Ang Filipino sa Agham at Mathematika

ni Danilo Yanga

Introduksyon
TANGGAP na ng maraming siyentista ang paggamit ng Filipino sa pagtuturo at
pagsusulat sa agham at mathematika. Ang paggamit nito ay nakapagdudulot ng mahusay at
mabilis na pang-unawa sa mga asignaturang siyentipiko at teknikal. Ang palitan ng kuro-kuro
tungkol sa mga teknikal na isyu, lokal man o internasyonal, ay sadyang mabisa kung ang
pagbabatayan ay yaong natural ngunit malalim na diskusyon ng mga ito sa Filipino. Sa ganang
nakararami, ang sinasabing intelektuwalisasyon ng Filipino sa agham at mathematika ay hindi
na pinagdedebatihan dahil sa establisado na ang kahusayan at bisa ng paggamit nito sa mga
naturang larangan. Ito ay ating matutunghayan sa pagtuturo sa Filipino ng mga asignaturang
teknikal kagaya ng physika, biolohiya, kimika, mathematika, atbp. Ang pagsulat ng mga textbuk
sa Filipino sa mga iba’t ibang sangay ng disiplinang teknikal ay isa ring matibay na batayan ng
intelektuwalisasyon ng Filipino.

Mga Suliraning Pangkalahatan

Bagama’t puspusan ang pagpupunyagi ng mga iba’t ibang sektor sa pagpapalaganap
ng paggamit ng Filipino, may mga problema pa ring dapat lutasin. Kahit marami na rin sa aming
mga siyentista ang kumbinsido sa bisa at kahusayan ng Filipino, ang paggamit nito sa mga
kolehiyo at unibersidad sa ating bansa ay hindi pa rin malawakan lalo na sa mga kolehiyo ng
enhenyeriya at kolehiyo ng agham. Marami pa rin ang naniniwala na hindi pa napapanahon ang
paggamit ng Filipino sa mga kolehiyong ito. Sa katunayan, dito lamang sa aking kolehiyo
(Kolehiyo ng Agham, Unibersidad ng Pilipinas, Diliman) ni wala pang limang porisyento sa mga
asignatura ang itinuturo sa Filipino. Hindi sa kami ay hindi naniniwala sa kahusayan at bisa ng
Filipino. Ang malaking kadahilanan ay yaong wala pang depinidong patakaran ang aming
pamantasan kung ano talaga ang malaonang plano sa paggamit ng Filipino. Halimbawa, ano nga
ba ang sadyang timetable ng unibersidad sa paggamit ng Filipino sa pagtuturo ng mga di-
gradwadong kurso? Ilang bahagdan ng mga kursong ito ang ituturo sa Filipino bago matapos
ang kasalukuyang millennium? Marahil ang patakaran (kung mayroon man) ng ating
pamahalaan tungkol sa paggamit ng Filipino ay isa ring malaking dahilan kung bakit ang aming
unibersidad ay wala pa ring depinidong plano para sa malawakang paggamit nito. Ang isa pang
suliranin na hindi pa kayang lutasin nang buo ay yaong problemang lohistikal. Ang mga yunit na
kagaya ng Komisyon sa Wikang Filipino (ng ating pamahalaan) o mismong Sentro ng Wikang
Filipino sa UP, ay walang sapat na aparato, pinansyal man o physikal, upang maitaguyod nang
puspusan ang paggamit ng Filipino. Hindi naman naming sinasabi na wala pang mga proyektong
nagagawa ang mga yunit na ito, bagkus sa ganang limitasyon ng kanilang pasilidad at aspektong
pinansiyal, di-sukat akalain na relatibong marami-rami na rin ang kanilang accomplishment.
Subalit sa mas mataas na antas na obserbasyon, hindi pa rin gaano kalaki ang kantidad. Gayon
pa man, natatarok namin na ang Sentro ng Wikang Filipino dito sa UP ay halos walang puknat
ang mga aktibidad para maisakatuparan ang mga obhetibo nito.

Mga Suliraning Lokal sa Agham at Mathematika

May mga textbuk na rin ang nailimbag ng Sentro ng Wikang Filipino sa kimika,pisika,
biolohiya, mathematika, atbp. Sa palagay ko ang DLSU at ADMU ay nakapaglimbag na rin ng
ganitong mga aklat. Malaki nang accomplishment ito kung sadyang tutuusin. Subalit kung ating
tutunghayan nang malapitan ang mga textbuk na ito, maoobserbahan natin na ang mga
teknikal na terminolohiya ay hindi pa rin magkakapareho, lalo na sa disiplinang physika at
mathematika. Marahil mas mainam kung ang mga siyentista at mga nagtatrabaho sa paggamit
ng Filipino sa agham at mathematika, ay magkaunawaan na sa una ay iisang salita muna ang
dapat gamitin bilang katumbas ng isang terminong siyentipiko sa Ingles. Halimbawa sa
terminong acceleration, siguro mas mainam na sa lahat ng textbuk gagamitin muna nang
malawakan ang katumbas na akselerasyon. Bagamat madaling maunawaan ang salitang
arankada, marahil sa opisyal na salin ay akselerasyon pa rin ang dapat gamitin.Ilagay na lang
natin sa pangalawang priyoridad ang salitang arankada. Mayroon pa ring mabigat na rason
kung bakit akselerasyon ang mas angkop. Sa physika, may dalawang uri akselerasyon: positibo o
negatibo. Kung positibo ang akselerasyon, lumalaki ang kantidad ng tulin. Kung negatibo naman
lumiliit ang kantidad ng tulin; ang tawag din dito ay akselerasyon. (Isa lamang ito sa sanhing
akselerasyon.) Parang hindi maganda ang negatibong arankada rito dahil sa mula’t mula pa
alam natin na kapag umarankada ang jeepney, lumalaki ang tulin nito. Dapat na rin tayong
magkasundo sa mga opisyal na salin ng mga teminong kagaya ng gravity, theory, philosophy,
mathematics, atbp. Sa ganang akin, imbes na grabidad, teorya, pilosopiya, at mathematika ang
gawing mga katumbas, marahil mas mainam kung ang ating gagamitin ay gravidad, theorya,
philosopiya, at mathematika dahil mas malapit sa orihinal na terminong Ingles. Nasabi ko na sa
naunang bahagi ng papel na ito, ang suliranin sa pasalidad at lohistika. Ang aking mungkahi ay
sana doblehin taon-taon ang mga budget ng mga yunit na tumataguyod sa malawakang
paggamit ng Filipino, para mas marami pang aktibidad ang magagawa ng mga ito. Para naman
sa mga faculty na magtuturo ng asignatura sa Filipino, ipatupad ang mungkahing lagyan ng GE
multiplier ang mga nasabing asignatura. Ayoko na sanang banggitin pa ang tungkol sa salin ng
mga terminong siyentipiko, dahil mayroon nang di-nakasulat na kasunduan na kung sadyang
walang katumbas ang terminong Ingles sa Filipino, atin itong hihiramin nang buong-buo. Sa
madaling salita, sa ngayon ay dina lubhang suliranin ito. Subalit gusto ko sanang ipahiwatig na
huwag tayong masyadong manghiram ng maraming terminong Ingles.

Kongklusyon
Kung sadyang gusto nating gamitin ang Filipino nang malawakan, hindi lang sa agham at
mathematika, dapat magkaroon tayo ng pambansang programa. Nasa kamay ito ng Komisyon
sa Mataas na Edukasyon (CHED) at ating mambabasa, kailangan natin ang political
will para maisakatuparan ito.Samantala dapat ding lutasin ang mga suliraning lohistikal.
Kailangan natin ang malaking pondo upang maisakatuparan ang mithiing gamitin ang Filipino sa
lahat ng kolehiyo at unibersidad sa buong kapuluan. Maliit ang impact kung ang magtataguyod
lamang nito ay iilang pamantasan lamang na kagaya ng Unibersidad ng Pilipinas, Unibersidad ng
De La Salle, at Unibersidad ng Ateneo de Manila.
Information-literate ba tayong mga Pinoy?
ni Rhoderick V. Nuncio
(Unang lumabas sa kolum ng may-akda sa kritika sa tabitabi ng www.pinoyperiodiko.com)

Magagaling at mahuhusay tayong mga Pinoy. Kaliwa’t kanan ang palabas sa TV para
ipakita ang pagiging musically-inclined ng marami sa atin huhusgahan ng madla at mga hurado
sa huling araw ng kumpetisyon. Sa boxing, basketball, chess, swimming, bowling,at track &
field, nagpakitang gilas ang mga manlalarong pinoy na nagpanganga’t nagpahanga sa mga
banyaga’t kababayang manonood. Nakahilera ang mga bigating pangalan tulad nina Manny
Paquiao, Ramon Fernandez, Eugene Torre, Eric Buhain, Elma Muros, at marami pang iba sa
larangan ng sports. Subalit bilang bansa, mayroon ba tayong impormasyon talaga kung gaano
tayo kahuhusay sa musika at sports? O nakabatay lahat ng ating hinuha at kongklusyon sa
sinasabi ng mass media tulad ng telebisyon? Sa inyong obserbasyon, ganito rin ba ang lalabas
na impormasyon? Maaari nating sabihing “oo” dahil nagkalat ng mga amateur singing contest
mula sa barangay hanggang mall, isama na pati ang maiingay at nagwawalang videoke singing
star tuwing may inuman, handaan, madalas trip lang. Naglipana rin ang basketballcourt, full
court o half court, sa paaralan, sa plaza ng barangay at munisipyo, sa tapat ng bahay, maski sa
gitna ng daan. Sa boxing naman, mukhang dumarami ang mga basagulero kung saan-saan.
Kampante ba tayo sa ating nakuhang impormasyon o tsismis lang iyon? Noong 2000 ang simple
literacy rate ng mga Pinoy ay nasa 92.3 % ayon sa datos ng National Statistics Office. Ibig
sabihin, sa kabuuang populasyon natin noong 2000 92.3 % ang marunong bumasa’t sumulat.
Simpleng-simple, pwede na tayong tumakbo sa pagka-Presidente nito. Samantala, 86.4 %
naman ang functional literacy rate natin na mas mababa kaysa simple literarcy dahil sinusukat
dito kung nauunawaan natin ang binabasa’t bagong kaalaman at kung nagagamit ito sa
praktikal na buhay. Mas okay itong functional literacy dahil kung ang kaalaman mo’y hindi mo
naman nagagamit, lumalabas na illiterate ka pa rin, lalo na kung tambay ka lang, tsismosa sa
kanto, sugarol 24/7, basagulero on-the-go at higit sa lahat, dambuhalang kawatan sa
pamahalaan. May kaunting yabang tayo nang malaman nating pumasok tayo sa Top 10 na
gumagamit ng Facebook (FB) sa buong mundo. Sa katunayan, 75 % ang may social media
account sa ating bansa kumpara sa global average na 60 % ayon sa Broadband Commission for
Digital Development ng UNESCO. Sa humigit-kumulang na 34 milyong Filipino noong 2012 na
may akses sa internet, 30 milyon ang gumagamit ng FB o 88 % ng ating internet population
(worldinternetstats.com). Sobrang adik na talaga tayong nasa online world sa Facebook.
Nakatutuwa ba o nakakainis na ang trending sa FB sa ating bansa ay sina Vice Ganda, PNoy, at
Justine Bieber (socialbakers.com)?
Saan tayo kumukuha ng impormasyon? Sa kasalukuyan, numero uno pa ring
pinagkukunan ng impormasyon ang telebisyon na may 89 %, sunod ang internet na 45 %, radyo
na 36%, diyaryo na 12%, at magazine na 4% (TNS Digital Life 2012). Kaya nga’t kung basura ang
impormasyong nakukuha natin sa telebisyon at FB, basura rin ang mapupulot at mababasa ng
ating kabataan. Subalit kaiba sa internet, ang telebisyon ang pinakamarami, pinakamura at
pina-accessible sa lahat ng media sa ating bansa. Maski sa cellphone, may instant TV ka na.
Kung kaya’t kung hindi natin nasasala ang klase at kalidad ng impormasyon dito, siguradong
magiging trash bin lang ang isipan natin. Ano ba ang ibig sabihin ng information literacy? Sa
depinisyon ng UNESCO Information Literacy Primer, sinasabing information literate ang isang
tao kung alam niya kung kailan kailangan ang impormasyon upang makatulong sa kanyang
pang-araw-araw na buhay, propesyon, pagkilos at pagbuo ng desisyon. Dagdag pa rito,
kailangang mapagnilayan , maisalin o masabi, maiayos niya ang mga impormasyong ito na
maiintindihan, makukuha, at mapakikinabangan ng iba. Halos lahat naman ng pagkakataon,
kailangan natin ng impormasyon. Subalit ang pokus dito’y ang pagkakataong kailangang nating
kumuha ng matinong impormasyon at madalas matakaw tayo sa impormasyon kapag nag-aaral
tayo o nakapaloob tayo sa Sistema ng edukayon. Ang mga bata ang may pinakamalakas na
appetite sa impormasyon dahil mausisa sila, palatanong at makulit upang malaman ang mga
bagay-bagay sa paligid nila. Kailangang sa ganitong sitwasyon, nalalaman nila kung paano at
saan makukuha ang impormasyon. Sa ngayon, hindi na ang guro ang balon ng kaalaman ng mga
bata dahil nandiyan na si Google at ang buong kalawakan ng internet. Ngunit sina Google,
Yahoo, Facebook, at marami pang iba ay para lamang sa mga maykayang Pilipino.
Nagpapahiwatig
kasi ang UNESCO na ang pagiging imformation literate ay kailangang-kailangan sa information
society at ngayong 21st century. Sa kasamaangpalad para sa Pilipinas, hindi tayo handa! Huwag
tayong maniwala na nasa information society na ang Pilipinas. Marami sa atin ang nabubuhay
pa sa kasalukuyan na parang walang pinagkaiba noong dekada ’70 dahil marami pa rin ang
naghihirap at naghihikahos sa buhay. Sabi nga ni National Statistical Coordinating Board
Secretary Genera Jose Ramon G. Albert, hindi nagbago ang poverty incidence ng bansa simula
noong 2006 hanggang sa ngayon na nasa 28% ng kabuuang bilang ng sambahayan sa bansa.
Ayon sa TNS Digital Life 2012, 7 sa 10 Pilipino ay walang akses sa internet; 15% lang ng
kabuuang sambahayan ang may internet connection; at 1.9 sa 100 Pilipino ang may fixed
internet connection. Samakatuwid, tulad ng dambuhalang hati sa pagitan ng mahihirap at
mayayaman, ganito rin ang makikita sa paggamit ng internet. Kung kaya’t 3 sa bawat 10 lamang
ang proud sa Facebook capital tayo sa mundo. Maliit din ang pagkakataong sa 3 bawat 10
Pilipino masasabi nating information-literate sila. Hindi porke’t naka-FB, naka-iPad o tablet,
nakasmartphone tayo ay information-literate na tayo. Sa katunayan walang makapagsasabi
kung ilang porsyento ng ating populasyon ang information-literate. Wala pa kasing ginagawang
komprehensibong pag-aaral tungkol dito. Pero makapaghihinuha tayo na sadyang maliit na
porsyento ito at ito’y tunay na kalunos-lunos. Sa kasamaang palad, sa bagong K-12 na kurikulum
ng DepEd, walang matinong information literacy sa content at performance standards nito at
hindi pa naipatutupad ang ICT roadmap for education kahit na nasa 21st century na tayo. Sa
mga susunod kong kolum, tatalakayin ko ‘to nang husto. Subalit ngayon, naging malinaw na
malayo pa tayong maging information-literate. Maski mass media ay hindi nakaligtas dito. Saan
ka ba makababasa ng diyaryong ang headline ay tungkol sa lovelife at sexually transmitted
disease ng isang artista? O di kaya’y ang bungad ng balita sa TV ay tungkol sa hiwalayan nina X
at Y. Nakalulungkot na baka sa pagdating ng panahon hindi na natin alam kung ano ang
ipinagkaiba ng basura sa impormasyon.
Ang Facebook Bilang Daluyan Sa Pagkatuto
Ang Facebook ang pinakapopular na social networking site sa Pilipinas ngayon. Hindi
nakapagtataka na nakahikayat ito ng napakaraming kabataan sapagkat talaga naming una itong
dinisenyo para sa kanila. Ang mga mag-aaral na kabilang sa mga unibersidad na sakop ng Ivy
League at Stanford University sa Amerika ang mga unang nagging miyembro nito. Ito ay
idinisenyo ni Mark Zuckerberg na isang mag-aaral sa Harvard University kasama ang kanyang
dalawang kaibigan noong 2004. Nang lumaon ay ginamit na rin ito hindi lamang para sa
pakikipag-ugnayan sa kapwa kundi para sa pangangailangan ng maka-kapitalistang mundo ng
ekonomiya, kaya’t lalong tumaas ang popularidad nito sa madla. Gayunpaman ay hindi
maikakaila ang kakayahan nito na maging daluyan ng pagkatuto hinggil sa maraming bagay. Sa
ganitong kaparaanan ito maaaring samantalahin ng mga guro at mag-aaral para mas yumabong
pa ang kanilang kaalaman sa mga asignaturang pinag-aaralan. Sa pag-aaral na isinagawa ni
Selweyn (2009) ay napatunayan na malaki ang tungkuling ginagampanan ng facebook sa buhay
ng mga estudyante sa pagtugon sa iba’t ibang pangangailangan ng kanilang pag-aaral kasama
ang pakikipag-ugnayan sa kanilang mga guro. Sa pamamagitan din nito naipaaabot nila sa iba
kung ano ang kanilang mga pangangailangan pang-akademiko at kung ano ang antas ng
kanilang pagkatuto o ang kanilang kaulangan na dapat pagtuunan ng pansin.
Natuklasan naman sa pag-aaral ni Kosik (2007) na ang Facebook ay kalimitang ginagamit
ng mga estudyante sa pakikipag-ugnayan sa kanilang mga kapwa kamag-aral upang mas madali
nilang mapagusapan ang mga pangangailangan ng kurso, kagaya ng mga instruksiyon o paalala
na ibinigay ng guro hinggil sa isang particular na takdang-aralin o proyekto. Mas gusto nilang
gamitin ang Facebook sapagkat mas mabilis ang koneksiyon nito, kaya’t madali ang palitan ng
mga kuro-kuro kumpara sa software na dinisenyo ng kanilang pamantasan. Kung aanalisahing
mabuti ang mga grupo sa social networking site na ispesipikong nakalaan sa pag-aaral ay
mayroon talagang malaking naitutulong sa mga mag-aaral. Sa pamamagitan lamang ng
simpleng pagda-download ng mga educational links ay mas mabilis na nakakakuha ng mga
dokumento at babasahin patungkol sa paksang pinag-aralan. Mas malawak din ang
matututuhan sa paraang ito sapagkat ang mga kaalaman ay maaaring magmula sa iba’t ibang
panig ng mundo. Hindi rin ito limitado sa tekstong nakasulat sapagkat maaari ring makakuha ng
mga impormasyon sa paraan ng mga palabras kagaya ng dolumentaryo o iba pang
interaktibong panoorin. At dahil sa mabilis nitong koneksiyon, malaya ring nakikipagpalitan ng
kuro-kuro ang mga miyembro nito, kaya’t kung may mga bagay na hindi masyadong
maunawaan ay maaari agad itanong sa mga eksperto na handing magbahagi ng kaalaman.
Ang isa pa sa magandang naidudulot ng Facebook batay naman sa natuklasan ni Duboff (2007)
sa kanyang pananaliksik sa Yale University ay ang pagkakaroon ng magandang ugnayan o
palagayang loob sa pagitan ng mga guro at mga mag-aaral. Sa pamamagitan ng Facebook, ayon
sa kanya, ay mas naramdaman ng mga mag-aaral at guro na kabilang sila sa isang akademikong
komunidad. Maaaring dahil dito ay mas malaya nilang naipahahayag ang kanilang damdamin at
kaisipan hinggil sa paksang pinaguusapan o isyung pinagtutuunan ng pansin ng kanilang
paaralan. Kumbaga, ang Facebook ang nagsisilbing tulay para magkalapit ang damdamin ng
bawat isa. Dito mo makikilala ang isang tao at may mga pagkakataon na dito ka rin nakakakuha
ng simpatiya buhat sa kanila. Nabubuo ang isang ugnayan ng pakikipagkaibigan sa mga ganitong
pagkakataon. Sa panig naman ng mga mag-aaral ay maaaring mabawasan ang kanilang
pagkatakot o pag-aalinlangan sa kanilang mga guro. Hindi maikakaila na mayroong ilang mag-
aaral na mas naibibigay nang lubusan ang kanilang kakayahan at mas nagiging makabuluhang
miyembro ng klase kapag naramdaman nilang tila kabilang sila sa isang pamilya. Nauunawaang
mabuti ng isang mag-aaral ang mga itinuturo sa kanya kapag may kaligayahang namamayani sa
kanyang puso. Ito ay sa mga pagkakataong nararamdaman niya ng tanggap siya ng mga
nakapaligid sa kanya kaya’t mas kampante ang pakiramdam niya. Sa puntong ganito niya
tinitingnan na ang pag-aaral ay hindi pabigat kundi isang pagkakataon ng pagpapalaya sa
sariling kakayanan at kaalaman. Sa pamamagitan din ng Facebook, nagkakaroon ng lakas ng
loob ang mga mag-aaral na hingin ang tulong ng kanilang guro sa mga pagkakataon na hindi nila
masyadong maintindihan ang paksang pinagaaralan. Maaaring maka-chat o mag-PM o private
message sa mga pagkakataong nahihiyang kausapin nang harapan ang guro o kaya naman ay
nag-aalinlangan na pumunta sa oras ng konsultasyon sapagkat nahihiyang may makakitang
kaklase at mabansagang mahina ang ulo. Kaya’t sa mga pagkakataon na naonline status ang
guro ay maaaring samantalahin ito para magtanong o humingi ng tulong. Maaari kasing
magbigay ng mga website ang guro na makatutulong sa mga mag-aaral upang lubusan nilang
maintindihan ang mga paksa na mahirap unawain. Ang mga guro ay may Malaki ring
pakinabang sa social networking site na ito sapagkat mas nakikilala nila nang lubusan ang
kanilang mga mag-aaral. Nagkakaroon sila ng ideya kung anong uri ng talino o interes mayroon
ang isang indibidwal. Ito ay maaari nilang gamitin upang makapagdisenyo ng mga aralin na
makapupukaw ng atensyon at hahamon sa kakayahan ng mga mag-aaral na kanilang
tinuturuan. Sa ganitong paraan ay mas natutuklasan at nalilinang ng mga mag-aaral ang
kanilang talino. At sa puntong matuklasan kung saan siya magaling ay maaari nang ibahagi ito
sa Facebook sa pamamagitan ng pagpo-post na makikita ng lahat (publiko) gamit ang wikang
Filipino upang sa gayon ay tumaas din ang antas ng sariling wika. Mayroon ding pakinabang sa
sikolohikal na aspekto ang Facebook. Sapagkat may pagkakataon na ang mga kaisipan at
kasabihan na makikita na ipinapaskil o ipino-post ng mga miyembro nito ay hinggil sa pag-asa
upang malampasan o kayanin ang hirap ng buhay. Sa maraming pagkakataon ay nakararanas
ang mga mag-aaral ng pagiging “burnt-out” o ng kawalan ng interes o gana sa pag-aaral.
Nangyayari ito dahil sa dami ng kailangang tapusin na pangangailangan upang muling lumaban
at harapin ang buhay nang buong tapang. Subalit kailangan ding mag-ingat at disiplinahin ang
sarili, sapagkat hindi rin dapat isantabi ang mga panganib na dala ng paggamit ng social
networking site na ito. Sa dami ng maaaring maging libangan kagaya ng games o walang
katapusang pananaliksik sa samut-saring kuwento ng mga kakilala o ng ibang tao ay maaaring
maubos ang mga mahahalagang oras na dapat ilaan sap ag-aaral. Ito ay maaaring maging
dahilan sa pagbaba ng mga marka ng mga mag-aaral, kagaya ng natuklasan ni Munoz (2010) sa
kanyang pananaliksik. Nararapat pa ring tandaan na ang lahat ng sobra ay masama at kung
hindi talaga mapigilan at turuan na lamang ang sarili na maging magaling na pagsabay-sabayin
ang iba’t ibang Gawain sa iisang pagkakataon (multitasking).

Mga Maaaring Maitulong ng Facebook sa mga Guro at Estudyante

(mula sa website na http:www.onlinecollege.org/2012/05/21/100-ways-you-should-beusing-
facebook-in-your-classroom-updated/)
Maaaring makapagtanong ang mga estudyante o guro ng ilang impormasyon o payo mula sa
ibang tao sapagkat may pagkakataon na limitado ang mga paliwanag na mababasa sa mga ilang
mapagkakataiwalaang website

Mas mapadadali ang pagkuha ng lectures o pagtalakay ng paksa mula sa iba’t ibang bahagi ng
mundo.

Nakatutulong ito upang madaling maipalaganap ang ilang mga panuto hinggil sa
isinasagawang proyekto o takdang-aralin.

Madaling makakukuha ng isusulat na paksa ang mga estudyante sapagkat nagkakaroon sila ng
kamalayan sa mga nagagaanap sa paligid sa pamamagitan ng website na ito.

Magagamit ito bilang dokumentasyon ng mga natutunan. Maaaring i-post ng mga mag-aaral
ang kanilang ginawang proyekto sa klase. Malaking bentaha kung ang kanilang magiging
proyekto ay may pakinabang sa kanilang kapwa. Sa ganitong kaparaanan ay magiging daluyan
ang Facebook tungo sa pagkakawanggawa.

Makapagbibigay ito ng pagkakataon sa mga mag-aaral na kumukuha ng IT para masanay ang

kanilang kaalaman sa paggawa ng app sa Facebook na mas higit na makatutulong sa mga kapwa
nila mag-aaral.

Mas madaling makikiisa ang lahat ng mga mag-aaral sa brainstorming activity kung saan ay
Malaya nilang maipahihiwatig ang mga ideyang bumabagabag sa kanilang isipan. Malaki ang
maitutulong nito sa mga mahiyaing estudyante.

Maaaring gawin itong daluyan sa pagbabahagi sa klase ng mga isinulat na journal ng mga
mag-aaral. Magiging mas madali ang makakuha ng komento, puna, o suhestiyon na
makatutulong upang mapahusay pa ang sulatin at maging mas mahusay na manunulat
pagdating ng araw.
 Maaari ring mai-post dito ang mga ginawang buod hinggil sa mga nabasang aklat o napanood
na pelikula na may layuning hikayatin ang iba na tunghayan ang kanilang mga nasaksihan. Isang
paraan ito ng pakikipagkaibigan, pagkakaroon ng malaak na kaalaman at pagsasanay ng
kakayahan sa pagsusulat.

Maaari rin sanayin ng mga mag-aaral na nagnanais na maging reporter at broadcaster ang
kanilang sarili sa pamamagitan ng pag-uulat ng mga nangyayari sa loob at labas ng paaralan
gamit ang website na ito.

Malaki ang maitutulong ng pagpo-post ng mga aralin sa FB upang makahabol ang mga mag-
aaral na lumiban ng klase o para sa mga nais mag-rebyu ng mga dating napag-aralan bilang
paghahanda sa isang pagsusulit.

Malaki ang maitutulong klase ng Facebook Event upang mapaalalahanan ang lahat hinggil sa
mahahalagang kaganapan na dapat pagtuunan ng pansin ng buong klase kagaya ng iskedyul ng
pagsusulit o petsa ng pasahan ng mga proyekto o takdang-aralin.

Mas magiging madali ang daloy ng komunikasyon sa pagitan ng guro at mga mag-aaral
sapagkat kung mayroong mahalagang mensahe ang guro ay kailangan lamang i-like ng mga
mag-aaral ito upang malaman ng guro na nabasa at naunawaan ng kanyang mga estudyante
ang mensaheng nais niyang iparating.
Maganda ring daluyan ito upang makapagbigay ng papuri, pagbati, o positibong komento sa
sino man na may kapaki-pakinabang na nagawa para sa klase.

Malaking tulong din ito sa mga nangangalap ng datos para sa kanilang pananaliksik na papel.
Maaaring makaatulong ang mga guro nito sa pamamagitan ng paglalagay ng links o booktags.

Mga App at Group sa Facebook na makatutulong sa mga Mag-aaral at Guro

1. Courses - Mas mapadadali nito ang pagsasaayos ng inyong mga kurso sa inyong FB account
2. CiteMe - Malaking tulong ito sa mga gumagawa ng pananaliksik na papel upang hindi sila
magkaroon ng pagkakamali sa paglalagay ng citation.
3. Booktag - Maaaring maglagay dito ng mga komento hinggil sa mga nabasang aklat at kung
nais hikayatin ang iba na basahin din ang mga ito.
4. Caledar - Ginagamit ito upang maging updated o malaman kaagad ng lahat ang
mahahalagang pangyayari na magaganap.
5. Knighthood - Nakatutulong ito upang mas mahasa pa ang kakayahan o galling ng sino man sa
pagbabasa.
6. JSTOR Search - Malaki ang maitutulong nito sa pangangalap ng iskolarling artikulo o
mapagkakatiwalaang pananaliksik na papel.
7. Notely at Notecentric- Makatutulong ang notely para mas madaling maayos o maging
organisado ang inyong mga tala. Ang notecentric naman ay magagamit kung
nais ibahagi sa iba ang inyong tala. Naglalayon rin itong hikayatin ang iba na
gumawa ng kanilang mga sariling tala o notes.
8. Typing Test- Makatutulong ito para mahasa ang kakayahan sa pata-type o para mapabilis ang
encoding.
9. Study Groups- Malaking tulong ito sa mga mag-aaral na mas madaling makaintindi sa tulong
ng mga kamag-aral.
10. Slideshare- Nakatutulong ito sa pagbabahagi ng mga PowerPoint presentation o larawan na
may kinalaman sa paksang pinag-aaralan.
Padalang Salapi ng mga OFW:

Nagdadala ng Kabuhayan, Katatagan at Kaunlaran sa Ekonomiya

Panayam Propesoryal

Don SantiagoSyjuco Gawad Propesoryal sa Ekonomiks

29 Marso 2006

Introduksyon

Ang phenomenon ng pangingibang-bansa upang magtrabaho ay may mahabang

kasaysayan sa ating bansa. Panahon pa lang ng mga Espanyol, nakasama na ang mga Pilipino sa mga
barkong naglayag sa pagitan ng Acapulco at Maynila sa pagsasagawa ng kalakalang Galleon. Sa pagsakop
ng mga Amerikano sa ating bansa, naging magaan ang pagpasok ng mga Pilipino sa Amerika bilang
manggagawa sa malalawak na taniman sa Hawaii at California. Ito ay nangyari bunga ng relasyong
kolonyal at sa patakarang ipinairal ng pamahalaan ng Estados Unidos na nauwi sa diskriminasyon sa
pagpasok ng mga Tsino at Hapon. Naging daan din ang relasyong kolonyal sa pagdagsa ng libo-libong
Pilipino sa Estados Unidos na tinanggap bilang mga steward aat sa iba pang mababang tungkulin sa US
Navy. Maraming mga nars ang nagsipasok sa Amerika upang magsanay sa sa ilalim ng Exchange Program
ng pamahalaan ngunit marami sa kanila ang di-bumalik at naghatak pa ng mga kamag-anak tungo sa
bagong bayan sa mga sumunod na panahon. Noong 1965, ang liberalisasyon sa patakarang imigrasyon
ng Estados Unidos ay nag-alis ng kota sa pagpasok ng mga dayuhan ayon sa nasyonalidad. Bunga nito,
maraming akawntants, doctor, nars at inhinyero at iba pang Pilipinong propesyunal ang tinanggap sa
Estrados Unidos. (Tullao, 2004)

Kasabay ng pagpasok ng mga propesyunal sa Estados Unidos, maraming Pilipino noong

dekada 60 ang inanyayahang magtrabaho sa mga kumpanyang nagtotroso sa Indonesia habang ang mga
mang-aawit at bandang Pilipino ay nagbigay kasiyahan sa iba’t ibang kabisera ng Silangang Asya. Lalong
naging lantad ang pangingibang-bansa noong dekada 70 kung kailan libo-libong inhinyero at
manggagawa sa konstruksyon ang nagsuplay ng mga kinakailangang manggagawa ng mga sumisiglang
bansa sa GItnang Silangan bunga ng nalikom nilang petrodollars mula sa mabilis na pagtaas ng presyo ng
langis.

Mula noon, lalo pang tumindi ang pandarayuhan ng mga Pilipino upang matrabaho.
Mula sa mga katulong sa bahay sa Singapore, Hong Kong, Milan, Madrid, at London, nariyan din ang mga
mananayaw at mang-aawit sa Hapon, manggagawa sa pabrika sa Taiwan at Korea at tapag-alaga ng mga
matatanda sa Canada at Estados uNidos. Tinatayang nasa mahigit na 200 teritoryo, bansa at ekonomiya
ang milyon-milyong OFW sa buong mundo. Bunga ng kultura ng migrasyon, ang mga Pilipinong ito ay
pinagmumulan ng bilyon-bilyong dolyar na padalang salapi sa kanilang mga pamilya. Ang padalang ito
ang nagbibigay kabuhayan sa kanilang mga kaanak dito, katatagan sa ekonomiya at posibleng
kaunalaran ng ekonomiya.

Bilang isang uri ng pangangapital na isinasagawa ng mga pamahalaan upang mapaangat

ang kanilang estadong ekonomiko, ang migrasyon ay may kaakibat na sakripisyo at benepisyo. Ang
malaking halagang ipinadadalang salapi ay nagpapatatag sa eksternal na halaga ng piso, nakapag-
aambag sa paglaki ng ekonomiya at hindi lamang nagpataas sa kagalingan ng mga pamahayan. Sa
kabilang dako, ang pangingibang-bayan upang magtrabaho ay may malawak na isinakripisyong halaga
kasama na ang pagkawala ng mga propesyunal, brain drain, pagbabago sa istruktura ng produksyon at
pagbabago sa komparatibong kalamangan ng isang ekonomiya. (Tullao & Cortez 2003)

Epekto sa Kabuhayan

Pagbabago sa istruktura ng pagkonsumo ng mg pamilyang tumatanggap ng padalang salapi.

 Batay sa iba’t ibang Family Income and Expenditure Surveys (FIES), ang resulta sa mga taong
1998, 1994, at 2000 ay nagpapakita na ang halaga ng guguguling pangkonsumo ng mga pamahayan na
may tinanggap na padalang salapi ay mataas kung ihahambing sa mga pamahayan na walang tinanggap
na padalang salapi.

Ayon sa alokayon ng badyet sa iba’t ibang gugulin, ang mga pamahayang may tinanggap na
padalang salapi ay naglalaan ng maliit na kita sa mga kinakailangang bagay at malaking kita sa mga
itinuturing na maluluhong bagay kung ihahambing sa mga pamahayang walang tinatanggap na
padalang salapi. Maliban sa pagkain, ang mga pamahayang tumatanggap ng padalang salapi ay
gumugugol nang malaki sa pabahay, edukasyon, pangangalaga ng kalusugan at serbisyong panlibangan.
Idagdag pa rito ang proporsiyon ng mga pamahayan na may telebisyon, refrigerator at washing machine
ay mataas sa mga pamilyang tumatanggap ng padalang salapi. Sa pabahay, ang proporsiyon ng mga
pamahayang may padalang salapi na nagmamay-ari ng kanilang tinitirhang bahay ay mas mataas sa mga
pamahayang walang tinanggap na padalang salapi. (Tullao, Cortez & See, 2005)

Talaan 6. Magkaparehas na paghahambing sa elastisidad sa gugugulin ng dalawang grupo.

Gugulin Resulta

Pagkain Ang mga maralitang pamahayang may padalang kita ay naglalaan ng

mas mataas kaysa maralitang pamahayang walang padalang kita. Ang
mayayamang pamahayang may padalang kita ay naglalaan ng mas
mababa kaysa mayayamang pamahayang walang padalang kita.

Alak at Inumin Ang mga maralitang pamahayang may padalang kita ay naglalaan ng
maliit kung ihahambing sa mga maralitang pamayanang walang
padalang kita. Samantala, ang mayayamang pamahayang may
padalang kita ay naglalaan ng malaki kung ihahambing sa
pamahayang walang padalang kita.

Tabako Walang pangkalahatang disenyo.

Ilaw, Panggatong at Ang mga maralitang pamahayang may padalang kita ay naglalaan ng
Tubig maliit kung ihahambing sa mga maralitang pamahayang walang
padalang kita. Samantala, ang mayayamang pamahayang may
padalang kita ay naglalaan ng mas malaki kung ihahambing sa mga
mayayamang pamahayang walang padalang kita.

Transportasyon at Pamahayang may tinatanggap na padalang salapi, maralita man o

Komunikasyon mayaman ay naglalaan ng malaki kung ihahambing sa mga
pamahayang walang tinatanggap na padalang salapi.

Pagpapatakbo ng Walang isang pangakalahatang disenyo sa maralitang pamilya.

Pamamahay Samantala, ang mga mayayamang pamahayang may padalang kita ay
naglalaan ng malaki kung ihahambing sa mayayamang pamahayang
walang padalang kita.

Pangangalagang Walang pangakalahatang disenyo sa mga pamahayang nasa gitnang

Personal kita. Ang mga maralita at mayayamang pamilya na may padalang kita
ay naglalaan ng malaki kung ihahambing sa mga maralita at
mayayamang pamahayang walang padalang kita.

Pananamit at Sapin Ang mga pamahayang may padalang kita ay naglalaln ng mas maliit
sa Paa kaysa mga pamahayang walang padalang kita. Ang alokasyon ay
tumataas sa pagtaas ng kita ng pamahayan.
 Edukasyon Sa Pangkalahatan, ang mga pamahayang may padalang kita ay
naglalaan ng maliit kaysa mga pamahayang walang padalang kita.

Paglilibang Walang pangkalahatang disenyo.

Pangangalagang Ang mga pamahayang may padalang kita ay naglalaan ng malaki kaysa
Pangkalusugan pamahayang walang padalang kita.

Tumatagal na Ang mga pamahayang may padalang kita ay naglalaan ng malaki kung
Kagamitan ihahambing sa mga pamahayang walang padalang kita. Ang alokasyon
ay tumataas sa pagtaas ng kita.

Di-tumatagal na Ang mga pamahayang may padalang kita ay naglalaan ng maliit kung
kagamitan ihahambing sa mga pamahayng walang padalang kita.

Upa sa Ang mga pamahayang may padalang kita ay naglalaan ng malaki kaysa
Bahay/Pabahay sa mga pamahayang walang padalag kita. Ang aloksyon ay tumataas
sa pagtaas ng kita.

Pagpapaayos ng Ang mga pamahayang may padalang kita ay naglalaan ng maliit kung
Bahay ihahambing sa mga pamahayang walang padalang kita.

Gugulin sa mga Ang mga pamahayang may padalang kita, sa pangkalahatan, ay

Okasyon naglalaan ng mas maliit kung ihahambing sa mga pamahayang walang
padalang kita.

Ang mga resulta mula sa nabanggit na Talaan 6 ay nagpapatingkad sa katotohanang ang

mga pamahayang may tinatanggap na padalang kita ay may malalawak na akses sa maluluhong
produkto kung ihahambing sa mga pamahayang walang tinatanggap na padalang kita. Ang pamamahay,
edukasyon, pangangailangang pangkalusugan, tumatagal na kagamitan, transportasyon at
komunikasyon ay mga halimbawa ng maluluhong produkto at serbisyo na malaki ang akses ng mga
pamahayang tumatanggap ng padalang kita kaysa sa mga pamahayang walang tinatanggap na padalang
kita. Dahil dito, sinasabi na ang ng mga pamilya ay pinatataas ng padalang kita.

Epekto sa Katatagan

Epekto sa pag-iimpok at pagtugon sa mga panlabas na biglaang pangyayari.

Ang hugis ng pana-panahong gugulin at pag-iimpok ng mga pamahayang mayroon at

walang padalang kita ay isinagawa upang ipakita ang pagtugon ng dalawang grupo sa mga panlabas na
biglaang pangyayari. Ang mga pamahayang tumatanggap ng padalang salapi ay nagpapakita ng isang
patag na hugis ng pagkonsumo sa paglipas ng panahon. Ang mga nasabing pamahayan ay masasabing
panatag ang kanilang pagkonsumo sa paglipas ng panahon.Samakatuwid, nahihiwalay nila ang epekto ng
mga biglaang pagbabago sa kanilang nakaraang pagkonsumo.Napananatili nila ang kanilang nakaraang
pagkonsumo na halos walang epekto ang mga panloob o panlabas na pangyayari tulad ng pagbagal ng
takbo ng ekonomiya o pagkawala ng trabaho mh miyembro ng isang pamilya. Ang ganitong pagtugon ay
maaring mangyari bunga ng karagdagang kitang dumarating sa kanila mula sa padalang salapi ng mga
kapamilyang nagtatrabaho sa ibayong dagat.

Sa kabilang dako, ang anyo ng pana-panahong gugulin ng mga pamahayang walang

tinatanggap na padalang salapi ay nagpapakita ng lubak-lubak na hugis. Masasabi nating ang mga
pamahayang ito ay nagpapahiwatig na ang kanilang kasalukuyang pagkonsumo ay nakabatay sa kanilang
kasalukuyang kita. Samakatuwid, kapag ang pamahayang ito ay humaharap sa mga pabigla-biglang
pagkonsumo ay nagpapakita rin ng pabago-bago o lubak-lubak na hugis dahil walang tinatanggap na
dagdag na kita mula sa padalang salapi o walang akses sa kredito upang tugunan ang pagbabago sa kita.
 Bilang buod, ang mga pamahayang may tinatanggap na dalang kita ay may kakayahang
mapanatili ang nakaraang pagkonsumo kung ihahambing sa mga pamahayang walang tinatanggap na
padalang kita. Ito ay nagpapakita na nakapagpapaambag sa katatagan ng pagkonsumo ng mga pamilya.
Ang resultang ito ay tumutugma sa pag-aaral ni Hugo (2006) na nagsasaad na ang padalang salapi ay
may kakayahang patatagin ang pagbabago sa siklo ng pananalapi.

Epekto sa Kaunlaran

Isa pang mahalagang kontribusyon ng padalang kita ay ang epekto sa pambansang

ekonomiya.

Upang palakasin ang epekto ng padalang salapi sa paglaki ng pambansang kita, ay

nagpapakita ng bahagi ng pagpasok na daloy ng kompensasyon sa Netong Kita Mula sa Ibang Bansa
(NFIA).

Talaan 9. Detalye ng netong daloy Mula at Patungong Ibang Bansa 1997 hanggang 2002 (batay sa
presyong 1985 milyong piso)

1997 1998 1999 2000 2001 2002

Papasok

Kompensasyon 49,341 62,735 71,547 86,585 106,321 112,796

Kita mula sa Ari-arian 20,908 20,945 16,141 24,006 16,657 11,029

Kabuuan 70,249 83,680 87,688 110,591 122,978 123,825

Palabas

Kompensasyon 0 0 0 0 0 0

Kita mula sa Ari-arian 32,741 37,199 36,514 45,695 51628 48,869

Kabuuan 32,741 37,199 36,514 45,695 51,628 48,869

Netong Kita Mula sa Ibang 37,508 46,481 51,174 64,896 71,350 74,956
Bansa

% Papasok na Kompensasyon sa 132% 135% 140% 133% 149% 150%

NFIA

Pinagkunan: Philippine Statistical Yearbook 2003

Upang lubusang magamit ang padalang salapi, kinakailangan ang pagtukoy sa tatlong
bagay (Orozco, 2006). Una, Kinakailangang maikapit ang mga padalang salapi sa ekonomiyang local sa
pamamagitan ng paghahanap ng interaksyon sa pagitan ng produktibong batayan ng ekonomiya at ang
mga dahilan at epekto ng padalang salapi. Ikalawa, ang galaw ng padalang salapi sa mga pagbabago sa
makro-ekonomiya kasama na ang pagtaas ng presyo, pagbabago ng palitan ng salapi, interes reyt, at
tanto ng disempleo ay dapat maunawaan. Ikatlo, ang epekto ng padalang salapi sa paglaking ekonomiko
lalo kung ang padalang salapi ay kumakatawan sa proporsyong di bababa sa 5% ng GDP at sa 30% ng
kabuuang exports.

Ang malawak na taunang padalang salapi mula sa mga OFW ay nakataas ng kita at
nagtuloy sa mataas at nagbagong pagkonsumo ng mga umaasang pamahayan. Ngunit hindi natin alam
kung ang mga pamahayang ito ay ginamit ang padalang salapi sa mga di-pangkonsumong gawain tulad
ng pag-iimpok. Ang pag-iimpok ay makababawas din sa palaasang gawi ng mga pamahayang
tumatanggap ng mga padalang salapi sa pamamagitan ng paggamit ng salaping naipon upang magsimula
ng maliliit na negosyo. Makatutulong din ang mga pondong naimpok sa paglikha ng mga proyektong
pangkomunidad na lumilikha ng kita at empleo.

Isang daan kung saan ang mga padalang salapi ay maaaring dumaloy ay

sa iba’t ibang instrumentong pinansyal mula sa mga bangko at institusyong

pananalapi. Subalit marami sa mga umaasang pamahayan ng mga OFW ay maaaring di alam ang
ganitong mga alternatibo. Kahit na alam nila ito, ang mga ganitong instrumento ay maaaring tingnan
bilang komplikado at mapanganib na maaaring mag-uwi sa pag-ayaw ng OFW na ilagay ang kanilang
salapi sa mga ganitong alternatibong pananalapi.

Isang alternatibo na maaaring tumugon sa ganitog pangamba ay ang pag-uugnay sa mga

OFW at ang kanilang umaasang pamilya sa mga tumatakbo nang organisasyon sa komunidad na
natutungkol sa pag-iimpok tulad ng kooperatiba.

Hindi lang nababago ang pagagmit ng padalang kita tungo sa pag-iimpok, ang kontribusyon ng mga OFW
at ang kanilang pamilya sa pagpapalawak sa yaman ng kooperatiba ay makapagpapalawak sa kakayahan
nilang magpondo ng mga proyektong pangkomunidad. May iba’t ibang pamamaraan ang kooperatiba
upang maiugnay ang padalang salapi ng mga OFW sa pag-unlad ng lokal na komunidad.

a. Pagpopondo ng mga proyekto ng mga LGU;

b. Pagpopondo ng maliliit na negosyo;

c. Pakikipagkompetensya sa impormal na tagapamagitang pananalapi;

d. Pagpopondo ng gastos sa pandarayuhan;

e. Pagpopondo ng pangangapital sa yamang-tao ng mga miyembro ng komunidad; at

f. Pagpopondo ng guguling pagkonsumo ng mga umaasahang pamahayan.

Sa kabilang dako, marami rin ang pangamba sa paggamit ng kooperatiba sa pagbubungkal at paggamit
ng padalang salapi ng mga OFW tungo sa pagsusulong ng komunidad. Dahil ang mga kooperatiba ang
hahawak sa pinagpagurang salapi, umaasa at humihingi ang mga OFW ng kasiguruhang ang mga
organisasyong pangkomunidad ay maasahan, matatatag, at mapagkakatiwalaan tulad ng mga
katangiang kinakailangan sa mga pormal na institusyong pananalapi. Ang masakit nito, marami sa mga
kooperatiba sa ating bansa ay hindi nagtagumpay bunga ng maling pamamahala at katiwalian ng mga
namamahala. Ang ganitong karanasan ay maaaring makapagpatamlay sa mga OFW na ilagay ang
kanilang inimpok sa salapi sa mga di-inaasahan at marurupok na institusyon. Ang ganitong pangamba ay
maaaring tugunan sa pamamagitan ng pagtupad sa mga patakaran at regulasyon na ipinatutupad ng
mga Cooperative Deceleopment Administration tungo sa mahinahong pamamahala ng mga kooperatiba.

Kongklusyon

Ang malalaking taunang halaga ng padalang salapi mula sa mga OFW na mas
nakahihigit pa sa daloy ng dayuhang capital at panlabas na tulong pangkaunlaran ng iba’t ibang bansa ay
nakapagpatatag sa halaga ng piso, kumakatawan sa malaking bahagi ng paglaki ng kabuuang
pambansang kita at tumutustos sa malaking bahagi ng ating taunang inaangkat. Sa antas ng mga
pamahayan, ito ay nakapagtaas sa kita ng mga pamilya at nakapagpalawak sa kanilang pagkonsumo.Sa
antas ng komunidad, kung ang mga organisasyong pangkomunidad ay makalilikom ng kahit 1% lamang
ng taunang padalang salapi ng mga OFW, ito ay napakalaking halaga na maaaring maidalo sa mga
proyektong pangkomunidad. Ito ay makatutulong sa mga komunidad at makapag-aaambag sa pagtugon
sa problema ng karalitaan sa maraming komunidad lalong-lalo na ang kawalan ng kredito, ang isang isa
sa pinatampok na dahilan ng karalitaan sa mga komunidad.

Ang potensyal na epekto ng padalang salapi ng mga OFW ay lubusang malalasap

kung ang mga OFW at ang kanilang mga umaaasang pamahayan ay makukumbinsi na malaan ng bahagi
ng kanilang kitang padala sa mga organisasyong pangkomunidad tulad ng kooperatiba sa regular na
pamamaraan. Ito ay mangyayari lamang kung ang mga kooperatiba ay itinuturing na atraktibong daan sa
pag-iimpok. Ang ganitong atraksyon ay mangyayari lamang kung maipakita ng mga kooperatiba na sila
ay maaasahan, mapgkakatiwalaan, at matatag na institusyong pinansyal.

Marami pang kondisyon ang kakailanganin upang mapalawak ang knontribusyon

ng padalang salapi ng mga OFW sa proseso ng kaunlaran lalo na ang kanilag pinagmulang
komunidad.Kailangang palakasin ang mga OFW at ang kanilang umaasang pamilya sa ekonomiya ng
pinagmulang bansa at komunidad. Kinakailangan ding ibaba ang gastos sa transaksyon sa pagpapadala
ng kita sa bansa. Kailangan ding paunlarin ang demokrasya sa pananalapi para sa mga nagpapadala at
tumatanggapa ng salapi. Maaari ring gamitin ang padalang salapi upang mapahusay ang edukasyon at
serbisyong pangkalusugan. Sa panig ng nagpapadala, kinakailangang mabigyan ng sapat na proteksyon
ang mga migrante sa ibayong dagat. Kasama rin ditto ang pagpapagaan s pagappadala nila ng salapi. Ang
pamumuwis, halimbawa, sa mga OFW ay maaaring makapagpabagal o makapagpabawas sa
ipinadadalang salaping kita. (Orozco, 2006)

E-Materyal: Pangangailangang Teknolohikal sa Makabagong Panahon

Ni: Imelda P. de Castro

Ang kultura ng lipunan sa isang lugar ay nailalarawan sa mga paaralan dito. Sa Estados
Unidos, bago nahanap ang Civil War, minimal lamang ang kinailangang kaalaman upang makapamuhay
nang matino sa agricultural na lipunan. Ang klase ng mga mag-aaral ay nagsisimula sa bandang tanghali,
at nagtatapos nang maaga upang makatulong sa mga gawaing-bahay, at sa kani-kanilang mga bukid. Sa
panahon naman ng tag-init, ay walang klase, upang makatulong ang mga bata sa kanilang mga magulang
sa pagtatrabaho. Ang saklaw ng edukasyon ay makitid, at kontrolado ng mga guro. Nananaig ang
pagkapokus nito sa mga batayang kakayahan tulad din sa lipunang Pilipino.

Sa ganitong klaseng pamumuhay, ang modelo ng edukasyon na nagaganap ay tinatawag

na schoolhouse kung saan isa lang ang silid-aralan, ay sapat na. Ang mga guro ay nagtuturo ng
pagbabasa, pagsusulat at pundamental na matematiks upang mapunan ang natutunang mga kakayahan
ng mga mag-aaral sa silid-aralan. At dahil mabibilang lamang ang mga estudyanteng nakakaabot sa High
School, ang pangangailangan para sa edukasyong may mataas na antas ay minimal lamang.

Nang matapos ang ika-19 na siglo dumami ang porsyento ng populasyon na nanirahan
sa mga lungsod upang magtrabaho sa mga pabrika. Upang maturuan ang mga estudyante ng mga
pundamental na kakayahan at mga simpleng kaalaman na kailangan sa mga industriyal na trabaho,
naganap ang unang mahalagang rebolusyon sa pag-aaral: ang factory school model ay lumitaw.
Malalaking gusali kung saan ang mga estudyante ay nakaposisyon sa mga hanay na maaayos at ang guro
ay nasa harapan ng klase. Sinikap ng mga paaralan na maging epektibong institusyong sosyal na
makakapagdulo na identikal na produkto. Sa mga institusyong ito, natututo ang mga mag-aaral ng sapat
upang makapagtrabaho para sa malaking bahagi ng buhay nila.

Sa ngayon, marami pa ring nag-aaral sa factory-model schools. Malaking bahagi ng araw

nila ay natuon sa pakikinig nang walang tutol sa mga lektyur. Marami sa mga klaseng ito ay nagtuturo ng
mga kakayahan na nauukol sa mga trabaho na hindi naman nagtatagal ngayon o sa panahon ng paglaki
ng mga bata.
 Malinaw na ang pagbabago ng kahapon ay ngayo’y balakid sa pagbabago. Mga 20%
lamang ng employed population ay nagtatrabaho pa sa pabrika o bukid. Ang mga nakatapos ng haiskul o
kolehiyo ay magdadaan sa humigit-kumulang 6-8 na trabaho sa kahabaan ng isang karera. Marami dito
ay nangangailangan ng mga kakayahan na di inaasahan ngayon. Mga kalahati ng mga empleyadong
Amerikano at Pilipino ay nagtatrabaho a information-analyzing na umiiral na, lumilikha pa ng bagong
impormasyon, storing and retrieving information. Di malayong ang malaking bahagi nitong grupo ay
hindi man lang magtatrabaho sa isang opisina, lalo na sa pabrika, kundi sa bahay lang.

Ang post-industrial form of society ay nag-anyaya ng bago at post-industrial form of

education. Dapat lang na bagaya ng edukasyon ang lipunan dahil gaya ng sinabi sa unang talata, ito ay
naglalarawan sa lipunan. Ang mga guro, magulang, mga tagapangasiwa ng mga paaralan at mga
gumagawa ng pamamalakad ay nagsisimulang maliwanagan, na ang kinakailangan ay isang ganap na
bagong modelo ng edukasyon. Sa ganitong uri ng institusyon, lahat ng estudyante ay kinakailangang
makapantay sa mga pamantayang higit na nakakataas, dahil kailangang maging handa sa isang lipunan
kung saan ang tao ay binabayaran upang mag-isip. Ang lahat ay may kakayahang matutunan ang marami
at iba’t ibang kakayahan sa panahon ng kanilang buhay. Ang ganitong uri ng edukasyon ay
makapagdaragdag ng mga ugnayan sa pagitan ng mga estudyante at kanilang mga komunidad, sa
pamamagitan ng pagpapairal ng mga kakayahan na galing sa paaralan upang gamitin sa pagdedesisyon
ng lahat ng mga mamamayan.Ang pagsasaoras sa at kinaroroonan ng edukasyon ay mas naibabagay sa
mga pangyayari, upang makapaglarawan at magamit nang husto ang mga pagbabago sa workplace. Ang
kaibhan ng pag-aaral sa loob sa pag-aaral ng labas ng eskwelahan ay mawawala.

Ang teknolohiya ay isang importanteng transforming element sa paglikha nito sa

makabagong modelo ng pag-aaral. Sa parehong paraan, may potensyal din itong baguhin ang istruktura
at kultura ng edukasyon. Ang layunin: na alisin ang nagbubukod sa paaralan sa lipunan, upang ma-
integrate ito sa malaking komunidad.Ang teknolohiya ay nakakapagbigay nang walang hanggang mga
bagong paraan ng pag-aaral, pagtuturo, at pagpapatakbo ng mga paaralan. Ito’y nagbibigay ng mga
bagong pamamaraan para sa lahat ng mga nakapaloob sa edukasyon upang maging mas may
pananagutan sa mga magulang, sa komunidad at sa mga mag-aaral.

Ngunit ang teknolohiya lamang ay hindi sapat. Gaya ng pinalaganap sa factory model
school, ang teknolohiya ay maaaring kasing nakakayamot na mga tradisyonal na worksheet. Ang mga
kompyuter sa mga eskwelahan ay masyado nang ginamit sa mga drill, word processing at remedial work.
Ang mga pagsasagawa na ito ay nabibigo sa pagsagad sa paggamit ng interactive capabilities ng
information technology natin ngayon. Paghambingin ang gamit ng kompyuter para sa mga drill at
gamitin ang kakayahan nitong maging epektibong instrument sa pag-aaral. Nang dahil sa mga malikhain
at nagibigay-sglang mga software, ang mga estudyante ay hindi napipilitang magbigay ng isang tamang
sagot. Sa halip nito ay natututo silang magtanong at lumikha ng marami nang paraan upang masagot
ang kanilang mga suliranin. Sila’y natututo ayon sa kanilang karanasan at sa kanilang sariling estilo nang
sa gayon ang mahuhusay na estudyante ay maaaring umabante nang walang pumipigil at ang mga iba
naman ay mga resources upang mapantayan ang matataas na istandard.

Ang mga paaralang tradisyonal ay nagbibigay-diin sa indibidwal na performance. At ang

kompetisyon ay nagpapahina ng loob ng mga estudyante para makapagtrabaho nang tulong-tulong.Sa
bagong modelo ng pag-aaral, ang mga classroom experiences ay makapagbibigay-diin sa critical thinking,
teamwork, compromise at communication-ang mga kakayahang kinakailangan at binibigyang halaga sa
ating lipunan ngayon.

Ang modelong ito ay nananawagan para sa pagbabago ng mga pagganap ng estudyante,

guro at eskuwelahan. Sa ganitong modelo, ang mga estudyante ay maraming tungkulin na dati-rati’y
guro lamang. Sa mga maliliit na grupo, ang mga indibidwal na mag-aaral ay gumaganap na peer-tutors
para sa iba. Dahil sila ang mas pamilyar sa bagong teknolohiya, ang mga estudyante ay nagtuturo sa
pamamagitan ng pagiging huwaran sa kanilang mga kapwa mag-aaral.Sa ganitong paraan, ang mga
estudyante ay natututo sa maagang edad upang makipagkomunikeyt at paano maging mas responsable
para sa kanilang edukasyon.

Ang mga guro naman ay nagbabago rin, mula sa pagiging tagapahala at tagapagturo ng
lahat ng kaalaman, sa pagiging gabay o mentor o facilitator na tumutulong sa paghahanap ng
impormasyon na ibinibigay ng teknolohiya at interaktibong komunikasyon. Tinutulungan nila ang mga
estudyante na mangolekta ng datos, husgahan ang halaga nito, at magdesisyon kung paano to
iprepresenta sa iba. Galing sa grupo sa grupo, estudyante sa estudyante, ang mga guro ay tumutulong sa
pagiging focused ng mga mag-aaral at tinutulungang gamitin nang lubos ang kanilang mga abilidad.
Kapag nagsama-sama na ang klase nang buo, ang mga guro ay namamahagi ng responsibilidad sa
pagtuturo sa mga estudyante, kung saan sila’y umuunlad ayon sa kanilang sariling kakayahan.

Ayon kina Abad at Ruedas (2001) ang mga kagamitang pampagtuturo, tulad ng midyang
instruksyunal ay nagbibigay ng kongkretong pundasyon sa pagkatuto. Nagbubunga ito ng wastong gawi
sa pag-aaral; Nakagaganyak ito sa kawilihan ng mga mag-aaral sapagkat higit na napasisigla at
napagagaan ang proseso ng pagtuuro at pagkatuto; Nagdudulot ito nang maayos, madali, makahulugan
at mabisang pagtuturo at pagkatuto; Nag-aambag ito ng iba’t ibang karanasan sa mga mag-aaral tungo
sa pagtatamo nila ng mga minimithing kaalaman, pagkakamit ng kasanayan at pagpapahalaga sa
kanilang sarili at kapaligiran; Nagbibigay ito ng mga tunay at iba’t ibang kalagayan upang mapasigla ang
pansariling gawain ng mag-aaral, nagkakaroon ng tiwala s sarili ang mga mag-aaral at guro apagkat may
direksyon ang pagtuturo at pagkatuto; Nagkakaroon din ang mga guro ng kawilihan, magaan at
sistematikong pagtuturo; Nababawasan ang pagiging dominate ng guro sa pagsasalita o pagtalakay ng
aralin sa loob ng silid-aralan.

Gayunpaman, may mga limitasyon din ang paggamit ng multimedia sa silid-aralan tulad
ng kagamitang panteknolohiya, (hardware at software), na kinapapalooban ng mga data sa database,
file, adobe application, characters, back-up recovery at iba pa na ginagamit din sa information and
communications technology at iba pang kakayahang panteknolohiya (para sa mga mag-aaral at mga
guro) at oras o panahon na kakailanganin sa pagplano, pagdidisenyo, paglinang at pagtatasa sa mga
gawaing pang-multimedia. Makikita sa gumagamit ng multimedia ang mga totoong mundo sa
pamamagitan ng mga tunog, mga larawan at bidyo na maaaring hindi nararanasan ng mga mag-aaral.
Hindi pa sila pasibo kundi aktibong nakikilahok sa mga gawain.

Sa ganitong bagong modelo,ang edukasyon ay iba sa halos lahat ng paaralan ngayon.

Ang mga paaralan ay magiging bukas buong araw, bagong taon, na may iba’t ibang grupo ng estudyante
na nagroroteyt sa mga sesyon. Ang silid-aralan, malamang ay may mga estudyanteng iba’t iba ang
edad.Ang nakagisnan na 50-minuto na klase ay hahaba o mawawala upan mabigyang-daan ang mga
gawain na posible na dahil sa teknolohiya. Ang mga long-term projects ay magiging ukol sa mga
disiplina, pinagsasama ang mga subject na dati ay hiwalay. Ang mga multiple choice test ay papalitan na
ng mga bagong pagsasanay na makasusukat ng mga kakayahang mas mataas kaysa noon.

Ang mga paaralan ay itatayo sa mga lugar na di inaasahan. Mga lugar tulad ng mga
gusaling pang business, o kaya ang mga mas kombensyonal na paaralan ay magkakaroon ng mga branch
campus na naintegrate sa mga negosyo, ospital o bahay. Ang mga teknolohiya na ginagamit sa bahay ay
maglalahad ng mga lesson plan, homework, at assessment na para sa mga estudyante at magulang.

Ang layunin nitong bagong modelo ng edukasyon ay ang mapaunlad at mapagyaman

ang mga komunidad ng mga-aaral, kung saan ang intellect at cooperation ay binibigyang-halaga. Sa mga
komunidad na ito, ang mga desisyon ay hahatulan ng mga nasa magandang posisyon na gawin ito,
estudyante man , guro o mga tagapamalakad.

Ang mga element ng bagong modelo ay nagsisimula nang lumitaw sa iba’t ibang
komunidad sa Estados Unidos, ang mga paaralan ay nag-eeksperiment sa mga bagong organizational
structure, new forms of governance, at ang mga bagong paggamit sa teknolohiya na ginawa upang
mailarawan ang modernong lipunan. Habang nagiging mas makaangyarihan ang teknolohiya, at habang
ang mga pangangailangan ng lipunan ay tumitindi, ang mga paaralan sa kanluran at Asya ay
masasangkot sa puwersa ng pagbabago.

Ang pagbulusok ng teknolohiya ay nakahihikayat sa indibidwal na pagkatutuo upang

matamo ang malawakang edukasyon kaagapay ng pagtuklas ng mga bagong paraan sa pagtuturo. Ang
pag-introdyus ng bagong teknolohiya sa kompyuter at paggamit ng iba’t ibang programs nito na tulad ng
windows, bookmark, emulation sa mataas na antas ng edukasyon ay lumikha ng pagbabago sa paraan ng
pagdeliver ng impormasyon sa mga estudyante. Upang matugunan ang pangangailangan ng mga
estudyante sa kasalukuyan, kailangang maka-develop ng mga online courses at degree programs at mai-
adapt ng mga guro ang kanilang kurso o sa sabject sa online delivery. Ang mga karanasan sa pagtuturo sa
online ay makatutugon sa tinatawag na distance learning o virtual classroom at kung mas matagumpay
na, sa transisyon ng cyber-teaching at learning environment. Batay sa malawakang sarbey, di-
maitatanggi na ang karamihan sa mga nagtuturo ay inadapt na ang inobasyon ng computer assisted
instruction. Kaya ito ay malaking hamon sa ating lahat: PANGANGAILANGANG TEKNOLOHIKAL SA
MAKABAGONG PANAHON.