ﻟﻪ وز ＇ﺨﻪ وز‪４‬ﻤﻪ‬
‫ﻟﻪ ﭘﻴﺶ ＇ﺨﻪ ﭘﺸ‪５‬ﻤﻪ‬ ‫ﻟﻪ اس ＇ﺨﻪ اﺳﻴﻤﻪ‬

‫‪) -35‬ﻧﺎك‪ -‬ﻧﻚ( دا ﻋﻼﻣﻪ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ را‪＄‬ﻲ او د ﻫﻐﻮ او ﻣﻮﺻﻮف‬
‫ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﭘﻪ ＇ﺨﻪ ﻗﺪر زﻳﺎت اﺗﺼﺎل او ﭘﻴﻮﺳﺘﻮاﻟﻲ دﻻﻟﺖ ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭼﻞ ＇ﺨﻪ ﭼﻠﻨﺎك‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻢ ＇ﺨﻪ ﻏﻤﻨﺎك ﻟﻪ ﺑﻮى ＇ﺨﻪ ﺑﻮﻳﻨﺎك‬
‫ﻟﻪ زﻳﻢ ＇ﺨﻪ زﻳﻢ ﻧﺎك‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺰې ＇ﺨﻪ ﻣﺰه ﻧﺎك‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻮﻧﺪ ＇ﺨﻪ ﺧﻮﻧﺪﻧﺎك‬
‫ﻟﻪ ﺳﻜ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺳﻜﻪ ﻧﺎك‬ ‫ﻟﻪ اﺛﺮ ＇ﺨﻪ اﺛﺮ ﻧﺎك‬
‫ﻟﻪ‬
‫ﻣﻴ‬
‫ﻧ‪３‬‬
‫＇‬
‫ﺧﻪ‬
‫‪ ‬‬
‫‪109‬‬
 ‫ﻣﻴ‬
‫ﻧﻪ‬
‫ﻧﺎ‬
‫ك‬
‫ﻟﻪ ＇ﻠ‪＋５‬ﺖ ＇ﺨﻪ‬
‫＇ﻠ‪＋５‬ﺘﻨﺎك‬

‫‪) -36‬ﭼــﻰ()‪ (1‬دا ﻻﺣﻘــﻪ ﻫــﻢ د اﺳــﻤﺎو ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬راوؤل ﻛﻴــﺈي او د ﻳــﻮې‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮې ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈې ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮا ＇ﺨﻪ ﻏﺎوﭼﻲ )ﭘﺎده وان(‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻨﺪارې ＇ﺨﻪ ﻧﻨﺪارﭼﻲ‬
‫ﻟﻪ ﻧﻐﺎرې ＇ﺨﻪ ﻧﻐﺎرﭼﻲ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺮﻛ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻣﺮﻛﭽﻲ‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮپ ＇ﺨﻪ ﺗﻮپ ﭼﻲ‬ ‫ﻟﻪ أﻧﺄورې ＇ﺨﻪ أﻧﺄورﭼﻲ‬
‫ﻟﻪ ﻛﻮ！‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻛﻮ！ﻪ ﭼﻲ‬ ‫ﻟﻪ ﺟﺎر ＇ﺨﻪ ﺟﺎرﭼﻲ‬

‫‪) -37‬ﻛ）( دا ﻻﺣﻘﻪ ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د )ﻛ‪＋‬ﻞ( ﻟﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨﻪ ﻳﻮه ﻓﻌﻠـﻲ ﻣـﺎده ده‬
‫ﻻﻛــﻦ د ﻻﺣﻘــ‪ ３‬ﺷــﻜﻞ ﻳــ‪ ３‬ﭘﻴــﺪا ﻛــﺆى دى او د ﻧﻮﻣــﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻓﻌﻠــﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ د اﻓﺎده ﻛﻮﻟﻮ د ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﺟﺎرو ＇ﺨﻪ ﺟﺎرو ﻛ）‬ ‫ﻟﻪ ﭼﻠﻢ ＇ﺨﻪ ﭼﻠﻢ ﻛ）‬

‫)‪ (1‬د )ﻧﺎك( ﻻﺣﻘﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ او ﻓﺎرﺳﻰ او دﭼﻲ ﻻﺣﻘﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ او ﺗﺮﻛﻲ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺷﺮﻳﻜ‪ ３‬دي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪110‬‬
 ‫ﻟﻪ ﺑﺎر ＇ﺨﻪ ﺑﺎر ﻛ）‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻮرې ＇ﺨﻪ ﺗﻮر ﻛ）‬
‫ﻟﻪ ﺳﺮ ＇ﺨﻪ ﺳﺮ ﻛ）‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﻮر ＇ﺨﻪ ‪－‬ﻮر ﻛ）‬
‫ﻟﻪ ﺗﻴﺮ ＇ﺨﻪ ﺗﻴﺮ ﻛ）‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻮاري ＇ﺨﻪ ﺧﻮاري ﻛ）‬

‫‪) -38‬ﺧﻮر( دا ﻛﻠﻤﻪ ﻫﻢ ﻳﻮه ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎده ده ﭼ‪ ３‬د ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﺷـﻜﻞ ﻳـ‪ ３‬ﻣﻮﻧـﺪﻟﻰ‬
‫دى او د اﺳــــﻤﺎو ﭘــــﻪ اّﺧــــﺮ ﻛ‪＋‬ــــ‪ ３‬د ﻓﻌﻠــــﻲ ﻣﻌﻨــــﺎ د ＇ﺮ‪－‬ﻨــــﺪوﻟﻮ د ﭘــــﺎره‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﻣﻴﺮاث ＇ﺨﻪ ﻣﻴﺮاث ﺧﻮر‬
‫ﻟﻪ ﻏﻢ ＇ﺨﻪ ﻏﻤﺨﻮر‬
‫ﻟﻪ ﭼﻐﻠﻰ ＇ﺨﻪ ﭼﻐﻠﺨﻮر‬
‫ﻟﻪ ﺧﻴﺮات ＇ﺨﻪ ﺧﻴﺮات ﺧﻮر‬
‫ﻟﻪ ﺣﺮام ＇ﺨﻪ ﺣﺮام ﺧﻮر‬
‫ﻟﻪ ﺳﺆي ＇ﺨﻪ ﺳﺆي ﺧﻮر‬
‫ﻟﻪ أوأة ＇ﺨﻪ أوأي ﺧﻮر‬
‫ﻟﻪ ﺑﺄې ＇ﺨﻪ ﺑﺄي ﺧﻮر‬
‫ﻟﻪ ﺳﻮد ＇ﺨﻪ ﺳﻮد ﺧﻮر‬
‫ﻟﻪ زﻳﺎت ＇ﺨﻪ زﻳﺎﺗﻲ ﺧﻮر‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ د ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ د ﭘﺎره ‪＄‬ﻴﻨـﻰ ﻧـﻮرې ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﻫـﻢ‬
‫ﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻻﻛﻦ أ‪４‬ﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي او دا دى ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول ＊ﻮدل ﻛﻴﺈي ‪:‬‬
‫‪) -39‬ﺗــﻰ( د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻳــﻮه ﻗــﺪﻳﻤﻲ ﻻﺣﻘــﻪ ده او د ﻧــﺴﺒﺘﻲ ﺻــﻔﺖ د ﺟﻮؤوﻟ ـﻮ د‬
‫ﭘﺎره د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬را‪＄‬ـ‪ ３‬ﻟﻜـﻪ‪ :‬روژه‪ ،‬روژه ﺗـﻰ‪ ،‬ﻛـﻮژه‪ ،‬ﻛـﻮژه ﺗـﻰ‪،‬‬
‫ﺑﻮزه‪ ،‬ﺑﻮزه ﺗﻰ‪ ،‬ﺟﺮ‪－‬ﻪ‪ ،‬ﺟﺮ‪－‬ﺘﻰ‪.‬‬
‫ﻳﻮازې )ت‪ ،‬ﺗﻪ( ﻫﻢ د ﻧﺴﺒﺖ د ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ او اوﭼﺖ ﻛ‪.３＋‬‬
‫‪) -40‬ﺗﻮ( ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻟﻪ ﻧﺎم ＇ﺨﻪ ﻧﺎﻣﺘﻮ‪ ،‬ﻟﻪ ﺟﺮ‪＇ ３－‬ﺨﻪ ﺟﺮ‪－‬ﻪ ﺗﻮ‪ ،‬ﭼﻤﺘﻮ ﻫـﻢ دﻏـﻪ‬
‫أول ＊ﻜﺎري‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪111‬‬
 ‫ﻟﻪ ﭘﺴﻜﺔ ＇ﺨﻪ ﭘﺴﻜﺎوڼ‪،‬‬ ‫‪) -41‬اوڼ( ﻟﻪ ﻏﻮل ＇ﺨﻪ ﻏﻮﻻوڼ‪،‬‬
‫ﻟﻪ ！ﻴﺰ ＇ﺨﻪ ！ﻴﺰاوڼ‪.‬‬
‫‪！) -42‬ﺎرى( ﻟﻪ ﺟﻨﺔ ＇ﺨﻪ ﺟﻨﻮ ！ﺎرى‪ ،‬ﻟﻪ ﺧﻮﺷﻰ ＇ﺨﻪ ﺧﻮﺷﺎ！ﺎرى‪.‬‬
‫‪) -43‬ﺑﺎ‪１‬ﻰ( ﻟﻪ ﺷﺮﻳﻚ ＇ﺨﻪ ﺷﺮﻳﻚ ﺑﺎ‪１‬ﻰ‪ ،‬ﻟﻪ ورا ＇ﺨﻪ ورا ﺑﺎ‪１‬ﻰ‪.‬‬
‫‪) -44‬ﭘﺎرى( ﻟﻪ ﻟﻨﺄ ＇ﺨﻪ ﻟﻨﺄ ﭘﺎرى‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮار ＇ﺨﻪ ﺧﻮارﻧﺠﻰ(‪.‬‬ ‫‪) -45‬ﺟﻰ ﻧﺠﻰ( )ﻟﻪ دﻳﺮ ＇ﺨﻪ دﻳﺮوﺟﻰ‪،‬‬
‫ﻟﻪ وإى ＇ﺨﻪ وإ‪４‬ﭽﻦ‪،‬‬ ‫‪) -46‬ﭼﻦ( )ﻟﻪ ﺳﺎؤه ＇ﺨﻪ ﺳﺆ‪４‬ﭽﻦ‪،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ ﺳﭙﻴﻦ ＇ﺨﻪ ﺳﭙﻴﻦ ﭼﻦ‬
‫‪) -47‬ﻏﻴﺠﻦ( ﻟﻪ ﻣﺆ ＇ﺨﻪ ﻣﺆﻏ‪５‬ﭽﻦ‪.‬‬
‫‪) -48‬ﺑﻮﺟﻦ( ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ﺧﺆ ＇ﺨﻪ ﺧﺆﺑﻮﺟﻦ )ﺧﻴﺮه ﻣﺎﻧﻨﺪ(‬
‫‪) -49‬ﻣ‪５‬ﭽﻦ( ﻟﻪ ﻏﻮؤ ＇ﺨﻪ ﻏﻮؤﻣ‪５‬ﭽﻦ = ﻏﻮؤﻣ‪（５‬ﻦ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺟﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺟﻨ‪／‬ﻴﺮى‬ ‫‪) -50‬رى( ﻟﻪ ﻟﻮټ ＇ﺨﻪ ﻟﻮ！ﻴﺮى‪،‬‬
‫‪) .51‬ؤى( ﻟﻜﻪ ﻟﻪ اوم ＇ﺨﻪ اوﻣﺆى )ﺗﺎر ﺧﺎم(‪ ،‬ﻟﻪ ﺧﻮن ＇ﺨﻪ ﺧﻮﻧﺆى‬
‫ﻟﻪ ﻧﻮم ＇ﺨﻪ ﻧﻮﻣﺆى )ﻣﻮﺳﻮم(‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﻴﻎ ＇ﺨﻪ ﻧﻴﻐﺆى‪.‬‬
‫‪) -52‬ﺳﻰ( ‪ :‬ﻟﻪ ﺑﺎﻧﺄې ＇ﺨﻪ ﺑﺎﻧﺄﻳﺴﻰ‪ ،‬ﻟﻪ وﻳﺮ ＇ﺨﻪ وﻳﺮوﺳﻰ )ﻧﺎن ﻣﺮده(‪.‬‬
‫‪＇) -53‬ﻰ( ‪ :‬ﻟﻪ ﺑﻨﻮ ＇ﺨﻪ ﺑﻨﻮ ＇ﻰ‪.‬‬
‫‪) -54‬ﻏﻠﻦ( ‪ :‬ﻟﻪ اوم ＇ﺨﻪ اوﻣﻐﻠﻦ‪ ،‬ﻟﻪ ﺗﺒﻰ ＇ﺨﻪ ﺗﺒﻐﻠﻦ‪.‬‬
‫‪) -55‬ﻏﺮى( ‪ :‬ﻟﻪ ﻟﻴﻮﻧﻲ ＇ﺨﻪ ﻟ‪５‬ﻮﻧﻐﺮى‪ ،‬ﻟﻪ ﻟﻨﺄ ＇ﺨﻪ ﻟﻨﺄ ﻏﺮى‪.‬‬
‫‪) -56‬ﻟﻰ( ‪ :‬ﻟﻪ وروﺳﺘﻪ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻠﻰ‪ ،‬ﻟﻪ و ؤوﻣﺒﻰ ＇ﺨﻪ ؤوﻣﺒﻠﻰ‪.‬‬
‫‪) -57‬ﻣﻰ( ‪ :‬ﻟﻪ ﻣﻨ‪＇ ＃‬ﺨﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻤﻰ‪.‬‬

‫)‪) (1‬ﭼﻦ( ﭘﻪ رﻧ‪／‬ﻮﻧﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ د رﻧ‪ ，‬د ﻛﻤﻮاﻟﻲ د ＊ﻮدﻟﻮ د ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪112‬‬
 ‫‪) -58‬ﻧﻚ( ‪ :‬ﻟﻪ ＊‪＇ ３％‬ﺨﻪ ＊‪％‬ﻮﻧﻚ ‪ ،‬ﻟﻪ ژؤا ＇ﺨﻪ ژؤاﻧﻚ‬
‫‪) -59‬ﻳﻨﻚ( ‪ :‬ﻟﻪ ﭼﺎود ＇ﺨﻪ ﭼﺎودﻳﻨﻚ‪ ،‬ﻟﻪ ﻟﻮ‪４‬ﺸﺖ ＇ﺨﻪ ﻟﻮ‪４‬ﺸﺘﻴﻨﻚ‪.‬‬
‫‪) -60‬و＊ﻪ( ‪ :‬ﻟﻪ ﻣ‪５‬ﺆه ＇ﺨﻪ ﻣ‪５‬ﺆو＊ﻪ‬
‫‪) -61‬وس( ‪ :‬ﻟﻪ ﭼﺆ ＇ﺨﻪ ﭼﺆوس‪ ،‬ﻟﻪ أب ＇ﺨﻪ أﺑﻮس‪.‬‬
‫‪) -62‬وى( ‪ :‬ﻣﻨ‪＇ ＃‬ﺨﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻮى‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺆ ＇ﺨﻪ ﻣﺆاوى )ﭘﮋﻣﺮده(‪.‬‬
‫‪) -63‬ﻳﺎ‪１‬ﻰ( ‪ :‬ﻟﻪ زﻣﺮى ＇ﺨﻪ زﻣﺮﻳﺎ‪１‬ﻰ‪ ،‬ﻟﻪ ﺧﻮګ ＇ﺨﻪ ﺧﻮ‪－‬ﻴﺎﻧﻰ‬
‫‪) -64‬ﻳﺎﻧﻰ( ‪ :‬ﻟﻪ زﻣﺮى ＇ﺨﻪ زﻣﺮﻳﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﺘﻮري ＇ﺨﻪ ﺳﺘﻮرﻳﺎﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭘﻮﻫﻨﻴﺎر‪،‬‬ ‫‪) -65‬ﻳﺎر‪ ،‬ﻳﺎرى( ‪ :‬ﻟﻪ ﺑﺨﺖ ＇ﺨﻪ ﺑﺨﺘﻴﺎر‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﺑ＀ ＇ﺨﻪ ﺑ＀ ﻳﺎرى‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺎل ＇ﺨﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎر )ﺑﺎﻏﻮان(‪،‬‬
‫‪) .66‬ﻳﻨﻪ( ‪ :‬ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ﻧﺮ ＇ﺨﻪ ﻧﺮﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ＊‪＇ ３％‬ﺨﻪ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﺲ ＇ﺨﻪ ﭘﺴﻴﻨﻪ‪.‬‬
‫‪) .67‬وار( ‪ :‬ﻟﻪ اﻣﻴﻨﺪ ＇ﺨﻪ اﻣﻴﻨﺪواره ＊‪％‬ﻪ‪.‬‬
‫‪－) .68‬ﻨﻰ ‪－‬ﻨﺔ( ‪ :‬ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ﺧﻮﺳﺮ ＇ﺨﻪ ﺧﻮﺳﺮ‪－‬ﻨﺔ‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﻼر ＇ﺨﻪ ﭘﻼر‪－‬ﻨﺔ‬
‫ﻟﻪ ﻣﻨﻰ ＇ﺨﻪ ﻣﻨ‪／‬ﻨﻰ‪.‬‬
‫‪) -69‬ار( ‪ :‬ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ！ﺖ ＇ﺨﻪ ！ﺘﺎر‪.‬‬
‫)دا‬ ‫‪) -70‬ا( "ﻟﻪ راج" ＇ﺨﻪ راﺟﺎ‪ ،‬ﻟﻪ ﻛﻮڼ ＇ﺨﻪ ﻛﻮ‪１‬ﺎ‪ ،‬ﻟﻪ ؤوﻧﺪ ＇ﺨﻪ ؤوﻧﺪا‬
‫ﺻﻔﺘﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي(‬

‫د ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻻﺣﻘ‪３‬‬

‫ﻓﻌﻠ ـﻲ ﺻــﻔﺎت ﻫﻐــﻪ دي ﭼــ‪ ３‬ﻟـــﻪ ﻣــﺼﺪر ＇ﺨــﻪ ﺟﻮؤﻳــﺈي او ﻓــﺎﻋﻠﻲ ﻳــﺎ‬
‫ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮي‪ .‬دا ﺻﻔﺎت د ﻣﻌﻨﻮي ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﭘـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﭘـﻪ دوه رازه‬
‫دى‪ :‬ﻳــﻮ ﻫﻐــﻪ دي ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻛــﻮﻣ‪ ３‬ﺧﺎﺻــ‪ ３‬زﻣــﺎﻧ‪ ３‬ﭘــﻮرې ﺗﻌﻠــﻖ ﻧﻠــﺮي او ﭘــﻪ‬
‫‪ ‬‬
‫‪113‬‬
‫داﻳﻤﻲ أول ﭘﺮ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ دﻻﻟﺖ ﻛﻮي ﻟــﻜﻪ ) ﺧﻮ‪＄‬ﻨـﺪ‪－ ،‬ﺮ‪＄‬ﻨـﺪ( او ﺑـﻞ ﻗـﺴﻢ‬
‫ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮې زﻣﺎﻧ‪ ３‬ﭘﻮرې اﺧﺘﺼﺎص وﻟـﺮي ﻟﻜـﻪ ) ﺗﻠـﻮﻧﻜﻰ‪ ،‬ﺗﻠﻠـﻰ(‬
‫ﭼـــ‪ ３‬اول ﭘـــﻪ ﺣـــﺎل او ﻣـــﺴﺘﻘﺒﻞ او دوﻫـــﻢ ﭘـــﻪ ﻣﺎﺿـــﻲ ﻛ‪＋‬ـــ‪ ３‬ﺧﭙﻠـــﻪ ﻣﻌﻨـــﺎ‬
‫＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪ .‬اول ﻗﺴﻢ ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎت ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻟﺈ دي او ﻟـﻪ ！ﻮﻟـﻮ‬
‫ﻣـﺼﺎدرو ＇ﺨـﻪ ﭘـﻪ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ او ﻋﻤـﻮﻣﻲ أول ﻧـﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي‪ ،‬ﻣ‪／‬ـﺮ دوﻫـﻢ ﻗــﺴﻢ‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎت أ‪４‬ﺮ او ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ او ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺻـﻮرت‬
‫ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬دا دواؤه ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ‪＄‬ﺎﻧﻠﻪ ‪＄‬ﺎﻧﻠﻪ ﻻﺣﻘ‪ ３‬او ﻋﻼﻣ‪ ３‬ﻟـﺮي ﭼـ‪ ３‬دا‬
‫دى وروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪:‬‬

‫اول ﻗﺴﻢ ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ‪:‬‬

‫‪) -1‬ﻧﺪ( دا ﭘﺴﻴﻨﻪ ﺗﻮرى ﻏﺎﻟﺒـﺎً دﻳـﺪل واﻻ ﻣـﺼﺎدر و د ﻓﻌﻠـﻲ ﻣـﺎدې ﭘـﻪ اّﺧـﺮ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬د ﻣﺼﺪري ﻋﻼﻣ‪ ３‬ﭘـﺮ ‪＄‬ـﺎى را‪＄‬ـﻲ او ﭘـﺮ ﻓـﺎﻋﻠﻲ ﻣﻌﻨـﺎ ﺑﺎﻧـﺪې دﻻﻟـﺖ‬
‫ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ژؤ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ژؤﻧﺪ‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮ ‪５＄‬ﺪل ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺮ ‪＄‬ﻨﺪ‬
‫ﻟﻪ ﺑﺮ‪５＋４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺪ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻮ‪５＄‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺧﻮ‪＄‬ﻨﺪ‬
‫ﻟﻪ ؤﭼ‪５‬ﺪل ﻟﻪ ؤﭼﻨﺪ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻮ‪５＄‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺳﻮ‪＄‬ﻨﺪ‬
‫ﻟﻪ ‪＄‬ﻠ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﻠﻨﺪ‬ ‫ﻟﻪ ﺗﺮ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺗﺮﻧﺪ‬
‫ﻟﻪ رژ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ رژﻧﺪ‬ ‫ﻟﻪ رﻏﺆ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ رﻏﺆﻧﺪ‬
‫ﻟﻪ وﻳﻞ ＇ﺨﻪ وﻳﻨﺪ‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﺆﺑ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺆﺑﻨﺪ‬
‫ﻟﻪ ‪＄‬ﻮؤ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﻮؤﻧﺪ‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺆﭘ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻛﺆ ﭘﻨﺪ‬

‫‪ ‬‬
‫‪114‬‬
‫‪) -2‬ﻧﺪى( دا ﻻ ﺣﻘﻪ د )ﻧﺪ( ﭘﺸﺎن دﻳﺪل واﻻ ﻣﺼﺎدر و د ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې ﭘﻪ اّﺧـﺮ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬د )ﻳﺪل( ﭘﺮﻋﻮض راوؤل ﻛﻴﺈي او ﻓﺎﻋﻠﻲ ﺻﻔﺖ ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﺧﻮ‪５＄‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺧﻮ‪＄‬ﻨﺪى‬ ‫ﻟﻪ ﺑﮋ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺑﮋﻧﺪى‬

‫ﻟﻪ ﺷﺮﭘ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺷﺮﭘﻨﺪى‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺮ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺑﺮﻧﺪى‬
‫ﻟﻪ ور‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ورﻧﺪى‬ ‫ﻟﻪ رﭘ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ رﭘﻨﺪى‬
‫ﻟﻪ وﻳﻞ ＇ﺨﻪ وﻳﻨﺪى‬ ‫ﻟﻪ ﭼﻮرﻟ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭼﻮر ﻟﻨﺪى‬
‫)‪( 1‬‬
‫د ژول ) ژوﻧﺪ ﻛﻮل ( ژوﻧﺪى‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺮﭘ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻛﺮﭘﻨﺪى‬

‫‪) -3‬ﻧــﺪه( ‪ :‬دا ﻻﺣﻘــﻪ ﻫــﻢ د ﻓﻌﻠــﻲ ﻣــﺎدې ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻣــﺼﺪري ﻋﻼﻣــﻮ‬
‫ﭘﺮ‪＄‬ﺎى د ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﻮول ＇ﺨﻪ ﭘﻮوﻧﺪه‪ ،‬ﻟﻪ ＇ﺮ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ＇ﺮﻧﺪه‪ ،‬ﻟﻪ ﭼﻠ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭼﻠﻨﺪه‬
‫ﺧﺮه‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﻬ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺑﻬﻨﺪه اوﺑﻪ‪.‬‬

‫‪) -4‬اﻧــﺪ( ‪ :‬د ﻓﻌﻠــﻲ ﻣــﺎدې ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻓﻌﻠــﻲ ﺻــﻔﺖ د ﺟﻮؤوﻟــﻮ د ﭘــﺎره‬
‫را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ‪＄‬ﻠﻴﺪل ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﻼﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﺑﻬ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺑﻬﺎﻧﺪې اوﺑﻪ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ژؤ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ژؤاﻧﺪ‪،‬‬
‫‪) -5‬ﻧﺪو( ‪ :‬دا ﻻﺣﻘﻪ ﻫﻢ د دﻏﻪ وؤاﻧﺪې ﻣﻄﻠﺐ د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ ＇ـﻪ‬
‫ﻗﺪر ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻫﻢ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﺷﺘﻪ ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫ﻟﻪ و‪４‬ﺮ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ و‪４‬ﺮﻧﺪو‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ژؤل ＇ﺨﻪ ژؤﻧﺪو‪،‬‬

‫)‪ (1‬دا ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻟﻪ ﺻﻔﺘﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﺳﺮه ＇ﻪ ﻗﺪر اﺳﻤﻲ اﺧﺘﺼﺎص ﻫﻢ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪115‬‬
 ‫ﻟﻪ ﻗﺎر‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﻗﺎرﻧﺪو‪.‬‬
‫د دې ﻣﺜـــﺎﻟﻮ ﭘـــﻪ اّﺧـــﺮ ﻛ‪＋‬ـــ‪ ３‬ﻛﻠـــﻪ )ﻛـــﻰ( ﻫـــﻢ زﻳﺎﺗ‪５‬ـــﺈي ﻟﻜـــﻪ ‪ :‬ژؤﻧـــﺪوﻛﻰ‪،‬‬
‫وﻳﺮﻧﺪوﻛﻰ‪ ،‬ﻗﺎرﻧﺪوﻛﻰ‪.‬‬
‫‪) -6‬ﻧﺪوى( ‪ :‬دا ﻻﺣﻘﻪ ﻫﻢ د ﻓﻌﻠﻲ ﻣـﺎدې ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻣـﺼﺪري ﻋﻼﻣـ‪３‬‬
‫ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى را‪＄‬ﻲ او ﻓﻌﻠىﺼﻔﺖ ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪ‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوى )د ﺗﻜﺮار ﻟﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺎﺗﻞ ＇ﺨﻪ ﺳﺎﺗﻨﺪوى‬
‫ﻛﺒﻠﻪ ﻳﻮ ﻧﺪ ﺣﺬف ﺷﻮى دى(‬
‫ﻟﻪ ＊ﻜﺎر‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ ＊ﻜﺎرﻧﺪوى‬ ‫ﻟﻪ ‪＂－‬ﻞ ＇ﺨﻪ ‪＂－‬ﻨﺪوى‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﻮا＊‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ‪－‬ﻮا＊ﻨﺪوى )ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﻨﻨﺪه(‬ ‫ﻟﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل ＇ﺨﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪوى‬
‫ﻟﻪ و！ﻞ )‪ (1‬و！ﻨﺪوى‬

‫ﺗﺒــﺼﺮه‪ :‬ﺳــﺘﺎﻳﻮال ) ﻣــﺪاح( د "وال" ﭘــﻪ ﻟ‪／‬ﻮﻟــﻮ او ﻟ‪／‬ﻴــﺎ‪－ ،‬ﻠﻴــﺎ د )ﻳــﺎ( ﭘــﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﻟـﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدو ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷـﻮي دي‪ ،‬ﻣ‪／‬ـﺮ ﻧـﻮر ﻣﺜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﭘﻜ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻧـﻪ‬
‫دي ﻟ‪５‬ﺪل ﺷﻮي‪.‬‬

‫دوﻫﻢ ﻗﺴﻢ ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎت ‪:‬‬

‫‪) -7‬وﻧﻜﻰ( دا ﻻﺣﻘـﻪ ﭘـﻪ ！ﻮﻟـﻮ ﻣـﺼﺎدرو ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻣـﺼﺪر د )ل( ﭘـﻪ ﻋـﻮض د‬
‫ﻓﻌﻠــﻲ ﺻــﻔﺖ د ﺟﻮؤوﻟــﻮ د ﭘــﺎره راوؤل ﻛﻴــﺈي‪ ،‬ﻣ‪／‬ــﺮ ﭘــﻪ ﻻزﻣــﻲ او ﻣﺘﻌــﺪي‬

‫)‪ (1‬دا ﻣﺼﺪر ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻧﻪ دى‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎده ﭘﻪ "‪＂－‬ﻪ‪ ،‬و！ﻪ" ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻣـﺴﺘﻌﻤﻠﻪ‬
‫ده او ﻟﻪ ﻫﻤﺪې ﻣﺎدې ＇ﺨﻪ و！ﻨﺪوى ﺟﻮؤ ﺷﻮى دى ﭼ‪ ３‬د ﻣﻘﺘﺼﺪ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي‪ .‬ﻣﺘﻞ دى‬
‫د ﺑﻬﺮ ﻟﻪ ‪＂－‬ﻨﺪوى ﻧﻪ د ﻛﻮر و！ﻨﺪوى ＊ﻪ دى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪116‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣــﻮ ﻣــﺼﺪروﻧﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻓــﺎﻋﻠﻲ ﻣﻌﻨــﺎ او ﭘــﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟــﻮ ﻣــﺼﺪروﻧﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪３‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﻣﻌﻨـﺎ ورﻛـﻮي او ﻣﻌﻨـﺎ ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺣـﺎل او ﻣـﺴﺘﻘﺒﻞ ﭘـﻮرې ﺗﻌﻠـﻖ ﻟـﺮي‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﺎ＇ﻮل ＇ﺨﻪ ﭘﺎ＇ﻮوﻧﻜﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻠﻞ ＇ﺨﻪ ﺗﻠﻮﻧﻜﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺎﺗﻮل ＇ﺨﻪ ﻣﺎﺗﻮوﻧﻜﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺘﻞ ＇ﺨﻪ ﺧﺘﻮﻧﻜﻰ‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪل ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺮ‪５＄‬ﺪوﻧﻜﻰ‬ ‫ﻟﻪ وﺗﻞ ＇ﺨﻪ وﺗﻮﻧﻜﻰ‬
‫ﻟﻪ أﺑ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ أﺑ‪５‬ﺪوﻧﻜﻰ‬ ‫ﻟﻪ وﻫﻞ ＇ﺨﻪ وﻫﻮﻧﻜﻰ‬
‫ﻟﻪ ﭘﺨ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭘﺨ‪５‬ﺪوﻧﻜﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺎﺗﻞ ＇ﺨﻪ ﺳﺎﺗﻮﻧﻜﻰ‬
‫‪) -8‬وﻧــﻰ( دا ﻻﺣﻘــﻪ ﻫــﻢ د )وﻧﻜــﻰ( ﭘــﺸﺎن د ﻣــﺼﺪري ﻻم ﭘــﺮ ‪＄‬ــﺎى را‪＄‬ــﻲ او‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎت ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي او ﻧﻮر ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻛ＀ ﻣـ＀ د )وﻧﻜـﻰ(‬
‫ﻏﻮﻧﺪې دى‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﺎ＇ﻮل ＇ﺨﻪ ﭘﺎ＇ﻮوﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻠﻞ ＇ﺨﻪ ﺗﻠﻮﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺎﺗﻮل ＇ﺨﻪ ﻣﺎﺗﻮوﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺘﻞ ＇ﺨﻪ ﺧﺘﻮﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪل ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺮ‪５＄‬ﺪوﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ وﺗﻞ ＇ﺨﻪ وﺗﻮﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ أﺑ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ أﺑ‪５‬ﺪوﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ وﻫﻞ ＇ﺨﻪ وﻫﻮﻧﻰ‬
‫ﻟﻪ ﭘﺨ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭘﺨ‪５‬ﺪوﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺎﺗﻞ ＇ﺨﻪ ﺳﺎﺗﻮﻧﻰ‬
‫‪) -9‬ى ﻣﻠﻴﻨــــﻪ( دا ﭘــــﺴﻴﻨﻪ ﺗــــﻮرى د ﻻم واﻻ او ‪＄‬ﻴﻨــــﻰ ول واﻻ اوﻳــــﺪل واﻻ‬
‫ﻣﺼﺎدر و ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره راوؤل ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ‬
‫ﭘـﻪ ﻻزﻣـﻲ ﻣـﺼﺪروﻧﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻓـﺎﻋﻠﻲ ﻣﻌﻨـﺎ او ﭘــﻪ ﻣﺘﻌـﺪي ﻣـﺼﺪروﻧﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪３‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﻣﻌﻨﺎ اﻓﺎده ﻛﻮي او ﻣﻌﻨﺎ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺎﺿﻲ ﭘﻮرې ﺗﻌﻠﻖ ﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ وﻫﻞ ＇ﺨﻪ وﻫﻠﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻠﻞ ＇ﺨﻪ ﺗﻠﻠﻰ‬

‫‪ ‬‬
‫‪117‬‬
 ‫ﻟﻪ ﺳﺎﺗﻞ ＇ﺨﻪ ﺳﺎﺗﻠﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺘﻞ ＇ﺨﻪ ﺧﺘﻠﻰ‬
‫ﻟﻪ ﭘﺎ＇ﻮل ＇ﺨﻪ ﭘﺎ＇ﻮﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ وﺗﻞ ＇ﺨﻪ وﺗﻠﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻮل ＇ﺨﻪ ﻏﻮر‪＄‬ﻮﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﭘﺎ＇‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭘﺎ＇ﻴﺪﻟﻰ‬
‫ﻟﻪ أﺑ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ أﺑ‪５‬ﺪﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ در‪４‬ﺪل ＇ﺨﻪ در‪４‬ﺪﻟﻰ‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬اﻟﻒ ‪ -:‬ﻟﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﺼﺪرو ﻟﻜﻪ )ژؤل ‪ -‬ﺧﻨﺪل( ＇ﺨﻪ د ﻏـﻪ‬

‫دوﻫﻢ ﻗـﺴﻢ ﻓﻌﻠـﻲ ﺻـﻔﺎت ﻧـﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي‪ ،‬ﺑﻠﻜـ‪ ３‬ﻟــﻪ ﻣﺮادﻓـﻮ ﻣـﺼﺪرو ﻳﻌﻨـﻰ‬
‫)ژؤ‪４‬ﺪل او ﺧﻨﺪ‪４‬ﺪل( ＇ﺨﻪ ﺳﺎز‪４‬ﺈي ﻟﻜﻪ ‪ :‬ژؤﻳﺪوﻧﻜﻰ – ﺧﻨﺪﻳﺪوﻧﻜ‪.３‬‬
‫ب ‪ -:‬ﻟــﻪ )راﺗﻠــﻞ‪ ،‬درﺗﻠــﻞ‪ ،‬ورﺗﻠــﻞ( ＇ﺨــﻪ ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ )ى( ﺑﺎﻧــﺪې ﻓﻌﻠــﻲ ﺻــﻔﺖ‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي‪ ،‬ﻧﻮ )ت( ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ )غ( ﺑﺎﻧﺪې اوؤي ﻟﻜﻪ ‪ :‬راﻏﻠﻰ– درﻏﻠﻰ– ورﻏﻠﻰ‪.‬‬
‫ج ‪ -:‬ﻛﻠﻪ د )‪ (9‬ﻣﺎدې ﭘﻪ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻣـﺼﺪر )ل( ﻏﻮر‪＄‬ﻴـﺈى او ﭘـﺮ ‪＄‬ـﺎى‬
‫ﻳ‪) ３‬ى( راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ اﻟﻮﺗﻞ ＇ﺨﻪ اﻟﻮﺗﻰ‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﺮ‪４‬ﻮﺗﻞ ＇ﺨﻪ ﭘﺮ‪４‬ﻮﺗﻰ‪ ،‬ﻟﻪ ﻧ‪＋‬ﺘﻞ ＇ﺨﻪ ﻧ‪＋‬ﺘﻰ‬
‫د ‪ -:‬اﭼﻮوﻧﻰ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﺻﻔﺖ دى ﻏﺎﻟﺒﺎً ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３＋‬اﭼﻮﻟﻰ دى او‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻳ‪) ３‬ل( ﭘﻪ )ن( ﺑﺪل ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫ﻫﮓ ‪) -:‬اﺳـﺘﺎزى( ﻫـﻢ ﻳـﻮ ﻣﻔﻌـﻮﻟﻲ ﺻـﻔﺖ او د اﺳـﺘﻮﻟﻰ ﭘـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ دى‪ .‬ﻣ‪／‬ـﺮ د‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د )زى( ﭘﻪ ﻟ‪／‬ﻮﻟﻮ ﺟﻮؤ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫و ‪ -:‬ﻛﻠﻪ ﭘﻪ )وﻧﻜ‪ ،３‬وﻧﻰ( ﺳـﺮه ﺟـﻮؤ ﻓﻌﻠـﻲ ﺻـﻔﺎت ﭘـﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣـﻮ ﻣـﺼﺪروﻧﻮ‬
‫ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻫــﻢ ﭘــﻪ ﻣﻔﻌــﻮﻟﻲ ﻣﻌﻨــﺎ را‪＄‬ــﻲ‪ ،‬ﻣ‪／‬ــﺮ دا ﺑــﻪ ﻫﻐــﻪ ‪＄‬ــﺎى ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﭼــ‪３‬‬
‫ﻣﻮﺻﻮف ﺗﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻓﺎﻋﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺸﻲ ﻛﻴﺪى ﻟﻜﻪ‪ :‬وؤوﻧﻜـﻲ ﻣﺎﻟﻮﻧـﻪ‪،‬‬
‫ﺧﻮؤوﻧﻜﻲ ﺷﻴﺎن‪ ،‬اﭼﻮوﻧﻰ ﺑﭽﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪118‬‬
 ‫د ﻣﺠﺮدو وﺻﻔﻮﻧﻮ ﻻﺣﻘ‪３‬‬
‫ﻣﺠﺮدو ﺻﻔﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻟﻜﻪ د ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻏﻮﻧﺪې ﻟﻪ اﺳﻢ او ﺻﻔﺖ ＇ﺨﻪ د ﻻﺣﻘﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻧ‪＋‬ﻠﻮﻟﻮ ﺟﻮؤﻳﺈي او د ﻳﻮ ﻧﻮم ﻳـﺎ ﻳـﻮ ﺻـﻔﺖ ﻣﻌﻨـﻮي ﻳـﺎ ﻇـﺎﻫﺮي ﺣﺎﻟـﺖ او‬
‫وﺻﻒ ＊ﻜﺎره ﻛﻮي‪ .‬ﻣﺜﻼً )ﻫﻮ＊ﻴﺎر( ﻳـﻮ ذاﺗـﻲ ﺻـﻔﺖ او )ﻫﻮ＊ﻴـﺎر ﺗـﻮب( د‬
‫دﻏﻪ ذات او ﺷﺨﺺ وﺻﻔﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺻﻔﺖ دى‪ .‬ﻣﺠﺮد وﺻﻔﻮﻧﻮ ﺗﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻲ اﺻﻄﻼح )ﺻﻔﺎت ﻣﺤﻀﻪ( ﻫﻢ وﻳﻞ ﻛﻴﺪى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬زﻳـﺎت ﻣﺠـﺮدو ﺻـﻔﻮﻧﻪ ﻟــﻪ ذاﺗـﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ ＇ﺨـﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي‬
‫ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول ﻳ‪ ３‬ﺑﻴﺎﻧﻮل ﻏﻮاؤو‪.‬‬
‫‪) -1‬ﺗــﻮب( دا ﻻﺣﻘــﻪ د ﻧﻮﻣــﻮ او ﺻــﻔﺎﺗﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻣﺠــﺮد وﺻــﻒ د‬
‫ﺟﻮؤوﻟــﻮ او ﺑﻴــﺎﻧﻮﻟﻮ د ﭘــﺎره راوؤل ﻛﻴــﺈي‪ .‬د دې ﻻﺣﻘــ‪ ３‬ﺧــﺼﻮﺻﻴﺖ دا دى‬
‫ﭼــ‪ ３‬ﻏﺎﻟﺒـﺎً د اﺷﺨﺎﺻــﻮ او ﺑﻨﻴﺎدﻣــﺎﻧﻮ اوﺻــﺎف ﺑﻴــﺎﻧﻮي ＊ــﻪ وي او ﻛــﻪ ﺑــﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨــﻰ ﻫﻐــﻪ وﺻــﻒ ﭼــ‪ ３‬د )ﺗــﻮب( ﭘــﻪ واﺳــﻄﻪ ﺳــﺎزﻳﺈي ﻫﻐــﻪ ﺑــﻪ اﻛﺜــﺮاً ﭘــﻪ‬
‫ﺑﻨﻴﺎدﻣﺎﻧﻮ ﭘﻮرې ﻣﺮﺑﻮط وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺻﻔﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ‪:‬‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻟﻴﻮﻧﻰ ＇ﺨﻪ ﻟﻴﻮﻧﺘﻮب‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺆي ＇ﺨﻪ ﺳﺆﻳﺘﻮب‬
‫ﻟﻪ ﻧﺎرﻳﻨﻪ ＇ﺨﻪ ﻧﺎرﻳﻨﺘﻮب‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺮ ＇ﺨﻪ ﺧﺮ ﺗﻮب‬
‫ﻟﻪ ﺳﺎده ＇ﺨﻪ ﺳﺎده ﺗﻮب‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻮﻳﻲ ＇ﺨﻪ ﻏﻮﻳﻲ ﺗﻮب‬
‫ﻟﻪ دوﺑﻲ ＇ﺨﻪ دوﺑﻲ ﺗﻮب‬ ‫ﻟﻪ ﺳﭙﻲ ＇ﺨﻪ ﺳﭙﻲ ﺗﻮب‬
‫ﻟﻪ ﭘﻴﻐﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭘ‪５‬ﻐﻠﺘﻮب‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻠﻚ ＇ﺨﻪ ﻫﻠﻚ ﺗﻮب‬
‫ﻟﻪ ﻣﺮور ＇ﺨﻪ ﻣﺮور ﺗﻮب‬

‫‪ ‬‬
‫‪119‬‬
‫‪) -2‬ﺗﻴــﺎ( دا ﻋﻼﻣــﻪ د )ﺗــﻮب( ﺳــﺮه ﭘــﻪ ﻣﻌﻨــﻮى ﺧــﺼﻮﺻﻴﺖ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻧــﺰدې ده‬
‫ﻣﮕ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﻟﻔﻈﻲ ﻟﺤﺎظ ورﺳﺮه دوﻣﺮه ﻓـﺮق ﻟـﺮي ﭼـ‪) ３‬ﺗـﻮب( ﻋـﺎم دى او د ﻫـﺮ‬
‫أول ﻛﻠﻤــﻮ ﺳــﺮه را‪＄‬ــﻲ او )ﺗﻴــﺎ( ﻏﺎﻟﺒ ـﺎً د ﺻــﺤﻴﺢ اﻻﺧــﺮ ﺻــﻔﺎﺗﻮ ﺳــﺮه راوؤل‬
‫ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻫﻮ＊ﻴﺎر ＇ﺨﻪ ﻫﻮ＊ﻴﺎر ﺗﻴﺎ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺸﺮ ＇ﺨﻪ ﻣﺸﺮ ﺗﻴﺎ‬
‫ﻟﻪ زؤور ＇ﺨﻪ زؤورﺗﻴﺎ‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺸﺮ ＇ﺨﻪ ﻛﺸﺮﺗﻴﺎ‬
‫ﻟﻪ ﭘ‪５＋‬ﻤﺎن ＇ﺨﻪ ﭘ‪５＋‬ﻤﺎﻧﺘﻴﺎ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮؤ ＇ﺨﻪ ﻟﻮؤﺗﻴﺎ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺮور ＇ﺨﻪ ﻣﺮورﺗﻴﺎ‬ ‫ﻟﻪ روغ ＇ﺨﻪ روﻏﺘﻴﺎ‬

‫‪) -3‬واﻟﻰ( ‪ :‬دا ﻧ‪＋‬ﻜﻪ د ﻋﺎﻣﻮ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د وﺻﻔﻲ ﻣﻌﻨﺎ د‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻮﻟﻮ او ﻣﺠﺮد وﺻﻒ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﻇﺎﻫﺮي او‬
‫ﺻﺎﻓﻮ ﻛ‪ ３＋‬زﻳﺎت اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﻛﻠﻚ ＇ﺨﻪ ﻛﻠﻜﻮاﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻮؤ ＇ﺨﻪ ﻣﻮؤواﻟﻰ‬

‫ﻟﻪ زﻳﺈ ＇ﺨﻪ زﻳﺈواﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻠﻦ ＇ﺨﻪ ﭘﻠﻦ واﻟﻰ‬
‫ﻟﻪ ﭼﻴﺖ ＇ﺨﻪ ﭼﻴﺘﻮاﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ اوإد ＇ﻪ اوإدواﻟﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺟ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺟﮕ‪／‬ﻮاﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮر واﻟﻰ‬
‫ﻟﻪ ﻏ＀ ＇ﺨﻪ ﻏ＂ﻮاﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻮر ＇ﺨﻪ ﺳﻮر واﻟﻰ‬
‫دﻏﻪ ﺷﺎن د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﻛﻮر ＇ﺨﻪ ﻛﻮرواﻟﻰ )ﺧﺎﻧﻪ دارى( ﻟﻪ ﻫﻠﻚ ＇ﺨﻪ ﻫﻠﻜﻮاﻟﻰ او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪) -4‬وﻟﻲ( ‪ :‬دا ﻻﺣﻘﻪ د ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮ او د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﺳﺮه اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‬
‫ﻟﻜﻪ‬

‫‪ ‬‬
‫‪120‬‬
 ‫ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ＇ﺨﻪ ﺧﭙﻠﻮﻟﻲ‬ ‫ﻟﻪ ورور ＇ﺨﻪ وروروﻟﻲ‬
‫ﻟﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮن وﻟﻲ‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻼر ＇ﺨﻪ ﭘﻼروﻟﻲ‬
‫ﻟﻪ رﺷﺘﻴﻦ ＇ﺨﻪ رﺷﺘﻴﻦ وﻟﻲ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻮر ＇ﺨﻪ ﻣﻮروﻟﻲ‬
‫ﻟﻪ ﺳﭙﻴﻦ ＇ﺨﻪ ﺳﭙﻴﻦ وﻟﻲ‬ ‫ﻟﻪ ﻋﺰﻳﺰ ＇ﺨﻪ ﻋﺰﻳﺰوﻟﻲ‬
‫ﻟﻪ ﺗﺮﺑﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﺮﺑﻮروﻟﻲ‬
‫‪) -5‬واﻟﻪ()‪ (1‬دا ﻋﻼﻣﻪ د اﻗﻮاﻣﻮ او ﻣﻠﺘﻮﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻗـﻮﻣﻲ او‬
‫ﺻﺎﻓﻮ د ﺑﻴﺎن د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮې ده ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ اوﻟﺲ ＇ﺨﻪ اوﻟﺲ واﻟﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮن ＇ﺨﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮﻧﻮاﻟﻪ‬
‫ﻟﻪ ‪＄‬ﺎ‪＄‬ﻰ ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﺎ‪＄‬ﻲ واﻟﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻐﻮل ＇ﺨﻪ ﻣﻐﻮل واﻟﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺗﺮﻛﺎ‪１‬ﺔ ＇ﺨﻪ ﺗﺮﻛﺎ‪１‬ﻲ واﻟﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻮﻣﻨﺪ ＇ﺨﻪ ﻣﻮﻣﻨﺪ واﻟﻪ‬
‫‪－) -6‬ﻠــﻲ ‪－‬ﻠــﻮي( دا ﻻﺣﻘــﻪ ﻫــﻢ د ﺧﭙﻠﻮاﻧــﻮ د ﻧﻮﻣــﻮ او ‪＄‬ﻴﻨــﻰ ﺻــﻔﺎﺗﻮ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﻼر ＇ﺨﻪ ﭘﻼر ‪－‬ﻠﻮي‬ ‫ﻟﻪ ورور ＇ﺨﻪ ورور ‪－‬ﻠﻮي = ‪－‬ﻠﻲ‬
‫ﻟﻪ ﻣﻮر ＇ﺨﻪ ﻣﻮر ‪－‬ﻠﻮي‬ ‫ﻟﻪ ﻋﺰﻳﺰ ＇ﺨﻪ ﻋﺰﻳﺰ ‪－‬ﻠﻲ= ‪－‬ﻠﻮي‬
‫ﻟﻪ ﻫﻮﺳﺎ ＇ﺨﻪ ﻫﻮﺳﺎ ‪－‬ﻠﻮي‬ ‫ﻟﻪ ﺗﺮﺑﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﺮﺑﻮر ‪－‬ﻠﻲ= ‪－‬ﻠﻮي‬
‫ﻟﻪ ﭘﻮوﻧﺪه ＇ﺨﻪ ﭘﻮوﻧﺪ‪－‬ﻠﻮي = ‪－‬ﮕﻠﻲ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻮر ＇ﺨﻪ ﺧﻮر ‪－‬ﻠﻮي‬
‫ﻟﻪ ﭘﻴﮋﻧﺪوى ＇ﺨﻪ ﭘﻴﮋﻧﺪ‪－‬ﻠﻮي= ‪－‬ﻠﻲ‬
‫)ﭘﻴﮋﻧﺪ‪－‬ﻠﻮ ﻫﻢ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي(‬

‫)‪ (1‬داﺳﻰ ﺑﺮﻳ‪＋‬ﻨﻰ ﭼ‪) ３‬واﻟـﻰ‪ ،‬وﻟـﻲ‪ ،‬واﻟـﻪ( د )ول( ＇ﺨـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﺑـﻮدن ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻳﻮ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻣﺼﺪر دى ﻣﺎﺧﻮذ دى‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻫﻢ ﻣﻌﻨﺎ او ﻫﻢ ﻟﻔﻈﺎً ﺳﺮه ﺗﻨﺎﺳـﺐ‬
‫او ﻧﺰد‪４‬ﻮاﻟﻰ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪121‬‬
‫‪) -7‬ﻳﻨﻪ( ‪ :‬دا ﻻﺣﻘﻪ د ﺻﻔﺎﺗﻮ او ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د وﺻﻔﻲ ﻣﻌﻨﺎ د ＊ﻮدﻟـﻮ‬
‫د ﭘﺎره راﻏﻠ‪ ３‬ده ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ وؤوﻛ‪＇ ３‬ﺨﻪ وؤﻛﻴﻨﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺆ ＇ﺨﻪ ﻣﺆﻳﻨﻪ‬
‫ﻟﻪ ﻫﻠﻚ ＇ﺨﻪ ﻫﻠﻜﻴﻨﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻮﺳﺎ ＇ﺨﻪ ﻫﻮﺳﺎﻳﻨﻪ‬
‫ﻟﻪ ﭘ‪５‬ﺮزو ＇ﺨﻪ ﭘ‪５‬ﺮزوﻳﻨﻪ‬
‫)ﭘﻪ دې ﻣﺜﺎل ﻛ‪ ３＋‬زﻳﺎت وﺿﺎﺣﺖ دى(‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دﻻﺳﺎ ＇ﺨﻪ دﻻﺳﺎﻳﻨﻪ‬

‫ﻟﻪ ﻟﻮى ＇ﺨﻪ ﻟﻮﻳﻨﻪ‬

‫‪) -8‬وى( دا ﻻﺣﻘﻪ د ﻳﻮ ＇ﻮ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３＋‬د وﺻﻔﻰ ﻣﻌﻨـﺎ د ＊ﻮدﻟـﻮ د‬
‫ﭘﺎره راﻏﻠ‪ ３‬ده ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺑﺪ ＇ﺨﻪ ﺑﺪاوى‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﭙﻚ ＇ﺨﻪ ﺳﭙﻜﺎوى‪ ،‬ﻟﻪ درون ＇ﺨﻪ درﻧﺎوى‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﻟﻮؤ ＇ﺨﻪ ﻟﻮؤاوى‪ ،‬ﻟﻪ ورك ＇ﺨﻪ ورﻛﺎوى‪.‬‬
‫‪) -9‬ﺟﻠﻲ "ه"( )＇ﺮ‪－‬ﻨﺪه ه( دا ﭘﺴﻴﻨﻪ ﺗﻮرى ﻫﻢ د ‪＄‬ﻴﻨـﻮ ﺻـﻔﺎﺗﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫را‪＄‬ﻲ او ﻣﺠﺮد وﺻﻒ ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﭘﻮه ＇ﺨﻪ ﭘﻮﻫﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﺎﺳﺖ ＇ﺨﻪ ﻧﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻟﻪ وﻻؤ ＇ﺨﻪ وﻻؤه‬
‫ﻟﻪ ﭘﺆ ＇ﺨﻪ ﭘﺆه‪ ،‬ﻟﻪ وؤ ＇ﺨﻪ وؤه‪.‬‬
‫‪) -10‬ﻣﻌﺮوﻓﻪ ي( دا ﺗﻮرى د ذاﺗﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬زﻳﺎﺗﻴـﺈي او وﺻـﻔﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ＊ﻜﺎره ﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﻮﻧﺪ ＇ﺨﻪ ﺗﻮﻧﺪي‬ ‫ﻟﻪ ‪＄‬ﻮان ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﻮاﻧﻲ‬
‫ﻟﻪ درﻏﻞ ＇ﺨﻪ درﻏﻠﻲ‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻠﻴﻢ ＇ﺨﻪ ﻏﻠﻴﻤﻲ‬
‫ﻟﻪ اﻧﺪﻳﻮال ＇ﺨﻪ اﻧﺪﻳﻮاﻟﻲ‬ ‫ﻟﻪ ﺗﺮﻛﺎڼ ＇ﺨﻪ ﺗﺮﻛﺎﻧﻲ‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺎأﻳﻮان ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺎدﻳﻮاﻧﻲ‬ ‫ﻟﻪ ！‪＇ ，‬ﺨﻪ ！‪／‬ﻲ‬

‫‪ ‬‬
‫‪122‬‬
 ‫ﻟﻪ ﻫﻮ＊ﻴﺎر ＇ﺨﻪ ﻫﻮ＊ﻴﺎري‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻴﺎل ＇ﺨﻪ ﺳﻴﺎﻟﻲ‬
‫ﻟﻪ ﻏﻮﺑﻮن ＇ﺨﻪ ﻏﻮﺑﻨﻲ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮى ＇ﺨﻪ ﻟﻮﻳﻲ‬
‫ﻟﻪ او＊ﺒﻮن ＇ﺨﻪ او＊ﺒﻨﻲ‬ ‫ﻟﻪ ‪－‬ﺮان ＇ﺨﻪ ‪－‬ﺮاﻧﻲ‬
‫ﻟﻪ ‪－‬ﺄﺑﻮن )‪＇ (1‬ﺨﻪ ‪－‬ﺄﺑﻨﻲ‬
‫‪) -11‬ﻣﻠﻴﻨﻪ ى( دا ﺗﻮرى ﻫﻢ د ﻳﻮ ＇ﻮ ﻫﺠﺎﺋﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻣﺠـﺮد‬
‫وﺻﻒ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮى دى ﻟﻜﻪ ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﻟﺮ ＇ﺨﻪ ﻟﺮى‬ ‫ﻟﻪ زﻳﺎت ＇ﺨﻪ زﻳﺎﺗﻰ‬

‫ﻟﻪ ﺑﺮ ＇ﺨﻪ ﺑﺮى‬ ‫ﻟﻪ ﻛﻢ ＇ﺨﻪ ﻛﻤﻰ‬
‫ﻟﻪ ﺳﻢ ＇ﺨﻪ ﺳﻤﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺗ‪５‬ﺮ ＇ﺨﻪ ﺗ‪５‬ﺮى‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻣﺠﺮدو وﺻﻔﻮﻧﻮ د ﺟﻮؤوﻧ‪ ３‬د ﭘﺎره ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻧﻮرې ﻻﺣﻘ‪３‬‬
‫او ﭘﺴﻴﻨ‪ ３‬ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﻣ‪／‬ﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﺈ او ﻛﻢ دي ﭼ‪ ３‬دا دى ﭘـﻪ ﻻﻧـﺪې أول‬
‫＊ﻮدل ﻛﻴﺈي ‪:‬‬
‫‪) -12‬اﻧﻪ( ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻟﻪ ﻣ‪５‬ﺆه ＇ﺨﻪ ﻣ‪５‬ﺆاﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﺆ ＇ﺨﻪ ﭘﺆاﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻪ وؤ ＇ﺨـﻪ وؤاﻧـﻪ‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﻳﺎر ＇ﺨﻪ ﻳﺎراﻧﻪ‪.‬‬
‫‪) -13‬ﻧﻪ( ﻟﻪ ﻟﻮر ＇ﺨﻪ ﻟﻮرﻧﻪ ‪ ،‬ﻟﻪ وﻳﺮ ＇ﺨﻪ وﻳﺮﻧﻪ )ﻣﺮﺛﻴﻪ(‬
‫‪) -14‬ﺗﻮن( ﻟﻪ ﺑ‪５‬ﻞ ＇ﺨﻪ ﺑ‪５‬ﻠﺘﻮن‪ ،‬ﻟﻪ ﻛﻮﻧﺄې ＇ﺨﻪ ﻛﻮﻧﺘﻮن‬
‫‪－) -15‬ﻴﺮﻧﻪ( ﻟﻪ ﻳﺎد ＇ﺨﻪ ﻳﺎد ‪－‬ﻴﺮﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻪ أاأ ＇ﺨﻪ أاأ ‪－‬ﻴﺮﻧﻪ‪.‬‬

‫)‪ (1‬دا درې واؤه ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﺗﺨﻔﻴﻔـﺎً د )ﻏﻮﺑـﻪ‪ ،‬او＊ﺒـﻪ‪－ ،‬ﺄﺑـﻪ( ﭘـﻪ ﺷـﻜﻞ اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻣ‪／‬ـﺮ‬
‫ﻣﺠــﺮد وﺻــﻔﻮﻧﻪ ﻳــ‪ ３‬ﻏﺎﻟﺒــﺎً ﻟـــﻪ اﺻــﻠﻲ ﺻــﻮرﺗﻮﻧﻮ ＇ﺨــﻪ ﺟــﻮ ؤ ﺷــﻮي دي او واو ﭘﻜ‪＋‬ــ‪３‬‬
‫ﻏﻮر‪＄‬ﻴﺪﻟ‪ ３‬دى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪123‬‬
 ‫‪) -16‬ﺳﻪ( ﻟﻪ ﺗﻨ‪＇ ，‬ﺨﻪ ﺗﻨ‪／‬ﺴﻪ‪.‬‬
‫‪－) -17‬ﻨﻰ( ﻟﻪ ﺗﺮﺑﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﺮﺑ‪／‬ﻨﻲ‪.‬‬
‫‪) -18‬ﻟﻰ( ﻟﻪ ﺳﭙﻮر ＇ﺨﻪ ﺳﭙﺮﻟﻰ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﻮر ＇ﺨﻪ ﺳﻮرﻟﻰ‪.‬‬
‫‪) -19‬ﺗﺎﻧﻪ( ﻟـﻪ ﺳـﭙﻲ ＇ﺨـﻪ ﺳـﭙﻴﺘﺎﻧﻪ )＊ـﺎﻳﻲ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ اﺻـﻠﻲ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﺳـﭙﻴﺘﻮن‬
‫وي(‪.‬‬
‫‪) -20‬وښ( ﻟﻪ ﺳﺆى ＇ﺨﻪ ﺳﺆى وښ‪.‬‬
‫‪) .21‬وﺧﻪ( ﻟﻪ ﺗﻮد ＇ﺨﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ = ﺗﻮدوﺧﻰ‪.‬‬
‫‪) -22‬ﻳﺰ( ﻟﻪ ﺑﻨﺪ ＇ﺨﻪ ﺑﻨﺪﻳﺰ‪ ،‬ﻟﻪ ﻟﻨﺄ＇ﺨﻪ ﻟﻨﺄﻳﺰ‪.‬‬
‫‪) -23‬و＊ﺖ( ﻟﻪ ﭘﻴﺪا ＇ﺨﻪ ﭘﻴﺪاو＊ﺖ = ﭘﻴﺪاﻳ‪＋‬ﺖ‪.‬‬
‫‪) -24‬ون( ﻟﻪ ژوﻧﺪي ＇ﺨﻪ ژوﻧﺪون‪.‬‬
‫‪) -25‬ا( ﻟﻪ ﺗﻮر ＇ﺨﻪ ﺗﻮرا )ﺗﻬﻤﺖ(‪.‬‬

‫************‬

‫‪ ‬‬
‫‪124‬‬
 ‫د اﻓﻌﺎﻟﻮ اﺷﺘﻘﺎق‬

‫！ﻮل اﻓﻌـﺎل ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻟــﻪ ﻣـﺼﺎدرو ＇ﺨـﻪ اﺷـﺘﻘﺎﻗﻴﺈي‪ ،‬د اﻓﻌـﺎﻟﻮ‬
‫اﺷﺘﻘﺎق د ﭘﺎره ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻻﺣﻘ‪ ３‬او ﺳﺎﺑﻘ‪ ３‬ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﻣﮕ‪／‬ـﺮ دوﻣـﺮه أ‪４‬ـﺮې ﻧـﻪ دي‪.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﻣﻮﻧﺈ ﭘﻪ ﻟﻨﺄ أول د اﻓﻌﺎﻟﻮ د اﺷﺘﻘﺎق ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺑﻴﺎﻧﻮل ﻏﻮاؤو‪.‬‬

‫ﻫﻐﻪ اﻓﻌﺎل ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟـﻪ ﻣﺼﺪر ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي ﭘـﺮ دوو ‪－‬ﺮوﭘـﻮ‬
‫ﻳﻌﻨﻰ دوو ﺑﺮﺧﻮ و‪４‬ﺸﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ﻳﻮ د ﺣﺎﻟﻴﻪ اﻓﻌﺎﻟﻮ ‪－‬ﺮوپ او ﺑﻞ د ﻣﺎﺿﻴﻪ اﻓﻌـﺎﻟﻮ ‪－‬ـﺮوپ دى‪ .‬د ﻻم واﻻ‬
‫ﻣﺼﺎدرو د ﻣﺎﺿﻴﻪ اﻓﻌﺎﻟﻮ ﭘﻪ اﺷﺘﻘﺎق ﻛ‪ ３＋‬د ﻣـﺼﺪر اﺻـﻠﻲ ﻣـﺎده ﭼﻨـﺪان‬
‫ﺗﻐﻴــﺮ ﻧــﻪ ﻛــﻮي او ﺗﻘﺮﻳﺒ ـﺎً ！ــﻮل ﻣﺎﺿــﻴﻪ اﻓﻌــﺎل ﭘــﻪ ﻳــﻮ ﻣــﻨﻈﻢ او ﻗــﺎﻧﻮﻧﻲ أول‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي؛ ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ دې اﻋﺘﺒـﺎر د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ！ـﻮل ﻣـﺼﺪروﻧﻪ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ او ﺗﻐﻴـﺮ ﻧـﺎ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻠﻼى ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﻴﻪ اﻓﻌﺎﻟﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﺼﺎدرو اﺻﻠﻲ ﻣﺎده ﺗﻐﻴﺮ ﻣـﻮﻣﻲ‪،‬‬
‫ﭼ‪＄ ３‬ﻴﻨﻰ ﺗﻐﻴﺮوﻧﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﺑ‪ ３‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻪ دي ﻣ‪／‬ﺮ دا ﻗﺴﻢ ﻣـﺼﺪروﻧﻪ‬
‫ﻫﻢ أ‪４‬ﺮ ﻛﻢ او ﻟﺈ دي‪.‬‬
‫د ول واﻻ او ﻳﺪل واﻻ ﻣﺼﺪروﻧﻮ ‪＄‬ﻴﻨﻰ اﻓﻌﺎل ﻣﺮﻛﺐ دي ﭼ‪ ３‬د )ﻛـﺆل او‬
‫ﺷﻮل( د اﻓﻌﺎﻟﻮ ﭘﻪ اﻣﺪاد ﺳﺮه ﺟﻮؤﻳـﺈي او ﻫﻐـﻪ ﺑـﻪ ﭘـﻪ ﻣﺮﻛﺒـﻮ اﻓﻌـﺎﻟﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫و＊ﻮدل ﺷﻲ‪ .‬او ‪＄‬ﻴﻨﻰ اﻓﻌﺎل ﻳ‪ ３‬ﺑﺴﻴﻂ دي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ ﻟـﻪ ﻣـﺼﺪر ＇ﺨـﻪ‬

‫)‪ (1‬ﻳﻮازې د )ﺗﻠﻞ‪ ،‬راﺗﻠﻞ‪ ،‬ورﺗﻠﻞ( ﻣﺼﺪروﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺎﺿﻰ ‪－‬ﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺗﻐﻴﺮ ﭘ‪５＋５‬ﺈي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪125‬‬
‫ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬دا ﻗﺴﻢ ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﻫﻢ ！ﻮل ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ دي او درﺳـﺖ ﻣﺎﺿـﻴﻪ او‬
‫ﺣﺎﻟﻴــﻪ اﻓﻌــﺎل ﺗــﺮې د ﻳــﻮې ﻗﺎﻋــﺪې ﺳــﺮه ﺳــﻢ ﺟﻮؤﻳــﺈي ﺻــﺮف د ﻳــﺪل واﻻ‬
‫ﻣــﺼﺎدرو ﭘــﻪ ﺣﺎﻟﻴــﻪ اﻓﻌــﺎﻟﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪＇ ３‬ــﻪ ﻗــﺪر ﺗﻐﻴــﺮ را‪＄‬ــﻲ‪ ،‬او "د" ﻳــ‪ ３‬ﭘــﻪ "إ"‬
‫ﺑﺪﻟﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﭘﻪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ أول ﻟـﻪ ﻫـﺮ ﻣـﺼﺪر ＇ﺨـﻪ ﻟﻮﻣـﺆى درې‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ اﺷﺘﻘﺎق ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ اﺳﺘﻤﺮاري ﺣـﺎل )‪ (1‬ﺑـﻞ اﺳـﺘﻤﺮاري‬
‫ﻣﺎﺿﻲ او ﺑﻞ ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ دى‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎ ﻧﻮرې ﺻﻴﻐ‪ ３‬او اﻓﻌﺎل ﻟــﻪ دﻏـﻮ درې ﺻـﻮرﺗﻮ ＇ﺨـﻪ راو‪＄‬ـﻲ‪ .‬ﭘـﻪ دې‬
‫أول ﭼ‪ ３‬ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﺎﺿﻰ ﻟـﻪ اﺳﺘﻤﺮاري ﻣﺎﺿﻰ ＇ﺨـﻪ او ﻧـﻮرې ﻣﺎﺿـﻲ ‪－‬ـﺎﻧ‪３‬‬
‫ﻟـﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ ＇ﺨﻪ اواﻣﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﻟﻪ ﺣﺎل ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬
‫اوس د ﻳﻮ ＇ﻮﻣﺼﺪروﻧﻮ دﻏﻪ درې اﺳﺎﺳﻲ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ و‪－‬ﻮرئ‪:‬‬

‫ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ‬ ‫اﺳﺘﻤﺮاري‬ ‫اﺳﺘﻤﺮاري‬

‫ﻣﺎﺿﻰ‬ ‫ﺣﺎل‬
‫ﺳﺎﺗﻠﻰ‬ ‫ﺳﺎﺗﻪ‬ ‫ﺳﺎﺗﻢ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺎﺗﻞ ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺗﻐﻴﺮ ﻧﺎﻛﻮوﻧﻜ‪３‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺼﺪر دى‬
‫اﻟﻮﺗﻠﻰ‬ ‫اﻟﻮﺗﻪ‬ ‫اﻟﻮزم‬ ‫ﻟﻪ اﻟﻮﺗﻞ ＇ﺨﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﻐﻴـﺮ ﻛـﻮوﻧﻜﻰ‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﺼﺪر دى‬
‫ﻟﻴﺪﻟﻰ‬ ‫ﻟﻴﺪه‬ ‫وﻳﻨﻢ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻴﺪل ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺑ‪ ３‬ﻗﺎﻧﻮﻧـﻪ ﺗﻐﻴـﺮ‬
‫‪3‬‬
‫ﻛﻮوﻧﻜ‪ ３‬ﻣﺼﺪر دى‬
‫ﭼﻠﻮﻟﻰ‬ ‫ﭼﻼوه‬ ‫ﭼﻠﻮم‬ ‫ﻟﻪ ﭼﻠﻮل ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳـﻮ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣـﺼﺪر‬
‫‪4‬‬
‫دى‬

‫)‪ (1‬اﺳﺘﻤﺮارى ﺣﺎل ﺗﻪ ﺟﺎري ﻳﺎ اﺧﺒﺎري ﺣﺎل ﻫﻢ وﻳﻞ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪126‬‬
‫ﭼﻠ‪５‬ﺪﻟﻰ‬ ‫ﭼﻠ‪５‬ﺪه‬ ‫ﭼﻠﻴﺈم‬ ‫ﻟﻪ ﭼﻠﻴﺪل ＇ﺨـﻪ ﭼـ‪ ３‬ﻳـﻮ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﻐﻴـﺮ‬
‫‪5‬‬
‫ﻛﺆوﻧﻰ ﻣﺼﺪر دى‬

‫د اﻓﻌﺎﻟﻮ د اﺷﺘﻘﺎق ﭘﺴﻴﻨﻪ او ﺳﺮﻳﻨﻪ‬

‫ﻟــﻪ دﻏــﻮ ﭘﻮرﺗــﻪ درې ﺻــﻮرﺗﻮ ＇ﺨــﻪ ﭼــ‪ ３‬ﻧــﻮر اﻓﻌــﺎل ﺟﻮؤﻳــﺈي ﻧــﻮ ﺿــﺮور‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻰ ﺳﺮﻳﻨﻪ او ﭘﺴﻴﻨﻪ ﻋﻼﻣ‪ ３‬ﻏﻮاؤي او دا دي ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪:‬‬

‫ﺳﺮﻳﻨﻪ‪:‬‬
‫‪) -1‬و( ‪ :‬دا ﻳـــﻮ ﺳـــﺮﻳﻨﻪ ﺗـــﻮرى دى ﭼـــ‪ ３‬د اﻃـــﻼق او ﺗﺠﺮﻳـــﺪ ﭘـــﻪ ﻣﻌﻨـــﺎ د‬
‫اﺳــﺘﻤﺮاري ﺣــﺎل‪ ،‬اﺳــﺘﻤﺮاري اﻣــﺮ او ﻣﺎﺿــﻲ ﭘــﻪ ﺳــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬راوؤل ﻛﻴــﺈي او‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻄﻠﻖ اﻣﺮ او ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﺎﺿﻲ ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺎل‪ :‬وﺳﺎﺗﻢ – واﻟﻮزم – ووﻳﻨﻢ – وﭼﻠﻮم – وﭼﻠ‪５‬ﺈم‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻖ اﻣﺮ‪ :‬وﺳﺎﺗﻪ‪ (1) -‬واﻟﻮزه –ووﻳﻨﻪ – وﭼﻠﻮه – وﭼﻠ‪５‬ﺈه‬
‫ﻣﻄﻠﻘــﻪ ﻣﺎﺿــﻲ‪ :‬وﺳــﺎﺗﻪ‪ ،‬واﻟﻮﺗــﻪ – وﻟﻴــﺪه – وﭼــﻼوه – وﭼﻠ‪５‬ــﺪه دا )و(‬
‫ﻣﻄﻠﻘ‪ ３‬د ﺗﻤﻨﺎﻳﻲ ﻣﺎﺿﻲ ﭘﻪ اول ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬زؤه ﻣ‪ ３‬ﻏـﻮاؤي ﭼـ‪３‬‬
‫واﻟﻮﺗﻠﻰ‪.‬‬
‫‪) -2‬وﺑﻪ( دا ﺳﺎﺑﻘﻪ د ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره د ﺣﺎل ﻟـﻪ ﻓﻌـﻞ ＇ﺨـﻪ‬
‫ﻣﺨﻜ‪ ３＋‬راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬وﺑﻪ ﺳﺎﺗﻢ‪ ،‬وا ﺑﻪ ﻟﻮزم‪ ،‬و ﺑﻪ وﻳﻨﻢ‪ ،‬و ﺑﻪ ﭼﻠﻮم ‪،‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫و ﺑﻪ ﭼﻠ‪５‬ﺈم‬

‫)‪ (1‬ﻣﻄﻠﻖ اﻣﺮ ﻟـﻪ ﻣﺴﺘﻤﺮ اﻣﺮ ＇ﺨـﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي ﻟﻜـﻪ )ﺳـﺎﺗﻪ( او ﻣـﺴﺘﻤﺮ اﻣـﺮ د ﺣـﺎل ﻟــﻪ ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫ﻣﺎدې ＇ﺨﻪ د ﺧﻄﺎﺑﻲ )ﻫﮓ( ﭘﻪ ﻟ‪／‬ﻮﻟﻮ ﺗﻴﺎرﻳﺈي‪.‬‬
‫)‪) (2‬ﺑــﻪ( ﭘــﻪ ﺟﻤﻠــﻪ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻟـــﻪ واو ﻧــﻪ وؤاﻧــﺪى ﻛﻴــﺈي او د ﺟﻤﻠــ‪ ３‬د اول او ﻣﻬــﻢ ﺟــﺰ ﺳــﺮه‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ زه ﺑﻪ ﺳﺒﺎﻟﻪ اﺣﻤﺪووﻳﻨﻢ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪127‬‬
‫‪) -3‬دې( داﻋﻼﻣﻪ د ﻏﺎﻳﺐ او ﻣﺘﻜﻠﻢ اﻣﺮ د ﭘﺎره د ﻓﻌـﻞ ﺣـﺎل د ﻣﺨـﻪ را‪＄‬ـﻲ‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ودې ﺳﺎﺗﻲ – ودې وﻳﻨﻲ – ودې ﺳﺎﺗﻢ – ودې وﻳﻨﻢ )‪.(3‬‬

‫ﭘﺴﻴﻨﻪ‪:‬‬
‫‪) -4‬ﺑﻪ( ‪ :‬دا ﺗـﻮرى ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً د اﺳـﺘﻤﺮار او ﺗﺎﻛﻴـﺪ ﻋﻼﻣـﻪ ده‪ ،‬او د اﺳـﺘﻤﺮاري‬
‫ﻣﺎﺿﻲ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د زﻳﺎت اﺳﺘﻤﺮار د ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬اﻟﻮﺗﻪ ﺑـﻪ – ﭼﻠ‪５‬ـﺪه‬
‫ﺑــﻪ – دﻏــﺴ‪ ３‬د ﻓﻌــﻞ ﺣــﺎل ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د اﺳــﺘﻤﺮاري ﻣــﺴﺘﻘﺒﻞ او ﺗﺎﻛﻴــﺪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ ورﻛـﻮي ﻟﻜـﻪ‪ :‬اﻟـﻮزم ﺑـﻪ – ﭼﻠ‪５‬ﻴـﺈم ﺑـﻪ‪ ،‬ﭘﺮﺗـﻪ ﻟــﻪ دې ＇ﺨـﻪ ﭘـﻪ ﻧـﻮرو‬
‫‪＄‬ﺎﻳﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪.‬‬
‫‪) -5‬واى =وى( ‪ :‬ﻳﻮه ﺗﻤﻨﺎﻳﻲ ﻻﺣﻘـﻪ ده ﭼـ‪ ３‬د ﻓﻌﻠـﻲ ﺻـﻔﺖ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د‬
‫ﺗﻤﻨــﺎﻳﻲ ﻣﺎﺿــﻲ د ﭘــﺎره راوؤل ﻛ‪５‬ــﺈي ﻟﻜــﻪ )ﻛــﻪ ﺳــﻠﻴﻢ ﻣــ‪ ３‬ﻟﻴــﺪﻟﻰ واى‪ ،‬ﻛــﻪ‬
‫ﺗﻮرﻳﺎﻟﻰ راﻏﻠﻰ واى(‬
‫‪) -6‬ﻳﻢ‪ ،‬ﻳـﻮ – ﻳـ‪ ، ３‬ﻳـﺊ‪ ،‬دى ‪ ،‬ده‪ ،‬دي( دا ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﭘـﻪ اﺻـﻞ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬اﻣـﺪادي‬
‫اﻓﻌﺎل دي ﺧـﻮ د ﻓﻌﻠـﻲ ﺻـﻔﺖ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻗـﺮﻳﺒ‪ ３‬ﻣﺎﺿـﻲ د ﺟﻮؤوﻟـﻮ د‬
‫ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﭘــﻪ دې ﻛﻠﻤــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﺿــﻤﻴﺮي رﻧــ‪ ，‬ﻫــﻢ ﺷــﺘﻪ ‪＄‬ﻜــﻪ ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺗﺮﺗﻴــﺐ د‬
‫ﻣﺘﻜﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﻏﺎﻳﺐ ﻣﻔﺮد او ﺟﻤﻌ‪ ３‬د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟ‪５‬ﺈي‪ .‬ﺳﺮ ﺑ‪５‬ـﺮه ﭘـﺮ‬
‫دﻏﻪ د ﻗﺮب ﻋﻼﻣ‪ ３‬ﻫﻢ دي ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﻟﺤـﺎظ ﺿـﻤﻴﺮي ﻳـﺎ ﻓﻌﻠـﻲ ﻻﺣﻘـ‪ ３‬ﻫـﻢ‬
‫ورﺗﻪ وﻳﻼى ﺷﻮ‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬دا دي‪ :‬ﺳﺎﺗﻠﻰ ﻳﻢ – ﺳﺎﺗﻠﻰ ﻳﻮ – ﺳﺎﺗﻠﻰ ﻳ‪– ３‬‬
‫ﺳﺎﺗﻠﻰ ﻳﺊ – ﺳﺎﺗﻠﻰ دى – ﺳﺎﺗﻠ‪ ３‬ده – ﺳﺎﺗﻠﻲ دي – ﺳﺎﺗﻠ‪ ３‬دي‪.‬‬

‫)‪) (3‬دې( ﻫــﻢ د ) ﺑــﻪ( ﺧــﺼﻮﺻ‪５‬ﺖ ﻟــﺮي او ﭘــﻪ ﺟﻤﻠــﻪ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﺳــﺮﺗﻪ ‪＄‬ــﻲ ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﺳــﻠﻴﻢ دې ﻛــﺮﻳﻢ‬
‫ووﻳﻨﻲ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪128‬‬
‫‪) -7‬وم‪ ،‬وو – وې‪ ،‬وﻳــﺊ‪ -‬و‪ ،‬وه – وو‪ ،‬وې( دا ﻛﻠﻤــ‪ ３‬ﻫــﻢ ﭘــﻪ اﺻــﻞ ﻛ‪＋‬ــ‪３‬‬
‫اﻣﺪادي اﻓﻌﺎل دي ﭼ‪ ３‬د ﺑﻌﻴﺪې ﻣﺎﺿـﻲ د ﺟﻮؤوﻟـﻮ د ﭘـﺎره د ﻓﻌﻠـﻲ ﺻـﻔﺖ‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪ ３＋‬راوؤل ﻛﻴﺈي‪ .‬ﺳﺮ ﺑﻴﺮه ﭘﺮ دﻏﻪ‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮي رﻧـ‪ ，‬ﻫـﻢ ﻟـﺮي او ﭘـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﻣﺘﻜﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﻏﺎﻳﺐ ﻣﻔـﺮد او ﺟﻤـﻊ د ﭘـﺎره اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈى ﭼـ‪３‬‬
‫ﭘــﻪ دﻏــﻪ وﺟــﻪ ﻳــ‪ ３‬ﺿــﻤﻴﺮي او ﻓﻌﻠــﻲ ﻻﺣﻘــ‪ ３‬ﻫــﻢ ﺑﻮﻟــﻮ‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧــﻪ ﻳــ‪ ３‬دا دي‪.‬‬
‫ﺳﺎﺗﻠﻰ وم – ﺳﺎﺗﻠﻰ وو – ﺳﺎﺗﻠ‪ ３‬وې – ﺳـﺎﺗﻠﻰ وئ – ﺳـﺎﺗﻠﻰ وء‪ -‬ﺳـﺎﺗﻠﻲ وو‬
‫– ﺳﺎﺗﻠ‪ ３‬وه – ﺳﺎﺗﻠ‪ ３‬وې‪.‬‬
‫‪) -8‬ﻳﻲ( دا دﻏﺎﻳﺐ د ﭘﺎره ﻳﻮه ﻓﻌﻠﻲ او ﺿﻤﻴﺮي ﻻﺣﻘﻪ ده او د ﻓﻌﻠﻲ ﺻـﻔﺖ‬
‫ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د ﺷﻚ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل او ﺷﺮط ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫＊ﺎﻳﻲ ﺣﻤﻴﺪ زﻣﺎ ﻛﺘﺎب ﺳﺎﺗﻠﻰ ﻳﻲ‪.‬‬
‫‪) -9‬وي( دا ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３＋‬د ﺣﺎل ﺟﺎري اﻣﺪادي ﻓﻌﻞ دى ﻣ‪／‬ﺮ ﻛﻠـﻪ د‬
‫)ﻳــﻰ( ﭘــﺸﺎن د ﻓﻌﻠــﻲ ﺻــﻔﺖ ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛــ‪ ３‬د ﺷــﻚ او ﺷــﺮط ﭘــﻪ وﺧــﺖ ﻛ‪＋‬ــ‪３‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪＊ ) :‬ﺎﻳﻲ د ﺑﻮرې ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﭼﻠ‪５‬ـﺪﻟﻰ وي‪ ،‬ﻛـﻪ ﭼﻠ‪５‬ـﺪﻟﻰ وي‬
‫＊ﻪ ﺑﻪ وي(‪.‬‬
‫‪) -10‬ﺑﻪ ﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ وي( دا دواؤه ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﻛﻪ د ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬راﺷـﻲ‬
‫ﻧــﻮ ﭘــﻪ ﻧــﺰدې زﻣﺎﻧــﻪ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﺷــﻚ او اﺣﺘﻤــﺎل ＊ﻴــﻲ ﻟﻜــﻪ ) اﻟــﻮﺗﻠﻰ ﺑــﻪ ﻳــﻲ –‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﭼﻠ‪５‬ﺪﻟﻰ ﺑﻪ وي(‬
‫ﻳﺎد‪－‬ﻴﺮﻧﻪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬د )ﺗﻠﻞ‪ ،‬راﺗﻠﻞ‪ ،‬ورﺗﻠﻞ‪ ،‬درﺗﻠﻞ( ﻣﺎﺿﻰ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻟﻪ اﺳﺘﻤﺮاري ﻣﺎﺿﻲ‬
‫او دﻏﺴ‪ ３‬ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺎل ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اﺳﺘﻤﺮاري ﺣﺎل ＇ﺨﻪ ﻧﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﺧـﻼف‬
‫اﻟﻘﻴﺎس )وﻻؤ‪ ،‬راﻏﻰ‪ ،‬ورﻏﻰ‪ ،‬درﻏﻰ‪ ،‬وﻻؤ ﺷﻲ‪ ،‬راﺷﻲ( را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪) ３＋‬ﺑﻪ( ﻟﻪ ﻓﻌﻞ ﻧﻪ ﻣﺨﻜ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﭼﻠﻴﺪﻟﻰ وى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪129‬‬
‫ب ‪ -:‬ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻰ دوه اﺟﺰاﻳﻲ ﻣﺼﺪروﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻣﻄﻠﻘ‪ ３‬ﺻـﻴﻐ‪ ３‬ﻟـﻪ اﺳـﺘﻤﺮاري‬
‫ﺻﻴﻐﻮ ＇ﺨﻪ د واو ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ ﻧﻪ ﺟﻮؤ ﻳﺈي ﺑﻠﻜ‪ ３‬د ﻟﻬﺠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻐﻴـﺮ ﻻس ﺗـﻪ‬
‫را‪＄‬ــﻲ ﭘــﻪ دې أول ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻣﻄﻠﻘــﻮ ﺻــﻴﻐﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﭘــﻪ اوﻟـــﻪ ﻫﺠــﺎ ﺑﺎﻧــﺪې ﺧــﺞ‬
‫)اﻛﺴﻨﺖ( را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻛﻪ ﺣﻤﻴﺪ ﻛﺎر ﭘﺮﻳ‪＋‬ﻮد زه ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﭘﺮ‪４‬ﺈدم‪.‬‬
‫ج ‪ -:‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﻄﻠﻘﻮ ﻣﺎﺿﻰ ‪－‬ﺎﻧﻮ ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ ＃‬ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻛﻠـﻪ واو ﻫـﻢ زﻳﺎﺗﻴـﺈي ﻟﻜـﻪ‬
‫وﻛﻮت‪ ،‬وﺧﻮت ﻣ‪／‬ﺮ دا زﻳـﺎﺗﻮاﻟﻰ اﺳﺎﺳـﻲ ﺗﻐﻴـﺮ ﻧـﻪ دى او ﻟــﻪ ﻣﻔـﺮد ﻏﺎﻳـﺐ‬
‫＇ﺨﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﭘﻪ ﻧﻮرو ﺻﻴﻐﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪130‬‬
 ‫دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‬

‫ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﺮ ﻋﻨﻮان ﻻﻧﺪې ﻣﻮ وﻳﻠﻲ دي‪ ،‬ﭘـﻪ اﻟﻤـﺎﻧﻰ‬
‫ژﺑﻪ ﻛ‪ ３＋‬د ﭘﺮ‪４‬ﻔﻜـﺴﻮﻧﻮ ﭘـﻪ واﺳـﻄﻪ د ﻛﻠﻤـﺎﺗﻮ ﺟﻮؤ＊ـﺖ ﭘـﻪ اﺷـﺘﻘﺎق ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫داﺧﻠﻴﺈي او ﭘﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻛ‪ ３＋‬د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻮ ﻗﺴﻢ ﺑﺎﻟﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﺻﻮت دا ﻓﺮق ﺷﺎﻳﺪ د دﻏﻮ ژﺑﻮ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ وي‪.‬‬
‫ﻻﻛﻦ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻜﻪ ﭼ‪－ ３‬ﻮرو ﭘﺮﻳﻔﻜﺴﻮﻧﻪ )ﺳﺎﺑﻘ‪ (３‬اول ﺧﻮ ﺑﻴﺨـﻰ ﻟـﺈ‬
‫دي‪ ،‬او ﻛﻪ ＇ﻪ ﻣﻮﺟﻮد دي ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻫﻢ زﻳﺎت ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３＋‬اﺳﻤﺎ او ﺻﻔﺎت‬
‫دي ﭼــ‪ ３‬د ﺳــﺮﻳﻨﻪ ﻋﻼﻣــﻮ ﺷــﻜﻞ ﻳــ‪ ３‬ﻣﻮﻧــﺪﻟﻰ دى‪ .‬ﻫــﺮ ＇ــﻪ ﭼــ‪ ３‬ﺳﻔﻜــﺴﻮﻧﻪ‬
‫)ﻻﺣﻘ‪ (３‬دي ﻧﻮ ﻫﻐﻪ اﻛﺜﺮ ﺑﻠﻜ‪！ ３‬ﻮل ادوات او ﺣﺮوف دي‪ ،‬ﻟــﻪ دې ﻛﺒﻠـﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻻﺣﻘﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘـﻪ اﺷـﺘﻘﺎق ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬داﺧـﻞ‬
‫وﺑﺎﻟــﻪ ﺷــﻮ‪ ،‬او د ﺳــﺎﺑﻘﻮ ﭘــﻪ واﺳــﻄﻪ د ﻛﻠﻤــﺎﺗﻮ ﺟﻮؤوﻧــﻪ د ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﻳــﻮ ﻗــﺴﻢ‬
‫ﺑﻮﻟﻮ‪＄ ،‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬زﻳﺎﺗ‪ ３‬ﺳﺎﺑﻘ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﺟﻼ او ﻣﺴﺘﻘﻠﻮ ﻛﻠﻤﻮ ر‪１‬ﻚ‬
‫ﻟﺮي او ﻛﻪ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﭘﻜ‪ ３＋‬ﺣﺮوف دي ﻫﻐﻪ ﻫـﻢ ﻟــﻪ ﺑﻠـ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﻧـﻪ ﺟـﻼ ﻟﻴﻜـﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﭘـﺮ دې ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻛﻠﻤـﺎﺗﻮ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘـﺮ دوه أوﻟـﻪ دى‪ :‬ﻳـﻮ‬
‫ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ ﺳﺎﺑﻘ‪ ３‬او ﻳـﻮې ﺑﻠـ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪＇ ３‬ﺨـﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي او ﺑـﻞ ﻫﻐـﻪ دى‬
‫ﭼ‪ ３‬د دوو ﻣﺴﺘﻘﻠﻮ ﻛﻠﻤﻮ ﻟﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪131‬‬
 ‫د ﺳﺮﻳﻨﻪ ﻋﻼﻣﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﻛﻠﻤﻮ ﺟﻮؤوﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ دې ﻗﺴﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３＋‬دوﻫﻢ ﺟﺰْ اﺻﻞ او اّره او اول ﺟﺰْ ﻣـﺘﻤﻢ ﺑﻠـﻞ‬
‫ﻛﻴﺈي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻛﻠﻤ‪！ ３‬ﻮﻟﻪ ﻣﻌﻨﺎ د دې ﺟﺰْ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﻮره ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫د ﺳﺎﺑﻘﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺻﻔﺎت او ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺎن ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول دى‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﺣﺮﻓﻲ ﭘﺮﻳﻔﻜﺴﻮﻧﻪ ‪:‬‬

‫‪) -1‬ﺑ‪ : (３‬دا ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻧﻔـ‪ ３‬ﻋﻼﻣـﻪ ده ﭼـ‪ ３‬د ﻧﻮﻣـﻮ ﭘـﻪ ﺳـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﺻﻔﺖ د ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮﻟ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬ﺧﻮﻟ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ ﻓﻜﺮ ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬ﻓﻜﺮه‬
‫ﻟﻪ ﻻر ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬ﻻرې‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻴﺎل ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬ﺧﻴﺎﻟﻪ‬
‫ﻟﻪ ژﺑ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬ژﺑ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ أول ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬أوﻟﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺟﻮؤې ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬ﺟﻮؤې )ﺑ‪ ３‬ﻣﺜﺎل(‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺮ ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬ﺳﺮه‬
‫ﻟﻪ ﻛﺄې ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬ﻛﺄې‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻮﻧﺪ ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬ﺧﻮﻧﺪه‬
‫ﻟﻪ وټ ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬و！ﻪ )ﺑ‪ ３‬ﻧﻘﺺ(‬ ‫ﻟﻪ ﻛﻮر ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬ﻛﻮره‬
‫＊ﺎﻳﻰ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑﻠﻤﻨ‪／‬ﻰ ﻫﻢ ﭘﻪ اﺻﻞ‬ ‫ﻟﻪ زؤه ＇ﺨﻪ ﺑ‪ ３‬زؤه‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﺑ‪ ３‬ﻣﺎﻟ‪ ３／‬وي‬
‫‪) -2‬ﻧﺎ( ‪ :‬دا ﻫـﻢ د ﻧﻔـ‪ ３‬ﺳـﺮﻳﻨﻪ ﺗـﻮرى دى د ﻣﺠـﺮدو ﻧﻮﻣـﻮ او ﺻـﻔﺎﺗﻮ ﭘـﻪ اول‬
‫ﻛ‪ ３＋‬د ﻣﻨﻔﻲ ﺻﻔﺖ ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ او ﭘﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬زﻳـﺎت‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫ﻟﻪ ﺑﻠﻠﻰ ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﺑﻠﻠﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻓﻜﺮ ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﻓﻜﺮه‬

‫)‪ (1‬ﺑ‪ ،３‬ﻳﻮ ﺗﻐﻴﺮ ورﻛﻮوﻧﻜﻰ ﺣﺮف دى‪ .‬د ﺻـﺤﻴﺤﻮ ﻛﻠﻤـﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪) ３‬ه( زﻳـﺎﺗﻮى او د‬
‫ﻣﻮﻧﺜﻮ ﻛﻠﻤﻮ )ه( ﭘﻪ )ې( ﺑﺪﻟﻮي ﻟﻜﻪ دﻏﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ‬
‫‪ ‬‬
‫‪132‬‬
 ‫ﻟﻪ ﺳﺎﺗﻠﻰ ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﺳﺎﺗﻠﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺟﻮؤ ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﺟﻮؤه‬
‫ﻟﻪ ﻛﺘﻠﻰ ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﻛﺘﻠﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺎر ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﻛﺎره‬
‫ﻟﻪ ﻟﻴﺪوﻧﻜﻰ ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﻟﻴﺪوﻧﻜﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻮه ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﭘﻮه‬
‫ﻟﻪ ﺷﻮﻧ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻧﺎﺷﻮﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺑﻠﺪ ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﺑﻠﺪه‬
‫ﻟﻪ رﻏﻴﺪوﻧﻰ ＇ﺨﻪ ﻧﺎ رﻏ‪５‬ﺪوﻧﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﭼﻞ ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﭼﻠﻪ‬
‫ﻟﻪ وﻟﻠﻰ ＇ﺨﻪ ﻧﺎوﻟﻰ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻮښ ＇ﺨﻪ ﻧﺎ ﺧﻮ＊ﻪ‬
‫)ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３＋‬ﻧﺎوﻟﻠﻰ دى(‬

‫‪) -3‬ﻧﻪ( دا ﻫﻢ د ﻧﻔ‪ ３‬ﺳﺎﺑﻘﻪ ده‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ زﻳـﺎت اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻪ اﻓﻌـﺎﻟﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫دى او د دې ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻨﻔﻲ اﻓﻌﺎل ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫ﻧﻪ ‪＄‬ﻲ– ﻧﻪ ﻛ‪５＋‬ﻨﻲ– ﻧﻪ ﭘﺎ＇ﻢ– ﻧﻪ ﭘﺎ＇ﻴﺪه– ﻧﻪ دى راﻏﻠـﻰ– ﻧـﻪ و راﻏﻠـﻰ‬
‫– و ﻧـــﻪ ﻟﻴـــﺪ)‪ (1‬او داﺳـــ‪ ３‬ﻧـــﻮر‪ ،‬دا ﺳـــﺎﺑﻘﻪ ﭘـــﻪ ﻓﻌﻠـــﻲ ﺻـــﻔﺎﺗﻮ ﻛ‪＋‬ـــ‪ ３‬ﻫـــﻢ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻧﻪ ﺳﺘﺆى ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ‪ ،‬ﻧﻪ ﺟﻮؤﻳﺪوﻧﻜﻰ – ﻧﻪ رﻏ‪５‬ﺪوﻧﻜﻰ‪.‬‬
‫‪) -4‬ﻣﻪ( )‪ (2‬دا ﺳﺎﺑﻘﻪ د ﻣﻨﻔﻰ اﻣﺮ د ﺟﻮؤﻟﻮ د ﭘﺎره د ﻣﺜﺒﺖ اﻣﺮ د ﻣﺨﻪ راوؤل‬
‫ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻣﻪ ‪＄‬ﻪ – ﻣﻪ ﻛ‪５＋‬ﻨﻪ – ﻣﻪ ﭘﺎ＇ﻪ – ﻣﻪ وﻫﻪ – ﻣﻪ ‪－‬ﻮره – ﻣﻪ ﭼﻠـﻮه‬
‫– ﻣﻪ وﻳﺮﻳﺈه‪:‬‬

‫)‪) (2‬ﻧﺎ( ﻫﻢ ﺗﻐﻴﺮ ورﻛﻮوﻧﻜﻰ ﺣﺮف دى‪.‬‬

‫)‪ (1‬دا ﻋﻼﻣﻪ ﻛﻠﻪ د ﻓﻌﻞ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ او ﻛﻠﻪ د دوه اﺟﺰاﻳ‪ ３‬اﻓﻌﺎﻟﻮ ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ ＃‬ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻫـﻢ را‪＄‬ـﻲ‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ‪＄‬ﻲ ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﺮي إدم – ﭘﺮې ﻧﻜﺆى او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪133‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﻟـﻪ دﻏـﻪ وؤاﻧـﺪې ﻣﻨﻔـﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ ＇ﺨـﻪ ﻣﺠـﺮدو ﺻـﻔﻮﻧﻪ د ﻧـﻮرو‬

‫ﻣﺠﺮدو او ﺻﺎﻓﻮ ﭘﺸﺎن د ﻻﺣﻘﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ﺑــ‪ ３‬ﻓﻜــﺮي – ﻧــﺎ ﺟﻮؤﺗﻴــﺎ – ﻧــﺎ ﺑﻠــﺪي – ﻧــﺎ ﺧــﻮ＊ﻲ – ﺑــ‪ ３‬ﺧــﻮﻟ‪ ３‬ﺗــﻮب –‬
‫ﺑ‪ ３‬زؤه ﺗﻮب‬
‫‪) -5‬ﻫﻢ( دا ﺳﺎﺑﻘﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬أ‪４‬ﺮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي ﺧﺎﻟﻰ ﭘﻪ دې وروﺳـﺘﻪ‬
‫ﻛﻠﻤــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﺻــﻔﺖ د ﺟﻮؤوﻟــﻮ د ﭘــﺎره راﻏﻠــ‪ ３‬ده او د ﻣﻌﻴــﺖ او ورﺳــﺮه‬
‫واﻟﻲ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻫﻤ（ﻨ‪ ،，‬ﻫﻢ ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﻫﻢ ﻏﺎؤى‪ ،‬ﻫﻢ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻫﻢ ‪＄‬ﻮﻟﻰ ‪ ،‬ﻫﻤﻐﺎؤه‪.‬‬
‫‪) -6‬ﭘﺮ( ﻳﻮ ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻣﻮﺟﻮد دي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭘﺮ ﻛ＂ﻰ ‪ ،‬ﭘﺮدﻳﺲ ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺎﻟﻪ‬
‫ﺻﻔﺘﻲ ﭘﺮﻳﻔﻜﺴﻮﻧﻪ ‪:‬‬
‫‪) -7‬ﻛــــﻢ( دا ﺳــــﺎﺑﻘﻪ د ﻧﻮﻣــــﻮ ﭘــــﻪ ﺳــــﺮﻛ‪ ３＋‬د ﺻــــﻔﺖ د ﺟﻮؤﻟــــﻮ د ﭘــــﺎره‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻛﻢ ﻋﻘﻞ‪ -‬ﻛﻤﺰور – ﻛﻢ ﻓﻜﺮ – ﻛﻢ ﻃﺎﻗﺖ – ﻛﻢ ﻫﻤﺖ‪.‬‬
‫‪) -8‬ﺑﺪ( د دې ﺳﺎﺑﻘ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬أ‪４‬ﺮ ﺻـﻔﺎت ﺟـﻮؤ ﺷـﻮي دي‬
‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺪﺧﺮ＇ﻰ= ﺑﺪﺧﺮڅ )ﻣﺴﺮف(– ﺑﺪﺷﻜﻞ– ﺑﺪﻧﺎم– ﺑـﺪﻣﺨﻰ– ﺑﺪﺳـﺮى– ﺑـﺪ‬
‫ﭼﻠﻨﺪى– ﺑﺪﭘﻮرى– ﺑﺪرګ– ﺑﺪﺳـﺘﺮ ‪－‬ـﻰ– ﺑـﺪﻟﻤﻦ– ﺑـﺪﻣﺮﻏﻰ– ﺑـﺪژﺑ‪ –３‬ﺑـﺪ‬
‫ﻻرى– ﺑﺪ‪＄‬ﻨﺎور– ﺑﺪ ﻟ‪５‬ﻮه– ﺑﺪﺳﻮﻟﻰ )ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻮش ﺑﺮاﺑـﺮ ﻧـﻪ وى( ﺑـﺪﺧﻮﻟﻰ–‬
‫ﺑﺪژوﻧﺪى – )‪.(1‬‬

‫)‪ (2‬دﻏﻪ د ﻧﻔﻰ ﺳﺎﺑﻘ‪ ３‬ﻏﺎﻟﺒﺎً ﭘـﻪ اﻛﺜـﺮو ارﻳـﺎﻳﻲ ژﺑـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﺳـﺮه ﺷـﺮﻳﻜ‪ ３‬دى‪ .‬ﭘـﻪ ﺳـﻨﻜﺮﻳﺖ‬
‫ﻛ‪) ３＋‬ﻧﺲ‪،‬ﻧﻪ( د ﻧﻔﻰ ﺗﻮرى دى‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ )ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺎ( ورﺳﺮه ﻳﻮواﻟﻰ او ﻧﺰدﻳﻮاﻟﻰ ﻟﺮى‪.‬‬
‫)‪ (1‬ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺒﻮ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻛ‪) ３＋‬ى( ﻫﻢ د ﻻﺣﻘ‪ ３‬ﭘﻪ أول زﻳﺎﺗﻴﺈي او ﻛﻠﻪ ﺑ‪) ３‬ى( ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪134‬‬
‫‪) -9‬ﻳــﻮ( د دې ﺳــﺎﺑﻘ‪ ３‬ﭘــﻪ واﺳــﻄﻪ ‪＄‬ﻴﻨــﻰ ﺻــﻔﺎت او ﻗﻴــﻮد ﺟــﻮؤ ﺷــﻮي دي‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻳﻮﺳﺘﺮ‪－‬ﻰ– ﻳﻮﻻﺳـﻰ– ﻳـﻮوزرى– ﻳﻮﺳـﺘﻮى )ﻳـﻚ ﻻ(– ﻳـﻮازې– ﻳـﻮﻧﻴﻢ–‬
‫ﻳﻮﺷﺎن– ﻳﻮرﻧ‪ –，‬ﻳﻮأول– ﻳﻮﺧ‪５‬ﻞ– ﻳﻮراز– ﻳﻮ＇ﻮ‪.‬‬
‫‪) -10‬ﻧﻴﻢ()‪ (2‬د دې ﺳﺎﺑﻘ‪ ３‬ﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ ﻫﻢ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﺻﻔﺎت او ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺟـﻮؤ ﺷـﻮي‬
‫دي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻧــﻴﻢ ژوﺑﻠــﻪ – ﻧــﻴﻢ زاﻟــﻰ – ﻧﻴﻤــﻪ ﺧــﻮا – ﻧــﻴﻢ ‪－‬ــﺆى – ﻧﻴﻤﻜﻠــﻪ – ﻧﻴﻤﭽــﻪ –‬
‫ﻧﻴﻤﻜﻮره – ﻧﻴﻢ ﺑﺮﺧﻰ – ﻧﻴﻢ ﻛ‪＋‬ﻪ دروازه ) ﻧﻴﻢ ﺑﺎز( ﻧﻴﻤﻜﺔ‪.‬‬
‫اﺳﻤﻲ ﭘﺮﻳﻔﻜﺴﻮﻧﻪ ‪:‬‬
‫‪) -11‬ﺧــﻮا( د دې ﺳــﺮﻳﻨ‪ ３‬ﭘــﻪ واﺳــﻄﻪ ‪＄‬ﻴﻨــﻲ ﺻــﻔﺎت ﺟــﻮؤ ﺷــﻮي دي ﻟﻜــﻪ‪:‬‬
‫ﺧﻮاﺑﺪى – ﺧﻮاﺷﻴﻨﻰ‪ ،‬ﺧﻮاﺧﻮإي‪.‬‬
‫‪) -12‬ﺷﺎ( دا ﺳﺎﺑﻘﻪ د ﺻﻔﺎﺗﻮ او ﻧﻮﻣﻮ د ﻣﺨﻪ را‪＄‬ـﻲ او ﺻـﻔﺎت او اﺳـﻤﺎﺗﺮې‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬

‫ﺻﻔﺎت ‪ :‬ﺷﺎﻛﺆوﭘﻰ– ﺷﺎ！ﻴ＂ﻰ– ﺷﺎ！ﻮﻏﻰ– ﺷﺎ ﻛﻮپ– ﺷﺎﺧﻮإى‬

‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ‪ :‬ﺷـﺎ！ﻴﻨ‪／‬ﻪ )ﺳـﻨ‪／‬ﺪان( ﺷـﺎأوﻟﻪ )ﻳـﻮه ﻟﻮﺑـﻪ ده( ﺷـﺎﺧﻴﻞ– ﺷـﺎﻣﺘﻮﻟﻪ‬

‫)ﻳﻮه ﻣﺮﻏﺔ ده( ﺷﺎﻏﻮت )ﭘﻪ اﺻﻞ ﺷﺎ‪－‬ﻮﺗﻪ دى(‪.‬‬

‫‪) -13‬ﺷﺎ‪＊ ،‬ﺎ( دا دواؤه ﺳﺎﺑﻘ‪ ３‬اﻛﺜﺮ د ﻧﻮﻣـﻮ د ﺟـﻮؤوﻧ‪ ３‬د ﭘـﺎره را‪＄‬ـﻲ او د‬
‫＊ــﻪ او ﻟــﻮى ﻣﻌﻨــﺎ ورﻛــﻮى ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﺷــﺎﺗﻮت– ﺷــﺎﺗﻴﺮ– ﺷﺎﻛﺎﺳــﻪ– ﺷــﺎ‪＄‬ﻠﻤﻰ–‬
‫ﺷﺎرګ– ＊ﺎﭘ‪５‬ﺮة– ＊ﺎﻣﺎر– ＊ﺎﭘ‪５‬ﺮك‬

‫)‪ (2‬د )ﻫــﻢ‪ ،‬ﻛــﻢ‪ ،‬ﺑ ـﺪ‪ ،‬ﻧــﻴﻢ( ﺳــﺎﺑﻘ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ او ﭘﺎرﺳــﻰ ﺗــﺮ ﻣــﻨ‪ ＃‬ﺷــﺮﻳﻜ‪ ３‬دي‪ .‬او د ‪＄‬ﻴﻨــﻮ‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻟﻪ ﭘﺎرﺳﻰ ﺳﺮه ﺷﺮﻳﻚ راﻏﻠﻲ دي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻛﻢ ﻫﻤﺖ – ﻛﻢ ﻋﻘﻞ‬
‫‪ ‬‬
‫‪135‬‬
‫‪) -14‬ﺳﺮ( دا ﻛﻠﻤﻪ ﻫﻢ د ﺳﺎﺑﻘ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺻـﻮرت اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي او ‪＄‬ﻴﻨـﻰ ﺻـﻔﺎت‬
‫او ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭘﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺳﺮﺗﻮر– ﺳـﺮﻛﻮزى– ﺳـﺮزورى– ﺳـﺮﻛ）– ﺳـﺮ‬
‫ﻫﻮا– ﺳﺮ‪－‬ﻮم )ﺑ‪ ３‬ﻫﻮش(‪ ،‬ﺳﺮﺗ‪５‬ﺮى )ﺳﺮ ﺑﺎز(– ﺳﺮﺧﻴﻞ– ﺳﺮﻟ‪＋‬ﻜﺮ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دا دي ﺳﺮورى– ﺳﺮ ﺑﺎﻧﺄى– ﺳﺮﻛﻠﻰ– ﺳﺮﻛﻮﻧﺄة– ﺳـﺮ ﭘﮕﮕ‪＋‬ـﺘ‪–３‬‬
‫ﺳﺮﺗﺆوﻧﻰ– ﺳﺮﭘﻮښ– ﺳـﺮ ﭘﻴﭽـﻚ– ﺳـﺮورخ – ﺳـﺮ‪－‬ﺆى )د ﻏـﺮه ﻳـﻮ ﺧﻮﺷـﺒﻮى‬
‫وا＊ﻪ دي(‪.‬‬
‫‪) -15‬ﺧــﺮ( دا ﻛﻠﻤــﻪ ﻫــﻢ د ﺳــﺎﺑﻘ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺻــﻮرت د ‪＄‬ﻴﻨــﻮ ﻧﻮﻣــﻮ ﭘــﻪ اول ﻛ‪＋‬ــ‪３‬‬
‫راﻏﻠـــ‪ ３‬ده ﻟﻜـــﻪ‪ :‬ﺧﺮﻣﻨـــﺄة )ﻳـــﻮ ﺑـــﻮ！ﻰ دى( – ﺧﺮوﻟــــﻪ – )ﻣﺠﻨـــﻮن ﺑﻴـــﺪ(–‬
‫ﺧﺮﻏﻮإ– ﺧﺮأګ )ﻳﻮ ﺑﻮ！ﻰ دى ﭼ‪ ３‬ﭘﺎ‪１‬ﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﺮ زﺧﻢ ﺑﺎﻧﺪې إدي(‪.‬‬

‫د ﻣﺼﺪر او ﻓﻌﻞ ﺟﻮؤوﻟﻮ ﺳﺎﺑﻘ‪３‬‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＄ ３＋‬ﻴﻨﻰ ﻧﻮرې ﺳﺎﺑﻘ‪ ３‬ﺷﺘﻪ ﭼـ‪ ３‬اﻛﺜـﺮ د ﻣـﺼﺪروﻧﻮ ﭘـﻪ اول‬
‫ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ‪ .‬دا ﺳﺎﺑﻘ‪＄ ３‬ﻴﻨﻲ ﺣﺮﻓﻲ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﺿﻤﻴﺮي او ‪＄‬ﻴﻨﻲ داﺳ‪ ３‬ادوات‬
‫دي ﭼ‪ ３‬ﻛﻮﻣﻪ ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪ ،‬دﻏﻪ ﺷﺎن دوﻫﻢ ﺟﺰﻳ‪ ３‬ﻫﻢ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي ﭼ‪＄ ３‬ﻴﻨﻰ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻣﻌﻨﺎ دار ﻟﻔﻈﻮﻧﻪ دي او ‪＄‬ﻴﻨـﻲ‬
‫ﺑ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻠﻤ‪＊ ３‬ﻜﺎري ﭘﻪ دې ﻗﺴﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪＄ ３‬ﻴﻨـﻲ اﺟـﺰاْ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ دﻻﻟﺖ ﻛﻮي او ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ﻛﻮي ﺑﻠﻜ‪ ３‬ﻳـﻮ ﺑـﻞ ﻣﻔﻬـﻮم ﻟـﺮي‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟـﻪ اﺟﺰاْ و＇ﺨﻪ ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴـﺈي ﻟﻜـﻪ )ﭘـﺮې وﺗـﻞ( ﭼـ‪ ３‬د ﻟﻮﻳـﺪﻟﻮ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ورﻛـﻮي او دا ﻣﻌﻨـﺎ ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻪ اﺟـﺰاو ﻛ‪＋‬ـﻰ ﻧـﻪ ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـﺈي‪ .‬د دې ﻗـﺴﻢ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ دوﻣﺮه أ‪４‬ﺮ ﻧﻪ دي او ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪136‬‬
‫‪) -16‬ﭘﺮې( دا اﺻﻼً ﻳﻮه ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﻛﻠﻤـﻪ ده‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬د دې وروﺳـﺘﻪ ﻣـﺼﺪروﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ ﺳﺮ ﻛ‪ ３＋‬راﻏﻠ‪ ３‬ده‪ ،‬ﻟﻪ دې ﺗﺮﻛﻴﺐ ＇ﺨـﻪ ﻳـﻮ ﺑـﻞ ﻣﻔﻬـﻮم راو‪＄‬ـﻲ ﭼـ‪ ３‬ﻟـﻪ‬
‫اﺟﺰاوْ ＇ﺨﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭘﺮې وﺗﻞ – ﭘﺮې ﺑﺎﺳﻞ – ﭘـﺮې وﻳـﺴﺘﻞ‬
‫– ﭘﺮې ＊ـﻮدل – ﭘـﺮې ﻛـﻮل – ﻣﮕﻜـﺮ ﭘـﻪ ) ﭘـﺮې ﻣﻴﻨ‪％‬ـﻞ او ﭘـﺮې وﻟـﻞ( ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د‬
‫دوﻫﻢ ﺟﺰْ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺣﺎل ﭘﺎﺗﻰ ده او ﺑﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ اﻓﺎده ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪) -17‬ﭘــﻮرې( ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﭘــﻮرې وﺗــﻞ–ﭘــﻮرې اﻳــﺴﺘﻞ– ﭘــﻮرې ﺑﺎﺳــﻞ– ﭘــﻮرې ﻛــﻮل‬
‫ﭘﻮرې وﻫﻞ‪.‬‬
‫‪) -18‬ﻛ‪＋‬ــ‪ (３‬ﭘــﻪ اﺻــﻞ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻇــﺮف ﺗــﻮرى دى ﭼــ‪ ３‬د ﺳــﺎﺑﻘ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺻــﻮرت‬
‫اﺳـــﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜـــﻪ‪ .‬ﻛ‪５＋‬ﻮﺗـــﻞ‪ ،‬ﻛ‪＋‬ـــ‪ ３‬اﻳـــﺴﺘﻞ‪ ،‬ﻛ‪５＋‬ﺒﺎﺳـــﻞ‪ ،‬ﻛ‪＋５‬ـــﻮدل‪،‬‬
‫ﻛ‪５＋‬ﻤﻨﺄل‪ ،‬ﻛ‪５＋‬ﻨﺎﺳﺘﻞ‪ ،‬ﻛ‪５＋‬ﻨﻮل‪ ،‬ﻛ‪５＋‬ﻜﺎإل‪ ،‬ﻛ‪５＋‬ﻜ‪＋‬ﻞ‪.‬‬
‫‪) -19‬دﻧﻨﻪ( دا ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻟـﻪ )دﻧﻨﻪ( ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻔﻔـﻪ ده او ﻳـﻮ ＇ـﻮ ﻣﺜﺎﻟـﻪ ﻟـﺮي ﻟﻜـﻪ‪:‬‬
‫ﻧﻨﻪ وﺗﻞ– ﻧﻨﻪ اﻳﺴﺘﻞ– ﻧﻨﻪ ﺑﺎﺳﻞ‪.‬‬
‫‪) -20‬ﺟﺎر( ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺟﺎروﺗﻞ‪ ،‬ﺟﺎراﻳﺴﺘﻞ‪ ،‬ﺟﺎر ﺑﺎﺳﻞ‪.‬‬
‫‪) -21‬ﻻﻧﺪې( ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻻﻧﺪې وﺗﻞ– ﻻﻧﺪې اﻳﺴﺘﻞ– ﻻﻧﺪې ﺑﺎﺳﻞ– ﻻﻧﺪې ﻛﻮل‪.‬‬
‫‪) -22‬را‪ ،‬در‪ ،‬ور( دا درې واؤه ﺿـــﻤﻴﺮي ﺳـــﺎﺑﻘ‪ ３‬دي ﭼـــ‪ ３‬د ﻣـــﺼﺎدرو او‬
‫اﻓﻌﺎﻟﻮ ﭘﻪ اول ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ او د ﻃﺮف ﻣﻌﻨﺎ ﻫـﻢ ﭘﻜ‪＋‬ـ‪ ３‬ده ﻟﻜـﻪ ‪ :‬راوﺳـﺘﻞ‪،‬‬
‫راﻛﻮل‪ ،‬راﺗﻠـﻞ‪ ،‬راوؤل‪ ،‬راﺧﻜـﻞ )ﻛـﺶ ﻛـﺮدن(‪ ،‬راوﺗـﻞ‪ ،‬راوﺧﻜـﻞ‪ ،‬درﺗﻠـﻞ‪،‬‬
‫ورﺗﻠﻞ‪ ،‬در ﻛﻮل‪ ،‬ورﻛﻮل او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪) -23‬ﭘﺮا( ﻟﻜﻪ‪ (1) :‬ﭘﺮاﻧﻴﺘﻞ‪ ،‬ﭘﺮاﻧﺴﺘﻞ = ﭘﺮاﻧﻴ‪％‬ﻞ )ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﻌﻨﺎ دى(‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘﺮ ﺗﻠﻞ ﻫﻢ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻟﻪ ﭘﺮاو ﺗﻠﻞ )وزن ﻛﺮدن( ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮى دى او د ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﻌﻨﺎ‬
‫ورﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪137‬‬
 ‫‪) -24‬ﺗ‪５‬ﺮ( ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺗ‪５‬ﺮوﺗﻞ‪ ،‬ﺗ‪５‬ﺮا‪４‬ﺴﺘﻞ‪ ،‬ﺗ‪５‬ﺮ ﺑﺎﺳﻞ‪.‬‬
‫‪) -25‬ﺑﻴــﺎ( ﻟﻜــﻪ ﺑﻴﺎﻣﻮﻧﺘــﻞ = ﺑﻴــﺎ ﻣﻮﻧــﺪل )ﺑﻴــﺎ ﭘــﻪ ﻣﻌﻨــﺎ ﻛ‪＋‬ــ‪＇ ３‬ــﻪ ﻓــﺮق ﻧــﻪ‬
‫راوﻟﻲ(‪.‬‬
‫‪) -26‬ن( ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻧﻐﻮإل‪ ،‬ﻧﻐﺮل‪ ،‬ﻧﻐﻮﺗﻞ‪.‬‬
‫‪) -27‬ﺑﻮ( ﻟﻜﻪ ﺑﻮﺗﻠﻞ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﻣﺴﺘﻘﻠﻮ اﻟﻔﺎﻇﻮ ＇ﺨﻪ د ﻛﻠﻤﻮ ﺟﻮؤوﻧﻪ‬

‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د اﻟﻔﺎﻇﻮ او ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ او ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛﻮﻟـﻮ ＇ﺨـﻪ دا‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺟﻮؤﻳﺈي‪:‬‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‬ ‫‪.1‬‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﻗﻴﻮد‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻧﻮ ﻣﻮﻧﺈ ﻫﻢ ﭘﻪ دﻏـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ د ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎﺗﻮ ﺑﻴـﺎﻧﻮل ﻏـﻮاؤو‪ .‬ﻟـﻪ دې‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ)‪ (1‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻳﻮه ﺑﻠﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴـﺈي ﭼـ‪ ３‬ﻫﻐـﻪ ﺑـﻪ د اﺟـﺰاو ﻟـﻪ‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﺳﺮه ﻫﻢ ＇ﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻟﺮي‪.‬‬

‫)‪ (1‬دې ！ﻮﻟﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻮ ﺗﻪ ﺻﺮﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻛﻮم ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇ﺨﻪ ﻳﻮه‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﺟﻮؤول ﻣﻄﻠﺐ وي‪ ،‬او د ﻳﻮې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺣﻜﻢ ﻣﻮﻣﻲ ﻟﻜﻪ ﻏﻮإواﻟﺔ‪ ،‬ﻫﻐﻪ درﺳﺖ ﺻﺮﻓﻰ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻪ دي او ﻛــﻮم ﭼــ‪ ３‬د ﻳــﻮي ﻛﻠﻤــ‪ ３‬ﺣﻜــﻢ ﻧــﻪ ﻣــﻮﻣﻲ ﺑﻠﻜــ‪ ３‬ﻫــﺮه ﻛﻠﻤــﻪ ﭘﻜ‪＋‬ــ‪＄ ３‬ﺎﻧﻠــﻪ‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻟﺮي ﻫﻐﻪ ﻧﺤﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ دي ﻟﻜﻪ ) د ﻻس اﻣﺴﺎ(‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪138‬‬
 ‫ﻣﺮﻛﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻣﺮﻛﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ＇ـﻮ ﻗـﺴﻤﻮﻧﻪ ﻟـﺮي او د ﻫﻐـﻮ د ﺟﻮؤوﻟـﻮ د‬
‫ﭘﺎره ﻫﻢ ﺑﻴﻞ ﺑﻴﻞ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ او ﻻرې ﻣﻮﺟﻮدې دي‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ دﻟﺘﻪ د اﺧﺘـﺼﺎر ﭘـﻪ‬
‫ﻏﺮض د ﻓﻌﻠﻲ او ﻏﻴﺮ ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻮﻣﻮﺗﺮ ﻋﻨﻮاﻧﻮ ﻻﻧﺪې ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪.‬‬

‫ﻏﻴﺮ ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ) د ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ(‬

‫ﭘـﻪ ﻏﻴـﺮ ﻓﻌﻠـﻲ ﻧﻮﻣـﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪＄ ３‬ﻴﻨـﻰ د ذاﺗـﻲ او ﻣـﺎدي ﺷـﻴﺎﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ دي‬
‫‪＄‬ﻴﻨــﻲ ﻏﻴــﺮ ﻣــﺎدي ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ دي ﻳﻌــﻨ‪ ３‬د ﻣﻌﻨــﺎ ﭘــﻪ ﻟﺤــﺎظ ﭘﻜ‪＋‬ــ‪ ３‬ﺟــﻼ ﺟــﻼ‬
‫أوﻟﻮﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ دﻟﺘﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺈ د ﻟﻔﻈﻲ ﺻـﻮرﺗﻮﻧﻮ او ﻗـﺴﻤﻮﻧﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺑﻴﺎﻧﻮو‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻤﺪا ﺷﻰ ﻣﻬـﻢ ＊ﻜـﺎري‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻣﺮﻛﺒﻮﻧﻮ ﻣﻮد ﺟﻮؤوﻧ‪ ３‬ﺑﻴﺎن ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول دى‪:‬‬

‫اول ﻗﺴﻢ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬اول ﻗـﺴﻢ ﻣﺮﻛـﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ ﻫﻐـﻪ دي ﭼـ‪ ３‬ﻟــﻪ دوو‬

‫ﺟﻼﻧﻮﻣــﻮ ＇ﺨــﻪ ﻣﺮﻛــﺐ ﺷــﻮى او ﺟــﻮؤ ﺷــﻮي وي دا ﻗــﺴﻢ ﻣﺮﻛــﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ دا‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪ -1‬اول ﺻـــﻮرت ﻳـــ‪ ３‬دا دى ﭼـــ‪ ３‬د دواؤو ﻛﻠﻤـــﻮ ﺗـــﺮ ﻣـــﻨ‪ ＃‬اﺿـــﺎﻓﻲ ارﺗﺒـــﺎط‬
‫ﻣﻮﺟﻮد وي‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ ﻳﻮ ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ او ﺑـﻞ ﻣـﻀﺎف وي‪ .‬ﻟـﻪ دې ﻗـﺴﻢ ﺗﺮﻛﻴـﺐ‬
‫＇ﺨﻪ ﻋﻤﻮﻣـﺎً ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻳـﻮه ﺑﻠـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ﻣﺮاد‪４‬ـﺈي او د ﻳـﻮې ‪－‬ـﻮ＊‪ ３‬او‬
‫‪＄‬ﺎﻧﻠــﻪ ﻛﻠﻤــ‪ ３‬ﺷــﻜﻞ ﭘﻴــﺪا ﻛــﻮي‪ .‬دﻏــﻪ ﺷــﺎن ﭘــﻪ دې رﻗــﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د‬

‫‪ ‬‬
‫‪139‬‬
‫اﺿــﺎﻓﺖ )د( ﻫــﻢ ﻋﻤﻮﻣ ـﺎً ﺣــﺬﻓﻴﺈي دا راز ﻣﺮﻛــﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ ﺑﻴــﺎ ﭘــﺮ دوه أوﻟـــﻪ‬
‫را‪＄‬ﻲ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ وﺟﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ اﺟﺰاو ﻛ‪＇ ３＋‬ﻪ ﺗﻐﻴﺮ او ﺑﺪﻟﻮن‬
‫ﻧــﻪ وي راﻏﻠــﻰ ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﭘــﺮ ﻫــﺮ ﭘﺎ‪１‬ــﻪ‪－ ،‬ــﺰك ﭘﺎ‪１‬ــﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻛــﺖ ﺑــﻮ！ﻰ‪ ،‬ﻣﺮﻏــﺔ ﭘ‪＋‬ــﻪ‪،‬‬
‫ﻏﻮاﻳ‪ ３‬ژﺑﻪ‪！ ،‬ﻮﭘﺔ ‪－‬ﻞ )‪－‬ﻞ ﺑﺎﺑﻮﻧﻪ( ﺧﺮﻏـﻮإ‪ ،‬ﺧﺮوﻟـﻪ‪ ،‬ﺷﺮﻏـﺸﻰ‪ ،‬ﻧﻤـﺮ ‪－‬ـﻞ ‪،‬‬
‫ﻟﻴﻮﻏــﻮﻧﻰ )‪ (1‬ﺷــﺎﺗﻮ ﻣﭽــﺔ ‪ ،‬ﺳــﺒﺎﻧﺎرى ‪ ،‬ﻧﺎﻣــﻪ ﻏــﻮ！ﻰ‪ ،‬ﻛ＂ﻤــﻞ‪ ،‬ﺑــﻮأة ！ــﺎل‪،‬‬
‫ﻣﺎ＊ــﺎم ﺳــﺘﺮ‪－‬ﻪ‪ ،‬ﺳــﻬﺎر ﺳــﺘﺮ‪－‬ﻪ‪ ،‬زﻧ‪／‬ﺎﻧــﻪ ﺳــﺘﺮ‪－‬ﻪ‪ ،‬ﺳــﺮورخ‪ ،‬ﺳــﺘﺮ‪－‬ﻮ رپ‪،‬‬
‫ﺑﺎدﭘﻜ‪ ،３‬ﻏﻮإواﻟﺔ‪ ،‬اور‪－‬ـﺎأى )رﻳـﻞ(‪ .‬ﭘﻴﺮﻳـﺎﻧﻮ ﻛ＂ﻜـﻰ )＇ﻠـﻮر ﻛﻮﻧﺠـﻪ ﺗـﻮر‬
‫ﻏﻮﻧــﺪى ﻛــﺎ‪１‬ﻰ وي( ﻣــﻼ ﺑــﺎﻧ‪ ،，‬ﻧــﺲ ﻧﺎﺳــﺘﻪ )اﺳــﻬﺎل( ﺳــﺮ ﭘ‪＋‬ﺘــﺔ – ‪－‬ﻴــﺄؤ‬
‫واده )ﻫﻐﻪ ﺑﺎران ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﻴﻦ اّﺳﻤﺎن ﻛﻴﺈي(‪.‬‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬ﭘﻪ دې ﻗﺴﻢ ﻧﻮﻣﻮ ﻛ‪＄ ３＋‬ﻴﻨﻰ ﺧﺎص ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ ﻳﻌﻨـﻰ د ﻛﻠﻴـﻮ او‬

‫‪＄‬ــﺎﻳﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ ﻫــﻢ ﻣﻮﺟــﻮد دي ﻟ‪／‬ــﻪ‪ :‬اﻟــﺪا د ﻣﮕ‪５‬ﻨــﻪ‪ ،‬ﺳــﻼم ﻣ‪５‬ﻨــﻪ‪ ،‬ﻛــﺮم ﻛــﻮر‪،‬‬
‫ﻣﻴﺎ‪－‬ـــﺎﻧﻮ أ‪４‬ـــﺮى ‪ ،‬ﻣﻴﺎ‪－‬ـــﺎﻧﻮ ﺑﺎﻧـــﺄه‪ ،‬ﺷـــﺎﺧ‪５‬ﻞ ﻏﻮﻧـــﺄة‪ ،‬ﭘ‪＋‬ﺘـــﻮن ﻛـــﻮټ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺎﻟﻜﻮټ او ﻧﻮر‪.‬‬
‫ب ‪ -:‬ﻫﻐﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي ﭼـ‪ ３‬ﭘـﻪ اﺟـﺰاو ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻳـ‪ ３‬ﺗﻐﻴـﺮ او ﺑـﺪﻟﻮن راﻏﻠـﻰ وي‬
‫ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻏﺆوﻧﺪى )د ﻏﺎؤې وﻧﺪ = ﺑﻨﺪ( ‪ /‬ﭘ‪＋‬ﻨﺪى = د ﭘ‪ ３＋‬وﻧـﺪ ‪ /‬ﺗﺮﻟـﻪ )د ﺗـﺮه‬
‫ﻟﻮر( ﭼﺮ ﺑﺎﻧ‪) ，‬د ﭼﺮګ ﺑﺎﻧ‪ ،(，‬وژﻏﻮﻧﻰ )وزوﻏﻨﻰ( –ﭘ‪＋‬ﺘﻮر‪－‬ﻰ – ﺑـﺎأﻳﻮه‬
‫)ﺑــﺎد أﻳــﻮه(‪ ،‬ﺷــﻮ ﻟﻮا＊ــﻪ ‪ /‬ﺗﺮﺑــﻮر )د ﺗــﺮه ﺑــﻮر = ﭘــﻮر( زؤو ﻛﺒــﻮى‪ -‬ﻣــﺎﻟ‪／‬ﻮﺑ‪３‬‬
‫)د ﻣﺎﻟ‪ ３／‬اوﺑﻪ( – ا‪４‬ـﺮوﺑ‪ – ３‬ﻏﻮإ‪４‬ﭽﻨـﻪ – ﭘﻴﻜـﺆه‪ ،‬زﻣﺮﻛ＂ـﻰ – ﻣـﻴ） ﻛ＂ـﻰ‪،‬‬

‫)‪ (1‬ﻳﻮ ﺑﻮ！ﻰ دى ﭼ‪ ３‬رﻧ‪ ，‬ﻳ‪ ３‬د ﻟﻴﻮه ﭘﻮ！ﻜﻲ ﺗﻪ ورﺗﻪ دى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪140‬‬
‫ﻏﻮﺑﻞ )د ﻏﻮاﻳﻲ ﭘﻞ( – ﻏﻮﻳﻤﻨﺄ = د ﻏﻮاﻳﻲ ﻣﻨﺄ ﻳﺎ ﻣﻨـﺄه(‪ ،‬ﻏـﻮب ﻟﺮ‪－‬ـﻰ )د‬
‫ﻏﻮﺑﻞ ﻟﺮ‪－‬ﻰ( – اورﭘ‪＋‬ﺘﻰ )د اور ﻟـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻪ(‪ ،‬اوﺳﭙﻦ ﺧـﺆى )د اوﺳـﭙﻨ‪ ３‬ﺧـﺆه(‬
‫ﻛﺎﻟﻮ ﺳﺮ‪.‬‬
‫‪ -2‬دوﻫﻢ ﺻﻮرت ﻳ‪ ３‬دا دى ﭼ‪ ３‬د دواؤو ﻛﻠﻤﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬د ﻋﻄﻒ ارﺗﺒـﺎط وي‬
‫ﭼ‪ ３‬دې ﺗﻪ ﻋﻄﻔﻲ ﻣﺮﻛﺐ وﻳﻞ ﻛﻴﺪى ﺷﻲ‪ .‬دا ﻫﻢ ﭘﺮ دوه رازه دى‪ ،‬ﻳـﻮ ﻗـﺴﻢ‬
‫ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ او اﺟﺰاو ﻛ‪ ３＋‬ﻳ‪＇ ３‬ﻪ ﺗﻐﻴﺮ راﻏﻠـﻰ وي او ﺑـﻞ ﻗـﺴﻢ‬
‫ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﺗﻐﻴﺮ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻧﻪ وي راﻏﻠﻰ‪.‬‬
‫اﻟــﻒ ‪ -:‬ﻫﻐــﻪ ﻋﻄﻔــﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧــﻪ ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ اﺟــﺰاو ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻳــ‪ ３‬ﺗﻐﻴــﺮ ﻧــﻪ وي ﭘــﻴ）‬
‫ﺷﻮى او د ﻋﻄﻒ ﺗﻮرى ﻫﻢ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻧﻪ وي دا دي‪:‬‬
‫ﻣﺎرﻣﻬﺔ )ﻳﻮ درﻳﺎﺑﻲ ﻣﻬﻰ دى ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎر ﭘﻪ ﺷﻜﻞ وي ﻳﻌﻨﻰ ﻫﻢ ﻣـﺎر او‬
‫ﻣﻬﻰ وي( ‪ /‬ﺷﻮده ﭘﺔ)ﻳﻮ ﺑﻮ！ﻰ دى( – ﻟﺮى ﺑﺮى ‪ /‬ﻟﻮؤه ژوره ‪ /‬ﻣـﺮګ ژواك ‪/‬‬
‫ورﻛــﺆه راﻛــﺆه ‪ /‬ﭘــﺆه وؤه ‪ /‬ﭼــﻢ ‪－‬ﺎوﻧــﺄ ‪ /‬ﻣــﺔ ورﻳﺠــ‪ -３‬ﻧﺎﺳــﺘﻪ وﻻؤه – ﻛﻨــﺪې‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻛﭙﺮې – ﺷﻨﻪ زرﻏﻮﻧﻪ‬
‫ب ‪ -:‬ﻫﻐﻪ ﻋﻄﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻳـ‪＇ ３‬ـﻪ ﻧـﻪ ＇ـﻪ ﺗﻐﻴـﺮ ﭘـﻴ）‬
‫ﺷﻮى وي‪ .‬د ﻫﻐﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ دا دي ‪:‬‬
‫ﺷﻮا روځ ‪ /‬اﻧﺄوﺧﺮ‪ /‬ﻧﺮ ＊‪％‬ﻰ ‪ /‬ﺳﺮو ﻣﺎل ‪ /‬أﻧ‪ ，‬أوﻟﺔ )أاﻧ‪，‬‬
‫اوأوﻟﺔ(‪.‬‬

‫دوﻫﻢ ﻗﺴﻢ‪ :‬دوﻫﻢ ﻗﺴﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻫﻐﻪ دي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ اﺳﻢ او ﺻـﻔﺖ‬
‫ْ ﻳ‪ ３‬ﺻﻔﺖ وي‪.‬‬
‫ْ ﻳ‪ ３‬اﺳﻢ او ﺑﻞ ﺟﺰ‬
‫＇ﺨﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﺷﻮي وي ﻳﻌﻨﻰ ﻳﻮ ﺟﺰ‬

‫)‪ (1‬ددې ！ﻮﻟﻮ ﻧﻮﻣﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３＋‬اﺻﻼً د ﻋﻈﻒ )او( ﺷﺘﻪ ﻻ ﻛـﻦ د ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ ﺣـﺬف‬
‫ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪141‬‬
 ‫د داﺳ‪ ３‬ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻧﻮﻣﻮ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول دي‪:‬‬
‫‪ -1‬اول ﺻﻮرت دا دى ﭼ‪ ３‬د ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ د ﺗﻮﺻـﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻟـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن ﺳـﺮه ﺳـﻢ‬
‫اول ﺻﻔﺖ او ﺑﻴﺎ ﻣﻮﺻﻮف راﻏﻠﻰ وي‪ .‬دا ﻫﻢ ﺑﻴـﺎ دوه رازه دى ﻳـﻮ ﻫﻐـﻪ دى‬
‫ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻳ‪＇ ３‬ﻪ ﺗﻐﻴـﺮ ﻧـﻪ وي راﻏﻠـﻰ او ﺑـﻞ ﻫﻐـﻪ دى ﭼـ‪ ３‬ﺗﻐﻴـﺮ‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬ﭘ‪ ）５‬ﺷﻮى وي‪.‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﻫﻐﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ اﺳﻢ او ﺻﻔﺖ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮى وي‬
‫او ﺗﻐﻴﺮ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻧﻪ وي ﭘ‪ ）５‬ﺷﻮى دا دي‪:‬‬

‫اوإد ﻏﻮإى )‪) (1‬ﺧﺮ( ‪ /‬ﺷﻨﻪ ﻛﻮﺗﺮه ‪ /‬ﻣﺆه ﺗﺒﻪ ‪ /‬ﻟﻮى اﺧﺘﺮ ‪ /‬ﻛـﻮﭼﻨﻰ اﺧﺘـﺮ ‪/‬‬
‫ﺗﻮرې اوﺑﻪ ‪ /‬ﻣﻨ‪％‬ﻪ ‪－‬ﻮ！ـﻪ ‪ /‬ﻏ＂ـﻪ ‪－‬ﻮﺗـﻪ ‪ /‬ﻛﭽـﻪ ‪－‬ﻮﺗـﻪ ‪ /‬اﺑﺎﺳـﻴﻨﺪ ‪ /‬ژﻳـﺆة ﺗﺒـﻪ ‪/‬‬
‫ﻣﺆوﻧــﺄ ‪ /‬ﻛــﺎﭘﺮ ‪－‬ــﻞ ‪ /‬ﺳــﻮر ‪－‬ﻠــﻰ ‪ /‬ﺳــﭙﻴﻦ زر ‪ /‬ﺳــﺮه زر ‪ /‬ﺳــﻮر اﻏــﺰى ‪ /‬ﺧــﺆه‬
‫ﻛﻮﺗﺮه ‪ /‬ﺳﺮه ﻣﺮچ ‪ /‬ﻧﺮى ﺟﻮار ‪ /‬ﻏ＀ ﺟـﻮار ‪ /‬ﺧـﻮإه وﻟـﻪ ‪ /‬ﺗـﻮره ﻏـﺎؤه ‪ /‬ﺗـﻮرې‬
‫ﻣﭽــﺔ‪ /‬ﺳــﺮې ﻣﭽــﺔ ‪ /‬زﻳــﺆ ﻟﺮ‪－‬ــﻰ ‪ /‬أﻣﺒــﺮ ‪－‬ﻠــﻰ )‪－‬ــﻞ ﺟﻌﻔــﺮى( ﺗــﻮر ﻟﻤــﻰ ‪/‬‬
‫ﺳــﻮرﻟﻨﺄى ‪ /‬وﭼــﻮﻟﻰ ‪ /‬ﻧــﺮة ورﻳﺠــ‪ / ３‬وﭼﻜــﺎﻟﻲ ‪ /‬ﺷــﻴﻦ أﻧــﺄ ‪ /‬ﺳــﻮؤ ﻣﻨــﻰ‬
‫)ﭘﺴﺮﻟﻰ( ﺳﻮرﻣ‪５‬ﺈى ‪＊ /‬ﺎﻧ‪／‬ﻪ ورﻣ‪５‬ﺈي‪.‬‬

‫ﺗﺒــﺼﺮه‪ :‬د ﻛﻠﻴــﻮ او ‪＄‬ــﺎﻳﻮ ﭘــﻪ ﻧﻮﻣــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻫــﻢ دﻏــﺴ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ أ‪４‬ــﺮ دي‬

‫ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺳــﺆه ﺧــﻮا ‪ /‬ﺗــﻮره ﺧــﻮا‪ /‬وازه ﺧــﻮا ‪ /‬ﺑــﺮ ﻛﻠــﻰ ‪ /‬ﻟــﺮ ﻛﻠــﻰ ‪ /‬ﻧــﺮى ﺗﻨ‪／‬ــﻰ ‪/‬‬
‫ﺳﭙﻴﻨﻜﻰ ﺗﻨ‪／‬ﻰ ‪ /‬زرﻏﻮن ＊ﺎر ‪ /‬ﺗﻮره ﻏﻮﻧﺄة ‪ /‬ﺗﻮره ﺷﺎ ‪ /‬ﺳﭙﻴﻨﻪ ﺷﺎ‪.‬‬

‫)‪ (1‬د )ى( زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﻛﻮم اﺳﺎﺳﻰ ﺗﻐﻴﺮ ﻧﻪ دى‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﻛﻠﻤ‪ ３‬د اﺟﺰاو ﺷﻜﻞ ﻧﻪ ﺑﺪﻟﻮي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪142‬‬
‫ب ‪ -:‬ﻫﻐﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ اﺳﻢ او ﺻﻔﺖ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي وي او‬
‫＇ﻪ ﺗﻐﻴﺮ ﻫﻢ ﭘﻜ‪ ３＋‬راﻏﻠﻰ وي دا دي‪:‬‬

‫ﺳﺮ‪＋４‬ﻨﻪ )ﺳﻮرة ＊ﻨﻪ(‪ ،‬ﺗ‪５‬ﺰﻧﺪة )ﺗ‪５‬ﺰوﻧﺪ(‪ ،‬ﺳﺮه ﻣﺨﻪ‪ ،‬ﺟﻮؤوﺑ‪ =３‬اّﺑـﺸﺎر‬

‫)ﻳﻌﻨﻰ ‪＄‬ﻮؤې اوﺑﻪ(‪ ،‬ﻛﺈ ﻟﻴﭻ )ﻛـﺞ ‪－‬ﺮدﺷـﻰ()‪ (1‬ﺧـﻮإوﺑﻰ‪ ،‬ﺳـﺆوﺑﻰ )ﭼـ‪ ３‬اوﺑـﻪ‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬ﺳﺆﻳﺈي( ﺗﻮدوﺑﻰ – ﺣﻤﺎم )‪＄‬ﻜﻪ ﭼـﻲ اوﺑـﻪ ﻳـ‪ ３‬ﺗـﻮدې وي( ‪＄‬ـﻮؤوﺑﻰ‪،‬‬
‫ﭘﺮﻛ＂ﻰ )＊ﺎﻳﻰ ﭼ‪ ３‬ﭘﺮدى ﻛ＂ﻰ= ﺑﭽ‪ ３‬وى( ﺳﺮوﺑﻰ )ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎى دى ﭼـ‪ ３‬ﺳـﺮې‬
‫اوﺑﻪ ﻟﺮي(‪ ،‬ﭘﺮد‪４‬ﺲ )ﭘﺮدى دﻳﺲ(‪ ،‬ﺧﺆوﺑ‪) ３‬ﺧﺆى اوﺑﻪ(‪ ،‬ﻣﺆﻏﻮﻧﻰ= ﺗﺮﺑﻮز اﺑﻮ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ﺟﻬﻞ‬
‫‪ -2‬دوﻫــﻢ ﺻــﻮرت ﻳــ‪ ３‬دا دى ﭼــ‪ ３‬ﻣﻮﺻــﻮف د ﻣﺨــﻪ او ﺻــﻔﺖ ﻳــ‪ ３‬وروﺳــﺘﻪ‬
‫راﻏﻠﻰ وي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺳﺮﻛﻮزى– ﻣﺦ ‪＄‬ﻮؤ– ور‪＄‬ﻠـﻮى )ﻗﻴﺎﻣـﺖ( ﺳـﺎﻟﻨﺄى– ﺳـﻴﻨﺪ‬
‫ﻻﻫﻮ– ﻧﺮﺳـﻮى )ﺳـﻮى اﻧـﺎر(– ﻟﻮﺧـﺆه )＊ـﺎﻳﻲ ﭼـ‪ ３‬اﺻـﻞ ﻳـ‪ ３‬ﺧﺆﻟـﻮ‪－‬ﻰ وي( –‬
‫ﻣﺦ ﭘﻴﭽﻮﻣﻰ– او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪ -3‬درﻳﻢ ﺻﻮرت دا دى ﭼ‪ ３‬اول ﺟﺰء ﻳ‪ ３‬ﻋﺪدي ﺻﻔﺖ وي ﭼ‪ ３‬د‪４‬ﺘﻪ ﻋﺪدي‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﻫﻢ واﻳﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬درې ＊ﺎﺧﻰ‪ ،‬درې ﻏـﺎ＊ﻰ‪ ،‬ﭘـﻨﺞ ﻏـﺎ＊ﻰ‪ ،‬دوﭘ＂ـﻪ‪ ،‬دوه‬
‫ﺧﻮﺧﻰ‪ ،‬دو ﺷـﺎﻟﻪ‪ ،‬درې ور‪－‬ـﻰ )اﺷـﺘﺮ ﺳـﻪ ﺳـﺎﻟﻪ(‪ ،‬ﭘﻨﺠﻜـﻮؤه )ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎى دى‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛ‪ ３＋‬ﭘﻨﺞ ﻛﻮره وي(‪ ،‬دوه ﺳﺮى )د ﻳﻮه ﻏﺮه ﻧﻮم دى(‬
‫درﻳﻢ ﻗـﺴﻢ ‪ :‬درﻳـﻢ ﻗـﺴﻢ ﻣﺮﻛـﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ ﻫﻐـﻪ دي ﭼـ‪ ３‬ﻟــﻪ اﺳـﻢ او ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫ْ ﻏﺎﻟﺒـﺎً‬
‫ﻣﺎدې ＇ﺨﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮى وي‪ .‬ﭘﻪ دې ﻗﺴﻢ ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻧﻮﻣﻮ ﻛ‪ ３＋‬اول ﺟﺰ‬

‫)‪＄ (1‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻛﺈې ﻟﻴﭽ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﺎن وى‪.‬‬

‫)‪＄ (2‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﺆې ﻏﻨ‪ ３‬ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪143‬‬
‫ﻳــﺎ ﻓﺎﻋــﻞ او ﻳــﺎ ﻣﻔﻌــﻮل وي او دوﻫــﻢ ﺟــﺰﻳ‪ ３‬ﻓﻌــﻞ وي‪ ،‬ﻟﻜــﻪ دا وروﺳــﺘﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ‪ :‬ﻏﺎښ ﭼﻴﭽﻰ )ﻳﻮ ﺑـﻮ！ﻰ دى(‪ ،‬ﻫﺄﻣـﺎﺗﻰ‪ ،‬زؤه ﺑـﺪاوى‪ ،‬ﻛـﻮر وداﻧـ‪３‬‬
‫)ﻣﺎﻧﺪﻳﻨــﻪ( زؤه ﺳــﻮى‪ ،‬ﻧــﺲ ﺧــﻮإى‪ ،‬ﺳــﺮ ﺧــﻮإى‪ ،‬ﻧﻈﺮﻣــﺎت‪ ،‬اودس ﻣــﺎﺗ‪،３‬‬
‫روژه ﻣﺎﺗ‪ ،３‬ﺳﺆه ﻟﺆې ﺗﺒﻪ )‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬ﺳـﺎؤه ﻟـﺮى(‪ ،‬ﻣﻼﺗـﺆ )ﻛﻮﻣـﻚ( د ﻣـﺮﻛﺒ‪３‬‬
‫اّﻟ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻪ دې ﻗـﺴﻢ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬داﺧﻠﻴـﺈي‪ .‬ﻳﻌﻨـﻰ ﻣـﺮﻛﺒ‪ ３‬اّﻟـﻰ ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻪ اﺳﻢ او ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﭼ‪ ３‬اول ﺟﺰء ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﻔﻌﻮل وي د دې ﻣﺮﻛﺒﻮ اّﻟﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬ﻛﻠﻪ )وﻧﻰ‪ ،‬ى( ﻫﻢ د ﻻﺣﻘﻮ‬
‫ﭘﻪ أول زﻳﺎﺗﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬اور ﻟﺆوﻧﻰ‪ ،‬ﺳﺮ ﺗﺆوﻧﻰ‪ ،‬ﻣﭽﺸﺆوﻧﻰ‪ ،‬ﻏﺎښ ！ﻮﻣﺒﻮﻧﻰ‪،‬‬
‫رګ وﻫــﻮﻧﻰ‪ ،‬ﻏــﻮإ وﻫــﻮﻧﻰ‪ ،‬اوب ﺷــﻴﻨﺪى‪ ،‬ﻻس ﭘــﺎﻛﻰ‪ ،‬ﻻس وﭼــﻮوﻧﻰ‪ ،‬ﻻؤ‬
‫‪－‬ﻴﺮ‪ ،‬اورﻧﻴﻮوﻧﻰ‪ ،‬ﻻس وﻟﻮﻧﻰ‪ ،‬اورﻟﺆ‪ ،‬ﻣﭽﺸﺆ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻪ د اﺳﻢ او ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎدې ﺗﺮﻛﻴﺐ او ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﻛ‪５‬ﺪل ﭘـﻪ اﺿـﺎﻓﻲ أول ﻫـﻢ‬
‫وي ﻟﻜﻪ ﭘ‪ ３＋‬ارﺗﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺮ ﭘﺮ‪４‬ﻮاﺗﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺮ ﺧﺎﺗﻪ‪ ،‬ﻛﻮﭼﻤﺎل‪＇ ،‬ﮕ（ﻮﺑﻰ )اوﺑﻮ ＇＆(‬
‫ﻳﺎد‪－‬ﻴﺮﻧﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪＄ ３‬ﻴﻨـﻲ داﺳـ‪ ３‬ﻣﺮﻛـﺐ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ ﻫـﻢ ﺷـﺘﻪ ﭼـ‪ ３‬د‬
‫دواؤو اﺟﺰاو ﻳﺎ د ﻳﻮه ﺟﺰْ ﻣﻌﻨﺎ او ﻣﻔﻬﻮم ﻳ‪ ３‬ﭘﻮره ﻧـﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴـﺈي او ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً‬
‫ﻧﺎ ﻣﻔﻬﻮﻣ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪ ３‬وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻛــﺎل ﻛﻮﻧــﺄى‪ ،‬ﻣــﺎر ﻛﻮﻧــﺄة‪ ،‬ﺑــﺄه ‪－‬ــﺎل‪ ،‬ﻛ＂ــﻪ ﻣﻴــﺮى‪ ،‬ﻛﻨــﻰ ﻛــﺎ！ﺮ‪－ ،‬ــﻮر‬
‫‪＂－‬ﺔ‪ ،‬ﺷﻴﻦ ﺗـﻎ‪ ،‬ﺑـﺎ‪１‬ﻰ ﭼـﻎ‪ ،‬ﺧـﺆ ﭘﻮﺳـﻰ‪ ،‬ﺳـ＀ ﻛـﻮرى‪ ،‬ﺑـﺆه ‪－‬ـﺆه‪ ،‬ﺧﻮإﻟـﻮؤى‬
‫)ﺷﺮﻳﻦ ﻣﺰه( ﺑﻮرﭼﻨﺪه )ﺑﭽﻪ ﻣﺮده(‬

‫**********‬

‫‪ ‬‬
‫‪144‬‬
 ‫د ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬

‫ﻟــﻪ ﻓﻌﻠــﻲ ﻧﻮﻣــﻮ ＇ﺨــﻪ ﻣﻄﻠــﺐ ﻣــﺼﺪروﻧﻪ او د ﺣﺎﺻــﻞ ﻣــﺼﺪر ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ دي‪ .‬ﻣﺮﻛــﺐ‬
‫ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻛـﻮل او ﻛ‪５‬ـﺪل ﭘـﻪ واﺳـﻄﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي او دا وروﺳـﺘﻪ ﺻـﻮرﺗﻮﻧﻪ‬
‫ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭼ‪) ３‬ﻛﻮل او ﻛ‪５‬ﺪل ( د ذاﺗﻲ ﻳﺎ ﻣﺠﺮد اﺳﻢ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ راﺷﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫اﺷﺮ ﻛﻮل‪ ،‬ﺗﻠﻮار ﻛﻮل‪＇ ،‬ﺎر ﻛﻮل‪ ،‬ﭘﺎم ﻛﻮل‪ ،‬ﻟﻮﻛﻮل‪ ،‬اﺳﺮه ﻛﻮل‪４ ،‬ـﺮه ﻛـﻮل‪ ،‬ﭘﻠﻤـﻪ ﻛـﻮل‪،‬‬
‫ﺗﻮره ﻛﻮل‪ ،‬أﻧﺄوره ﻛﻮل‪ ،‬ﺟﺮ‪－‬ﻪ ﻛﻮل‪ ،‬ﻛﻮژده ﻛﻮل‪ ،‬اوؤه ﻛـﻮل‪ ،‬وا＊ـﻪ ﻛـﻮل‪ ،‬ژؤا ﻛـﻮل‪ ،‬ر‪１‬ـﺎ‬
‫ﻛﻮل‪ ،‬ﺧﻨﺪا ﻛﻮل‪ ،‬ﻏﻼ ﻛﻮل‪ ،‬ﭘﺮې ﻛﻮل‪ ،‬ﺳﻮرى ﻛﻮل‪ ،‬ﺧﭙﻠـﻮي ﻛـﻮل‪ ،‬وروري ﻛـﻮل‪ ،‬ﺳـﻴﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻮل‪ ،‬ﺧ＂‪ ３‬ﻛﻮل‪ ،‬ﻳﻮې ﻛﻮل‪ ،‬ﻣﺎﺗ‪ ３‬ﻛﻮل‪ ،‬زارة ﻛﻮل‪ ،‬ﺑﺨﺔ ﻛﻮل‪ ،‬دارو ﻛﻮل‪ ،‬ﺟﺎرو ﻛﻮل‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭼ‪ ３‬اول ﺟﺰ ﻳ‪ ３‬ﺑﻞ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺼﺪر او دوﻫﻢ ﺟﺰ ﻳ‪ ３‬ﻛـﻮل او ﻛ‪５‬ـﺪل وي ﻟﻜـﻪ‪ :‬وﻫـﻞ ﻛـﻮل‪،‬‬
‫ﭼﻴﭽﻞ ﻛﻮل‪ ،‬ﺗﻠﻞ ﻛﻮل‪－ ،‬ﻨﺄل ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﺷﺆل ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﺗﻠﻞ ﻛ‪５‬ﺪل‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭼ‪ ３‬اول ﺟﺰ ﻳ‪ ３‬ﺻﻔﺖ وي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻣﻼﻣﺖ ﻛﻮل‪ ،‬ﭘﺆ ﻛﻮل‪ ،‬ﺧﺆ ﻛﻮل‪ ،‬اّﺷﻨﺎ ﻛﻮل‪،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮل‪،‬‬
‫ﺗﺎﻻ ﻛﻮل‪ ،‬وﻳﺪه ﻛﻮل‪ ،‬ﺧﭙﻪ ﻛﻮل‪ ،‬ﺟﻮؤه ﻛﻮل‪＊ ،‬ﻜﺎره ﻛﻮل‪ ،‬ﺑﺎري ﻛﻮل‪ ،‬ﺧﻮﻧﺪي ﻛﻮل‪ ،‬ﭘﺎﺗ‪３‬‬
‫ﻛﻮل‪ ،‬وﻳﻠ‪ ３‬ﻛﻮل‪ ،‬ﺗﺈى ﻛﻮل‪ ،‬وإى ﻛﻮل‪ ،‬ﻻﻫﻮ ﻛﻮل‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭼ‪ ３‬اول ﺟﺰ ﻳ‪ ３‬ﻗﻴﻮد او اّدات وي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻛ‪＋‬ﺘﻪ ﻛﻮل‪ ،‬وروﺳﺘﻪ ﻛﻮل‪ ،‬ﻳﻮازې ﻛﻮل‪＄ ،‬ﺎﻧﺘﻪ‬
‫ﻛﻮل‪ ،‬اﻳﺴﺘﻪ ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﺑﺲ ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﭘﻮرې ﻛﻮل‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪې ﻛﻮل‪ ،‬ﻻﻧﺪې ﻛﻮل‪ ،‬ﭘﺮې ﻛﻮل‪.‬‬

‫ﻳﺎد‪－‬ﻴﺮﻧﻪ‪ :‬ﭘﻪ دې ！ﻮﻟـﻮ ﻣـﺼﺪرو ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬د "ﻛـﻮل" ﭘـﺮ ‪＄‬ـﺎى " ﻛﻴـﺪل " راﺷـﻲ ﻧـﻮ‬

‫ﻛ‪５‬ﺪل واﻻ ﻣﺼﺪر ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺑﻞ ﻗﺴﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﺗﺮ ﻛﻮل او ﻛ‪５‬ﺪل د ﻣﺨﻪ ﻟﻪ ﻳﻮه ＇ﺨﻪ زﻳﺎت اﺟﺰا‬
‫ﻟﺮي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻣﺨﻪ ＊ﻪ ﻛﻮل‪ ،‬ﺗﻮر ﺑﺮﻳ） ﻛـﻮل‪ ،‬راﺷـﻪ درﺷـﻪ ﻛـﻮل‪ ،‬ﻟـ＀ ﭘﻠـ＀ ﻛـﻮل‪ ،‬ﺧـﻮاره واره‬
‫ﻛﻮل‪ ،‬ﺑ‪ ３‬ﭘﺆدې ﻛﻮل‪ ،‬ﺑ‪ ３‬ﻻرى ﻛﻮل‪ ،‬ﺧﻮاﺑﺪى ﻛﻮل‪ ،‬ﺑ‪５‬ﺨﻮﻧﺪه ﻛﻮل‪ ،‬ﻧﺎ ﭘﻮﻫﻲ ﻛﻮل‪ ،‬ﺗﺮﻻﺳـﻪ‬
‫ﻛﻮل‪ ،‬ﭘﺮ‪＄‬ﺎى ﻛﻮل‪ ،‬ﺗﺮﻣﺦ ﻛﻮل‪ ،‬ﺗﺮﻣ‪ ３‬ﺗﺮﻣ‪ ３‬ﻛﻮل‪ ،‬دؤې دؤې ﻛ‪５‬ـﺪل‪ ،‬ﭘـﻪ ﻳـﻮه ﺧﻮﻟـﻪ ﻛ‪５‬ـﺪل‪،‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪145‬‬
‫ﺗﺎر ﭘﺘﺎر ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﭘﻮرې راﭘﻮرې ﻛﻴﺪل‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﺲ ﻛﻮل‪ ،‬را ﭘﻪ زؤه ﻛﻮل‪ ،‬ﻻﻧﺪې ﺑﺎﻧﺪې ﻛ‪５‬ﺪل‪،‬‬
‫ﻫﻐﻪ دﻏﻪ ﻛﻮل او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪ -6‬ﭘﺮﺗــﻪ ﻟـــﻪ ﻛــﻮل او ﻛ‪５‬ــﺪل ＇ﺨــﻪ د ‪＄‬ﻴﻨــﻮ ﻧــﻮرو ﺑــﺴﻴﻄﻮ ﻣــﺼﺪرو ﭘــﻪ واﺳــﻄﻪ ﻫــﻢ ﻣﺮﻛــﺐ‬
‫ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻻس وﻫﻞ‪ ،‬زؤه وﻫﻞ‪ ،‬ﭘﻮرې وﻫﻞ‪！ ،‬ﻚ وﻫﻞ‪ ،‬ﻻﻧﺪې وﺗﻞ‪ ،‬ﻻﻧﺪې وﻳﺴﺘﻞ‪ ،‬ﺗﺮ ﻏﺎؤې وﺗﻞ‪.‬‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺼﺪروﻧﻪ د ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﭘﺮ دوه أوﻟﻪ دي ‪:‬‬
‫ﻳﻮ ﻗﺴﻢ ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬د "ﻛﻮل او ﻛ‪５‬ﺪل" ﺳﺮه ﻣﺮﻛـﺐ ﺟـﺰْ د ﻣﻔﻌـﻮل ﺣﻴﺜﻴـﺖ وﻟـﺮى او د‬
‫ﻓﻌﻞ ﺟﺰْ وﻧﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺗﻠﻮار ﻛﻮل‪ ،‬وا＊ﻪ ﻛﻮل‪ ،‬وﻫﻞ ﻛﻮل‪ ،‬ﻻس وﻫـﻞ‪ ،‬او ﺑـﻞ ﻗـﺴﻢ ﻫﻐـﻪ‬
‫دي ﭼ‪ ３‬د ﻛﻮل او ﻛ‪５‬ﺪل ﺳﺮه ﻣﺮﻛﺒﻪ ﻛﻠﻤﻪ د ﻣﻔﻌﻮل ﺣﻴﺜﻴﺖ و ﻧﻪ ﻟﺮي ﺑﻠﻜ‪ ３‬د ﻓﻌﻞ ﺟـﺰْ او‬
‫د ﻓﻌﻞ ﭘﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻛ‪ ３＋‬داﺧﻠﻪ وي‪ .‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺻﻮرت ﻛ‪ ３＋‬ﺑﻪ ﺟـﻼ ﻣﻔﻌـﻮل ﻏـﻮاؤي ﻟﻜـﻪ‪:‬‬
‫دوﺳﺖ ﺧﭙﻪ ﻛﻮل‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﭘﺨﻼ ﻛﻮل‪ ،‬ﻣﺎﺷﻮم وﻳﺪه ﻛﻮل‪ ،‬دروازه ﭘـﻮرې ﻛـﻮل‪ ،‬دﻳـﻮال ﭘﻮرﺗـﻪ‬
‫ﻛﻮل‪ ،‬ﻏﻨﻢ ﻟﻮ ﻛﻮل‪ ،‬دﻳﻮال ﺳﻮرى ﻛﻮل‪ ،‬ﻣﻴﺦ ！ﻚ وﻫﻞ‪.‬‬
‫ﻛﻮم ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﭼ‪ ３‬اول ﺟﺰْ ﻳ‪ ３‬ﺻﻔﺖ او ﻳﺎ ﻗﻴـﻮد او ادوات وي؛ ﻫﻐـﻪ ！ـﻮل ﭘـﻪ دو ﻫـﻢ‬
‫ﻗﺴﻢ ﻛ‪ ３＋‬داﺧﻠﻴﺈي او ﻛﻮم ﭼ‪ ３‬اول ﺟﺰْ ﻳ‪ ３‬ﻣﺼﺪر وي ﻫﻐﻪ ﭘﻪ اول ﻗﺴﻢ ﻛ‪ ３＋‬داﺧﻞ دى‬
‫او ﻛﻮم ﭼ‪ ３‬اول ﺟﺰْ ﻳ‪ ３‬اﺳﻢ وي ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻛ‪ ３＋‬دواؤه ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ب ‪ -:‬ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﻰ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ )ا‪ ،‬ه‪ ،‬و‪ ،‬ى( ﺳﺮه ﻣﺨﺘﻮﻣ‪ ３‬وي ﻟــﻪ ﻫﻐـﻮ ＇ﺨـﻪ ﻋﻤﻮﻣـﺎً د "ﻛـﻮل او‬
‫ﻛ‪５‬ﺪل" ﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬
‫ج ‪ -:‬د ﻛﻮل واﻻ ﻣﺼﺪروﻧﻪ ！ﻮل ﻣﺘﻌﺪي دي ﻟﻜﻪ ﭘﺨـﻼ ﻛـﻮل او ﭘـﻪ )ﻛ‪５‬ـﺪل واﻻ( ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻛـﻮم‬
‫ﭼ‪ ３‬اول ﺟﺰْ ﻳ‪ ３‬ﻣﺼﺪر وي ﻫﻐﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﻌﺪي دي ﻟﻜﻪ وﻫﻞ ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬او ﻛﻮم ﭼ‪ ３‬اول ﺟـﺰ ﻳـ‪３‬‬
‫ﺻﻔﺖ ﻳﺎ ﺣﺮف وي ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻛ‪＄ ３＋‬ﻴﻨﻰ ﻻزﻣﻲ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫وﻳﺪه ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﭘﻮرﺗﻪ ﻛ‪５‬ﺪل او ‪＄‬ﻴﻨﻰ ﻣﺘﻌﺪي وي ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﺧﻮﻧﺪي ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪې ﻛ‪５‬ﺪل‪.‬‬

‫ﻣﺮﻛﺐ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪروﻧﻪ‬

‫‪ ‬‬
‫‪146‬‬
 ‫ﻣﺮﻛﺐ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪروﻧﻪ ﻟـﻪ ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې أول ﺗﻴﺎرﻳﺈي‪:‬‬
‫‪ -7‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻛﻮل واﻻ ﻣﺼﺎدرو ﻛ‪ ３＋‬د "ل" ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى "ﻧﻪ" را‪＄‬ﻲ او ﻣﺮﻛﺐ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر ‪＄‬ﻨ‪３‬‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺗﻠﻮار ﻛﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻧﻪ‪ ،‬وروﺳﺘﻪ ﻛﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﭘﻪ ﻛ‪５‬ﺪل واﻻ ﻣﺼﺎدرو ﻛ‪ ３＋‬د "ل" ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى )ﻧﻪ اوه( راوؤل ﻛﻴﺈي او ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر ﺗـﺮې‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﭘﺨﻼ ﻛ‪５‬ﺪﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛ‪５‬ﺪه او ﻧﻮر‪.‬‬

‫******‬

‫‪ ‬‬
‫‪147‬‬
 ‫ﻣﺮﻛﺐ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻟﻜﻪ د ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻧﻮﻣﻮ ﻟـﻪ دوو ﻳﺎ زﻳﺎﺗﻮ ﻛﻠﻤﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي او ﭘﻪ اّﺧـﺮ‬
‫ﻛ‪＋‬ﻰ ﻳ‪ ３‬ﻛﻠﻪ )ى‪ ،‬اوه( ﻫﻢ د ﻻﺣﻘﻮ ﭘﻪ أول زﻳﺎﺗﻴﺈي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻛ‪＄ ３＋‬ﻴﻨﻲ ﻧﺴﺒﺘﻲ او‬
‫‪＄‬ﻴﻨــﻲ ﻓﻌﻠــﻲ وي او د ﻟﺮﻟــﻮ او ﻛﻮﻟــﻮ ﻣﻌﻨــﺎوې ﺗــﺮې ﻣﻌﻠﻮﻣﻴــﺈي‪ .‬ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻣﺮﻛﺒــﻮ‬
‫ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول دي ‪:‬‬
‫‪ -1‬اول ﻗﺴﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ اﺳﻢ او ﺻﻔﺖ ＇ﺨـﻪ ﻣﺮﻛـﺐ ﺷـﻮى وي‪ .‬دا ﻫـﻢ‬
‫ﺑﻴﺎ دوه ﺻﻮرﺗﻪ ﻟﺮي ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﻫﻐﻪ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﺻﻔﺖ او ﻣﻮﺻﻮف ﭘﻜ‪ ３＋‬ﭘﻪ اﺻﻠﻲ أول اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮى وي‬
‫ﻳﻌﻨﻰ اول ﺻﻔﺖ او ورﭘﺴ‪ ３‬ﻣﻮﺻﻮف وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﺗﺮﻳﻮ ﻣﺨﻰ‪ ،‬ﺗﻮر ﻣﺨﻰ‪ ،‬ﺗﻮر ﺳﺮى‪ ،‬ﺳﭙﻴﻦ ﺳﺮى‪ ،‬ﺳﭙﻴﻦ إ‪４‬ﺮى‪ ،‬ﻏﻮﻧﺄ ﺳﺮى‪ ،‬ﻛﻮإ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻰ‪،‬‬
‫ﺧﺆ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬ﺷﻴﻦ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬ﻛﻠﻚ ﺳﺘﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺘﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬ﭘﻮچ ﺧﻮﻟﺔ‪ ،‬وازﺧﻮﻟﻰ‪ ،‬ﻏﻮؤژﺑﺔ‪،‬‬
‫ﭼﻴﻨ‪ ，‬ﺧﻮﻟﻰ‪ ،‬ﻟﻮى ﺧﻮﻟﻰ‪ ،‬ﻛﻴ‪ ０‬ﻻﺳﻰ‪ ،‬ﺗﻨ‪ ，‬زؤى‪ ،‬ﻛﻠﻚ زؤى‪ ،‬ﻫﻴﺮ زؤى‪ ،‬ﺗـﻮر ﻏـﻮإى‪،‬‬
‫ﺳﻮر ﺑﻮ‪１‬ﻰ‪ ،‬ﺑﺪ ﻏﻮﻧﻰ‪ ،‬ﺳﻮؤ وإﻣـﻰ‪ ،‬وﭼﻤـﻮرى‪！ ،‬ـﻮل واﻛـﻰ‪ ،‬ﺧﭙﻠـﻮاﻛﻰ‪ ،‬ﻏـ＀ ﺳـﺮى‪ ،‬ﻟـﻮى‬
‫ﺧﻴ＂ﻰ‪ ،‬ﺳﻮؤ ﺑﻮﻳﻪ‪ ،‬ﺧﻮإ ژﺑﻰ‪ ،‬ﺑﺪﻣﺮﻏﻪ‪＄ ،‬ﻮاﻧﻴﻤﺮګ‪ ،‬ﻟﻨﺄ ﻓﻜﺮى ‪ ،‬ﺑﺮ ﻻﺳﻰ‪.‬‬
‫ب ‪ -:‬ﻫﻐﻪ ﺻﻔﺎت دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻘﻠـﻮب أول وي ﻳﻌﻨـﻰ ﻟﻮﻣـﺆى ﻣﻮﺻـﻮف او وروﺳـﺘﻪ ﺻـﻔﺖ‬
‫راﻏﻠﻰ وي ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﺳﺮ ﻟﻮؤى‪ ،‬ﺳﺮ ！ﻴﺘﻰ‪ ،‬ﺷﺎ ！ﻴ＂ﻰ‪ ،‬ﺳﺮ ﺗﻮر‪ ،‬ﻣﺦ ﺗﻮر‪ ،‬ﻟﺆ ﻣﻮن ﺧﻮؤﻳﻨﻰ‪ ،‬زؤه‬
‫ﭼﺎودى‪ ،‬ﭘ‪ ３＋‬ﻟﻮ＇ﻰ‪ ،‬ﻣﺦ رو‪１‬ﮕـﻰ‪ ،‬زوﻣـﺆى‪ ،‬ورور ﻣـﺆى‪ ،‬ﻣـﻮر ﻣـﺆى‪ ،‬ﭘـﻼر ﻣـﺆى‪ ،‬ﻣـﺦ ﭘ＂ـﻰ‬
‫ﻏﻮﺗﺔ‪ ،‬ﻛﻮر ‪－‬ﺄى‪ ،‬ﻛﻮر أا‪－‬ﻰ‪ ،‬ﻛﻮر وراﻧﻰ‪ ،‬ﺳﺮ ﭘ＂ﻰ‪ ،‬ﺳﺮ ﻟﻮ＇ﻰ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻐﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﺻﻔﺎت دي ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻋﺪدي ﺻﻔﺖ او اﺳـﻢ ＇ﺨـﻪ د ﺗﻮﺻـﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘـﻪ أول‬
‫ﺟــﻮؤ ﺷــﻮى وي ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﻳــﻮ ﺳــﺘﺮ ‪－‬ــﻰ‪ ،‬ﻳــﻮ ﻻﺳــﻰ‪ ،‬ﻳــﻮ وزرى‪ ،‬دوه ﻣﺨــﻰ‪ ،‬دوه ژﺑــﻰ‪＇ ،‬ﻠــﻮر‬
‫ﺑﻮﻟﻰ‪ ،‬دوه ﺳﺮى‪ ،‬دوه ﺑﻨﺪة ا‪－‬ـﺔ‪ ،‬ﻟـﺲ أزى ！ﻮﭘـﻚ‪ ،‬ﺷـﭙﺈ أزې ﺗﻤﺎﻧﭽـﻪ‪ ،‬دوه ﻛـﻮره‪ ،‬دوه‬
‫ﭘﻮؤه‪ ،‬درې ﭼﺘﻪ‪ ،‬دوه ﻻﺳﻪ‪ ،‬درې ‪－‬ﻮ！ﻪ‪ ،‬درى ﻛﻮﻧﺠﻪ‪ ،‬دوه دو‪１‬ﻪ )دو ﭼﻨﺪ( دوه ﺑﺮﺧ‪ ،３‬دوه‬
‫ﺑﺮﻏ‪＇ ،３‬ﻠﻮرﺑﻮﻟﻰ )ﺷﺎﻳﺪ ﭼ‪＇ ３‬ﻠﻮر ﭘﻠﻰ وى(‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪148‬‬
‫‪ -3‬درﻳﻢ ﻗﺴﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ دوو ﻧﻮﻣﻮ ＇ﺨـﻪ ﺟـﻮؤ ﺷـﻮى وي ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﺷـﻨﺎز‬
‫‪－‬ﻴﺄى‪ ،‬ﻏﻨـﺪل ﻏـﺎؤى‪ ،‬ﺳـﻨﺪر ﻏـﺎؤى‪ ،‬ﻟﻮﺑﻐـﺎؤى‪ ،‬رﻧ‪％‬ـﻮر ﻏـﺎؤى‪ ،‬ﻧﻤـﺮ ﻣﺨـﻰ‪ ،‬ﭘـﺔ ﻣﺨـﻰ‪،‬‬
‫ﻣﻨ‪％‬ﻜﻮره )درﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ(‪.‬‬
‫‪＇ -4‬ﻠﻮرم ﻗﺴﻢ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻟــﻪ اﺳـﻢ او ﻓﻌﻠـﻲ ﻣـﺎدې ＇ﺨـﻪ ﻣﺮﻛـﺐ ﺷـﻮى وي‪ .‬ﭘـﻪ‬
‫دې ﻗﺴﻢ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬اول ﺟﺰْ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﻔﻌﻮل وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫زؤه ﺳﻮاﻧﺪى‪ ،‬ﻛـﻮر وداﻧـ‪ ،３‬ﻛـﻮر وراﻧـﻰ‪ ،‬ﻧـﻮم ورﻛـﻰ‪ ،‬ﺧﺒﺮﻟـﻮ＇ﻰ )ﺧﺒـﺮ ﻟـﻮڅ(‪ ،‬ﻧـﻮم وؤى‪،‬‬
‫ﭘﻮروؤى‪ ،‬ﻣﻼﻣﺎﺗﻰ دودوﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻰ روى ﻫﻠﻚ‪ ،‬اور ﻣﺆ‪ ،‬ﻻس ﭘﺎﻛ‪ ،３‬ﭘﻮز ﭘﺎﻛﻰ‪ ،‬أوأة ﻏﺆپ‪،‬‬
‫ْ ﻓﺎﻋﻞ‬
‫ﺗﺎﻟﻰ ＇＀‪ ،‬ﻻرو ﻫﻮﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻮر روى ‪ ،‬ﺳﺮ ﻏﺆاﻧﺪى‪ ،‬ژب ﻏﺆاﻧﺪ‪ ،‬او ﻛﻠﻪ ﭘﻜ‪ ３＋‬اول ﺟﺰ‬
‫او ﻳﺎ ﻇﺮف ﻫﻢ وي ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﺑﺎدوؤى‪ ،‬ﻧﻤﺮﺳﻮى‪ ،‬ﻧﺮ ﺳﻮى‪ ،‬ﻣﻴﻨﻪ وؤى‪ ،‬ﻛﻮ＇ﻪ أب‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﻗـﺴﻢ ﺻـﻔﺎت ﻫﻐـﻪ دي‪ ،‬ﭼـ‪ ３‬ﻟــﻪ ﻣـﺼﺎدرو ＇ﺨـﻪ ﺟـﻮؤ ﺷـﻮي وي او ﻣﺮﻛـﺐ ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫ﺻﻔﺎت ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬دا وروﺳﺘﻪ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﭼ‪ ３‬دوﻫﻢ ﺟﺰء ﻳ‪ ３‬د ﻣﺘﻌـﺪي "ﻻم واﻻ" او "ول واﻻ" ﻣـﺼﺪرو ＇ﺨـﻪ د )ى( ﺑـﻪ راوؤﻟـﻮ‬
‫ﺟــﻮؤ ﺷــﻮى وي‪ ،‬ﻳﻌﻨــﻰ دوﻫــﻢ ﺟــﺰ ﻳــ‪ ３‬ﻣﻔﻌــﻮﻟﻲ ﺻــﻔﺖ وي او اول ﺟــﺰ ﻳــ‪ ３‬ﻓﺎﻋــﻞ وي ﻟﻜــﻪ‪:‬‬
‫ﺑﻼوﻫﻠﻰ‪ ،‬ﻣﺎر ﺧﻮؤﻟﻰ‪ ،‬ﺧﺪاى ﺑ‪＋‬ﻠﻰ)‪ (1‬ﺗﻴﻎ وژﻟﻰ‪！ ،‬ﻮﭘﻚ وﻳﺸﺘﻠﻰ‪ ،‬ﺧﺪاى ﺷﺮﻣﻮﻟﻰ او ﻛﻠﻪ‬
‫ﻳ‪ ３‬اول ﺟﺰ ﻣﻔﻌﻮل ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ ‪ :‬اّزار ‪＂－‬ﻠﻰ‪.‬‬
‫ْ د وروﺳــﺘﻪ د‬
‫ب ‪ -:‬ﻫﻐــﻪ دى ﭼــ‪ ３‬ﻟـــﻪ ﻛــﻮل واﻻ او ‪＄‬ﻴﻨــﻮ ول واﻻ ﻣــﺼﺪرو ＇ﺨــﻪ د اول ﺟ ـﺰ‬
‫)ﻛﺆى( ﭘﻪ راوؤﻟﻮ ﺳـﺮه ﺟـﻮؤ ﺷـﻮى وي‪ .‬دا ﻗـﺴﻢ ﺻـﻔﺎت ﻋﻤﻮﻣـﺎً ﻣﻔﻌـﻮﻟﻲ ﺻـﻔﺎت دي ﻟﻜـﻪ‬
‫ﭘﺨﻼ ﻛﺆى‪ ،‬ﺗﺎﻻ ﻛﺆى‪ ،‬وﻳﺪه ﻛﺆى‪ ،‬ﺗ‪５‬ﺮه ﻛﺆى‪＊ ،‬ﻜﺎره ﻛﺆى‪ ،‬ﻣـﺎت ﻛـﺆى‪ ،‬ﺗـﻮر ﻛـﺆى‪ ،‬ﻣـﻮؤ‬
‫ﻛــﺆى او ﻛﻠــﻪ ور ﺳــﺮهْ ﺻــﺮﻳﺢ ﻣﻔﻌــﻮل ﻫــﻢ را‪＄‬ــﻲ ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﻻس ﭘﺮ‪４‬ﻜــﺆى‪ ،‬ﭘــﻮز ﭘﺮﻳﻜــﺆى‪ ،‬ﻏــﻮإ‬
‫ﭘﺮ‪４‬ﻜﺆى‪.‬‬
‫ج ‪ -:‬ﻫﻐﻪ دي ﭼـ‪ ３‬د ﻛﻴـﺪل واﻻ ﻣـﺼﺎدرو ＇ﺨـﻪ د )ﺷـﻮى( ﭘـﻪ را راوؤﻟـﻮ ﺟﻮؤﻳـﺈي‪ .‬دا ﻗـﺴﻢ‬
‫ﺻﻔﺎت ﻟـﻪ ﻻزﻣﻲ ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ ﻓﺎﻋﻠﻲ او ﻟـﻪ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺨﻼ ﺷﻮى‪ ،‬ﺗﺎﻻ ﺷﻮى‪ ،‬ﻣﺎت ﺷﻮى‪ ،‬ﻣﺆ ﺷﻮى‪ ،‬ﺑﻠﻞ ﺷﻮى‪.‬‬

‫)‪ (1‬درﺳﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎت درې ﺻﻴﻐ‪ ３‬ﻟﺮى ﭘﻪ ﻣﻠﻴﻨﻪ )ى( د ﻣﻔﺮد ﻣﺬﻛﺮ او ﭘـﻪ ﻣﻌﺮوﻓـﻪ )ي(‬
‫ْﻧﺚ د ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫د ﺟﻤﻊ ﻣﺬﻛﺮ او ﭘﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ )ې( د ﻣﻔﺮد ﻣﻮﻧﺚ او ﺟﻤﻊ ﻣﻮ‬
‫‪ ‬‬
‫‪149‬‬
 ‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬ﻳﻮ ＇ﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﺻﻔﺎت ﻧﻮر ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ دﻏﻮ ﻗﺴﻤﻮ ＇ﺨﻪ وﺗﻠﻰ دي ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ژؤﻏﻮﻧﻰ‪ ،‬ﻣﺆ ژواﻧﺪى ‪ ،‬زؤه ﭘﻮرې ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬ﻣﺎت ‪－‬ﻮأ‪ ،‬ﺳﭙﻴﻨﺪروﺑ‪ ،３‬ﻏﻮؤه ﻣﺎل‪.‬‬
‫د ‪ -:‬ﻛـﻪ ﭼ‪５‬ـﺮې د ﻛــﻮل او ﻛ‪５‬ـﺪل واﻻ ﻣــﺼﺎدرو ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻻم ﭘـﺮ ‪＄‬ــﺎى )وﻧﻜـ‪ -３‬وﻧــﻰ(‬
‫راوؤى ﺷﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﺻﻮرت ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎت ﺟﻮؤﻳﺈي‪ .‬دا ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎت ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺘﻌﺪى ﻣﻌﻠﻮﻣﻮ او ﻻزﻣﻲ ﻣﺼﺎدرو ﻛ‪ ３＋‬ﻓﺎﻋﻠﻲ ﺻﻔﺎت ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﺗﻠﻮار ﻛﻮوﻧﻜﻰ‪،‬‬
‫ﭘﺨــﻼ ﻛــﻮوﻧﻜﻰ‪ ،‬ﻣــﺎﺗﻮوﻧﻜﻰ‪ ،‬ﭘﻮرﺗــﻪ ﻛــﻮوﻧﻜﻰ‪ ،‬ﭘﺨــﻼ ﻛﻴــﺪوﻧﻜﻰ‪ ،‬ﭘــﺎﺗ‪ ３‬ﻛ‪５‬ــﺪوﻧﻰ‪ ،‬او ﭘــﻪ‬
‫ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺠﻬﻮﻟﻮ ﻣﺼﺎدرو ﻛ‪ ３＋‬ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﺻﻔﺎت ﺑﺎﻟﻪ ﺷﻲ ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﻛﻴﺪوﻧﻜ‪.３‬‬ ‫ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ‪ ،‬وﻫﻞ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ‪ ،‬ﭘﺮې ﻛﻴﺪوﻧﻜﻰ‪ ،‬ﭘﺮې ﻛﻴﺪوﻧﻰ‪،‬‬

‫ﻣﺮﻛﺐ ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﺮﻛﺐ اﻓﻌﺎل ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬د اﻣﺪادي اﻓﻌﺎﻟﻮ او ﺧـﺼﻮﺻﺎً د " ﻛـﺆل او ﺷـﻮل " د ‪－‬ـﺮدان‬
‫او ﺻﻴﻐﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮې وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪ ３＋‬درﺳـﺖ ﻣﺮﻛـﺐ اﻓﻌـﺎل ﺣﺎﻟﻴـﻪ وي ﻛـﻪ ﻣﺎﺿـﻴﻪ ﭘـﻪ ﻣـﻨﻈﻢ او ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ أول‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي او ！ﻮل د ﻳﻮ ﻗﺎﻧﻮن او ﻗﺎﻋﺪې ﺳﺮه ﺳﻢ را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬ﺑﻴﺎن ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې أول دى ‪:‬‬

‫د ﺣﺎﻟﻴﻪ اﻓﻌﺎﻟﻮ د ﺟﻮؤوﻟﻮ او ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ دا دي‪:‬‬ ‫ﺣﺎﻟﻴﻪ اﻓﻌﺎل‪:‬‬

‫‪) -1‬اﺳﺘﻤﺮاري ﺣﺎل( "ﻟﻪ ﻛﻮل واﻻ" ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ ﭘﻪ دې ﺷـﺎن ﺳـﺎزﻳﺈي ﭼـ‪ ３‬د "ل" د ﺣـﺬف‬
‫ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ د )م‪ -‬و‪ -‬ې‪ -‬ئ‪ -‬ي( ﻣﺘﺼﻞ ﻓﻌﻠـﻲ ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻪ راوؤل ﻛﻴـﺈي ﻟﻜـﻪ‪ :‬ﻟـﻪ ﭘﺨـﻼ ﻛـﻮل‬
‫＇ﺨﻪ ﭘﺨﻼ ﻛﻮم– ﭘﺨﻼ ﻛﻮو– ﭘﺨﻼ ﻛﻮې– ﭘﺨﻼ ﻛﻮئ – ﭘﺨﻼ ﻛﻮي)‪) (1‬ﭘﻪ ﻣﻌﺮوﻓﻪ ي( او ﻟــﻪ‬
‫ﻛ‪５‬ﺪل واﻻ ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ ﻫﻢ اﺳﺘﻤﺮاري ﺣﺎل ﭘﻪ دﻏﻪ ﺷﺎن را‪ ،３＄‬ﻣ‪／‬ﺮ دوﻣﺮه ده ﭼ‪" ３‬د" ﭘﻪ‬
‫"إ" ﺑﺪﻟﻴﺈي ﻟﻜﻪ ﻟـﻪ ﭘﺨﻼ ﻛ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﭘﺨﻼ ﻛﻴﺈم‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻴﺈو‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻴﺈې‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛﻴـﺈئ‪،‬‬
‫ﭘﺨﻼ ﻛﻴﺈي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــﻰ د ﺣــﺎل د ﭘــﺎره دﻏــﻪ ﭘﻨ‪％‬ــﻪ ﺻــﻴﻐﻰ اﺳــﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﭼــ‪ ３‬اوﻟــﻪ د ﻣﻔــﺮد‬
‫ﻣــﺘﻜﻠﻢ‪ ،‬دوﻫﻤــﻪ د ﺟﻤــﻊ ﻣــﺘﻜﻠﻢ درﻳﻤــﻪ د ﻣﻔــﺮد ﻣﺨﺎﻃــﺐ‪＇ ،‬ﻠﻮرﻣــﻪ د ﺟﻤــﻊ ﻣﺨﺎﻃــﺐ او‬
‫ﭘﻨ‪％‬ﻤﻪ د ﻣﻔﺮد ﻏﺎﺋﺐ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻏﺎﻳﺐ او ﻣﺬﻛﺮ او ﻣﻮﻧﺚ د ﭘﺎره ﭘﻪ ﺷﺮﻳﻚ أول را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪150‬‬
‫‪) -2‬ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺎل( ﻟﻪ ﻛﻮل واﻻ ﻣـﺼﺎدرو ＇ﺨـﻪ د اول ﺟـﺰْ ﻧـﻪ وروﺳـﺘﻪ د )ﻛـﺆم‪ ،‬ﻛـﺆو‪ ،‬ﻛـﺆې ‪،‬‬
‫ﻛﺆئ‪ ،‬ﻛﺆي "ﭘﻪ ﻣﻌﺮوف ي"( ﭘﻪ راوؤﻟﻮ ﺳﺮه ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ ﻟﻪ)‪ (2‬ﭘﺨﻼ ﻛـﻮل ＇ﺨـﻪ‪ :‬ﭘﺨـﻼ‬
‫ﻛﺆم‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆو‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆې‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆئ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆي‪ ،‬دﻏﺴ‪ ３‬ﻟـﻪ ‪＄‬ﻴﻨـﻮ "ول واﻻ" ﻣـﺼﺎدرو‬
‫＇ﺨﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ أول را‪＄‬ـﻲ ﻳﻌﻨـﻰ د اول ﺟـﺰْ د وروﺳـﺘﻪ دﻏـﻪ وؤاﻧـﺪې اﻓﻌـﺎل ‪－‬ﺮداﻧﻴـﺈي‬
‫ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ﺳﭙﻴﻨ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ ﺳﭙﻴﻦ ﻛﺆم– ﺳﭙﻴﻦ ﻛﺆو– ﺳﭙﻴﻦ ﻛﺆې– ﺳﭙﻴﻦ ﻛﺆئ– ﺳﭙﻴﻦ ﻛﺆي‪.‬‬
‫ْ ﭘــﻪ وروﺳــﺘﻪ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د‬
‫او ﻟـــﻪ ﻛﻴــﺪل واﻻ او ‪＄‬ﻴــﻨ‪" ３‬ﻳــﺪل واﻻ " ﻣــﺼﺎدرو ＇ﺨــﻪ د اول ﺟـﺰ‬
‫"ﺷﻢ‪ ،‬ﺷﻮ‪ ،‬ﺷ‪ ،３‬ﺷﺊ‪ ،‬ﺷﻲ" ﭘﻪ ‪－‬ﺮداﻧﻮﻟﻮ د ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺎل ﺻﻴﻐ‪ ３‬ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ ﻟـﻪ ﭘﺨﻼ ﻛ‪５‬ﺪل‬
‫)‪＇ (1‬ﺨﻪ ﭘﺨﻼ ﺷﻢ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷ‪ ،３‬ﭘﺨﻼ ﺷﺊ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷـﻲ‪ .‬ﻳـﺎ ﻟــﻪ ﭘﺎﻛ‪５‬ـﺪل ＇ﺨـﻪ ﭘـﺎك‬
‫ﺷﻢ‪ ،‬ﭘﺎك ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﺎك ﺷ‪ ،３‬ﭘﺎك ﺷﺊ‪ ،‬ﭘﺎك ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪) -3‬اﻣﻜﺎﻧﻲ ﺣﺎل( اﻣﻜﺎﻧﻲ ﺣﺎل ﻟـﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻣـﺼﺎدرو ＇ﺨـﻪ د ﻣـﺼﺪر ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د "ى" ﻳـﺎ‬
‫"اى" ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮﻟﻮ او ﺑﻴﺎ د "ﺷﻢ‪ ،‬ﺷﻮ‪ ،‬ﺷ‪ ،３‬ﺷـﺊ‪ ،‬ﺷـﻲ" ﭘـﻪ ‪－‬ﺮداﻧﻮﻟـﻮ ﺟﻮؤﻳـﺈي ﻟﻜـﻪ ﻟـﻪ وﻫـﻞ‬
‫＇ﺨﻪ وﻫﻠﻰ ﺷﻢ = وﻫﻼى ﺷﻢ‪ ،‬وﻫﻼى ﺷﻮ‪ ،‬وﻫﻼى ﺷ‪ ،３‬وﻫﻼى ﺷﺊ‪ ،‬وﻫـﻼى ﺷـﻲ‪ .‬ﻳـﺎ ﻟــﻪ‬
‫ﭘﺨﻼ ﻛﻮل ＇ﺨﻪ ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻟﻰ ﺷﻢ = ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻻى ﺷـﻢ‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛـﻮﻻى ﺷـﻮ‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛـﻮﻻى ﺷـ‪،３‬‬
‫ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻻى ﺷﺊ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻻى ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪) -4‬ﻣﺠﻬﻮل ﺣﺎل( ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺘﻤﺮاري ﺣﺎل ﻟـﻪ ﻛ‪５‬ﺪل واﻻ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ د ﻣﻌﻠـﻮم ﺣـﺎل ﭘـﻪ‬
‫ﻗﺎﻋﺪه ﺟﻮؤﻳﺈي ﻳﻌﻨﻰ د"ل" ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى ﻣﺘﺼﻞ ﻓﻌﻠﻲ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ را‪＄‬ﻲ او "د" ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ "إ" اوؤې ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻪ وﻫﻞ ﻛ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ وﻫﻞ ﻛﻴﺈم‪ ،‬وﻫﻞ ﻛﻴﺈو‪ ،‬وﻫﻞ ﻛ‪５‬ﺈې‪ ،‬وﻫﻞ ﻛ‪５‬ﺈئ‪ ،‬وﻫﻞ ﻛ‪５‬ﺈي‪.‬‬
‫ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺘﻤﺮاري ﺣﺎل ﭘﻪ دې أول ﻫﻢ ﺟﻮؤﻳﺈي ﭼ‪ ３‬د ﺑـﺴﻴﻄﻮ ﻣﻔﻌـﻮﻟﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ ﻳﻌﻨـﻰ "ى‬
‫واﻻ " ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪) ３＋‬ﺷﻢ‪ ،‬ﺷﻮ اّﻟﺦ( راوؤى ﺷـﻲ ﻟﻜـﻪ ﻟــﻪ وﻫﻠـﻰ ＇ﺨـﻪ وﻫﻠـﻰ‬
‫ﺷﻢ )زده ﻣﻰ ﺷﻮم( وﻫﻠﻰ ﺷﻮ‪ ،‬وﻫﻠﻰ ﺷ‪ ،３‬وﻫﻠﻰ ﺷﺊ‪ ،‬وﻫﻠﻰ ﺷﻲ‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﻟـﻪ ﭘﺨﻼ ﻛﻮل ＇ﺨـﻪ ﻣﻄﻠـﻖ ﺣـﺎل ﺻـﻴﻐ‪ ３‬د "ﻛـﻮل" د ﻣﺘـﺮادف ﻣـﺼﺪر "ﻛـﺆل" ﭘـﻪ ﻛﻮﻣـﻚ‬
‫ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻟـــﻪ ﭘﺨــﻼ ﻛ‪５‬ــﺪل ＇ﺨــﻪ د ﻣﻄﻠــﻖ ﺣــﺎل ﺻــﻴﻐ‪ ３‬د "ﻛ‪５‬ــﺪل د ﻣﺘﺮادﻓــﻮ ﻣ ـﺼﺪر )ﺷــﻮل( ﭘــﻪ‬
‫ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪151‬‬
‫او د ﻣﺠﻬﻮل ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺎل د ﺟﻮؤوﻟﻮ ﻃﺮﻳﻘﻪ دا ده ﭼ‪ ３‬د ﻣﻔﻌـﻮﻟﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ ﭘـﻪ اّﺧـﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫)ﺷﻢ‪ ،‬ﺷﻮ ﺗﺮ اّﺧﺮه( ‪－‬ﺮداﻧﻴﺈي ﻣ‪／‬ﺮ د ﺑـﺴﻴﻄﻮ ﻣﻔﻌـﻮﻟﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ د ﻣﺨـﻪ ﻳـﻮ "و" ﻫـﻢ زﻳﺎﺗﻴـﺈي‬
‫ﻟﻜﻪ ﻟﻪ وﻫﻠﻰ ＇ﺨﻪ ووﻫﻠﻰ ﺷﻢ )زده ﺷﻮم( ووﻫﻠﻰ ﺷﻮ‪ ،‬ووﻫﻠﻰ ﺷ‪ ،３‬ووﻫﻠـﻰ ﺷـﺊ‪ ،‬ووﻫﻠـﻰ‬
‫ﺷﻲ او د ﻣﺮﻛﺒﻮ ﻣﻔﻌـﻮﻟﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ د ﻣﺨـﻪ "و" ﻧـﻪ زﻳﺎﺗﻴـﺈي ﻟﻜـﻪ ﻟــﻪ ﭘﺨـﻼ ﻛـﺆى ＇ﺨـﻪ ﭘﺨـﻼ‬
‫ﻛﺆى ﺷﻢ)‪ (1‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆى ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆى ﺷ‪ ،３‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆى ﺷﺊ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆى ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪) -5‬ﻣــﺴﺘﻘﺒﻞ( د ﻣــﺴﺘﻘﺒﻞ ﺻــﻴﻐ‪！ ３‬ــﻮﻟ‪ ３‬د ﺣــﺎل ﻟـــﻪ ﺻــﻴﻐﻮ ＇ﺨــﻪ ﺟﻮؤﻳــﺈي او ﻧــﻮر ＇ــﻪ ﻧــﻪ‬
‫ﻏﻮاؤي ﺧﺎﻟﻰ "ﺑﻪ" ﭘﻪ ﻻزﻣﻮ ‪＄‬ﺎﻳﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ راوؤل ﻛﻴـﺈي‪ .‬ﻣـﺜﻼً د اﺳـﺘﻤﺮاري ﻣـﺴﺘﻘﺒﻞ د ﭘـﺎره‬
‫"ﺑﻪ" د اﺳﺘﻤﺮاري ﺣﺎل ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮم ﺑﻪ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮو ﺑﻪ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛـﻮې ﺑـﻪ‪،‬‬
‫ﭘﺨﻼ ﻛﻮئ ﺑﻪ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮي ﺑﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ‪ :‬ﭘﺨﻼ ﻛﻴﺈم ﺑـﻪ‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛﻴـﺈو ﺑـﻪ‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛﻴـﺈې ﺑـﻪ‪ ،‬ﭘﺨـﻼ‬
‫ﻛ‪５‬ﺈئ ﺑﻪ‪ ،‬ﭘﺨﻼﻛﻴﺈي ﺑﻪ‪.‬‬
‫او د ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ د ﭘﺎره "ﺑﻪ" د ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺎل ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３＋‬راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺨﻼ ﺑﻪ ﻛﺆم‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺑﻪ ﻛﺆو ﺗﺮ اّﺧﺮه ﻳﺎ ﭘﺨﻼ ﺑﻪ ﺷﻢ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺑﻪ ﺷﻮ ﺗﺮ اّﺧﺮه‪.‬‬
‫دﻏــﺴ‪ ３‬ﭘــﻪ اﻣﻜــﺎﻧﻲ ﻣــﺴﺘﻘﺒﻞ ﻛ‪＋‬ــ‪" ３‬ﺑــﻪ" د )ﺷــﻢ‪ ،‬ﺷــﻮ" ＇ﺨــﻪ ﻣــﺦ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬را‪＄‬ــﻲ‪ .‬ﻟﻜــﻪ‬
‫وﻫﻼى ﺑﻪ ﺷﻢ‪ ،‬وﻫﻼى ﺑﻪ ﺷﻮ ﺗﺮ اّﺧﺮه او ﭘـﻪ ﻣﺠﻬـﻮل ﻣﻄﻠـﻖ ﻣـﺴﺘﻘﺒﻞ ﻛ‪＋‬ـ‪" ３‬ﺑـﻪ" ﻟـﻪ "و" ﻧـﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ او ﻳﺎد"ﻛﺆي" ﻧﻪ ﻣﺦ ﻛ‪ ３＋‬را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ‪ :‬وﺑﻪ وﻫﻠﻰ ﺷﻢ‪ ،‬وﺑﻪ وﻫﻠﻰ ﺷﻮ ﺗﺮ اّﺧﺮه ﭘﺨﻼ‬
‫)‪(1‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﺆى ﺷﻢ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺑﻪ ﻛﺆى ﺷﻮ ﺗﺮ اّﺧﺮه‬
‫‪) -6‬د اﻣﺮ ﺻﻴﻐ‪ (３‬د اﻣﺮ ﺻﻴﻐ‪ ３‬ﻫﻢ ﻟـﻪ ﺣﺎل ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳـﺈي ﻳﻌﻨـﻰ ﻛـﻪ د اﺳـﺘﻤﺮاري ﺣـﺎل د‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﺎدې ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ ﻛ‪ ３＋‬د ﻣﺘﺼﻠﻮ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى د ﻣﻔﺮد د ﭘﺎره د ﺧﻄﺎب "ه" او‬
‫د ﺟﻤﻊ د ﭘﺎره "ئ" راوؤى ﺷـﻰ ﻧـﻮ اﺳـﺘﻤﺮاري اﻣـﺮ ‪＄‬ﻨـﻰ ﺟﻮؤﻳـﺈي ﻟﻜـﻪ )ﭘﺨـﻼ ﻛـﻮه – ﭘﺨـﻼ‬
‫ﻛﻮئ – ﻳﺎ ﭘﺨﻼ ﻛﻴﺈه‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻴﺈئ( ﻟﻪ ))ﭘﺨﻼ ﻛـﻮم‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛﻴـﺈم(( ＇ﺨـﻪ ﺟـﻮؤ ﺷـﻮي دي او‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې دﻏﻪ ﻧ‪ ３＋‬د ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺎل د وروﺳﺘﻪ راﺷﻲ ﻧﻮ ﻣﻄﻠﻖ اﻣﺮ ‪＄‬ﻨ‪ ３‬ﻻس ﺗﻪ را‪＄‬ـﻲ ﻟﻜـﻪ‪:‬‬

‫)‪ (1‬دﻟﺘﻪ ﻛﺎف ﺳﺎﻛﻦ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‬

‫)‪" (1‬ﺑﻪ" ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻛ‪ ３＋‬راﺷﻰ ﻧﻮ ﻟــﻪ ﻓﻌـﻞ ＇ﺨـﻪ ﺟـﻼ ﻛﻴـﺈي او د اول ﻧـﻮم ﺳـﺮه ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ‬
‫را‪＄‬ﻲ ﻟﻜﻪ زه ﺑﻪ ﺣﻤﻴﺪ ﭘﺨﻼ ﻛﺆم‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪152‬‬
‫)ﭘﺨﻼ ﻛﺆه‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆئ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﺨﻼ ﺷﻪ‪ ،‬ﭘﺨﻼﺷﺊ( ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ "ﭘﺨﻼ ﻛﺆم‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻢ" ＇ﺨﻪ ﻣﺎﺧﻮذ‬
‫دي‪.‬‬

‫ﻣﺎﺿﻴﻪ اﻓﻌﺎل‪:‬‬
‫‪) -1‬اﺳﺘﻤﺮاري ﻣﺎﺿﻰ( ﻟﻪ ﻛﻮل واﻻ او ﻛ‪５‬ﺪل واﻻ ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ ﭘﻪ اّﺳﺎن أول ﺟﻮؤﻳﺈي او د‬
‫ﻣﺼﺪر ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻫﺮې ﺻﻴﻐ‪ ３‬د ﭘـﺎره ﺧﭙـﻞ ﺧـﺎص ﻓﻌﻠـﻲ ﺿـﻤﻴﺮوﻧﻪ ﻳﻌﻨـﻰ "م‪ ،‬و‪،‬ې‪،‬‬
‫ئ‪ ،‬ه ﺧﻔﻰ‪ ،‬ل‪ ،‬ه ﺟﻠﻰ‪ ،‬ى( راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ ﻟـﻪ ﭘﺨﻼ ﻛﻮل ＇ﺨﻪ ‪ :‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻟﻢ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻟـﻮ‬
‫‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻟ‪ ،３‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻟﺊ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺎوه‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮل‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻟﻪ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﻮﻟ‪ (2)３‬او ﻟـﻪ ﭘﺨﻼ‬
‫ﻛ‪５‬ﺪل ＇ﺨـﻪ )ﭘﺨـﻼ ﻛ‪５‬ـﺪم‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛ‪５‬ـﺪو‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛ‪５‬ـﺪې‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛ‪５‬ـﺪئ‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛﻴـﺪه‪ ،‬ﭘﺨـﻼ‬
‫ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛ‪５‬ﺪﻟﻪ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛ‪５‬ﺪﻟ‪.３‬‬
‫‪) -2‬ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﺎﺿﻲ( ﻟﻪ ﻛﻮل واﻻ ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨـﻪ داﺳـﻰ ﺟﻮؤﻳـﺈي ﭼـ‪ ３‬د اول ﺟـﺰْ د وروﺳـﺘﻪ‬
‫)ﻛﺆم‪ ،‬ﻛﺆو‪ ،‬ﻛﺆې‪ ،‬ﻛﺆئ‪ ،‬ﻛﺆ‪ ،‬ﻛﺆل‪ ،‬ﻛﺆه‪ ،‬ﻛﺆې( ‪－‬ﺮداﻧﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ ﻟـﻪ ﭘﺨـﻼ ﻛـﻮل ＇ﺨـﻪ ﭘﺨـﻼ‬
‫ﻛﺆم‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆو‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆې‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆئ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛـﺆل‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛـﺆه‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛـﺆې او‬
‫ﻟـﻪ "ﻛ‪５‬ﺪل واﻻ" ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ د ﻣﻄﻠﻘ‪ ３‬ﻣﺎﺿﻲ د ﭘﺎره د اول ﺟﺰْ ﻧﻪ وروﺳـﺘﻪ )ﺷـﻮم‪ ،‬ﺷـﻮو‬
‫ﺷﻮې‪،‬ﺷﻮئ‪،‬ﺷﻮ‪ ،‬ﺷﻮل‪ ،‬ﺷﻮه ‪ ،‬ﺷﻮې( ‪－‬ﺮداﻧﻴﺈي ﻟﻜـﻪ ﻟـﻪ ﭘﺨـﻼ ﻛ‪５‬ـﺪل ＇ﺨـﻪ ‪ :‬ﭘﺨـﻼ ﺷـﻮم‪،‬‬
‫ﭘﺨﻼ ﺷﻮو‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮې‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮئ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮل‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮه‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮې‪.‬‬
‫‪) -3‬ﻗﺮﻳﺒﻪ ﻣﺎﺿﻰ( ﻟﻪ ﻛﻮل او ﻛ‪５‬ﺪل واﻻ ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ ﭘـﺮ دې أول ﺟﻮؤﻳـﺈي ﭼـ‪ ３‬د ﻣﺮﻛﺒـﻮ‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ ﻛ‪) ３＋‬ﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻮ‪ ،‬ﻳ‪ ،３‬ﻳﺊ‪ ،‬دى‪ ،‬دى ده‪ ،‬دي( راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ ﻟـﻪ‬
‫ﭘﺨﻼ ﻛﻮل ＇ﺨﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺨﻼ ﻛﺆى ﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆى ﻳﻮ ‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛـﺆې ﻳـ‪ ،３‬ﭘﺨـﻼ ﻛـﺆى ﻳـﺊ‪ ،‬ﭘﺨـﻼ ﻛـﺆى دى‪،‬‬
‫ﭘﺨﻼ ﻛ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ‪:‬‬ ‫ﭘﺨﻼ ﻛﺆي دي‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆې ده‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆى دي‪ ،‬ﻳﺎ ﻟـﻪ‬

‫ﭘﺨﻼ ﺷﻮى ﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮى ﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮې ﻳ‪ ،３‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮې ﻳﺊ‪،‬‬
‫ﭘﺨﻼ ﺷﻮى دى‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮې ده‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﺷﻮي دي‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﭘﻪ ﻣﺎﺿﻲ ﻛ‪ ３＋‬ﻋﻤﻮﻣﺎً اﺗﻪ ﺻﻴﻐ‪ ３‬را‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﻣﻔﺮد ﻣﺘﻜﻠﻢ‪ ،‬ﺟﻤـﻊ ﻣـﺘﻜﻠﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻔــﺮد ﻣﺨﺎﻃــﺐ‪ ،‬ﺟﻤــﻊ ﻣﺨﺎﻃــﺐ‪ ،‬ﻣﻔــﺮد ﻏﺎﻳــﺐ ﻣــﺬﻛﺮ‪ ،‬ﺟﻤــﻊ ﻏﺎﻳــﺐ ﻣــﺬﻛﺮ ‪ ،‬ﻣﻔــﺮد ﻏﺎﻳــﺐ‬
‫ْﻧﺚ د ﭘﺎره دي‪.‬‬
‫ْﻧﺚ او ﺟﻤﻊ ﻏﺎﻳﺐ ﻣﻮ‬
‫ﻣﻮ‬
‫‪ ‬‬
‫‪153‬‬
‫‪) -4‬ﺑﻌﻴﺪه ﻣﺎﺿﻰ( ﻟـﻪ ﻛـﻮل واﻻ او ﻛ‪５‬ـﺪل واﻻ ﻣـﺼﺎدرو ＇ﺨـﻪ ﭘـﻪ دې ﺷـﺎن ﺟﻮؤﻳـﺈي ﭼـ‪ ３‬د‬
‫ﻣﺮﻛﺒــﻮ ﻓﻌﻠــﻲ ﺻــﻔﺎﺗﻮ ﻧــﻪ وروﺳــﺘﻪ )وم‪ -‬وو‪ -‬وې‪ -‬وئ‪ -‬و‪ -‬وو‪ -‬وه‪ -‬وې( ‪－‬ﺮداﻧﻴــﺈي ﻟﻜــﻪ ﻟــﻪ‬
‫ﭘﺨﻼ ﻛﻮل ＇ﺨﻪ ‪:‬‬

‫ﭘﺨــﻼ ﻛــﺆى وم‪-‬ﭘﺨــﻼ ﻛــﺆى وو‪ -‬ﭘﺨــﻼ ﻛــﺆى وې‪ -‬ﭘﺨــﻼ ﻛــﺆي وئ‪ -‬ﭘﺨــﻼ‬
‫ﻛﺆى و‪-‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆي وو – ﭘﺨﻼ ﻛﺆې وه – ﭘﺨﻼ ﻛﺆې وې‪ -‬ﻳـﺎ ﻟـﻪ ﭘﺨـﻼ ﻛ‪５‬ـﺪل‬
‫＇ﺨﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺨــﻼ ﺷــﻮى وم– ﭘﺨــﻼ ﺷــﻮي وو– ﭘﺨــﻼ ﺷــﻮې وې– ﭘﺨــﻼ ﺷــﻮې وئ–‬

‫ﭘﺨﻼ ﺷﻮى و– ﭘﺨﻼ ﺷﻮي وو– ﭘﺨﻼ ﺷﻮې وه– ﭘﺨﻼ ﺷﻮې وې‪.‬‬

‫‪) -5‬ﺗﻤﻨﺎﻳﻲ ﻣﺎﺿﻲ( ﻟﻪ ﻛﻮل واﻻ او ﻛ‪５‬ﺪل واﻻ ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ د ﺗﻤﻨﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﺎﺿﻲ د ﺟﻮؤوﻧ‪ ３‬ﻃﺮﻳﻘﻪ دا ده ﭼ‪ ３‬د ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛ‪＋‬ﻰ "وى‪،‬‬

‫واى" راوؤل ﻛﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ ﻟـﻪ اّﺷﻨﺎ ﻛﻮل ＇ﺨﻪ اﺷﻨﺎ ﻛﺆى واى‪ ،‬ﻳﺎ ﻟـﻪ اّﺷﻨﺎ‬

‫ﻛ‪５‬ﺪل ＇ﺨﻪ اّﺷﻨﺎ ﺷﻮى واى = وى‪.‬‬

‫‪) -6‬اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﺎﺿﻲ( ﻟـﻪ دﻏﻮ ﻣﺼﺎدرو ＇ﺨﻪ د اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﺎﺿﻲ د‬

‫ﺟﻮؤوﻟﻮ د ﭘﺎره د ﻓﻌﻠﻲ ﺻﻔﺖ ﭘﻪ اّﺧﺮ ﻛ‪＋‬ﻰ )ﺑﻪ ﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ وي( راوؤل ﻛﻴﺈي‬

‫ﻟﻜﻪ‪ :‬اّﺷﻨﺎ ﻛﺆى ﺑﻪ ﻳﻰ‪ ،‬اّﺷﻨﺎ ﺷﻮى ﺑﻪ وى‪.‬‬

‫‪) -7‬اﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﺎﺿﻰ( د اﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﺎﺿﻲ د ﺟﻮؤوﻧ‪ ３‬د ﭘﺎره د ！ﻮﻟﻮ‬

‫ﻣﺼﺎدرو ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ ﻛ‪＋‬ﻰ ))ى = اى( زﻳﺎﺗﻴﺈي او ﺑﻴﺎ )ﺷﻮم‪ ،‬ﺷﻮو‪ ،‬ﺷﻮې‪،‬‬

‫ﺷﻮئ‪ ،‬ﺷﻮ‪ ،‬ﺷﻮل‪ ،‬ﺷﻮه‪ ،‬ﺷﻮې( ‪－‬ﺮداﻧﻴﺈي ﻟﻜﻪ ﻟﻪ وﻫﻞ ＇ﺨﻪ‪:‬‬

‫وﻫﻠﻰ ﺷﻮم– وﻫﻠﻰ ﺷﻮو– وﻫﻠﻰ ﺷﻮې– وﻫﻠﻰ ﺷﻮئ– وﻫﻠﻰ ﺷﻮ–‬

‫وﻫﻼى ﺷﻮل– وﻫﻠ‪ ３‬ﺷﻮه– وﻫﻠﻰ ﺷﻮې– ﻳﺎ ﻟﻪ وﻳﺪه ﻛﻮل ＇ﺨﻪ‪:‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪154‬‬
‫وﻳﺪه ﻛﻮﻻى ﺷﻮم– وﻳﺪه ﻛﻮﻻى ﺷﻮو– وﻳﺪه ﻛﻮﻻى ﺷﻮې– وﻳﺪه ﻛﻮﻻى‬

‫ﺷﻮئ– وﻳﺪه ﻛﻮﻻى ﺷﻮ– وﻳﺪه ﻛﻮﻻى ﺷﻮل– وﻳﺪه ﻛﻮﻻى ﺷﻮه– وﻳﺪه ﻛﻮﻻى‬

‫ﺷﻮې‪.‬‬

‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬دا ﭘﻮرﺗﻪ د اﺳﺘﻤﺮاري اﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﺎﺿﻰ ﺻﻴﻐ‪ ３‬وې او ﻛﻪ د‬

‫ﻣﻄﻠﻘ‪ ３‬اﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﺎﺿﻲ ﺻﻴﻐ‪ ３‬ﺟﻮؤول وﻏﻮاؤو ﻧﻮ ﭘﻪ اول ﻛ‪＋‬ﻰ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ‬

‫"و" ﻫﻢ راوؤو ﻟﻜﻪ‪ :‬ووﻫﻼى ﺷﻮم‪ ،‬و وﻫﻼى ﺷﻮو ﺗﺮ اّﺧﺮه‪.‬‬

‫‪) -8‬ﻣﺠﻬـــﻮﻟ‪ ３‬ﻣﺎﺿـــﻲ ‪－‬ـــﺎﻧ‪ (３‬اﺳـــﺘﻤﺮاري ﻣﺠﻬﻮﻟــــﻪ ﻣﺎﺿـــﻲ ﭘـــﺮدې أول‬

‫ﺟﻮؤﻳــﺈي ﭼــ‪ ３‬ﻟـــﻪ )ﻛــﻮﻟﻰ‪ ،‬ﻛ‪５‬ــﺪﻟﻰ( ＇ﺨــﻪ وروﺳــﺘﻪ )ﺷــﻮم‪ ،‬ﺷــﻮو ﺗــﺮ اّﺧــﺮه(‬
‫‪－‬ﺮداﻧﻴﺈي ﻟﻜﻪ ﻟـﻪ اّﺷﻨﺎ ﻛﻮل ＇ﺨﻪ اّﺷﻨﺎ ﻛﻮﻟﻰ ﺷﻮم او ﻟــﻪ اّﺷـﻨﺎ ﻛ‪５‬ـﺪل ＇ﺨـﻪ‬
‫اّﺷﻨﺎ ﻛ‪５‬ﺪﻟﻰ ﺷـﻮم‪ ،‬او ﻣﻄﻠﻘـﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟـﻪ ﻣﺎﺿـﻲ داﺳـ‪ ３‬را‪＄‬ـﻲ ﭼـ‪ ３‬ﻟــﻪ ﻛـﺆى‬
‫＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ )ﺷﻮم‪ ،‬ﺷﻮو ﺗﺮ اّﺧﺮه( ‪－‬ﺮداﻧﻴﺈي‪ .‬ﻟﻜﻪ ﻟﻪ اّﺷﻨﺎ ﻛﻮل ＇ﺨﻪ اّﺷـﻨﺎ‬
‫ﻛــﺆى ﺷــﻮم‪ .‬ﻟــﻪ ﭘﺨــﻼ ﻛــﻮل ＇ﺨــﻪ ﭘﺨــﻼ ﻛــﺆى ﺷــﻮم‪ .‬او د ﻗــﺮﻳﺒ‪ ،３‬ﺑﻌﻴــﺪې‪،‬‬
‫ﺗﻤﻨــﺎﻳﻲ او اﺣﺘﻤــﺎﻟﻲ ﻣﺎﺿــﻲ ‪－‬ــﺎﻧﻮ د ﺟــﻮؤوﻧ‪ ３‬د ﭘــﺎره د ﻣﻔﻌــﻮﻟﻲ ﻣﺮﻛــﺐ‬
‫ﺻﻔﺖ ﻣﺜﻼً) ﭘﺨﻼ ﻛﺆى ﺷـﻮى( ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د دﻏـﻮ ﻣﺎﺿـﻲ ‪－‬ـﺎﻧﻮ ﻋﻼﻣـ‪３‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪155‬‬
‫را‪＄‬ــﻲ ﻟﻜــﻪ ﻟـــﻪ ﭘﺨــﻼ ﻛــﻮل‪ ،‬ﻛ‪５‬ـﺪل ＇ﺨــﻪ ﭘﺨــﻼ ﻛــﺆى ﺷــﻮى ﻳــﻢ‪ ،‬ﭘﺨــﻼ ﻛــﺆى‬
‫ﺷﻮى وم‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆى ﺷﻮى واى‪ ،‬ﭘﺨﻼ ﻛﺆى ﺷﻮى ﺑﻪ وي‪.‬‬
‫ﺗﺒــﺼﺮه‪ :‬ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــﻰ ﻟﻜــﻪ ﭼــ‪＊ ３‬ﻜــﺎره ده ！ــﻮل ﻣﺠﻬــﻮل او اﻣﻜــﺎﻧﻲ‬
‫اﻓﻌــﺎل ﻣﺮﻛــﺐ اﻓﻌــﺎل دي او د اﻣــﺪادي اﻓﻌــﺎﻟﻮ ﭘــﻪ ﻛﻮﻣــﻚ ﺟﻮؤﻳــﺈي او ﭘــﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻮ ﻏﻴـﺮ اﻣﻜـﺎﻧﻲ اﻓﻌـﺎﻟﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﺑﻴـﺎ ＇ـﻪ ﻣﺮﻛـﺐ او ＇ـﻪ ﺑـﺴﻴﻂ دي‪ .‬ﻧـﻮ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻮه ﭼ‪ ３‬ﻣﺮﻛـﺐ اﻓﻌـﺎل ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬أ‪４‬ـﺮ دي او ﭘـﻮره ﺑﻴـﺎن ﻳـ‪３‬‬
‫زﻳﺎت وﺧﺖ ﻏﻮاؤي‪.‬‬

‫ﻣﺮﻛﺐ ﻗﻴﻮد او ادوات‬

‫ﻣﺮﻛﺐ ﻗﻴﻮد ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﻧـﺴﺒﺘﺎً ﻛـﻢ دي ﻣ‪／‬ـﺮ ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ ﭘـﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ أول ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي‪:‬‬
‫‪) -1‬د ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻗﻴﻮد( ﻟﻪ ＇‪５‬ﻠﻤـ‪ ،３‬ﻟـﻪ ﻣﺨـﻪ‪ ،‬ﻟـﻪ ﻳـﻮې ﻣﺨـ‪ ،３‬ﻟـﻪ ﺳـﺮه‪ ،‬ﻟـﻪ ﻳـﻮه‬
‫ﺳﺮه‪－ ،‬ﺮد ﺳﺮه‪.‬‬
‫‪) -2‬د اﺷﺎرې او ﻇﺮف ﻗﻴﻮد( دﻟﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻠﺘـﻪ‪ ،‬دﻏﻠﺘـﻪ‪ ،‬ﻫﺎﻏﻠﺘـﻪ‪ (1)،‬ﻫﺎﻟﺘـﻪ‪ ،‬دې‬
‫ﺧﻮا‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺧﻮا‪ ،‬داﺳ‪ ،３‬ﻫﺎﻏﺴ‪ ،３‬دﻏﺴ‪.３‬‬
‫‪) -3‬د ﻋﻠــﺖ ﻗﻴــﻮد( ＇ــﻪ ﻟــﻪ = ＇ــﻪ ﺗــﻪ – ＇ــﻪ د ﭘــﺎره = ＇ــﻪ رﻧ‪／‬ــﻪ‪ ،‬ﻟــﻪ اﻣﻠــﻪ‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﻛﺒﻠﻪ‪.‬‬
‫‪) -4‬د ﻣﻘﺪار ﻗﻴﻮد( ＇ﻮﻣﺮه‪＇ ،‬ﻮﻧﻪ‪ ،‬دوﻣـﺮه‪ ،‬ﻫـﻮﻣﺮه‪ ،‬ﻫﻐـﻮﻣﺮه )‪ (2‬ﻫـﺎﻏﻮﻣﺮه‪،‬‬
‫دﻏﻮﻣﺮه‪ ،‬ﻟﻮﻛﻮ！ﻰ‪ ،‬ﻟﺈ ﻏﻮﻧﺪې‪ ،‬ﻟﺈ ﺷﺎن‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻟﻪ )ﻟﺘﻪ( او )دا‪ ،‬دﻏﻪ ‪ ،‬ﻫﺎﻏﻪ( ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ دى‪ ،‬دﻏﻪ ﺷﺎن‪ ،‬داﺳ‪ ،３‬ﻫﺎﻏﺴ‪ ３‬ﻟﻪ دا ‪،‬‬
‫ﻫﺎﻏﻪ او )ﺳﻰ( ﻧﻪ ﻣﺮﻛﺐ دى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪156‬‬
 ‫‪) -5‬د ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻗﻴﻮد( ﻫﺮ ‪－‬ﻮره‪ ،‬ﺧﺎﻣﺨﺎ‪ ،‬اروﻣﺮو‪ ،‬ﻫﻮ ﺑﻬﻮ‪ ،‬ﻛ＀ ﻣ＀‪.‬‬
‫‪) -6‬د ﻧﻔﻰ د ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻗﻴﻮد( ﻫﻴ（ﻜﻠﻪ‪ ،‬ﻫﻴﭽﺮﺗﻪ‪ ،‬ﻫﻴ＆ ﺷﺎن‪ ،‬ﻫﻴ＆ ‪＄‬ـﺎى‪ ،‬ﻫـﻴ＆‬
‫وﺧﺖ‪.‬‬
‫‪) -7‬د ﻣﻔﺎﺟﺎت ﻗﻴﻮد( ﻧﺎ ＇ﺎﭘﻪ‪ ،‬ﻧﺎ ‪－‬ﻮﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺎ ﺑﺒﺮه‪ ،‬ﻧﺎ ﭘﺎﻣﻪ‪.‬‬
‫‪) -8‬د اﺳﺘﻔﻬﺎم ﻗﻴﻮد( ﻛﻮم ﭘﻠﻮ‪ ،‬ﻛﻮﻣﻪ ﺧﻮا‪ ،‬ﭼ‪５‬ﺮﺗﻪ‪＇ ،‬ﻪ ﺧﻴﻞ‪＇ ،‬ﻪ أول‪＇ ،‬ﻪ‬
‫راز‪.‬‬
‫‪) -9‬د ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻗﻴﻮد( ﻟﻜﻪ ﭼ‪ ،３‬ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ‪ ،‬ﭘﻪ ﺷﺎن‪ ،‬ﭘﻪ رﻧ‪ ،，‬ﭘﻪ دود‪ ،‬ﺷﺎﻧﺘﻪ‪.‬‬
‫‪＄ -10‬ﻴﻨﻰ ﻧﻮر ﻣﺮﻛﺐ ﻗﻴﻮد ﭼ‪ ３‬د ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﻣﻌﻨﺎ ‪－‬ﺎﻧﻮ د ﭘﺎره را‪＄‬ﻲ دا دي‬
‫‪:‬‬
‫ﺗﻞ ﺗﺮ ﺗﻠﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﻠﻪ‪ ،‬ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴ‪ ،３‬ژر ﺗﺮ ژره‪ ،‬ﻳﻮ ﻟـﻪ ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻳﻮ ﭘﻪ ﻳﻮ‪ ،‬ﺳﻢ د‬
‫ﻻﺳﻪ‪＇ ،‬ﻪ ﻧﻪ ＇ﻪ‪＇ ،‬ﻪ ﻻ＇ﻪ‪ ،‬ﻫﺮ وﺧﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻣﺪام‪ ،‬ﺧﺪاى زده‪ ،‬ﺧﻮﭼﻪ‪ ،‬ﺗﺮ ＇ﻮ‪،‬‬
‫＇ﻮ ﭼ‪ ،３‬ﺗﺮ ﻫﻐﻪ ﭼ‪ ،３‬ﺧﻮﺷﻰ ﭘﻪ ﺧﻮﺷﻰ‪ ،‬ﻫﻴ＆ ﺑ‪（５‬ﻪ‪ ،‬وچ ﭘﻪ وﭼﻪ او ﻧﻮر‪.‬‬

‫ﻣﺮﻛﺐ ﻋﺪدوﻧﻪ او ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ‬

‫ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﺮﻛﺐ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ او ﻋﺪدوﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬دوﻣـﺮه أ‪４‬ـﺮ ﻧـﻪ‬
‫دي ﻧﻮ ‪＄‬ﻜﻪ ‪＄‬ﺎﻧﻠﻪ راﻧﻪ وؤى ﺷﻮل‪.‬‬

‫‪) -1‬ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ( ﻣﺮﻛﺐ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً دا دي‪:‬‬

‫اﻟــﻒ ‪ -:‬دا وروﺳــﺘﻪ اﺿــﺎﻓﻲ ﺿــﻤﻴﺮوﻧﻪ ﭘــﻪ ﻣﺮﻛﺒــﻮ ﺿــﻤﻴﺮو ﻛ‪＋‬ــﻰ ﺷــﻤ‪５‬ﺮل‬
‫ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ )دده– د دې– د ﻫﻐﻪ– د ﻫﻐ‪ –３‬د دوى– د ﻫﻐﻮى( دا رﻧـ‪ ，‬ﻛـﻪ‬

‫)‪ (2‬د اﺷﺎرې ﻟﻪ ﻛﻠﻤﻮ او )ﻣﺮه‪ ،‬ﻧﻪ( ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪157‬‬
‫ﭘﻪ )ﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺳﺘﺎﺳـﻰ‪ ،‬زﻣـﺎ‪ ،‬زﻣﻮﻧـﺈ( ﻛ‪＋‬ـ‪" ３‬ز‪ ،‬س" ﺟـﻼ وﺑﻮﻟـﻮ ﻧـﻮ ﻫـﻢ ﻣﺮﻛـﺐ‬
‫‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي‪.‬‬
‫ب ‪＄ -:‬ﻴﻨــﻲ ﻣــﺒﻬﻢ ﺿــﻤﻴﺮوﻧﻪ ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﻫــﺮ ﭼــﺎ‪ ،‬ﻫــﺮ ＇ــﻮك‪ ،‬ﻫــﺮ ＇ــﻪ‪ ،‬ﻫﻴﭽــﺎ‪،‬‬
‫ﻫﻴ（ــﻮك‪ ،‬ﻧــﻮر ＇ــﻮك‪ ،‬ﺑــﻞ ＇ــﻮك‪ ،‬ﻧــﻮر ﭼــﺎ‪ ،‬ﺑــﻞ ﭼــﺎ‪ ،‬ﻧــﻮر ＇ــﻪ‪ ،‬ﺑــﻞ ＇ــﻪ‪،‬‬
‫ﻳﻮ ﭼﺎ‪ ،‬ﺑﻞ ﻳﻮ‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻮ‪.‬‬
‫ج ‪ -:‬رﺑﻄﻲ ﺿﻤﻴﺮوﻧﻪ ﻟﻜﻪ‪ :‬ﭼﺎ ﭼ‪＇ ،３‬ﻪ ﭼ‪ ،３‬ﻫﺮ ＇ﻮك ﭼ‪ ،３‬ﻫﺮ ＇ﻪ ﭼ‪ ،３‬ﻫﺮ‬
‫ﻳﻮ ﭼ‪＄ ،３‬ﻴﻨﻰ ﭼ‪＇ ،３‬ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ،３‬ﻛﻮم ﭼـ‪ ،３‬ﭘﻜ‪＋‬ـ‪) ３‬ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ﻛ‪＋‬ـﻰ(‪ ،‬ﺗـﺮې‬
‫)ﺗﺮ ﻫﻐﻪ(‪ ،‬ﭘﺮې )ﭘﺮ ﻫﻐﻪ( ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻋﺪدوﻧﻪ ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﻟﻪ ﻟﺴﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮ ＇ﻮ ﻋﺪدو ＇ﺨﻪ ﻧـﻮر ！ـﻮل اﻋـﺪاد ﻣﺮﻛـﺐ‬
‫‪２－‬ﻞ ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬ﻳﻮ وﻟﺲ‪ ،‬دوﻟﺲ‪ ،‬دﻳﺎرﻟﺲ‪＇ ،‬ﻮارﻟﺲ‪ ،‬ﭘﻨ‪％‬ﻠﺲ‪ ،‬ﺷﭙﺎؤس‪،‬‬
‫اوﻟﺲ‪ ،‬اﺗﻠﺲ‪ ،‬ﻧﻮﻟﺲ‪ ،‬ﻳﻮوﻳﺸﺖ‪ ،‬دوه د‪４‬ﺮش‪ ،‬درې ＇ﻠﻮ‪＋４‬ﺖ‪ ،‬ﻳﻮ ﺷـﭙ‪５‬ﺘﻪ‪،‬‬
‫دوه اوﻳﺎ‪ ،‬ﻳﻮ ﻧﻮي او ﻧﻮر‪...‬‬
‫ب ‪ -:‬د ！ﻮﻟــﻮ اﻋــﺪادو ﭘــﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د ﻣــﺬﻛﺮ د ﭘــﺎره )م( او د ﻣﻮﻧــﺚ د ﭘــﺎره‬
‫)ﻣﻪ( راوؤل ﻛﻴﺈي‪ .‬او رﺗﺒﻲ ﻋﺪد ﺗﺮې ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪ :‬دوﻫـﻢ‪ ،‬درﻳـﻢ‪＇ ،‬ﻠـﻮرم‪،‬‬
‫ﭘﻨ‪％‬ﻢ‪ ،‬ﺷﭙﺈم‪ ،‬اوم‪ ،‬اﺗﻢ‪ ،‬ﻧﻬﻢ‪ ،‬ﻟﺴﻢ‪ ،‬ﺷﻠﻢ‪ ،‬د‪４‬ﺮﺷﻢ‪ ،‬ﺳﻠﻢ ﺗﺮ اّﺧﺮ ﻣ‪／‬ـﺮ د ارﻗـﻢ‬
‫اﻋﺪاد د ﻣﺸﺘﻘﻲ اﻋﺪادو رﻧ‪ ，‬ﻟﺮي وﻟ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺣﺮف ﭘﻜ‪ ３＋‬زﻳﺎت ﺷـﻮى‬
‫دى‪ .‬دﻏﻪ ﺷﺎن د‪４‬ﺮش‪＇ ،‬ﻠﻮﻳ‪＋‬ﺖ‪ ،‬ﭘﻨ‪％‬ـﻮس‪ ،‬ﺷـﭙ‪５‬ﺘﻪ‪ ،‬اوﻳـﺎ‪ ،‬اﺗﻴـﺎ‪ ،‬ﻧـﻮي ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺸﺘﻘﻲ ﻋﺪدوﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣ‪５‬ﺈي ﭼ‪ ３‬ﻟـﻪ )درې‪＇ ،‬ﻠﻮر‪ ،‬ﭘﻨ‪％‬ﻪ‪ ،‬ﺷﭙﺈ‪ ،‬اووه‪ ،‬اﺗـﻪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ( ＇ﺨﻪ ﺟﻮؤ ﺷﻮي دي‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪158‬‬
 ‫د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺗﻜﺮار‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛ‪＋‬ﻰ د اﻟﻔﺎﻇﻮ او ﻛﻠﻤﺎﺗﻮ ﺗﻜﺮار ﻫﻢ أ‪４‬ﺮ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي‪ .‬دا ﺗﻜﺮاروﻧﻪ‬
‫د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻘﺼﺪوﻧﻮ د ﭘﺎره ﻫﻢ را‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻛﻠﻪ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﺗﺎﻛﻴﺪوي او ﻛﻠﻪ ور＇ﺨﻪ ﻳﻮه ﺑﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ اﺧ‪５‬ﺴﺘﻞ ﻛﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻣﻌﻨﺎ‬
‫ﻳ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻳﻮه ﻟﻔﻆ ＇ﺨﻪ ﻧﺸﻲ ﻣﺮاد‪４‬ﺪى‪ ،‬ﻟﻜﻪ )ﭘ＀ ﭘ＂ﺎﻧﻰ( ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻟﻮﺑ‪３‬‬
‫ﻧﻮم دى او دا ﻣﻌﻨﺎ ﻳ‪ ３‬ﻟـﻪ ﻳﻮ ﺟﺰْ ＇ﺨﻪ ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي‪ .‬دﻏﻪ دواؤه ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ أول ﺑﻴﺎﻧﻴﺈي ‪:‬‬

‫د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺗﻜﺮار د ﺗﺎﻛﻴﺪ د ﭘﺎره‪ :‬ﺗﺎﻛﻴﺪ او ﻧﻪ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻟﻪ دې ＇ﺨﻪ‬

‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي ﭼ‪ ３‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮې د ﻳﻮه ﻟﻔﻆ ﻳﻮ ﺟﺰْ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻮره دﻻﻟﺖ ﻛـﺎوه‬
‫ﻧﻮﻟﻪ دې ＇ﺨﻪ ﺛﺎﺑﺘﻴﺈي ﭼـ‪ ３‬ﺑـﻞ ﺟـﺰ ﻳـ‪ ３‬د ﺗﺎﻛﻴـﺪ دﭘـﺎره دى‪ .‬ﻣ‪／‬ـﺮ د ﻟﻔﻈـﻲ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ دا ﻗﺴﻢ ﺗﻜﺮاروﻧﻪ أ‪４‬ﺮ ﺻﻮرﺗﻮﻧﻪ ﻟﺮي او ﺑﻴﺎن ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻪ دې‬
‫ﻻﻧﺪې أول دى‪:‬‬

‫اول ﻗــﺴﻢ‪ :‬ﻫﻐــﻪ دى ﭼــ‪ ３‬دواؤه ﻣﻌﻨــﺎ دار ﻟﻔﻈﻮﻧــﻪ وي ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﺷــﺎؤ ﺷــﭙﺎؤ ‪،‬‬

‫！ﻮﻛ‪！ ３‬ﻜﺎﻟ‪！ ،３‬ﻨ‪！ ，‬ﻜﻮر‪ ،‬ﭼﭙﻪ ﭼﭙﺘﻴﺎ‪ ،‬ﭼﺎل ﭼﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺶ ﺗـﻮر‪ ،‬ﺷـﺎؤ ﺷـﺄل‪،‬‬
‫！ﻚ ！ﻮك‪،‬ﻟﻮڅ ﻟﻐﺆ‪ ،‬أﻧ‪ ，‬أوﻟﺔ‪ ،‬اﺧﻮا د‪４‬ﺨﻮا‪.‬‬

‫دوﻫﻢ ﻗﺴﻢ‪ :‬ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻔﻆ ﻳ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ دار او ﺑﻞ ﻳ‪ ３‬ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﺑـ‪ ３‬ﻣﻌﻨـﺎ‬

‫وي ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ دې ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﺗــﺎﺑﻊ ﻣﻬﻤــﻞ ﻫــﻢ داﺧﻠﻴــﺈي او دا وروﺳــﺘﻪ ﺻــﻮرﺗﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻣﻮﺟﻮد دي ‪:‬‬
‫‪ -1‬اول ﺻﻮرت دا دى ﭼ‪ ３‬اﺻﻠﻪ ﻛﻠﻤﻪ وؤاﻧﺪې او ﺗﺎﺑﻊ ﻳ‪ ３‬وروﺳﺘﻪ وي‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪159‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﭘﻪ دې ﻛ‪ ３＋‬ﺗﺮ ！ﻮﻟـﻮ ﻣـﺸﻬﻮر او زﻳـﺎت ﺻـﻮرت دا دى ﭼـ‪ ３‬د اوﻟـ‪３‬‬
‫ﻛﻠﻤــ‪ ３‬د ؤوﻣﺒــﻲ ﺣــﺮف ﭘــﻪ ‪＄‬ــﺎى )م( را‪＄‬ــﻲ او ﻫﻐــﻪ ﻟﻔــﻆ ﺗﻜــﺮار ﻳــﺈي ﻟﻜــﻪ‪:‬‬
‫أوأة ﻣﻮأة‪ ،‬ﻟﺮ‪－‬ﻰ ﻣﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬ﻻس ﻣـﺎس‪－ ،‬ﻮﺗـﻪ ﻣﻮﺗـﻪ‪ ،‬أﻳـﻮال ﻣﻴـﻮال‪ ،‬ﻛـﻮر‬
‫ﻣﻮر‪ ،‬ﻛﻮزه ﻣﻮزه ‪ ،‬ﺳﺆى ﻣﺆى‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ د ﻛﻮﻣـﻮ ﻧﻮﻣـﻮ ﭘـﻪ ﺳـﮕﺮ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﭼـ‪ ３‬ﻣـﻴﻢ‬
‫وي ﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻛ‪ ３＋‬اﺻﻞ ﻧﻮم ﺗﻜﺮارﻳﺈي ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫ﻣﻨ‪／‬ﻰ ﻣﻨ‪／‬ﻰ‪ ،‬ﻣﺎل ﻣﺎل‪ ،‬ﻣﻮ！ﺮ ﻣﻮ！ﺮ‪ ،‬ﻣﺎر ﻣﺎر‪ ،‬ﻣﺆة ﻣﺆة‪.‬‬
‫ب ‪ -:‬ﻛﻠــﻪ د اول ﺣــﺮف ﭘــﻪ ‪＄‬ــﺎى )پ( را‪＄‬ــﻲ او ﺗﻜﺮارﻳــﺈي ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﻟــﻮڅ ﭘــﻮڅ‪،‬‬
‫ﻣــﺆ ﭘــﺆ‪ ،‬ﺧــﺆ ﭘــﺆ‪ ،‬زوؤ ﭘــﻮؤ‪ ،‬ﻛﻠــﻚ ﭘﻠــﻚ‪ ،‬ﺳــﻮؤ ﭘــﻮؤ‪ ،‬ﻳــﺦ ﭘــﺦ‪ ،‬ورﻳــﺖ ﭘﻴــﺖ‪،‬‬
‫ﺧــﻞ ﭘــﻞ‪ ،‬وار ﭘــﺎر‪ ،‬ﻟﻴــﺖ ﭘﻴــﺖ‪ ،‬ﻧﻴــﻎ ﭘﻴــﻎ‪ ،‬ﭼــﻎ ﭘــﻎ‪ ،‬ﻟــﻮ＇‪ ３‬ﭘــﻮ＇‪ ،３‬اؤ و ﭘــﺆ‪،‬‬
‫ﭼ＀ ﭘ＀‪ ،‬ﻏﻮؤ ﭘﺆ‪ ،‬ﺷﻮك ﭘﻮك‪.‬‬
‫ج ‪ -:‬ﻛﻠﻪ د اول ﺣﺮف ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى )و( را‪＄‬ﻲ او ﺗﻜﺮارﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻛﻮإ ووإ‪－ ،‬ﺄ وأ‪－ ،‬ﺎرې وارې‪＊ ،‬ـﺎﻧ‪ ３／‬واﻧ‪／‬ـ‪ ،３‬ﻛـﺆه وؤه‪ ،‬ﺳـ＀ وټ‪،‬‬
‫ﭼﻞ ول ‪ ،‬ﺗﺎﻻ واﻻ ‪ ،‬ﺧﻮر وور‪ ،‬دؤې وؤې‪ ،‬داﻧﻪ واﻧﻪ‪:‬‬
‫د ‪ -:‬ﭼــ‪ ３‬اول ﺣــﺮف ﻳــ‪ ３‬ﭘــﻪ )ب( ﺗﺒــﺪﻳﻞ او ﻣﻜــﺮر ﺷــﻲ ﻟﻜــﻪ‪ :‬ارﺟــﻞ ﺑﺮﺟــﻞ‪،‬‬
‫أ أﺑﺄ‪ ،‬ﺳﻮټ ﺑﻮټ‪ ،‬ﺟﻞ ﺑﻞ‪ ،‬اﻳﻠﻪ ﺑﻴﻠﻪ‪ ،‬اﻳﺸﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﻪ‪ ،‬ﺗ‪５‬ﺮ ﺑ‪５‬ﺮ‪－ ،‬ﺆ ﺑﺆ‪.‬‬
‫ﻫﮓ ‪ -:‬ﺑﻞ ﻗﺴﻢ ﻫﻐﻪ دى ﭼ‪ ３‬د دوﻫﻤ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ ＃‬ﻛ‪＋‬ـﻰ )و( زﻳـﺎت ﺷـﻮى‬
‫وي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫أب أوب – ！ﺲ ！ﻮس – ﻛﺆپ ﻛﺆوپ – ﻛﺆس ﻛﺆوس – أز أوز – زوګ‬
‫زوګ – ﺷﺮ ﺷﻮر – أﻧ‪ ，‬أوﻧ‪！ – ，‬ﻚ ！ﻮك – ﺧﺆس ﺧﺆوس‪.‬‬
‫و ‪ -:‬ﭼ‪ ３‬د اوﻟ‪ ３‬ﻛﻠﻤ‪) ３‬ى( ﻳﺎ )و( ﻳـ‪ ３‬ﭘـﻪ دوﻫﻤـﻪ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭘـﻪ اﻟـﻒ ﺑـﺪل ﺷـﻮى‬
‫وي ﻟﻜﻪ‪ :‬أول أال‪！ ،‬ﻮل ！ﺎل ‪！ ،‬ﻴﭗ ！ﺎپ‪５！ ،‬ﻞ ！ﺎل ‪ ،‬ﭼ‪５‬ﺆ ﭼﺎؤ‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪160‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه‪＄ :‬ﻴﻨﻰ ﻧﻮر ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻼ ﺟﻼ أول راﻏﻠﻲ دي دادي‪:‬‬

‫ﻧﻮى ﻧﻮزى‪ ،‬روغ رﻣ＀‪ ،‬ﺳﻮؤ ﺳﻤﺦ‪ ،‬ارﻳﺎن درﻳﺎن‪ ،‬ﺧﭗ دپ‪ ،‬ﺗـﺎﻻ ﺗﺮﻏـﺎ‪،‬‬
‫ﺧﺒــﺮې اﺗــﺮې‪ ،‬زوؤزپ‪ ،‬ﺗــﻮرﺗﻢ‪ ،‬ﻛــﻢ ﻛــﻮز‪５！ ،‬ــﻞ ﻣــﺎ ！‪５‬ــﻞ ‪ ،‬ﻟﻨــﺄو ‪－‬ﻨــﺄ ‪ ،‬ﺗــﺲ‬
‫ﻧﺲ‪ ،‬ﺳﻢ دم‪ ،‬ﺳﻮى ﻟﻮى‪ ،‬ﻣﺎل ﻫﻞ‪.‬‬
‫‪ .2‬دوﻫﻢ ﺻﻮرت دا دى ﭼ‪ ３‬اﺻﻠﻪ ﻛﻠﻤﻪ وروﺳﺘﻪ او ﺗﺎﺑﻊ ﻳ‪ ３‬د ﻣﺨـﻪ راﻏﻠـﻰ‬
‫وي ﭘــﻪ دې ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬زﻳــﺎت ﻣﺜﺎﻟﻮﻧــﻪ داﺳــ‪ ３‬دي ﭼــ‪ ３‬د ﻣﺘﺒــﻮع د اول ﺣــﺮف ﭘــﻪ‬
‫‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻛ‪ ３＋‬اﻟﻒ راﻏﻠﻰ دى ﻟﻜﻪ‪ :‬ادل‪ ،‬ﺑﺪل‪ ،‬اﺧﻠﻰ ﭘﺨﻠﻰ‪ ،‬ادوﺑـﺪو‪،‬‬
‫ارﻳﻚ ﺷﺮﻳﻚ‪ ،‬اﻟﻪ ‪－‬ﻮﻟــﻪ ‪ ،‬اﻟﻐـﺎو ﺗﻠﻐـﺎو‪ ،‬اﻧـ‪ ３‬ﺑـﺎﻧ‪ ،３‬اﻏـﻪ دﻏـﻪ‪ ،‬ا‪４‬ـﻎ ﻧ‪５‬ـﻎ او‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻧﻮرﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﺮ ﻳﻮ ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻞ ﺑ‪５‬ﻞ أول دي دا دي‪:‬‬
‫ﺗﭙﻪ ﺗﻴﺎره‪！ ،‬ﭗ ؤوﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻢ ﺗﺮى‪ ،‬اؤو دوؤ‪ ،‬اﻟﻮول‪ ،‬ﺟﻚ ﺟﻮؤ‪.‬‬

‫د اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺗﻜﺮار د ﻳﻮې ﻣﻌﻨﺎ د ﭘﺎره‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻛﻠـﻪ ﻳـﻮ ﻟﻔـﻆ د ﻳــﻮې ﻣﻌﻨـﺎ د ﭘـﺎره ﺗﻜــﺮار ﺷـﻲ او ﭘـﻪ اّﺧــﺮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻳـ‪ ３‬ﻳــﻮه‬
‫ﻧــﺴﺒﺘﻲ ﻻﺣﻘــﻪ ﻫــﻢ راﺷــﻲ ﻟﻜــﻪ‪ :‬ﻛــﻮؤ ﻛــﻮؤة‪ ،‬دوؤ دوؤﻛــﻪ‪ ،‬ﺑﻮؤﺑﻮؤﻛــﺔ‪،‬‬
‫‪－‬ﻮ‪／１‬ــﻮ‪１‬ﻰ‪ ،‬ﻏــﺎؤه ﻏ＂ــﺔ‪ ،‬ﻏــﺎؤه ﻏــﺆة‪ ،‬ﺗــﻮؤ ﺗــﻮؤى‪ ،‬اﻧــﺄك ﺳــﻮﻧﺄك‪ ،‬اﻧــﺄة‬
‫ﻛﻮﻧﺄة‪ ،‬اﻛﻪ ﭘﻜﻪ‪ ،‬رﻳﺰ ﻣﺮﻳﺰ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻠﻪ د دﻏﻮ ﻣﻜﺮرو اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪) ＃‬را‪ ،‬ﻧﺎ‪ ،‬ﭘﻪ‪ ،‬ﺗﺮ‪ ،‬ا( راوؤل ﻛﻴﺈي ﻟﻜـﻪ‪:‬‬
‫ﭘـ＀ راﭘـ＀‪ ،‬ﻣــﺎت راﻣـﺎت‪ ،‬ورك را ورك‪ ،‬ﺗﻠــﻪ راﺗﻠـﻪ‪ ،‬ﺗــ‪ ，‬راﺗـ‪ ،，‬ﭘ‪５‬ــ） را‬
‫ﭘ‪＊ ،）５‬ﻪ ﻧﺎ ＊ﻪ‪ ،‬ﺟﻮؤ ﻧﺎ ﺟﻮؤ‪ ،‬روغ ﻧﺎروغ‪ ،‬ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ ﻧﺎ ﻣ‪５‬ﻠﻤﻪ‪５！ ،‬ﻞ ﻧﺎ ！‪５‬ـﻞ‪،‬‬
‫ﺑﻠﺪ ﻧﺎ ﺑﻠﺪ‪ ،‬ﺗ‪５‬ﺮ ﭘـﻪ ﺗ‪５‬ـﺮ‪ ،‬ﻫ‪５‬ـﺮ ﭘـﻪ ﻫ‪５‬ـﺮ‪ ،‬ﺷـﺎ ﭘـﻪ ﺷـﺎ‪ ،‬ﺧـﻮا ﭘـﻪ ﺧـﻮا‪＇ ،‬ـﻨ‪ ，‬ﭘـﻪ‬
‫＇ﻨ‪ ،，‬ﺳﺮ ﭘﻪ ﺳﺮ‪ ،‬ﻻس ﭘﻪ ﻻس‪ ،‬ﺗﺎر ﭘـﻪ ﺗـﺎر‪ ،‬ﺧﻮﻟـﻪ ﭘـﻪ ﺧﻮﻟـﻪ‪ ،‬ﻟـﻮر ﭘـﻪ ﻟـﻮر‪،‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪161‬‬
‫ﻣﺦ ﭘﻪ ﻣﺦ‪ ،‬ﻏ‪５‬ﺈ ﭘﻪ ﻏ‪５‬ﺈ‪ ،‬ﺧﻮﻟـﻪ ﺗـﺮ ﺧﻮﻟـﻪ‪ ،‬ﻻس ﭘـﺮ ﻻس‪ ،‬ﻣﺨـﺎﻣﺦ‪ ،‬ﺷﻮاﺷـﻮ‪،‬‬
‫دﺑﺎدب‪.‬‬

‫دﻛﻠﻤﺎﺗﻮ د ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻌﻨﻮي او ﻟﻔﻈﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻪ‬

‫درﺳــﺖ ﻛﻠﻤــﺎت ﻋﻤﻮﻣ ـﺎً دوه ﺣﺎﻟﺘــﻪ ﻟــﺮي‪ :‬ﻳــﻮ ﻟﻔﻈــ‪ ３‬ﺣﺎﻟــﺖ دى او ﺑــﻞ‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ﺣﺎﻟﺖ‪.‬‬
‫دا دواؤه ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻪ ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫـﻢ ﺗـﺮ أ‪４‬ـﺮې اﻧـﺪازې ﭘـﻪ ﺗ‪５‬ـﺮو ﺑﺤﺜـﻮ ﻧـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮل ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ دې ‪＄‬ﺎى ﻛ‪＋‬ﻰ ﻳﻮ ＇ﻪ زﻳﺎت وﺿﺎﺣﺖ ورﻛﻮل ﻏﻮاؤو‪.‬‬
‫ﻟﻔﻈﻲ ﺣﺎﻟـﺖ‪ :‬دوه ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﭼـ‪ ３‬ﺳـﺮه ﻳـﻮ ‪＄‬ـﺎى ﻛﻴـﺈي او ﭘﻴﻮﺳـﺘﻴﺈي د ﻟﻔﻈـﻲ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻪ اﻋﺘﺒﺎر دوه ﺻﻮرﺗﻪ ﻟﺮي ﻳﻮ دا ﭼ‪ ３‬دواؤه ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﺟـﻼ ﺟـﻼ ﺣﻴﺜﻴـﺖ‬
‫ﻟﺮي او ﻫﺮه ﻳﻮه ﺑ‪５‬ﻞ ﺑ‪５‬ﻞ ﻛﺎر اﺟﺮا ﻛﻮي‪ .‬ﻣﺜﻼً )ﺗﻮر ﻗﻠﻢ‪ ،‬د ﺳﻠﻴﻢ ﻛﺘـﺎب( ﭘـﻪ‬
‫دې دواؤو ﺗﺮﻛﻴﺒــﻮ ﻛ‪＋‬ــﻰ دواؤه اﺟــﺰا ﺳــﺮه ﺑ‪５‬ــﻞ ﺑ‪５‬ــﻞ دي او ﻫــﺮه ﻛﻠﻤــﻪ ﭘــﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ أول ﺧﭙﻠـﻪ ﻣﻌﻨـﺎ ورﻛـﻮي‪ .‬داﺳـ‪ ３‬ﻧـﻪ ده ﭼـ‪ ３‬د دواؤو ﻟـﻪ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻮﻟﻮ‬
‫＇ﺨﻪ ﻛﻮﻣﻪ ﺑﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ راوﺗﻠ‪ ３‬ده‪ .‬دې ﻗﺴﻢ ﺗﻪ ﻣﻮﻧﺈ ﻧﺤﻮي ﺗﺮﻛﻴﺐ واﻳﻮ‪.‬‬
‫ﭘﺮ ﻧﺤﻮي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪＋‬ﻰ ﺗﺶ د ﻛﻠﻤﻮ ﻟﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ＇ﺨﻪ ﺑﺤـﺚ ﻛﻴـﺈي ﭼـ‪３‬‬
‫ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ ＇ﻪ ﻣﻘﺎم ﻟﺮي ﻳﻌﻨﻰ ﻓﺎﻋﻞ ﺑﺎﻟﻪ ﺷﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻔﻌﻮل ﻛﻪ ﻓﻌﻞ او ﻛﻪ ﺑـﻞ‬
‫＇ﻪ ﭘﻪ دې ﻟﺤﺎظ دﻏﺴ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﺎﻗﺺ ﻛﻼم ﻫﻢ ﺑﻮﻟﻲ ‪＄‬ﻜﻪ ﭼـ‪ ３‬دوه ﻛﻠﻤـ‪３‬‬
‫ﭘﻜ‪＋‬ﻰ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﺷﻮي دي ﻣ‪／‬ﺮ ﺧﺒﺮ ﻳ‪ ３‬ﻻ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻪ دى‪ ،‬او ﻛـﻪ داﺳـ‪３‬‬
‫وواﻳﻮ ﭼ‪) ３‬د ﺳـﻠﻴﻢ ﻛﺘـﺎب ورك ﺷـﻮ( ﭘـﻪ دې ﺻـﻮرت ﻛ‪＋‬ـﻰ ﭘـﻮره او ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﻛﻼم ﺑﻠﻞ ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﺑﻞ ﺻﻮرت ﻳ‪ ３‬دا دى ﭼ‪ ３‬دواؤه ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﺟـﻼ ﺟـﻼ ﺣﻴﺜﻴـﺖ‬

‫‪ ‬‬
‫‪162‬‬
‫وﻧﻪ ﻟﺮي ﺑﻠﻜ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺣﻜﻢ ﻳ‪ ３‬ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ وي او ﭘـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ورﺗـﻪ‬
‫ﻳﻮ ﺷﻰ ﻳﺎ ﻓﺎﻋﻞ ﻳﺎ ﻣﻔﻌﻮل او ﻳﺎ ﻓﻌﻞ وﻳﻞ ﻛﻴﺈي‪ .‬دې ﻗﺴﻢ ﺗﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺻﺮﻓﻲ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ واﻳﻮ‪.‬‬
‫ﭘــﻪ دې ﻛﺘــﺎب ﻛ‪＋‬ــﻰ ﻣﺨﻜ‪＋‬ــﻰ ﺑﻴــﺎن ﺷــﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒــﺎت ！ــﻮل ﭘـﻪ دې ﻗــﺴﻢ‬
‫ﻛ‪＋‬ﻰ داﺧﻞ دي‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﭘﻪ دې ﺟﻤﻠﻮ ﻛ‪) ３＋‬ﺳﻠﻴﻢ ﭘـﺮ ﻫـﺮ ﭘﺎ‪１‬ـﻪ راوؤه – ﻛـﺮﻳﻢ‬
‫ﺳﺮې ﻣﭽﺔ وﭼﻴﭽﻪ( )ﭘﺮ ﻫﺮ ﭘﺎ‪１‬ﻪ( ﻣﻔﻌﻮل او )ﺳﺮې ﻣﭽﺔ( ﻓﺎﻋﻞ ﺑﻠـﻞ ﻛﻴـﺈي‬
‫ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې وﺟﻪ د ﻳﻮې ﻛﻠﻤ‪ ３‬ﺣﻜﻢ ﻟﺮي او ﻛﻠﻤﻮي ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻫـﻢ ورﺗـﻪ وﻳـﻼى‬
‫ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﻣﺼﺎدرو ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻢ دﻏﻪ دوه ﻗﺴﻤﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮ ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻻس وﻫــﻞ ﭼــ‪ ３‬او ﻟـــﻪ ﻛﻠﻤــﻪ ﭘﻜ‪＋‬ــﻰ ﻣﻔﻌــﻮل ﺑﺎﻟــﻪ ﺷــﻲ او ﻧﺤــﻮي ﺗﺠﺰﻳــﻪ‬
‫ﭘﻜ‪＋‬ﻰ ﻛ‪５‬ﺪاى ﺷﻲ‪ ،‬ﻣ‪／‬ﺮ ﭘﻪ ！ﻚ وﻫـﻞ ﻛ‪＋‬ـﻰ دﻏـﻪ ﺑ‪５‬ﻠﺘـﻮن ﻧـﻪ ﻛﻴـﺈي ﻳﻌﻨـﻰ‬
‫)！ﻚ" ﺗﻪ ﻣﻔﻌﻮل ﻧﺸﻮ وﻳﻼى ﺑﻠﻜ‪！" ３‬ﻚ وﻫﻞ" ！ﻮل ﻓﻌﻞ دى او ﻣﻔﻌﻮل ﺑﻪ ﻳ‪３‬‬
‫ﻛﻮﻣﻪ ﺑﻠﻪ ﻛﻠﻤﻪ وى ﻟﻜﻪ ﻣﻴﺦ ！ﻚ وﻫﻞ– ﭘﻪ ﻣﺼﺎدرو ﻛ‪ ３＋‬دا ﻓﺮق أ‪４‬ـﺮ ﻣﻬـﻢ‬
‫دى ‪＄‬ﻜﻪ ﭼ‪ ３‬دا ﻓﻌﺎﻟﻮ ﭘﻪ اﺷـﺘﻘﺎق ﻛ‪＋‬ـﻰ ﻫـﻢ ﺑﻴـﺎ أ‪４‬ـﺮ ﻓـﺮق ﻛـﻮي‪ ،‬او د اول‬
‫ﻗﺴﻢ ＇ﺨﻪ ﻳﻮ أول او ﻟﻪ دوﻫﻢ ﻗﺴﻢ ＇ﺨﻪ ﺑﻞ أول اﺷﺘﻘﺎﻗﻴﺈي ﻣـﺜﻼ ﻟــﻪ ﻻس‬
‫وﻫﻞ ＇ﺨﻪ ﻣﺎﺿﻰ ﻣﻄﻠﻖ ﻻس وواﻫﻪ او ﻟﻪ ！ﻚ وﻫﻞ ＇ﺨﻪ )！ﻚ واﻫﻪ( را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻨﻮي ﺣﺎﻟﺖ‪ :‬د ﻣﻌﻨﻮي ﺣﺎﻟﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘـﻪ ﺑـﻞ راز دي‬

‫او دﻟﺘﻪ ﺑﻴﺎ ﻟﻔﻈﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ ﻧﻪ ﻛﺘﻞ ﻛﻴﺈي‪ ،‬ﻟـﻪ ﻣﻌﻨـﻮي ﺣﺎﻟـﺖ ＇ﺨـﻪ ﻣﻘـﺼﺪ‬
‫د ﺗﺮﻛﻴﺒــﺎﺗﻮ ﻣﻌﻨــﻮي رﻧ‪／‬ﻮﻧــﻪ دي ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻳــﻮ ‪＄‬ــﺎى ﻛ‪＋‬ــﻰ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﺣﻘﻴﻘــﻲ او‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ورﻛﻮي او ﭘﻪ ﺑﻞ ‪＄‬ﺎﻳﻜ‪ ３＋‬ﻣﺠﺎزي او ﻛﻨﺎﻳﻲ– دا ﺑﺤﺚ ﻛـﻪ ＇ـﻪ‬
‫ﻫﻢ أ‪４‬ﺮ ﻣﻬﻢ دى او ＊ﺎﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣـﺴﺘﻘﻞ ﻛﺘـﺎب ﭘـﺮې وﻟﻴﻜـﻞ ﺷـﻲ ﻣ‪／‬ـﺮ د‬

‫‪ ‬‬
‫‪163‬‬
‫وﺧﺖ د ﻟﺈواﻟﻲ ﻟـﻪ ﻛﺒﻠـﻪ د زﻳـﺎت ﺑﺤـﺚ ﻣﻮﻗـﻊ ﭘـﻪ ﻻس ﻧـﺸﺘﻪ ﺧـﻮ ＇ـﻪ ﻧـﻪ ＇ـﻪ‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ورﺗﻪ وﻛﺆو‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻔﺮدو او ﺑﺴﻴﻄﻮ ﻛﻠﻤـﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﻫـﻢ دﻏـﻪ ﻣﻌﻨـﻮى ﻓﺮﻗﻮﻧـﻪ ﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﻣـﺜﻼً‬
‫زﻣﺮى ﭼ‪ ３‬د ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ اﻋﺘﺒﺎر د ﻳﻮ ﺣﻴﻮان ﻧـﻮم دى او ﻛـﻪ د ﻳـﻮ ﺳـﺆي‬
‫د ﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ ﻧﻮ دا ﻳـ‪ ３‬ﻣﺠـﺎزي ﻣﻌﻨـﺎ ده ‪ ،‬ﭘـﻪ ﻣﺠـﺎزي ﻣﻌﻨـﺎ ﻛ‪＋‬ـﻰ‬
‫＇ــﻪ ﻣــﺸﺎﺑﻬﺖ او ﻧــﺴﺒﺖ ﺿــﺮور وي او ﻗﺮﻳﻨــﻪ ﻫــﻢ ﻏــﻮاؤي‪ .‬ﻛــﻪ ＇ــﻮك ﭼــﺎ ﺗــﻪ‬
‫وواﻳــﻲ )ﭼــ‪ ３‬ﻫﻠــﻪ زﻣﺮﻳــﻪ! دا ﻛــﺎر وﻛــﺆه!( ﻧــﻮ د ﻛــﺎر ﻛﻮﻟــﻮ ﻟـــﻪ اﻣــﺮ ＇ﺨــﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻴﺈي ﭼ‪ ３‬دﻟﺘﻪ ﻣﺠﺎزي ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻄﻠﺐ ده وﻟ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻣﺮي ﺗﻪ ﺧـﻮ‬
‫＇ﻮك د ﻛﺎر ﻛﻮﻟﻮ ﻧﻪ واﻳﻲ ﻳﺎ ﻣﺜﻼً دا ﭼ‪" ３‬ﺳﺘﺮ‪－‬ﻪ را ﺧﺘﻠ‪ ３‬ده" دﻟﺘﻪ ﻫـﻢ ﻟـﻪ‬
‫ﺳﺘﺮ‪＇ ３－‬ﺨﻪ ﻣﺠﺎزاً ﻧﻤﺮ ﻣﻄﻠﺐ دى وﻟ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺳـﺘﺮ ‪－‬ـ‪ ３‬ﺗـﻪ ﺧـﻮ د را‬
‫ﺧﺘﻠﻮ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻪ ﻛﻴـﺈي‪ .‬اوس ﺑـﻪ راﺷـﻮ ﻣﺮﻛﺒـﻮ ﻛﻠﻤـﻮ ﺗـﻪ‪ ،‬ﻣـﺮﻛﺒ‪ ３‬ﻛﻠﻤـ‪ ３‬ﻫـﻢ‬
‫دﻏــﻪ ﻣﻌﻨــﻮي ﺧــﺼﻮﺻﻴﺘﻮ ﻧــﻪ ﻟــﺮي او دا ﻛﻠﻤــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﭘ‪＋‬ﺘــﻮ ﻛ‪＋‬ــﻰ أ‪４‬ــﺮې دي‬
‫ﻣﺜﻼً د "زؤه ﺗﻮر‪４‬ـﺪل" اﺻـﻠﻲ او ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻣﻌﻨـﺎ ﻣﺘﺮوﻛـﻪ ده او ﻣﺠـﺎزاً ﭘـﻪ زؤه‬
‫ﺑﺪ‪４‬ﺪﻟﻮ ﻛ‪ ３＋‬اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﻟﻜـﻪ ﭼـ‪ ３‬واﻳـﻲ " ﻟـﻪ ﺣﻤﻴـﺪ ＇ﺨـﻪ ﻣـ‪ ３‬زؤه ﺗـﻮر‬
‫ﺷﻮ(‪ .‬ﭘﻪ دى ﻣﺜﺎل ﻛ‪＋‬ﻰ ﻏﺎﻟﺒﺎً د ﺗﻮر واﻟﻲ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻛ‪ ３＋‬ﭼ‪ ３‬زؤه ﺗﻪ ﺷﻮى‬
‫دى ﻣﺠﺎز راﻏﻠﻰ دى او دې ﺗﻪ ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺔ ﻛ‪＋‬ـﻰ ﻋﻘﻠـﻲ ﻣﺠـﺎز واﻳـﻲ‪ .‬داﺳـ‪３‬‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪＋‬ﺘـﻮ ﻛ‪＋‬ـﻰ زﻳـﺎت ﭘﻴـﺪا ﻛﻴـﺈي ﺧـﺼﻮﺻﺎً ‪＄‬ﻴﻨـﻰ ﻣـﺼﺪروﻧﻪ او‬
‫اﺳﻤﺎ ﭘﻪ دﻏﺴ‪ ３‬ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎﺗﻮ او ﻣﻌﻨـﻮي ﺧـﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﺟﻮﻫﺮﻳـﺖ ﻣﻘـﺎم‬
‫ﻟﺮي او ＊ﺎﻳ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺳﺆى ورﺗﻪ ﺟﻮﻫﺮي ﻣﺼﺪروﻧﻪ او ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ وواﻳﻲ‪ .‬وروﺳﺘﻪ‬
‫ﻣﻮﻧــﺈ ‪＄‬ﻴﻨــﻲ دﻏــﺴ‪ ３‬ﻣــﺼﺪروﻧﻪ او ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ ﻟـــﻪ ﺧﭙﻠــﻮ ﺗﺮﻛﻴﺒــﺎﺗﻮ او ﻣﻌﻨــﻮي‬
‫رﻧ‪／‬ﻮﻧﻮ ﺳﺮه ＊ﻴﻮ‪:‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪164‬‬
 ‫ﻣﺼﺪروﻧﻪ‪:‬‬
‫‪) -1‬وﻫـــﻞ( دا ﻣـــﺼﺪر ﭘـــﻪ أ‪４‬ـــﺮو ﺗﺮﻛﻴﺒـــﺎﺗﻮ ﻛ‪＋‬ـــ‪ ３‬اﺳـــﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺈي ﭼـــ‪ ３‬اﻛﺜـــﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎوې اﻓﺎده ﻛﻮي‪ ،‬ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬دا دي ‪ :‬ﻻس وﻫﻞ‪－ ،‬ﻮﺗ‪ ３‬وﻫﻞ‪،‬‬
‫ﺟــﻞ وﻫــﻞ‪ ،‬ﺟــﻚ وﻫــﻞ‪ ،‬ﺑــﺄې وﻫــﻞ‪＇ ،‬ــﺆﻳﻜ‪ ３‬وﻫــﻞ‪ ،‬زؤه وﻫــﻞ‪ ،‬ﻻر وﻫــﻞ‪،‬‬
‫أﻏـــﺮې وﻫـــﻞ‪ ،‬رﻣﺒـــﺎؤى وﻫـــﻞ‪ ،‬ﻧـــﺎرې وﻫـــﻞ‪ ،‬إﻟـــﺔ وﻫـــﻞ‪ ،‬ﭼﻴﻨﺠـــﻮ وﻫـــﻞ‪،‬‬
‫ﺑﺰووﻫﻞ‪ ،‬ﺷﺨﻮ ﻧﺄوﻫﻞ‪ ،‬ﺷـﭙ‪５‬ﻠﺔ وﻫـﻞ‪ ،‬ﻏﻮﭘـﻪ وﻫـﻞ‪ ،‬ﻛﻜـﺆې وﻫـﻞ‪－ ،‬ﻮﻧـﺪه‬
‫وﻫــﻞ‪ ،‬ﻣــﺆاﻧﻰ وﻫــﻞ‪ ،‬ﺗﻨــﺪى وﻫــﻞ‪ ،‬ﺳــﺘﺮ‪－‬ﻪ وﻫــﻞ‪ ،‬ﺳــﺘﻦ وﻫــﻞ‪ ،‬رګ وﻫــﻞ‪،‬‬
‫ﭘ＂ﻜﻰ وﻫﻞ‪ ،‬ﻟﻨ‪ ，‬وﻫﻞ ‪！ ،‬ﻮپ وﻫﻞ‪ ،‬ﭘﻠﺘﺔ وﻫﻞ‪ ،‬ﺟـﺎج وﻫـﻞ‪ ،‬ﺗﻠـﻰ وﻫـﻞ ‪،‬‬
‫＇ــﻨ‪ ，‬وﻫــﻞ‪ ،‬ﻣــﻴﺦ وﻫــﻞ‪！ ،‬ــﻚ وﻫــﻞ‪ ،‬ﭘــﻮرې وﻫــﻞ‪５！ ،‬ــﻞ وﻫــﻞ‪ ،‬ﺧــ＀ وﻫــﻞ‪،‬‬
‫ﭘﺆك وﻫﻞ‪＇ ،‬ﻨﺄوﻫﻞ‪ ،‬ﺑﺄ وﻫﻞ‪＇ ،‬ﭗ وﻫﻞ‪.‬‬
‫‪) -2‬اﭼــﻮل( ﻻس اﭼــﻮل‪ ،‬أأه اﭼــﻮل‪ ،‬زؤه اﭼــﻮل‪ ،‬اﻧ‪／‬ــﺘ‪ ３‬اﭼــﻮل‪ ،‬ﺗــﺎر اﭼــﻮل‪،‬‬
‫ﭘــﺮده اﭼــﻮل‪ ،‬اؤم اﭼــﻮل‪！ ،‬ــﺎل اﭼــﻮل‪ ،‬اﭼــﺎر اﭼــﻮل‪ ،‬ﭘــﺎل اﭼــﻮل‪ ،‬أاأه اﭼــﻮل‪،‬‬
‫ﺑﭽﻲ اﭼﻮل‪.‬‬
‫‪) -3‬ﻟ‪／‬ﻮل( ﻻس ﻟ‪／‬ﻮل‪ ،‬ﺷﺎﻟ‪／‬ﻮل‪ ،‬أأه ﻟ‪／‬ﻮل‪ ،‬زؤه ﻟ‪５／‬ـﺪل‪ ،‬ﭘﺘـﻪ ﻟ‪／‬ـﻮل‪ ،‬اور‬
‫ﻟ‪／‬ـﻮل‪ ،‬اؤم ﻟ‪／‬ـﻮل‪ ،‬ﻣـﺎل ﻟ‪／‬ــﻮل‪ ،‬ﺧﻮﻟــﻪ ﻟ‪／‬ـﻮل‪ ،‬ﻟﺮ‪－‬ــﻰ ﻟ‪／‬ـﻮل‪ ،‬اوﺑـﻪ ﻟ‪／‬ــﻮل ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻟ‪５／‬ﺪل‪ ،‬اؤخ ﻟ‪／‬ﻮل‪.‬‬
‫‪) -4‬ﺗﺆل( زؤه ﺗﺆل‪ ،‬ﺧﻮﻟﻪ ﺗﺆل‪.‬‬
‫‪) -5‬ﺧــــﻮؤل( زؤه ﺧــــﻮؤل‪！ ،‬ﻜــــﺮې ﺧــــﻮؤل‪ ،‬ﺑــــﺄې ﺧــــﻮؤل‪ ،‬ﻗــــﺴﻢ ﺧــــﻮؤل‪،‬‬
‫ﺳﺮ ﺧﻮؤل‪！ ،‬ﺎل ﺧﻮؤل‪ ،‬ﻫﻮا ﺧﻮؤل‪－ ،‬ﻮﻟﺔ ﺧﻮؤل‪.‬‬
‫‪) -6‬اﺧــﺴﺘﻞ( اور اﺧــﺴﺘﻞ‪ ،‬ﭘــﻪ ﺳــﺮ اﺧــﺴﺘﻞ‪ ،‬ﺑــﺄې اﺧــﺴﺘﻞ‪ ،‬ﻻس اﺧــﺴﺘﻞ‪،‬‬
‫ﭘ‪ ３＋‬اﺧﺴﺘﻞ‪ ،‬ﺑﺪې ور‪ ３＄‬اﺧﺴﺘﻞ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪165‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ‪＄ :‬ﻴﻨــﻰ د ﻇــﺎﻫﺮي ﺷــﻴﺎﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ ﻫــﻢ د ﻛﻠﻤــﺎﺗﻮ ﭘــﻪ ﺗﺮﻛﻴــﺐ او د‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻣﻌﻨﺎ ‪－‬ﺎﻧﻮ ﭘﻪ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺄوﻟﻮ ﻛ‪ ３＋‬زﻳـﺎت ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻟـﺮي او أ‪４‬ـﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت‬

‫او ﺟــﻼ ﺟــﻼ ﻣﻌﻨــﺎ ‪－‬ــﺎﻧ‪＄ ３‬ــﻨ‪ ３‬ﻣﻌﻠﻮﻣﻴــﺈي‪ .‬دﻏــﺴ‪ ３‬ﻧﻮﻣﻮﻧــﻪ ﻳــﻮ ﺟــﻮﻫﺮي‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻪ ﻗﻮت ور ＇ﺨﻪ أ‪４‬ـﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت زﺋﻴـﺈي‪.‬‬
‫دا أول ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ زﻳﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻧﺪاﻣﻮﻧﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬دا دي‪:‬‬
‫‪) -1‬زؤه(‪ :‬دا ﻧــﻮم د أ‪４‬ــﺮ و ﻛﻠﻤــﺎﺗﻮ د ﺟﻮؤوﻟــﻮ د ﭘــﺎره د اﺻــﻞ او ﺟــﺬر درﺟــﻪ‬
‫ﻟﺮي او ﻳﻮه ﻟﺆة ﻛﻠﻤ‪ ３‬ور＇ﺨﻪ ﺟﻮؤﻳﺈي ﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫اﻟــﻒ ‪ :‬ﻣــﺼﺪروﻧﻪ‪ :‬زؤه ﻛــﻮل‪ ،‬زؤه ﻧﻴــﻮل‪ ،‬زؤه ！ﻴﻨ‪／‬ــﻮل‪ ،‬زؤه ﻣﺎﺗ‪５‬ــﺪل‪ ،‬زؤه‬
‫ﭼــﺎودل‪ ،‬زؤه ﺳ ـﺎﺗﻞ‪ ،‬زؤه وﻫــﻞ‪ ،‬زؤه ﺗــﺆل‪ ،‬زؤه ﻛﺘــﻞ‪ ،‬زؤه ﺧــﻮؤل‪ ،‬زؤه وؤل‪،‬‬
‫زؤه اﻳﺴﺘﻞ‪ ،‬زؤه ！ﻮﻟـﻮل‪ ،‬زؤه ﻟﻮﻳـﺪل‪ ،‬زؤه ＊ﻮﻳـﺪل‪ ،‬زؤه وﺗـﻞ‪ ،‬زؤه وﺧﻜـﻞ‪،‬‬
‫زؤه ﺧﺘﻞ‪ ،‬زؤه ﺑﺎﻳﻠﻞ‪ ،‬زؤه ﺗﺸﻮل‪ ،‬زؤه ﺧﻮإ‪４‬ـﺪل‪ ،‬زؤه درﺑ‪５‬ـﺪل‪ ،‬زؤه ﺳـﺆول‪،‬‬
‫زؤه ﺳﻮل‪ ،‬زؤه ﺑﺪول‪ ،‬زؤه ﺧﺆﻳﺪل‪ ،‬زؤه ！ﻜﻴﺪل‪ ،‬زؤه ﺑﺪ‪４‬ﺪل‪ ،‬زؤه وراﻧ‪５‬ـﺪل‪،‬‬
‫زؤه ﺧﻮر‪４‬ــــﺪل‪ ،‬زؤه ﺧﻮؤﻳﻨ‪５‬ــــﺪل‪ ،‬زؤه ﺳــــﭙﻴﻨ‪５‬ﺪل‪ ،‬زؤه ﻛﺆ‪４‬ــــﺪل‪ ،‬زؤه ﺷــــﻴﻦ‬
‫ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬زؤه رﺑﺆ‪４‬ﺪل‪ ،‬زؤه ﺗﻮر‪４‬ﺪل‪ ،‬زؤه ﭘﺆﺳﻮل‪ ،‬زؤه اﭼـﻮل‪ ،‬زؤه ﺗـﻪ ﻟﻮ‪４‬ـﺪل ‪،‬‬
‫زؤه ﺑﺪ ﺑﺪ ﻛ‪５‬ﺪل‪ ،‬زؤه ﺧﻮﻟ‪ ３‬ﺗﻪ راﺗﻠﻞ‪.‬‬

‫ب ‪ :‬ﻧﻮﻣﻮﻧــــﻪ او ﺻــــﻔﺎت‪ :‬زؤه ور‪ ،‬زؤه ورﺗﻴــــﺎ‪ ،‬زؤورﺗــــﻮب‪ ،‬ﺑــــ‪ ３‬زؤه‪،‬‬

‫زؤوري‪ ،‬ﺷــﻴﻦ زؤه‪ ،‬زؤه ﺳــﻮى‪ ،‬زؤه ﺳــﻮاﻧﺪى‪ ،‬زؤ‪－‬ــﻰ‪ ،‬زؤه ﺳــﺮ‪ ،‬زؤه ！ﻮ！ــﻪ‪،‬‬
‫زؤه ﺑﺪى‪.‬‬
‫‪) -2‬ﭘ‪＋‬ﻪ( ﭘ‪＋‬ﻪ ﻧﻴﻮل‪ ،‬ﭘ‪ ３＋‬رااﺧﺴﺘﻞ‪ ،‬ﭘ‪ ３＋‬ﺧﺮل‪ ،‬ﭘ‪ ３＋‬ﻏﺰول‪ ،‬ﭘ‪ ３＋‬ارﺗﻪ‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﭘ‪＋‬ﻮ ﻧﻪ اﭼﻮل‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪166‬‬
‫‪) -3‬ﺧﻮﻟﻪ( ﺧﻮﻟﻪ ﻧﻴﻮل‪ ،‬ﺧﻮﻟﻪ ﻟ‪／‬ﻮل‪ ،‬ﺧﻮﻟﻪ ﻣﺎﺗﻮل‪ ،‬ﺧﻮﻟﻪ ور‪ ،‬ﺑ‪ ３‬ﺧـﻮﻟ‪،３‬‬
‫ﻟﻮى ﺧﻮﻟﻰ‪ ،‬ﺑ‪ ３‬ﺧﻮﻟ‪ ３‬ﺗﻮب‪.‬‬
‫‪) -4‬ﺳﺘﺮ‪－‬ﻪ( ﺳﺘﺮ‪ ３－‬ﺳﭙﻴﻨ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﺳـﺘﺮ‪－‬ﻪ وﻫـﻞ‪ ،‬ﺳـﺘﺮ‪ ３－‬وﺗـﻞ‪ ،‬ﺑـ‪ ３‬ﺳـﺘﺮ‪－‬ﻮ‪،‬‬
‫ﺳـــﺘﺮ‪－‬ﻪ ور‪ ،‬ﺳـــﺘﺮ‪－‬ﻮ رپ‪ ،‬ﻛﻠـــﻚ ﺳـــﺘﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬ﺧـــﺆ ﺳـــﺘﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬ﻛـــﻮإ ﺳـــﺘﺮ‪－‬ﻰ‪،‬‬
‫ﺳﺘﺮ‪－‬ﻚ‪ ،‬ﺳﭙﻴﻦ ﺳﺘﺮ‪.３－‬‬
‫‪) -5‬ژﺑﻪ( ژﺑﻪ ﻛﻮل‪ ،‬ژﺑﻪ ﻣﺎﺗﻮل‪ ،‬ژﺑﻪ ور‪ ،‬ﺑ‪ ３‬ژﺑ‪ ،３‬ﺑ‪ ３‬ژب ﺗﻮب‪.‬‬
‫‪) -6‬ﻏﺎؤه( ﻏﺎؤه ﺑﻨﺪ‪４‬ﺪل‪ ،‬ﻏﺎؤه ﺧﻼﺻ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﻏﺎؤه ﻏﺆول‪ ،‬ﻏﺎؤه ﻛ‪＋５‬ـﻮدل‪،‬‬
‫ﻏﺎؤه ﻧﻴﻮل‪ ،‬ﻏﺎؤه ﻛـﻮل‪ ،‬ﻏـﺎؤه و＊ﻜـﻞ‪ ،‬ﻏـﺎؤه اﭼـﻮل‪ ،‬اوﭼﺘـﻪ ﻏـﺎؤه وؤل‪،‬‬
‫ﻏــﺎؤه ﻏــﺆة ورﺗﻠــﻞ‪ ،‬ﺗــﺮ ﻏــﺎؤې ﻛ‪５‬ــﺪل‪ ،‬ﺗــﺮ ﻏــﺎؤه وﺗــﻞ‪ ،‬ﻏــﺎؤې ﻛــﻮل‪،‬‬
‫ﻏﻨــﺪل ﻏــﺎؤى‪ ،‬ﻟــﻮب ﻏــﺎؤى‪ ،‬ﺳــﻨﺪر ﻏــﺎؤى‪ ،‬رﻧ‪％‬ــﻮر ﻏــﺎؤى‪ ،‬اوإد ﻏــﺎؤى‪،‬‬
‫ﻏﺎؤه ﻛﺔ‪ ،‬ﻏﺆوﻧﺪى‪ ،‬ﻏﺆاﻧ‪／‬ﻪ‪ ،‬ﭘﺴﺘﻪ ﻏﺎؤه‪ ،‬ﺟ‪／‬ﻪ ﻏﺎؤه‪ ،‬د ﻛﻤـﻴﺲ ﻏـﺎؤه‪،‬‬
‫د ﺳﻴﻨﺪ ﻏﺎؤه‪ ،‬د ﻏﺮه ﻏﺎؤه او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪) -7‬ﻣــﺦ( ﻣــﺦ وﻫــﻞ‪ ،‬ﻣــﺦ ﻛــﻮل‪ ،‬ﻣﺨــﻪ ＊ــﻪ ﻛــﻮل‪ ،‬ﻣﺨــﻪ ﻧﻴــﻮل‪ ،‬ﭘــﺮ ﻣــﺦ ﺗﻠــﻞ‪،‬‬
‫ﻣﺨﻮر‪ ،‬ﻣﺨﻮرﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻣﺦ‪.‬‬
‫‪) -8‬ﺳﺮ( ﺳﺮﻧﻴﻮل‪ ،‬ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻴﺪل‪ ،‬ﺳﺮ ﺧﻮؤل‪ ،‬ﺳﺮﻛﻮل‪ ،‬ﭘﻪ ﺳـﺮﺧﺘﻞ‪ ،‬ﺳـﺮﺗﻠﻞ‪،‬‬
‫ﺳــﺮ ﺧــﻮإول‪ ،‬ﺳــﺮ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮل‪ ،‬ﺳــﺮ ﻟ‪／‬ــﻮل‪ ،‬ﺳــﺮ ﺳــﺮﺗﻮرول‪ ،‬ﺳــﺮ ﭘــﻪ ﺳــﺮﻛ‪５‬ﺪل‪،‬‬
‫ﺳﺮ！ﺮوﻧﻰ‪ ،‬ﺳﺮ ﺗﻮر‪ ،‬ﺳﺮ ﭘﻪ ﺳﺮ )ﻣﺴﺎوى(‪.‬‬
‫‪) -9‬ﻏــﻮإ( ﻏــﻮإ ﻧﻴــﻮل‪ ،‬ﻏــﻮإ اﻳ‪＋‬ــﻮول‪ ،‬ﻏــﻮإ ﻧــﻪ رﭘــﻮل‪ ،‬ﻏــﻮإ ور‪ ،‬ﻏــﻮإﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻏﻮإواﻟﺔ‪ ،‬ﻏﻮإة‪ ،‬ﻏﻮإو‪ ،‬ﻟﻮى ﻏﻮإى‪ ،‬ﺳﭙﺮ ﻏﻮإى‪ ،‬ﺗﻮر ﻏﻮإى‪.‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪167‬‬
‫‪) -10‬ﻻس( ﻻس ﻟ‪／‬ـــﻮل‪ ،‬ﻻس وﻫـــﻞ‪ ،‬ﻻس اﺧـــﺴﺘﻞ‪ ،‬ﻻس ﭘﻮرﺗـــﻪ ﻛـــﻮل‪ ،‬ﻻس‬
‫ورﻛــﻮل‪ ،‬ﻻس رﺳــﻴﺪل‪ ،‬ﻻس ﻛ‪５‬ــﺪل‪ ،‬ﻻس ﭘــﻮرې ﻛــﻮل‪ ،‬ﻻس وﻳﻨ‪％‬ــﻞ‪ ،‬ﻻس‬
‫ﻧﻴﻮه‪ ،‬ﺳﻤﺪ ﻻﺳﻪ‪ ،‬ﻛﻴ‪ ０‬ﻻﺳﻰ او ﻧﻮر‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎب ﺗﻤﺎم ﺷﻮ‬

‫‪ ‬‬
‫‪168‬‬
 ‫د ﻣﻮﻟﻒ ﻧﻮر اّﺛﺎر‬
‫ﭼﺎپ ﻳﺎ ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫ﻛﺎل ﻫﮓ‪.‬ش‬ ‫د ﻛﺘﺎب ب ﻧﻮم‬ ‫ﺷﻤﺎره‬
‫ﻧﺎ ﭼﺎپ‬ ‫‪1318‬‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻰ ﺗﻮر ﺳﺮې‬ ‫‪1‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﺎﻟﻨﺔ ﻛ‪３＋‬‬ ‫‪1318‬‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ادﺑﻴﺎت – رﺳﺎﻟﻪ‬ ‫‪2‬‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮې ده ‪.‬‬
‫ﻧﺎ ﭼﺎپ‬ ‫‪1320‬‬ ‫د ﻣﻴﻨﻮ ﻫﻴﻨﺪاره )ﺗﺮﺟﻤﻪ(‬ ‫‪.3‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﺎﻟﻨﺔ ﻛ‪３＋‬‬ ‫‪1320‬‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻧﺜﺮ‬ ‫‪.4‬‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺪ ﻋﺒﺪ اﻟﺤﻤﻴﺪ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻧﺎ ﭼﺎپ‬ ‫‪1320‬‬

‫ﭘ‪＋‬ﺘﺎﻧﻪ ﺷﻌﺮا دوﻫﻢ ！ﻮك‬ ‫‪.6‬‬

‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‬ ‫‪1321‬‬

‫‪1322‬‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛﻠﻰ ﺷﭙﺈم ﺳﻤﺴﺘﺮ‬ ‫‪.7‬‬

‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‬
‫)‪－‬ﺮاﻣﺮ(‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دې‬ ‫‪1323‬‬ ‫د ﻣﻌﺎرف د درﻳﻢ ！ﻮﻟ‪／‬ﻲ‬ ‫‪.8‬‬
‫)ﺗﺮﺟﻤﻪ(‬ ‫ﻗﺮا ﺋﺖ‬
‫ﻧﺎ ﭼﺎپ‪.‬‬ ‫‪.9‬‬
‫‪1321‬‬
‫ﺧﻮإې ﻗﺼ‪３‬‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‬ ‫‪1323‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د ادب ﺗﺎرﻳﺦ‬ ‫‪.10‬‬
‫‪1324‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻟﻮﻣﺆى ﻟﻴﺎر‬ ‫‪.11‬‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‬
‫＊ﻮوﻧﻜﻰ )‪－‬ﺮاﻣﺮ(‬
‫ﻧﺎ ﭼﺎپ‬ ‫‪1324‬‬ ‫د ژوﻧﺪ وﻇﻴﻔﻰ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬ ‫‪.12‬‬
‫ﭘــﻪ ﻛﺎﺑــﻞ ﻛﺎﻧــﺔ ﻛ‪＋‬ــ‪３‬‬ ‫‪1323‬‬ ‫د ﻣﻌﺎرف د ﺷﭙﺈم دﻳﻨﻴﺎت‬ ‫‪.13‬‬
‫ﭼﺎ ﺷﻮى ده‪.‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫‪1322‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ادب درې‬ ‫‪.14‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪169‬‬
 ‫ﻣﺸﻬﻮرې ﻛﻮرﻧﺔ رﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﻧﺎ ﭼﺎپ‬

‫‪ ‬‬
‫‪170‬‬
 ‫ﭼﺎپ ﻳﺎ ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫ﻛﺎل ﻫﮓ‪.‬ش‬ ‫د ﻛﺘﺎب ب ﻧﻮم‬ ‫ﺷﻤﺎره‬
‫‪1323‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ د اﺷﻌﺎرو اﻗﺴﺎم‬ ‫‪15‬‬
‫ﻧﺎ ﭼﺎپ‬
‫– رﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﺎﻟﻨﺔ ﻛ‪３＋‬‬ ‫‪1324‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ او ﺳﺎﻧﺴ‪／‬ﺮﻳﺖ‬ ‫‪16‬‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮى ده‪.‬‬ ‫‪－‬ﺮاﻣﺮى ﻧﺰدﻳﻮاﻟﻰ رﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪1324‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ اﺷﺘﻘﺎﻗﻮﻧﻪ او‬ ‫‪17‬‬
‫ﭼﺎپ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫‪1324‬‬ ‫‪＄‬ﻼﻧﺪې ﭘﻠﻮﺷ‪３‬‬ ‫‪18‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻟﻮى ‪－‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ‬ ‫‪19‬‬
‫ﭼﺎﭘﻴﺈي‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﺎﻟﻨﺔ ﻛ‪３＋‬‬ ‫‪1326‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ او ﺳﺎﻧﺴ‪／‬ﺮﻳﺖ‬ ‫‪20‬‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮې ده‬ ‫ﻟﻐﻮى ﻧﺰدﻳﻮاﻟﻰ رﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﻠﻨﺔ ﻛ‪３＋‬‬ ‫‪1319‬‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻧﻨﻨﻲ‬ ‫‪21‬‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮې ده‬
‫ﻟﻴﻜﻮال‬
‫ﭘﻪ اﺗﺤﺎد ﻣﺸﺮﻗﻰ ﻛ‪３‬‬ ‫‪1318‬‬ ‫د ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ روﻣﻲ‬ ‫‪22‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﺷﻮې ده‬ ‫ﺗﺬﻛﺮه – ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫‪1327‬‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﻬﺎ و اّزادې ﻫﻨﺪ – ﭘﻪ‬ ‫‪23‬‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ او ﻓﺎرﺳﻰ‬

‫‪ ‬‬
‫‪171‬‬
 ‫د ﻟﻴﻜﻮال د دې ﻛﺘﺎب ﻟﻪ ﭼﺎپ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ د‬
‫ﻧﻮرو اّﺛﺎرو ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫ﭼﺎپ ﻳﺎ ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫ﻛﺎل ﻫﮓ‪.‬ش‬ ‫د ﻛﺘﺎب ب ﻧﻮم‬ ‫ﺷﻤﺎره‬

‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1332‬‬ ‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺑﺎزﻧﺎﻣﻪ‬ ‫‪24‬‬
‫د ﻣﻌﺎرف د درﻳﻢ ！ﻮﻟ‪／‬ﻲ‬ ‫‪25‬‬
‫＇ﻮ ‪＄‬ﻠﻪ ﭼﺎپ‬
‫دﻳﻨﻴﺎت‬
‫د ﻣﻌﺎرف د دوﻳﻢ ！ﻮﻟ‪／‬ﻲ‬ ‫‪26‬‬
‫＇ﻮ ‪＄‬ﻠﻪ ﭼﺎپ‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫د ﻣﻌﺎرف د دوﻟﺴﻢ ！ﻮﻟ‪／‬ﻲ‬ ‫‪27‬‬
‫＇ﻮ ‪＄‬ﻠﻪ ﭼﺎپ‬ ‫‪1345‬‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬
‫د ﻣﻌﺎرف د ﭘﻨ‪％‬ﻢ ！ﻮﻟ‪／‬ﻲ‬ ‫‪28‬‬
‫＇ﻮ ‪＄‬ﻠﻪ ﭼﺎپ‬
‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1331‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﺼ‪３‬‬ ‫‪29‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1330‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﻣﺠﺎﻫﺪې‬ ‫‪30‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1331‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻮ ﻣﺠﺎﻫﺪې‬ ‫‪31‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1331‬‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮن ﻳﺎر‬ ‫‪32‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1344‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻣﺼﺪروﻧﻮ ﻻر＊ﻮد‬ ‫‪33‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1334‬‬ ‫د ﻫﻨﺪ ﺳﻔﺮ‬ ‫‪34‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1330‬‬ ‫د ژوﻧﺪ ﺳﻨﺪره‬ ‫‪35‬‬
‫‪1334‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﭘ‪３＋５‬‬ ‫‪36‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪172‬‬
 ‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1341‬‬ ‫ژﺑ‪＋‬ﻮدﻧﻪ‬ ‫‪37‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1344‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻋﺮوض‬ ‫‪38‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1344‬‬ ‫ﻃﺐ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫‪39‬‬
‫ﭼﺎپ ﻳﺎ ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫ﻛﺎل ﻫﮓ‪.‬ش‬ ‫د ﻛﺘﺎب ب ﻧﻮم‬ ‫ﺷﻤﺎره‬
‫ﭼﺎپ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﻠﻨﺔ‬ ‫‪1333‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ادب ﭘﺸﺘﻮ‬ ‫‪40‬‬
‫‪1334‬‬ ‫ﺳﻮري ﺷﻴﺮﺷﺎه‬ ‫‪41‬‬
‫ﭼﺎپ‬
‫)ﺷﻴﺮﺷﺎه ﺳﻮري(‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1326‬‬ ‫د ﻓﺮاه ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ‬ ‫‪42‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1336‬‬ ‫د ﻋﻠﻰ ﺧﺎن ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ‬ ‫‪43‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1347‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨ‪３‬‬ ‫‪44‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1356‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ‬ ‫‪45‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1351‬‬ ‫د ا ﻟﻤﺎﺗﺎ ﺳﻔﺮ‬ ‫‪46‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1356‬‬ ‫د اّرﻳﺎﻧﺎ داﻳﺮة اﻟﻤﻌﺎرف‬ ‫‪47‬‬
‫‪1347‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨﻮ د‬ ‫‪48‬‬
‫ﭼﺎپ‬
‫＇‪５‬ﺆﻧ‪ ３‬ﻻر＊ﻮد‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1330‬‬ ‫د ﻗﻄﻐﻦ ﺳﻔﺮ‬ ‫‪49‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1365‬‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻨﻲ ﻻر＊ﻮد‬ ‫‪50‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1366‬‬ ‫رو＊ﺎن ﺳﺘﻮرى‬ ‫‪51‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1367‬‬ ‫ﻧﻮﻣﻴﺎﻟﻲ ﭘﻮﻫﺎن او ﻏﺎزﻳﺎن‬ ‫‪52‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1366‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﻴﻤﻴﻨﺎر‬ ‫‪53‬‬
‫‪ 1372‬ﭼﺎپ‬ ‫‪1342‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻧﺜﺮ ﻫ‪５‬ﻨﺪاره‬ ‫‪54‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1358‬‬ ‫ﻧﻮې ＇‪５‬ﺆﻧﻪ‬ ‫‪55‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1371‬‬ ‫ادﺑﻲ او ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﻤﻮﻧ‪３‬‬ ‫‪56‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪173‬‬
 ‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1368‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ادﺑﻲ ﻣﻜﺘﺒﻮﻧﻪ‬ ‫‪57‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1373‬‬ ‫ادﺑﻲ ﻟﻴﻜﻮﻧﻪ‬ ‫‪58‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1367‬‬ ‫د ﻣﻬﺘﻤﻢ ژوﻧﺪ‬ ‫‪59‬‬
‫ﭼﺎپ ‪1374‬‬ ‫)‪(1328‬‬ ‫د ﻧﻨ‪／‬ﺮﻫﺎر ﻧﻨﺪاره‬ ‫‪60‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1373‬‬ ‫ﻟﺮﻏﻮﻧﺔ ﭘ‪＋‬ﺘﻮ‬ ‫‪61‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪174‬‬
 ‫ﭼﺎپ ﻳﺎ ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫ﻛﺎل ﻫﮓ‪.‬ش‬ ‫د ﻛﺘﺎب ب ﻧﻮم‬ ‫ﺷﻤﺎره‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1374‬‬ ‫د ژوﻧﺪ ﭘﻠﻮﺷ‪３‬‬ ‫‪62‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1370‬‬ ‫ﻧﻮﻣﻴﺎﻟﻲ ﺷﺎﻋﺮان‬ ‫‪63‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1376‬‬ ‫ﺧﻮإې وإﻣ‪３‬‬ ‫‪64‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1376‬‬ ‫د ＊ﻜﻼ وإﻣﻪ‬ ‫‪65‬‬
‫ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫‪1360‬‬ ‫د ژوﻧﺪ ﭘﻠﻮﺷ‪ ３‬دوﻳﻢ ！ﻮك‬ ‫‪66‬‬
‫‪1359‬‬ ‫ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﻛ‪ ３‬ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ‬ ‫‪67‬‬
‫‪1360‬‬
‫‪1360‬‬ ‫ﺧﭙﻠﻮاك ژوﻧﺪ‬ ‫‪68‬‬
‫‪1360‬‬ ‫ﻧﺆة وال ﻛﺎﻧﻔﺮاﻧﺴﻮﻧﻪ‬ ‫‪69‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1336‬‬ ‫د ﺷﻮروي ﺳﻔﺮ‬ ‫‪70‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1337‬‬ ‫د ﻣﺼﺮ ﺳﻔﺮ‬ ‫‪71‬‬
‫ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫‪1374‬‬ ‫زﻣﺎ ژوﻧﺪ او ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪３‬‬ ‫‪72‬‬
‫ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫ﻧﻮې ﻛﺘﻨﻪ‬ ‫‪73‬‬
‫ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫ﻛﺮه ﻛﺘﻨﻪ )ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﭼﺎرې(‬ ‫‪74‬‬
‫‪1358‬‬ ‫د ﻫ‪５‬ﻮاد ﻧﻨﺪارې‬ ‫‪75‬‬
‫د زﻟﻤﻮ وﻇﻴﻔ‪３‬‬ ‫‪76‬‬
‫ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫‪1377‬‬ ‫د ر＊ﺘﻴﻦ د ژوﻧﺪ ﭘ‪３＋５‬‬ ‫‪77‬‬
‫ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫‪1377‬‬ ‫د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ر＊ﺘﻴﻦ ﻣﺮﻛ‪３‬‬ ‫‪78‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫د ﺑﺪﺧﺸﺎن ﻧﻨﺪاره‬ ‫‪79‬‬
‫د اﻟﻴﻨ‪／‬ﺎر او اﻟﻴﺸﻨ‪，‬‬ ‫‪80‬‬
‫ﭼﺎپ‬
‫ﻧﻨﺪاره‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫د ﺧﻮﺳﺖ ﻟﻴﺪﻧﻪ‬ ‫‪81‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫د ﻋﺸﻖ اّﺑﺎد ﺳﻔﺮ‬ ‫‪82‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪175‬‬
 ‫ﭼﺎپ‬ ‫اﻧﻮك اردن‬ ‫‪83‬‬
‫ﭼﺎپ ﻳﺎ ﻧﺎﭼﺎپ‬ ‫ﻛﺎل ﻫﮓ‪.‬ش‬ ‫د ﻛﺘﺎب ب ﻧﻮم‬ ‫ﺷﻤﺎره‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1330‬‬ ‫ﻧﻮى ژوﻧﺪ‬ ‫‪84‬‬
‫‪1330‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮﻧﺴﺘﺎن واﻗﻌﺎت‬ ‫‪85‬‬
‫ﭼﺎپ‬
‫)ﭘ‪(３＋５‬‬
‫ﭼﺎپ ‪1346‬‬ ‫‪1343‬‬ ‫د ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺦ‬ ‫‪86‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1372‬‬ ‫ﭘﻴﺎوؤي ﺷﺎﻋﺮان‬ ‫‪87‬‬
‫وزم ﭘﻮﻫﻨﻪ‬ ‫‪88‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1327‬‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ اول ﺟﺰ‬ ‫‪89‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1370‬‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ دوﻳﻢ ﺟﺰ‬ ‫‪90‬‬
‫‪1372‬‬ ‫ﭘ‪＋‬ﺘﻮ ‪－‬ﺮاﻣﺮ اول او دوﻳﻢ‬ ‫‪91‬‬
‫ﭼﺎپ‬
‫ﺟﺰ )ژﺑﺎؤن ﻫﺎﺷﻤﻲ(‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1374‬‬ ‫د اﺷﻌﺎرو أوﻟﻮﻧﻪ‬ ‫‪92‬‬
‫ﭼﺎپ‬ ‫‪1365‬‬ ‫د ﺟﻼل اّﺑﺎد ﺗ‪ ，‬راﺗ‪，‬‬ ‫‪93‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪176‬‬