HOLELITIJAZA

Maturski rad

Mentor: Student: Ilda Džaferović

Zenica, decembar 2018.

Sadržaj:
1.UVOD 3
2.ANATOMIJA I FIZIOLOGIJA ŽUČNOG MJEHURA 6
3.HOLELITIJAZA 7
3.1.Simptomi holeltijaze 8
3.2.Patogeneze holelitijaze 9
4.AKUTNI HOLECISTITIS 10
4.1.Uzročnici zapaljenja 11
4.1.1.Faktori rizika 11
4.1.2.Lijekovi kao uzročnici 11
4.1.3.Povezanost sa gojaznošću 12
4.2.Klinički nalaz 12
4.2.1.Laboratorijski nalaz 13
4.2.2.Ultrazvučni i rentgenski nalazi 13
4.3.Komplikacije 14
4.4.Liječenje holelitijaze 14
4.4.1.Konzervativno liječenje 14
4.4.2.Hirurško liječenje 15
4.5.Prognoza 15
5.ZAKLJUČAK 16
6.LITERATURA 17

2
 1. UVOD

Žučna kesa je muskularni organ oblika šljive, dug 1,2 do 2,4 cm, smješten u gornjem
desnom dijelu abdomena, ispod jetre. Povezana je sa jetrom i crijevima putem malih cijevi
koje se zovu kanali. Žuč se stvara u jetrenim stanicama iz kojih se putem žučnih kanalića žuč
izliva u žučovode i kroz glavni žučovod u dvanaestopalačno crijevo.

Slika br. 1. Anatomija jetre i žučne kese

Jetra dnevno stvori oko pola litra žuči koja se sastoji od: žučnih boja, žučnih soli,
holesterola, nekih hormona i vitamina, kao i još nekih jedinjenja i vode.
Žuč je prijeko potrebna za probavu i upijanje masti. Žuč stvorena u ćelijama jetre
izliva se u lijevi i desni žučni kanal (ductus hepaticus), potom u ductus cysticus i žučnu kesu.
Preko ductusa choledochusa žuč se uliva u duodenum preko papile Vateri. Najvažnija uloga
žučne kese i bilijarnog trakta (žučnih puteva) je transport žuči u crijevo, koja je neophodna za
varenje masti. Žučne soli emulgiraju, to jest raspršuju masnoće iz hrane u manje čestice, koje
tada postaju dostupne enzimima za razgradnju (lipaze), a takođe pomažu pri prenosu
probavljenih konačnih produkata masti do membrane crijevne sluznice. Osim toga, preko žuči
se izlučuje nekoliko važnih otpadnih proizvoda krvi: bilirubin (završni produkt razgradnje
hemoglobina) i holesterol (višak sintetizovan u jetri). Količina holesterola u žuči dijelom će
zavisiti od količine masti koju uzimamo hranom, jer jetrene stanice sintetizuju holesterol kao
jedan od proizvoda metabolizma masti u tijelu. Zbog toga su osobe koje godinama uzimaju
vrlo masnu hranu sklone stvaranju žučnih kamenaca.1
Važnije bolesti žučne kese i žučnih vodova jesu upale i žučni kamenci. U žučnoj kesi
se žuč ne samo stvara već i zgusne. Žučni kamenci nastaju taloženjem sadržaja žučne kese,

1
Mijandrušić, B. „Žučni kamenci“, 2005. http://www.zzjzpgz.hr/nzl/27/kamen.htm (10.02.2006.)

3
holesterola i bilirubina. Tri osnovna faktora otvaraju put formiranja kamenaca: poremećen
sastav žuči, zastoj žuči i oštećena sluznica probavnog trakta. Većina se kamenaca stvara u
žučnoj kesi.
Dvije su osnovne grupe žučnih kamenaca:
 holesterolski kamenci (80%) i
 pigmentni kamenci (20%).
Najčešći rizični faktori za razvoj žučnih kamenaca jesu: starije životno doba, ženski
spol i debljina. Povećan rizik postoji kod osoba sa naglim gubitkom tjelesne težine, u
trudnoći, kod osoba koje ne uzimaju hranu oralnim putem, uz neke lijekove, kod velikih
operacija završnog tankog crijeva i šećerne bolesti. Poznato je da se smanjenjem tjelesne
težine povećava rizik od stvaranja žučnih kamenaca.
Osim bolnih napada, moguće su komplikacije kao što su upala žučne kese, jetre i
pankreasa, a koje su najvećim dijelom uzrokovane uklještenjem žučnog kamenca u žučovodu.
Često se osobe sa žučnim kamencima isključuju iz programa mršavljenja, iako nema
dokaza koji bi mogli poduprijeti takvu praksu. Osobe kojima je uklonjena žučna kesa mogu
sigurno učestvovati u programima smanjenja mase. U svakom slučaju, veliki i brz gubitak
tjelesne mase nije preporučljiv, mršaviti treba umjerenom brzinom (0,5 kg nedjeljno ili 2 kg
mjesečno). Žučni kamenci često nastaju i kod pacijenata koji naglo izgube na težini poslije
operacije. Jedna studija je pokazala da trećina (38%) pacijenata koji su imali gastrici bypass
razvija postoperativno žučne kamence i to najčešće unutar prvih nekoliko mjeseci poslije
operacije.
Žučne kamence ima oko 10% stanovništva, a taj procenat raste sa godinama. Samo
polovina nosilaca kamenaca ima simptome, a tada kamenci žučne kese mogu izazvati bilijarne
kolike i akutni kolecistitis. Većina osoba sa žučnim kamencima (75%) nema tegobe, a
kamenci se detektuju slučajno, najčešće ultrazvukom.
Simptomi se javljaju tek kad se kamenci pomaknu i zatvore izlaz iz žučne kese ili
žučne kanale. Napadi bolova javljaju se najčešće nakon obroka teže i masne hrane, pod
desnim rebrenim lukom, a često „sijevaju“ pod desnu lopaticu. Napade još mogu izazvati
tjelesne i duševne napore, kao i upale. Obično truckanje u kolima po lošem putu, napinjanje
pri defekaciji i neko masno jelo naoko su nevažni, ali vrlo ozbiljni faktori u izazivanju žučnih
napada. Bol je često praćena mučninom, povraćanjem, kao i drhtavicom i povišenom
tjelesnom temperaturom. Upala žučne kese može biti akutna i hronična.
Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze i kliničkog nalaza, a potvrđuje
ultrazvukom ili rendgenskim pregledom žučne kese i žučnih vodova, kao i
4
kompjuterizovanom tomografijom. Hirurško liječenje je metoda izbora u liječenju bolesnika
koji imaju smetnje i komplikacije uzrokovane žučnim kamencima. Klasična holecistektomija
predstavlja rutinski operacioni zahvat, sa niskom stopom blagih komplikacija (4%). Kod
operacionog zahvata odstranjuje se žučna kesa, a ne samo žučni kamenci. Uloga je žučne kese
koncentracija i stvaranje žuči. Nakon operacijskog odstranjenja žučne kese, žuč se i dalje
stvara u jetri i kroz žučne vodove u jetri i izvan nje dolazi u tanko crijevo, gdje obavlja svoju
funkciju u probavi masti.2
Pravilna ishrana može uticati na sprečavanje ili zaustavljanje stvaranja kamenaca u
žučnoj kesi. Pravilna ishrana obuhvaća ograničavanje holesterola, smanjenje unosa kalorija,
smanjenje unosa šećera, uvođenje ribe u ishranu, izbjegavanje rigoroznih dijeta kao i
povećanje tjelesne aktivnosti. Jedna od relativno čestih komplikacija holelitijaze je opstrukcija
glavnog žučovoda kamencem koji kroz ductus cysticus iz žučne kese dođe u holedokus. Iole
veći kamenac ne može proći kroz Vaterovu papilu (otvor kojim žuč prolazi u duodenum), pa
je začepi, i žuč ne može da teče u tanko crijevo. Tako nastaje opstruktivna žutica. Zbog
opstrukcije nastaju smetnje toka žuči i zastoj. Kad žuč zbog nastale prepreke ne može da teče
u crijevo, iz jetre prelazi u krvotok i preplavi organe i tkiva, a koža i sluznice postanu žute od
bilirubina. Bolesnikova stolica neće biti obojena žuči pa će pri potpunom začepljenju
žučovoda biti potpuno bijela poput gline, masna, sjajna i svijetla zbog neprobavljenih masti,
jer bez prisutnosti žuči nema normalne probave masti. Javlja se svrb kože i bol. Zbog jakog
svrba bolesnici se grebu, pa posebnu pažnju treba posvetiti čistoći bolesnikove kože, ličnog i
posteljnog rublja i njezi usne šupljine.
Prilikom pojave boli treba odmah obavijestiti lekara, a do njegovog dolaska primiriti
bolesnika i kontrolisati temperaturu, puls i disanje. Paziti na izgled bolesnika, paziti na boju
stolice, i povraćenog sadržaja, te ostaviti ljekaru na uvid povraćeni sadržaj, stolicu i mokraću.
Akutno stanje uzrokuje upala ili zastoj žuči zbog kamenca. Ljekar najčešće određuje
gladovanje od 24-48 sati, a kad je prisutna bol, povraćanje i povišena temperatura, uz drugu
medikamentoznu terapiju uključuje se infuzija. Tek nakon dva dana dopušta se upotreba
laganih biljnih čajeva i slabo zaslađenih domaćih voćnih sokova. Proširenje dijete teče
postupno, ne uključuje bjelančevine ni bilo kakve masnoće. U toj fazi se daju samo
ugljenihidrati: dvopek, keksi, tjestenina, riža, krompir, pasirano voće i voćni sokovi i čaj. Ova
se dijeta primjenjuje dva do četiri dana. Liječenje većine slučajeva opstruktivne žutice nakon
saniranja upalnog procesa je hirurško.

2
Živković, R. „Interna medicina“, Zagreb, 2001. 174 - 176

5
 2. ANATOMIJA I FIZIOLOGIJA ŽUČNOG MJEHURA

Žučni mjehur služi za pohranu žuči. To je vrećica kruškolikog oblika koja se nalazi na
donjoj površini jetre. Dug je oko 10 cm, a širok oko 4 cm te kapaciteta oko 50-60 ml. Sastoji
se od donjeg šireg dijela u kojem se najčešće stvaraju kamenci i jednog nešto užeg dijela koji
se naziva »vrat žučnjaka« koji se toliko sužava da se dalje nastavlja u izvodni kanal žučnjaka.
U žučnom mjehuru prikuplja se i pohranjuje žuč. Tijekom dana stvori se u prosjeku od 600 do
750 ml žuči. Njezin sastav mijenja se tokom putovanja kroz odvodne putove.

Žuč se stvara u jetrenim stanicama i izlučuje u žučne kanaliće. Iz žučovoda žuč može
oticati izravno u crijevo ili se može pohraniti u žučnom mjehuru. Žučni mjehur ima zadaću i
koncentriranja žuči. Oko 97% žuči čini voda. Ostali su sastojci žučne soli, žučne boje i druge
otopljene tvari (kolesterol, masne kiseline, lecitin, elektroliti). Žučni mjehur se steže, to jest
kontrahira nakon dolaska hrane u dvanaesnik.

Hrana naime podražuje živčane stanice u stijenci dvanaesnika koji zatim aktiviraju
lučenje hormona koji dovode do stezanja žučnjaka i isticanja žučnog soka (žuči) koja putem
žučnih vodova dospijeva u dvanaesnik. Na taj način žučni sok probavlja masne, ali i neke
druge sastojke hrane u crijevu.

Slika br. 2. Žučni mjehur

6
 3. HOLELITIJAZA

Holelitijaza predstavlja prisustvo kamenaca u žučnoj kesi i veoma je često stanje kod
osoba ženskog pola. Od ovog stanja najčešće boluju osobe ženskog pola preko 40 godina
starosti, koje imaju problema sa prekomernom telesnom težinom. Kamenci u žučnoj kesi
mogu varirati u veličini od sasvim malih do veoma velikih (veličine loptice za golf).

Takodje, žučna kesa može da sadrži jedan veliki kamen, ili više malih. Kamenci u
žučnoj kesi se mogu podeliti na holesterolske (svetlo žute do braon boje i da bi bili ove vrste
moraju da imaju bar 80% holesterola), pigmentne (sastoje se većim delom od bilirubina i
kalcijumovih soli, a holesterol čini 20% - nešto su tamniji) i mešovite po svojoj gradji.

Kao što je pomenuto, faktori rizika za pojavu holelitijaze su prekomerna telesna

težina, ženski pol, starost preko 40 godina, premenopauza, ishrana sa malo vlakana i puno
holesterola i masti, mali unos ribe, smanjen unos magnezijuma, kalcijuma i vitamina C,
hormonska terapija, trudnoća i oralna kontracepacija. Za nastanak holelitijaze, najčešće
postoji kombinacije više pomenutih faktora.

Prisustvo kamenaca u žučnoj kesi može da vodi do zapaljenja žučne kesice sa

posledicama sekundarnih infekcija, ali i do zagljavljivanja kamenaca na svom putu ka
dvanaestopalačnom crevu što može dovesti do holangitisa (zapaljenje žučnih puteva) i
oštećenja jetre, sve do popuštanja funkcija jetre i ciroze, pankreatitis. Dakle, prisustvo
kamenaca u žučnoj kesi ne treba shvatiti olako, jer su potencijalne komplikacije veoma
ozbiljne, pa čak i životno ugrožavajuće.

Kolelitijaza označava postojanje jednog ili više kamenaca u žučnom mjehuru. Žučni
kamenci su najčešća bolest žučnih putova i predstavljaju relativno čest poremećaj u
populaciji. Žučni kamenci mogu biti asimptomatski ili uzrokuju bilijarne kolike, ali ne
uzrokuju simptome dispepsije. Druge uobičajene posljedice žučnih kamenaca su kolecistitis,
opstrukcija bilijarnog sustava (često kao posljedica kamenaca u žučnom vodu), ponekad s
infekcijom (kolangitis) te upala gušterače. Prema izgledu i kemijskoj strukturi žučne kamence
dijelimo u dvije osnovne skupine: kolesterolski (80%) i pigmentni kamenci (20%).

Kolesterolske kamence opet dijelimo na: čiste kolesterolske kamence (obično jedan
veći kamenac žuto bijele boje) i miješane kamence (obično više usitnjenih kamenaca).
Pigmentni kamenci u našoj populaciji spadaju u tzv. zapadni tip pigmentnih kamenaca, a
obično su malih dimenzija i crnog izgleda poput ugljena.

7
 Ovaj oblik kamenaca nalazimo kod bolesnika s kroničnim bolestima kao što su
kronična hemoliza, alkoholna ciroza jetre i kronična infekcija žučnih putova. U 80% slučajeva
kamenci su posljedica taloženja kolesterola i zovu se kolesterolski kamenci. Za nastanak ovog
tipa kamenaca najvažnija je prisutnost žuči prezasićene kolesterolom.

Prehrana svakako igra važnu ulogu u stvaranju žučnih kamenaca, pogotovo prehrana
bogata masnoćama i ugljikohidratima za kojom često posežemo u zimskim mjesecima.
Također se smatra da je pretilost rizični faktor za pojavu kamenaca. Dokazano je da mršavost
zaštićuje od pojave žučnih kamenaca.

Važni su i povišeni trigliceridi putem kojih dolazi do povećane sekrecije kolesterola u

žuči te je veća mogućnost stvaranja kamenaca. Važnu ulogu u stvaranju kamenaca ima i
smanjeni rad i pokretljivost žučnog mjehura.

Slika br. 3. Kamenci u žučnom mjehuru

3.1. Simptomi holelitijaze

Kamenci u žučnoj kesi mogu da prođu bez ikakvih simptoma i po nekoliko godina.
Ovi kamenci se nazivaju tihim i ne zahtijevaju liječenje. Simptomi se najčešće javljaju kada
kamenci dostignu veličinu veću od 8 mm.

8
 Kada postoje simptomi, oni su:

 pojava bola ispod desnog rebarnog luka koji se javlja nakon masnog obroka,

 bol je u vidu čupanja i grčeva,

 bol se može širiti u desno rame, ili između lopatica,

 bol se pojačava nakon 30-ak minuta,

 najčešće se bolovi javljaju noću,

 bol se pojačava prilikom dubokog udisaja, ili na pritisak ispod desnog rebarnog
luka (Marfijev znak),

 mučnina, gađenje, povraćanje i gubitak apetita je čest pratilac bola,

 nadimanje.
3.2. Patogeneza holelitijaze

Tri glavna činioca koji dovode do stvaranja kamenaca u žučnoj kesi su prezasićenost
žuči holesterolom, stvaranje nukleusa i smanjena pokretljivost žučne kese. Jetra je najvažniji
organ za regulaciju ukupne količine holesterola u tijelu. Kada se izluči, holesterol, koji je
nerastvorljiv u vodi, rastvara se u žuči stvaranjem mješovitih micela sa žučnim kiselinama i
fosfolipidima.

Kod najvećeg broja osoba, od kojih mnogi ne stvaraju kamence, ima više holesterola u
žuči nego što se može održati kao stabilni rastvor (prezasićena žuč). Kada žuč postane još
prezasićenija, dolazi do spajanja mikroskopskih molekula holesterola u sjedinjene vezikule
koje stvaraju kristale (nukleacija). Postepeno slaganje daljih slojeva holesterola dovodi do
stvaranja mikroskopskih kamenaca.

Činioci koji utiču na nukleaciju obuhvataju brzinu prolaska žuči, kontraktilnost žučne
kese, sastav žuči (koncentraciju holesterola, fosfolipida i žučnih soli) i prisustvo bakterija,
mucina i glikoproteina (koji deluju kao jezgro u kojem otpočinje formiranje holesterolskih
kristala). Međusobni odnos činilaca „pronukleacije“ i „antinukleacije“ može odrediti da li će
se holesterolski kamenci obrazovati iz prezasićene žuči. Mulj u žučnoj kesi je
superkoncentrovana mješavina žučnih kiselina, bilirubina, holesterola, mukusa i proteina koja
pokazuje različite nivoe fluidnosti i sklona je taloženju u polutečnom ili tečnom obliku.

9
 4. AKUTNI HOLECISTITIS – UPALA ŽUČNE KESE

Akutni holecistitis (Cholecystitis acuta) je naglo nastala zapaljenska bolest žučne kese
kada dolazi do zatvaranja vrata i kanala žučne kese, što dovodi do otežanog pražnjenja žuči iz
žučne kese. Zastoj žuči u žučnoj kesi dovodi do infekcije, odnosno, bolova koji su stalni i
obično vrlo jaki.

Ako ne dođe do spontanog oslobađanja vrata žučne kese sa pražnjenjem žuči,

odnosno, do prestanka upale ili ako se ne desi uspješno liječenje antibioticima ili operacijom,
komplikacije su neminovne. Najčešće komplikacije su: gangrena žučne kese, perforacija žuči
(puknuće) u trbušnu šupljinu, apsces (gnojna kolekcija) oko žučne kese ili u jetri i zapaljenski
infiltrat oko žučne kese.

Najčešće je (u 90% slučajeva) povezan sa kamenjem u žučnoj kesi (holelitijazom),

kada žučna kesa vrlo brzo postaje napeta, edematozna i inflamirana. I mnogi drugi faktori,
kao što su: ishemija, poremećen motilitet, direktna hemijska oštećenja, infekcija sa
mikroorganizmima, protozoama i parazitima, kolagena oboljenja, kao i alergijske reakcije
mogu biti uključeni. Staza žuči i povišen pritisak pogoduju bakterijskoj infekciji. Najčešće su
uzročnici gram negativne bakterije, prvenstveno Escherichia coli, poreklom iz digestivnog
trakta. U 5 – 10% akalkulozni holecistitis, usljed operativne traume, infekcije Salmonellom
typhi, parazitima ili zbog pankreatitisa.

Pretpostavlja se da 3% – 10% od svih bolesnika sa akutnim bolom u trbuhu potiče od

upale žučne kese. Procenat bolesnika, mlađih od 50 godina, sa bolom u trbuhu
prouzrokovanim akutnim holecistitisom je relativno nizak (6,3%, n = 6.317), ali kod osoba
starijih od 50 godina taj procenat je značajan (20,9%, n = 2.406). Ovo je logično ako se uzme
u obzir da prisustvo kalkulusa raste sa godinama.

Približno 20% odraslih preko 40 godina i 30% osoba starijih od 70 godina ima
kamenje u žučnoj kesi. U ukupnoj masi operisanih kalkuloznih žučnih kesa, 60% čine
hronične upale, 30% pripada akutnim upalama, a oko 10% otpada na komplikacije
(holedoholitijaze, pankreatitise i holangitise).3

3
Dr Zoran Ražnatović „Akutni holecistitis“, www.klinicki-centar.rs

10
 4.1. Uzročnici zapaljenja

Kamenje u žučnoj kesi se smatra uzrokom akutnog holecistitisa u 90% – 95%

slučajeva, dok na akalkulozni holecistitis (upala bez kamenja) otpada preostalih 5% – 10%.

Slika br. 4. Anatomija žučne kese

4.1.1. Faktori rizika

Može se slobodno reći da je akutna upala žučne kese najčešća komplikacija kod osoba
sa kalkulozom žučne kese. Prateći prirodni tok bolesti, ozbiljni simptomi i komplikacije
(akutni holecistitis, akutni holangitis, opstruktivna žutica i pankreatitis) su se javili kod 1 –
2% asimptomatskih i kod 1 – 3% bolesnika sa blagim tegobama na godišnjem nivou. Rizik od
komplikacija raste u prvih nekoliko godina nakon otkrivanja kamenja, da bi nakon toga počeo
da pada. Smatra se da je stopa prelaska asimptomatske u simptomatsku kalkulozu najveća u
prve tri godine nakon postavljanja dijagnoze da bi potom počela da opada. Desetogodišnjim
praćenjem asimptomatskih bolesnika, sa kalkulozom, 20% je prešlo u simptomatsku bolest i
bilo operisano, a samo 30% – 35% bolesnika sa asimptomatskom bolesti će biti operisano
tokom svog života, što ukazuje da kalkuloza žučne kese može biti relativno dobro tolerisana
od značajnog procenta oboljelih.

4.1.2. Lijekovi kao uzročnici

Pošto je 90% – 95% akutnih holecistitisa prouzrokovano kalkulozom, smatra se da

lijekovi koji pospješuju stvaranje kalkulusa indirektno imaju uticaj na rizik obolijevanja. Više
studija su iznijele da žene koje koriste kontraceptive češće obolijevaju od kalkuloze žučne
kese, ali postoje i radovi koji negiraju ovu povezanost. Među različitim lijekovima koji se

11
koriste za liječenje hiperlipidemije, utvrđeno je da je samo fibrat povezan sa kalkulozom.
Upotreba većih doza ceftriaxona (cefalosporinski antibiotik treće generacije), kod djece,
dovodi do reverzibilnog formiranja taloga u žučnoj kesi. Dugotrajna upotreba octreotida
dovodi do holestaze i nakon više godina kod 50% bolesnika stvara se kalkuloza.
Erythromycin i ampicillin su povezani sa prouzrokovanjem hipersenzitivnog holecistitisa.4

4.1.3. Povezanost sa gojaznošću

Bolesnici sa kalkulozom žučne kese su u prosjeku deblji od zdravih osoba, što je

izraženije kod ženske populacije. Međutim i drastično mršavljenje i dijete kod gojaznih
bolesnika mogu prouzrokovati stvaranje kalkulusa.

Kao faktori rizika još se spominju diabetes, hemolitička obolenja, ciroza, AIDS,
ascaris i drugi.

4.2. Klinički nalaz

Iz lične anamneze često se mogu dobiti podaci koji ukazuju na postojanje hroničnog
holecistita. Akutni „atak“ bolesti, koji je često provociran prethodnim obilnim obrokom i
masnom hranom i to od jedan do pet sati nakon obroka. Počinje obično u vidu bola u desnom
gornjem kvadrantu abdomena, koji se najčešće širi ispod desnog rebarnog luka (Murphy-ev
znak) ili u čašici prema desnoj infraskapularaoj regiji. Bol je po intnzitetu vrlo jak, agonalnog
karaktera i nerijetko je praćen prostracijom i povraćanjem.

Intenzitet bola se pojačava pri disanju, kretanju i dubokom kašljanju, pa je pacijentu

izuzetno teško da pronađe odgovarajući položaj u kojem će intenzitet bola biti sveden na
minimum. Redovno postoji bolna osjetljivost u desnom gornjem kvadrantu, koja je u većini
slučajeva praćena lokalnim mišićnim spazmom i odbojnom (elastičnom) osjetljivošću. Često
se može napipati napeta, i stendirana žučna kesa. Ponekad postoji laki ikterus iako ne postoji
opstrukcija holedohusa. Upadljivo izražen ikterus govori za holedoholitijazu ili oštećenje
jetre. Temperatura je neznatno ili umjereno povišena.

Porast intraluminalnog pritiska i distenzija zida žučne kese stimuliše sintezu

prostaglandina, mediatora inflamatornog odgovora. Intraluminalni pritisak može rasti iznad
arterijskog perfuzionog pritiska, što može dovesti do ishemije, nekroze i moguće perforacije.
Oko 20% bolesnika mogu imati ovakve komplikacije i zahtijevaju hitno hirurško liječenje.

4
Milićević M. „Acute cholecystitis“, Acta Chir Yugosl. 2003;50(4)27-30.

12
 Slika br. 5. Mjesta bolne osjetljivosti kod akutnog zapaljenja zučne kese

4.2.1. Laboratorijski nalaz

Da bi pacijent znao da boluje od zapaljenja žučne kesice, žučnih puteva ili kamenca u
žučnoj regiji, potrebno je da uradi analizu krvi i urina. Uvećana sedimentacija, leukocitoza,
povećane vrednosti alkalne fosfataze i gama GT prvi je alarm da je žučna regija oboljela.

U odsustvu opstrukcije holedohusa, mogu se naći vrijednosti bilirubina u krvi od 1 – 4

mg%. Žutica postaje klinički evidentna ako su vrijednosti bilirubina u krvi veće od 2,5 mg%.

4.2.2. Ultrazvučni i rentgenski nalazi

Ultrazvuk je dijagnostički test izbora, koji je senzitivan 90 – 95%. Dobar eho

sonografista daje nam podatak o veličini žučne kese, veličini i broju kalkulusa, debljini zida i
prisutnosti periholecističnog izliva, kao pokazateljima stepena inflamacije. Ultrazvuk otkriva
kalkulus i zadebljan, dvostruko konturisan zid žučne kese. Takođe i dimenzija glavnog
žučnog kanala je značajan podatak u daljem planiranju liječenja.

U slučaju da postoji sumnja na postojanje kamenja u glavnom žučnom vodu (smatra se

da 3 –10% bolesnika sa kalkulozom žučne kese ima kalkuluse i u glavnom vodu), savjetuje se
dopuna dijagnostike endoskopskim Eho pregledom ili MRCP-spiralnim trodimenzionalnim
pregledom žučnih puteva na magnetnoj rezonanci.

Kod oko 20% bolesnika sa akutnim holecistitisom, na snimku abdomena vidi se

sjenka kamena u žučnoj kesi. Intravenska holecistografija može biti korisna metoda za brzo
postavljanje dijagnoze. Ispunjavanje žučne kese kontrastom, isključuje postojanje akutnog
holecistita.

13
 4.3. Komplikacije

Najčešće komplikacije nastale usljed akutnog holecistitisa su: pucanje žučne kesice,
septične komplikacije, zapaljenje trbušne maramice, bilijarni pankreatitis i infekcija. Sem
nabrojanih, javljaju se i gangrena žučne kese (gangrenozni holecistitis).

Stalan, upadljiv ili progredirajući bol u desnom gornjem kvadrantu abdomena,

osjetljivost, mišićni spazam, povišena temperatura i leukocitoza, predstavljaju simptome i
znake koji ukazuju na teško zapaljenje, a moguće i gangrenu žučne kese. Ponekad, naročito
kod gojaznih osoba, gangrena se može razviti bez određenih simptoma.

4.4. Liječenje holelitijaze

Anamneza sa kliničkom slikom i objektivnim pregledom je dovoljna za postavljanje

dijagnoze. Ultrazvuk trbuha je dovoljan za postavljanje dijagnoze i tom prilikom se mogu
vidjeti kamenci, mada postoje slučajevi da se kamenci ne vizualizuju, a ipak postoje. U
slučaju kalcifikacija kamenaca, postoji mogućnost da se isti vide na rendenskom pregledu
trbuha. Skener i magnetna rezonanca mogu da pomognu u postavljanju dijagnoze.
Laboratorijski nalaz nije specifičan, osim u slučaju postojanja udruženog zapaljenskog
procesa, ili drugih komplikacija.

Holesterolski kamenci se nekada mogu rastvoriti ursododezoksiholnom kiselinom, ali

je često neophodna terapija ovim lijekom i do dve godine. Ukoliko dođe do opstrukcije
kamencima, ERCP (endoskopska retrogradna holecistopankreatografija sa papilotomijom)
može da pomogne u liječenju.

Holecistektomija (metod hirurškog vađenja žučne kese) je metod izbora u liječenju

holelitijaze, pogotovo ako je udružena sa nekim od pomenutih simptoma. Holecistektomija se
može načiniti klasičnim putem, ili laparoskopski.

4.4.1. Konzervativno liječenje

Ukoliko je bolest u akutnoj fazi, dok se pacijent još ispituje, potrebno je uzimati
sredstva za smirenje bolova, kao i lijekove za eliminaciju infekcije i poboljšanje opšteg stanja.
Takođe, neophodno je prekinuti uzimanje hrane i tečnosti „na usta“, a organizam snabdijevati
energijom preko infuzije.

U toku dana treba u više navrata ponavljati pregled abdomena i određivati broj
leukocita. Smirivanje bolova postiže se primjenom lijekova. Prevencija komplikacije i

14
liječenje infekcije, ukoliko je do nje došlo, sprovodi se antibioticima. Principi liječenja su isti
kao kod akutnog peritonita osim što se daju još i antiholinergička sredstva.

Konzervativnim liječenjem postiže se u većini slučajeva akutnog holecistita stišavanje

zapaljenja. Poslije 6 nedjelja do 3 mjeseca, kada opšte stanje bolesnika postaje najpovoljnije a
izvođenje operativnog zahvata tehnički jednostavnije, može se planirati holecistektomija.

Ukoliko se, kao što se često događa, u ovom vremenskom intervalu ponovo jave
simptomi akutnog holecistita, treba bez odlaganja pristupiti holecistektomiji.

Pojava gangrene ili perforacije predstavljaju indikacije za neodložnu operaciju.

Operacija za vrijeme akutne faze bolesti takođe je opravdana u bolesnika kod kojih je
dijagnoza akutnog holecistita jasna i kod kojih postoji minimalni rizik od izvođenja
operativnog zahvata. U bolesnika kod kojih postoji i akutni pankreatitis ili holedoholitijaza,
najbolje je, ukoliko je to moguće, odložiti operaciju za kasnije.

4.4.2. Hirurško liječenje

Nakon prolaska akutne faze preporučuje se hirurško liječenje, odnosno odstranjenje

žučne kesice. Metod izbora u liječenju akutnog holecistita je holecistektomija. Ukoliko postoji
indikacija, treba takođe izvršiti eksploraciju holedoha (holedohotomiju). Kod bolesnika sa
teškim opštim stanjem kao i onih kod kojih je tehnički teško načiniti holecistektomiju,
najbolje je i najsigurnije napraviti holecistostomiju..

4.5. Prognoza

Lakše forme akutnog holecistita često se stišavaju mada se ne smije zanemariti

mogućnost recidiva. Kod srednje teških i teških formi akutnog holecistita, indikovano je
operativno liječenje, pošto u tom slučaju, naročito kod starih osoba oboljenje može da
progredira sve do pojave ozbiljnih komplikacija koje mogu ugroziti zdravlje i život bolesnika.
Primjenom hirurškog načina liječenja, postiže se u najvećem broju slučajeva izlečenje.

15
 5. ZAKLJUČAK

Kao i kod većine bolesti, žučni kamenci javljaju se kod ljudi koji ne paze na svoju
tjelesnu masu, način ishrane i tempo života. Važno je edukovati pacijenta pravilnoj ishrani, ali
i motivisati ga da usvojena znanja primjeni u svakodnevnom životu.
Najveći broj bolesnika je neupućen u pravilnu ishranu koju zahteva njihovo
zdravstveno stanje, te ima bol ili ih je strah od povratka boli.
Nakon saniranja akutne faze, bolesnici se obično „vrate“ pređašnjem načinu života i
zanemare uputstva dobijena u bolnici od medicinske sestre i ostalih zdravstvenih radnika, te
se ponovi pređašnje stanje ili nastupi sa još većim komplikacijama.
Bitno je upozoriti pacijenta kako je akutna upala žučnih kamenaca jako bolna i može
biti propraćena teškim i za život opasnim komplikacijama, kao i kako pravilna ishrana može
uticati na sprečavanje ili zaustavljanje stvaranja kamenaca u žučnoj kesi.
Dakle, bitno je da pacijent shvati kako nakon saniranja akutne faze ne smije
zanemariti uputstva dobijena od zdravstvenog tima, jer to neizbježno vodi u ponavljanje
simptoma bolesti, sa mogućim komplikacijama, a da on to pridržavajući se uputstava može
spriječiti.
Vrlo je važno da su bolesnici upoznati sa svojim načinom liječenja i spoznajom da su
odgovorni za svoje zdravlje, te da sa prihvatanjem savjeta i promjenom načina života ulažu u
sebe, svoju budućnost i kvalitet života.

16
 6. LITERATURA

1. Mijandrušić B. „Žučni kamenci“, 2005. http://www.zzjzpgz.hr/nzl/27/kamen.htm

(10.02.2006.)
2. Živković R. „Interna medicina“, Zagreb, 2001. 174 – 176
3. Dr Zoran Ražnatović „Akutni holecistitis“
4. Milićević M. „Acute cholecystitis“, Acta Chir Yugosl. 2003;50(4)27-30.
5. Fučkar, G. „Proces zdravstvene njege“, Medicinski fakultet Sveučilišta u Zagrebu,
Zagreb, 1992.
6. Brunner,L, Suddarth, D. „Textbook of Medical - Surgical Nursing“,. J. B. Lippincott
Company Philadelphia, 1988. VI. 242 – 261

17