FIL 1

WIKA: KATUTURAN, KAHALAGAHAN, KATANGIAN AT ANTAS

KATUTURAN:
Gleason - Ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na isinaayos sa paraang arbitraryo; Austero et al
(1999)
Letra – mga tunog na hinugisan/binigyan ng mga makabuluhang simbolo
Mangahis et al – Ang wika ay may mahalagang papel na ginagampanan sa maayos na paghatid at pagtanggap ng
mensahe na susi sa pagkakaunawaan.

KAHALAGAHAN:
Ito ang midyum sa pakikipagtalastasan o komunikasyon.
Upang malinaw at epektibong maipahayag ang damdamin at kaisipan ng tao.
Sumasalamin sa kultura at panahon na kinabibilangan.
Mabuting kasangkapan sa pagpapalaganap ng kaalaman

KATANGIAN:
Masistemang balangkas na binubuo ng mga makabuluhang tunog (fonema) na kapag pinagsama-sama sa makabuluhang
sikwens ay makalilikha ng mga salita (morfema) na bumabagay sa iba pang mga salita (semantiks) upang makabuo ng
mga pangungusap. Ang pangungusap ay may istraktyur (sintaks) na nagiging basehan sa pagpapakahulugan sa paggamit
ng wika.

a. Ponolohiya/Fonoloji – pag aaral ng fonema/ponema (makabuluhang yunit ng binibigkas na tunog)

b. Morpolohiya/Morfologi – pag aaral ng morfema (pinakamaliit na makabuluhang yunit ng salita)
- 3 Uri: Salitang ugat, Panlapi, Ponema
c. Sintaksis – pag aaral ng sintaks (pormasyon ng mga pangungusap)
d. Semantiks – pag aaral ng relasyon ng salita sa bawat isa sa iisang pangungusap.
Ang wika ay binubuo ng mga tunog.
Ang wika ay arbitraryo. (napagkakasunduan)
Ang wika ay may kakanyahan.
Ang wika ay buhay/dinamiko.
Lahat ng wika ay nanghihiram
Ang wika at kultura ay magkabuhol at di maaaring paghiwalayin.
Ang wika ay bahagi ng karamihang anyo/uri ng komunikasyon.
Nasusulat ang wika. (Tunog = Titik/Letra ng Alpabeto)
May level o antas ang wika.

ANTAS NG WIKA:
Formal – wikang ginagamit ng tao sa nakatataas o nakatatanda
Di Formal – wikang ginagamit ng tao s aka edad o kasual na pag uusap.
Lingua Franca – wikang ginagamit ng karamihan sa isang bansa.
Lalawiganin – ginagamit sa particular na lugar/lalawigan
Kolokyal – pakikibagay o pagpapaikli ng salita (Pare = Pre)
Balbal/Pangkalye – likha likha lamang at may kanya kanyang kahulugan (Gay lingo)
Edukado/Malalim – ginagamit sa panitikan, paaralan at pamantasan, sa gobyerno, korte at iba pang venyung
propesyonal.

WIKA: TEORYA, TUNGKULIN AT BARAYTI

Teorya – siyentipikong pag aaral ng iba’t ibang paniniwala ng mga bagay-bagay na may batayan subalit hindi pa lubusang
napatutunayan.

MGA TEORYA:
Teoryang Bow-wow – ginagaya ang tunog na nililikha ng mga hayop (tilaok ng manok) at tunog ng kalikasan (ihip ng
hangin)
Teoryang Ding-Dong – May sariling tunog na kumakatawan sa lahat ng bagay sa kapaligiran. Simbolismo ng tunog (Max
Muller)
Teoryang Pooh-Pooh – nakalilikha ng tunog sanhi ng bugso ng damdamin (takot, galit, lungkot, saya)
Teoryang Ta-Ra-Ra-Boom-De-Ay – mula sa tunog na nilikha sa kanilang mga ritwal (pagsayaw, pagsigaw, incantation)
Teoryang Sing Song – Jesperson; nagmula sa paglalaro, pagtawa, pagbulong sa sarili, panliligaw at iba pang mga bulalas-
emosyonal.
Teoryang Yo He Yo - pwersang pisikal
Teoryang Ta Ta – kumpas o galaw ng tao ; “Ta-ta” (Pranses) = paalam;goodbye
Teoryang Biblikal – Kristiyanismo (Genesis 2:19); Koran (Al Baqarah 2:31-33); Hindu (Sarasvati; asawa ni Brahma);

TUNGKULIN NG WIKA:
Interaksyunal – nagpapanatili sa relasyong sosyal. (pangangamusta; liham pang kaibigan)
Instrumental – tutugon sa pangangailangan (pag uutos; liham pag apply)
Regulatori – kumokontrol o gumagabay sa kilos/asal (pagbibigay direksyon; panuto)
Personal – pagpapahayag ng sariling damdamin o opinion (talakayan; liham na patnugot)
Imahinasyon – pagpapahayag ng imahinasyon sa malikhaing paraan (pagsasabuhay; akdang pampanitikan)
Heuristic – paghahanap ng datos/impormasyon (pagtatanong; survey)
Informative – pagbibigay impormasyon (pag-uulat; balita sa pahayagan)

BARAYTI NG WIKA:
Idyolek – sariling estilo ng pananalita; simbolismo o tatak ng pagkatao
Dayalek – ayon sa particular na rehiyon o lalawigan
- 3 Uri: Dayalek na heograpiko (espasyo), Dayalek na Tempora (panahon), Dayalek na Sosyal (katayuan)
Sosyolek – sosyalek; pansamantalang barayti lamang. Ginagamit sa isang particular na grupo (Gay Lingo; Konyo)
Etnolek – nadebelop mula sa salita ng mga etnolonggwistang grupo.
- Vakuul (sombrero ng ivatan); Bulanim (full moon); Laylaydek Sika (iniirog kita); Palangga (minamahal); Kalipay (tuwa)
Ekolek – kadalasang ginagamit sa loob ng tahanan; pang araw-araw na pakikipagtalstasan
Pidgin – walang pormal na estraktura; nobody’s native language; “make-shift”
Creole – pinaghalong salita ng indibidwal mula sa magkaibang lugar hanggang sa ito ay naging pangunahing wika sa isang
lugar. (Tagalog+Espanyol = Chavacano; Espanyol+African = Palenquero; Espanyol+Portuguese = Annobonese)
Register – rejister; espesyalisadong wika na ginagamit ng isang partikular na domeyn
3 Uri ng Dimensyon: Field o Larangan; Modo/Mode; Tenor
-Jejemon; Binabaliktad, teks, propesyon
Jargon – natatanging bokabularyo ng isang partikular na pangkat na gawain/ propesyon
- Ace (puntos); Fault (pagtapak sa service line); Love (0 score); Rally (sunod sunod na pagpalo); Slice (paraan ng pagtama
ng raketa sa bola)

URI NG KOMUNIKASYON
Komunikasyon – communis (panlahat); pagpapalitan ng impormasyon na kadalasan ginagawa sa pamamagitan ng berbal
o di berbal; Aristotle (Sender, Message, at Receiver)
SANGKAP/ ELEMENTO NG KOMUNIKASYON:
Layunin ng Komunikasyon (paglalahad, paglalarawan, pasalaysay, pangangatwiran)
Komyunikeytor (Tagahatid/Encoder; Tagatanggap/Decoder)
Mensahe
Tsanel o Daluyan
Ganting Mensahe/ Feedback
Mga Hadlang/ Barriers
Sitwasyon o Konteksto
Sistema

4 URI NG SAGABAL SA KOMUNIKASYON:

Pisikal na Sagabal
Semantikong Sagabal
Pisyolohikal na Sagabal
Sikolohikal na Sagabal

2 URI NG KOMUNIKASYON:
Berbal – pasulat o pasalita; denotatibo o konotatibo
-Ahas = D: uri ng reptilya; K: Traydor
-Bola = D: laruang hugis bilog; K: matamis na pananalita
Di Berbal – kilos ng katawan; tinig na angkop sa mensahe

ANYO NG DI BERBAL:
Kinesika/Kinesics – pag aaral ng kilos o galaw ng katawan; ekspresyon ng mukha; galaw ng mata; tindig/postura, galaw
ng kamay: Regulative, Descriptive, Emphatic
Proksemika/Proxemics – pag aaral ng distansya
- 3 Uri: Intimeyt (18 inches); Personal (1 ½ - 4 ft); Public (12 ft and above)
Pandama o Paghawak (Haptics) – pag aaral ng kahulugan ng hawak
Paralanguage – di linggwistikong tunog (tass/baba; lakas/hina; bagal/bilis
Oras/ Chronemics – mensahe na inihahambing sa oras
Simbolo/ Iconics – pag aaral ng simbolo sa kapaligiran
Kulay – kahulugan ng kulay sa paligid
Mata/ Oculesics – kilos ng mata
Bagay/Objectics – iba’t ibang kahulugan ng bagay sa paligid
Pang amoy/ Olfactics – paggamit ng pang amoy
Muscles/ Pictics – pag aaral ng facial expressions

PANAHON NG KATUTUBO
Dr. Henry Otley Beyer (Amerikanong Antropologo)
Teoryang Pandarayuhan (1916) – may tatlong pangkat ng tao sa Pilipinas na nagpasimula sa lahing Pilipino
(Negrito, Indones, Malay)
Dr. Robert B. Fox (isang tanayag na antropologo na nanguna sa kauna-unahang sistematikong paghuhukay ng
Pambansang Museo.
Yungib ng Tabon sa Palawan (1962) – natagpuan ang isang bungo at isang buto ng panga
-ito ang nagpatunay na mas naunang dumating ang tao sa Pilipinas kaysa sa Malaysia
Taong Tabon – mga labing kanilang natagpuan; nanirahan sa yungib 50,000 taon na ang nakaraan.
Baybayin - sinusunod nilang pamamaraan ng pagsulat; ito ay natagpuang nakasulat sa mga biyas ng kawayan na
matatagpuan sa Museo ng Aklatang Pambansa at ng Unibesidad ng Sto Tomas.
- binubuo ng 17 titik; 3 patinig at 14 katinig

PANAHON NG MGA KASTILA

3 Layunin ng Kastila: God, Gold, Glory
Theocracy - politikal na ideolohiya noong panahon ng mga Espanyol; Prayle ang namumuno at Relihiyong Kristiyanismo
ang batayan sa pamamalakad ng bansa.

5 ORDEN NG MGA MISYONERONG ESPANYOL:

Agustino – San Agustin; una sa ekspedisyon ni Miguel Lopez de Legaspi (1565); Hilaga ng Maynila hanggang Ilocos
Pransiskano – San Francisco ng Assissi (1577); Timog ng Maynila hanggang Bicol
Heswita - Compañia de Jesus; San Ignacio de Loyola (1581); Samar-Leyte, Cebu, Bohol hanggang Mindanao
Dominiko – Santo Domingo de Guzman (1587); Intramuros at Quezon
Rekoleto – (1606); mga unang misyonero ang unang sumulat ng bokabularyo, gramatika, at mga saliksik pangkultura;
nagtayo ng unang pamayananag kolonyal at ng mga unang simbahan at paaralan; nagpasok ng mga kaalamang pang
agham at pang inhinyerya mula Europa.
Rizal at Plaridel – nanguna sa pagtuligsa sa mga naging kura paroko
Mga naging Kura Paroko – nangialam sa politika at hindi nagbigay ng pantay na karapatan sa mga paring Filipino o paring
sekular sa ika-19 na siglo.
Alpabeto – 20 letra; 5 patinig at 15 katinig
Romanong Alpabeto – pumalit sa baybayin
Gobernador Tello – turuan ng Espanyol ang mga Pilipino
(Marso 12, 1634) Haring Felipe II – ininutos ang pag aaral ng Espanyol para sa mga Indiyo
Carlos II – panukalang parusa sa mga hindi susunod
Doctrina Christiana – unang librong nailimbag sa Pilipinas
- Ama namin…
- Aba ginoong maria…
- Sumasampalataya

PANAHON NG REBOLUSYONG PILIPINO

Pagkamulat ng mga Pilipino matapos ang 300 taon na pananakop ng mga Espanyol
(1872) Kilusan ng Propagandista – naging simula ng kamalayan upang maghimagsik
- nailathala ang pahayagang propagandista (La Solidaridad) na pinangunahan nina Jose Rizal, Graciano Lopez Jaena,
Marcelo H. Del Pilar
(Pebrero 19, 1889) La Solidaridad – isang peryodiko ng mga artikulong tumatalakay sa reporma ng Pilipinas; nakasulat sa
wikang Espanyol
(1892) Katipunan – itinatag nina Andres Bonifacio; wikang tagalog ang ginamit;
- Layunin: Ganap na kasarinlan at ang unang hakbang tungo sa pagtataguyod ng Wikang Tagalog
Kalayaan – opisyal na pahayagan ng Katipunan. May artikulo ni Emilio Jacinto at iba pa.
“Isang Bansa, Isang Diwa”
(1899) Konstitusyon ng Biak na Bato – kauna-unahang republika sa Pilipinas; sa pangunguna ni Emilio Aguinaldo
- unang konkretong pagkilos ng mga Pilipino; paggamit ng wikang tagalog ay opisyonal
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
1935 – Saligang Batas ng Pilipinas: Artikulo XIV, Seksyon 3: Ang kongreso ay gagawa ng hakbang sa pagpapaunlad at
pagpapatibay ng isang Wikang Pambansa batay sa umiiral na mga katutubong wika.
1936: (Manuel L Quezon)
Oktubre 27, 1936 – paglikha ng isang lupon na gagawa ng pag-aaral ng mga wikang katutubo sa bansa
Nobyembre 13, 1936 – itinatag ang Surian ng Wikang Pambansa; Batas ng Komonwelt Blg. 184
Nobyembre 9, 1937 – SWP: Tagalog ang halos tumutugon sa hiningi ng Batas Komonwelt Blg. 184 kaya’t ito ang naging
saligan ng wikang pambansa.
Disyembre 30, 1937 – Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134: wikang pambansa ay batay sa Tagalog
Abril 1, 1940 – Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263: naglimbag ng isang diksyunaryo at gramatika ng wikang pambansa.
Hunyo 19, 1940 – pagtuturo ng wikang pambansa sa lahat ng paaralan (bayan at pribado)
Hunyo 7, 1940 – Batas Komonwelt Blg. 570: ang pambansang wika ay magiging wikang opisyal simula Hulyo 4, 1946
Marso 26, 1954 – Ramon Magsaysay: Linggo ng Wika – Agosto 13 hanggang 19; Proklama Blg. 186 at 12 s. 1953
Agosto 13, 1959 – Jose A. Romero: Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 = Pilpino ang Pambansang Wika
Pebrero 2, 1987 – Filipino: Pagkatapos ng EDSA People Power Revolution 1
Nob. 14, 1962 – Diosdado Macapagal: Pambansang awit ng pilipinas ay awitin sa titik na Pilipino
Oktubre 24, 1967 –Ferdinand Marcos: Kautusang Tagapagpaganap Blg. 96: Pilipino ang pangalan ng lahat ng gusali at
tanggapan ng pamahalaan.
Marso 27, 1968 – Kalihim Tagapagpaganap Rafael Salas: Memorandum Sirkular Blg. 172: nasusulat sa Pilipino kalakip ang
kaukulang teksto sa Ingles.
Disyembre 1, 1972 – Pangulong Marcos: Atas ng Pangulo Blg. 73: isalin ng SWP and saligang batas na ginamit ng may
50,000 mamamayan.
Agosoto 7, 1973 – Kapasyahan Blg. 73-7: National Board of Education (NBE): wikang panturo ang Pilipino at Ingles
Hunyo 19, 1974 – Kautusang Pangkagawaran Blg. 25: pagpapatupad sa patakarang edukasyong bilinggwal (1974-75)
1978 - Kautusang Pangkagawaran Blg. 22: Pilipino ay magiging bahagi ng kurikulum sa unang semester- 6 yunit sa
anumang kurso at 12 naman sa kursong edukasyon (1970-80)
1986 – Tagalog = Pilipino = Filipino
Marso 12, 1987 – Kautusang Pangkagawaran Blg. 22: Filipino bilang Wikang Pambansa
1996 – CHED Memorandum Blg. 59: 9 yunits sa Filipino (1,2,3)
Hulyo 1997 – Fidel V. Ramos: Proklama Blg. 1041 = Agosto bilang Buwan ng Wikang Filipino.
2001 – Komisyon ng Wikang Filipino: Ortograpiyang Filipino at patnubay sa ispeling ng wikang Filipino
2013 – CMO No.20: Pag alis ng Filipino sa kolehiyo at paglatag ng bagong GEC
2016 – Temporary Restraining Order laban sa CMO No.20
2019 – Nasa Higher Education Institution ang desisyon sa pagpapatupad ng CMO No.20

KOMISYON NG WIKANG FILIPINO

Wika – Salalayan ng kaluluwa ng bayan
Dr. David San Juan – Alyansa ng mga Tagapagtanggol ng Wikang Filipino/TANGGOL WIKA: Internal na Kwento, Mga
Susing Agumento at Dokumento (2014-2017)
-Tanggal Wika = Grupo ng mga iskolar o propesor na nasa likod ng pagpapatanggal ng Filipino sa kolehiyo
14 ARGUMENTO:
Agrumento 10: Mababa parin ang average score ng mga estudyante sa Filipino sa NAT
-59.29(Grade 10); 68.90 (Grade 6); 75 Target
Argumento 11: Filipino ang wika ng mayorya ng midya at ng mga kilusang panlipunan: ang wika sa demokratiko at
mapagpalayang domeyn na mahalaga sa pagbabagong lipunan
- 3506 na tao edad 15-21 at 22-60 mula sa 19 na lugar sa Luzon, Visayas, at Mindanao
- Prop. Joel Costa Malabanan – Speak in English Zone
- Renato Constantino – Miseducation of the Filipino
Argumento 12: Multi Linggwalismo ang kasanayang akma sa siglo 21
- International Publishing Association/IPA (2016): 470,000 Aklat ng tsina: 338,986 Estados Unidos
Argumento 13: Hindi pinaunlad, Hindi napaunlad, at Hindi mapapaunalad ng Pagsandig sa wikang dayuhan ang
ekonomiya ng bansa
Argumento 14: May sapat na materyal at nilalaman na maituturo sa Filipino at panitikan sa kolehiyo
- KONKOMFIL(2017) – Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino

TAGALOG:
Dr. Pamela C. Constantino (2000) – Isang wikang natural, may sariling katutubong tagapagsalita
- Taga ilog; Metro manila, Bulacan, Batangas, Rizal, Laguna, Quezon, Cavite, Mindoro, Marinduque, at ilang parte ng
Puerto Prinsesa at Nueva Ecija
- Wikang sinasalita sa mga etnolinggwistikong grupo
- Doctrina Cristiana (Doktrinang kristiyano) unang librong nailimbag sa tagalog (1593)
- Miguel Lopez de Legazpi (1565)
- Kriterya:
A. Sinasalita at nauunawaan ng maraming Pilipino
B. Maraming naisulat na akdang pampanitikan
C. Sinasalita at ginagamit sa pamahalaan, edukasyon at negosyo
- Alpabetong Tagalog- 20 letra (ABAKADA)

PILIPINO :
Jose E. Romero: Kautusang Pangkagawaran Blg. 7: Pilipino bilang wikang pambansa
- batay sa tagalog
- tumutukoy sa mga taong nakatira sa Pilipinas

FILIPINO:
1987 Konstitusyon Artikulo XIV Section 6: Filipino bilang Pambansang Wika
- batay sa Pilipino
- Ernesto Constantino – Pitong konsepto
1. Pagiging natural ng wikang pambansa
2. Pagiging buhay
3. Pagiging demokratiko
4. Pagiging egalitaryan
5. Pagiging dinamiko
6. Pagiging yunipaying o mapag isa
7. Gumaganap ng lahat ng tungkulin ng wikang pambansa
- Nagsisilbing Lingua Franca (salita o dayalekto na ginagamit sa isang bansa o rehiyon)
- Alpabetong Filipino – 28 letra (C,F,J,ñ,Q,V,X,Z)

KASAYSAYAN NG ALPABETO AT ORTOGRAPIYANG FILIPINO

Ortograpiya – Espanyol = ortografia; Latin = Ortographia; mula sa griyego na “Orthos” (wasto) at “Graphein” (magsulat)
-paraan ng pagbibigay-simbolo sa wikang pasalita sa paraang pasulat
Alpabeto – grupo ng mg simbolo o titik na ginagamit upang makabuo ng salita
Sanskrito/Sanskrit – sinauna at klasikong wika ng India
- sinasabing pinagmulan ng Alibata
-sa paraang abiguda na gumagamit ng katinig-patinig na kombinasyon
Dantaon 16 – Baybayin (14 siglo): hango sa 2 unang letra ng Arabic “alif” at “bet”.
-Taong Java (Kayi); supling sa panulat na Kavi
- alam sa Unicode bilang Tagalog Script o Panitik na Tagalog; isang lumang paraan ng pagsulat ng mga kayumangging
Pilipino
- pagsulat ng mga titik sa isang salita o tospel sa ingles
El Abecedario o Abecedario – Alpabetong Romano; pinalitan ang Alibata o Baybayin
-29 letra
1940 – Lope K. Santos – ABAKADA (20 letra) at Balarila ng Wikang Pambansa
Abakada – Alpabetong Latino; orihinal na alpabeto ng wikang pambansa; tagalog
Oktubre 4, 1971 – pinag ukulan ng SWP ang problema sa ortograpiyang Pilipino
- 31 letra; C, F, J, ñ, Q, V, Y, Z, CH, LL, RR
- SWP (pag aaral ng wikang katutubo)
Agosto 19, 1987 – pagbigkas gaya sa Ingles
-gagamitin lamang ang 8 dagdag na letra sa mga hiram na slaita at ekspresyon (pangalang pantangi, terminolohiya na
sadyang teknikal, at kultural na kulay mula sa mga minoryang wika ng Pilipinas
- Alpabetong Filipino – 28 letra (inalis ang degrapong ch, ll, rr)
Linangan ng Wika sa Pilipinas (LWP) – dating SWP
2001 Revisyon ng Alpabetong Filipino – pinaluwag ang paggamit sa walong dagdag na letra at ispeling ng lahat ng hiram
na salita
Oktubre 9, 2006 – Kagawaran ng Edukasyon ay naglabas ng memorandum sa pansamantalang nagpatigil sa
implementasyon ng 2001 Rebisyon ng Alpabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino
Komisyon sa Wikang Filipino (KWP) – pananaliksik, paglilinang, at pagpapaunlad ng Filipino
Agosto 2007 – inilabas ng KWF ang nabuong burador ng ortograpiya ng wikang pambansa
-nagpalabas ng dokumento tungkol sa palabaybayan ng wikang Filipino
Mayo 2008 – pinal na burador na gabay sa ortograpiya ng wikang Filipino
HALIMBAWA:
Doctrina Cristiana (1593)
Ang Batang Babaing Mai Dalang Sakafuego salin ni Jose Rizal mula kay Hans Christian Andersen (Oktubre 14, 1886)
Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog ni Andres Bonifacio s. 1896
Banaag at Sikat ni Lope K. Santos s. 1906
Ang Wikang Pilipino sa mga Kursong Tekniko ni P.B.P Pineda (1973)
Janus Silang at ang Tiyanak ng Tabon ni Edgar Calabia Samar (2014)