You are on page 1of 3

NCERT SOLUTIONS

CLASS 9 SANSKRIT
SHEMUSHI CHAPTER 5

1. अधो ल खतानां नानाम् उ रािण सं कृतभाषया लखत-


i. य नेन िकं र ेत् िव ं वृ ं वा?
ii. अ मािभः (िकं न समाचरेत) क
् शम् आचरणं न क यम्?
iii. ज तवः केन िव धना तु य त?
iv. पु षैः िकमथ य नः क यः?
v. स जनानां मै ी क शी भवित?
vi. सरोवराणां हािनः कदा भवित?
vii. न ाः जलं कदा अपेयं भवित?
उ रािण-
i. य नेन वृ ं र ेत्।
ii. अ मािभः आ मनः ितकूलं आचरणं परैः सह न क यम्।
iii. ज तवः ि यवा य दानेन तु य त।
iv. पु षैः गुणेषु य नः क यः।
v. स जनानां मै ी पुरा ल वी प चात् च वृि मती भवित।
vi. यदा सरोवराणां मरालैः सह िव योगः भवित तदा तेषां हािनः भवित।
vii. न ाः जलं समु म् आसा अपेयं भवित।
2. 'क' त भे िवशेषणािन ‘ख’ त भे च िवशे यािण द ािन, तािन यथोिचतं योजयत-

‘क’ त भः ‘ख’ त भः

आ वा तोयाः खलानां मै ी

गुणयु ः स जनानां मै ी

िदन य पूवा िभ ा न ः

िदन य परा िभ ा दर ः

उ रािण-

‘क’ त भः ‘ख’ त भः

आ वा तोयाः न ः
गुणयु ः दर ः

िदन य पूवा िभ ा खलानां मै ी

िदन य परा िभ ा स जनानां मै ी

3. अधो ल खतयोः लोक योः आशयं िह दीभाषया आ लभाषया वा लखत-


I. आर भगुव ियणी मेण
ल वी पुरा वृि मती च प चात्।
िदन य पूवा परा िभ ा
छायेव मै ी खुलस जनानाम्।।
II. ि यवा य दानेन सव तु य त ज तवः।
त मा देव व यं वचने का द र ता।।
उ रािण-
I. आशय यह है िक जैसे दोपहर से पूव क छाया पहले तो ल बी होती है, िफर धीरे-धीरे घटती जाती है, उसी कार द ु
आदमी क िम ता पहले तो बहत गाढ़ होती है, पर तु िफर मशः धीरे-धीरे कम होती जाती है। इसके िवपरीत जैसे
दोपहर के बाद क छाया पहले तो छोटी होती है, िफर धीरे-धीरे ल बी होती जाती है, उसी कार स जन यि क िम ता
पहले सीिमत होती है, पर तु बाद म गाढ़ होती जाती है। इस ा त को ि गत रखते हए हम द ु और स जन क
िम ता म अ तर समझते हए स जन से िम ता करनी चािहए।
II. आशय यह है िक यिद हम सभी ािणय को खुश रखना चाहते ह तो हम हमेशा ि य बोलना चािहए। मीठे वचन बोलने से
कोई गरीबी नह आती।
4. अधो ल खतपदे यः िभ कृितकं पदं िच वा लखत-
i. व यम्, क यम्, सव वम्, ह त यम्।
ii. य नेन, वचने, ि यवा य दानेन, मरालेन।
iii. ूयताम्, अवधायताम्, धनवताम्, यताम्।
iv. ज तवः, न ः, िवभूतयः, प रतः।
उ रािण-
i. सव वम्
ii. वचने
iii. धनवताम्
iv. प रतः
5. थूलपदा य धकृ य नवा यिनमाणं कु त-
i. वृ तः ीणः हतः भवित।
ii. धमसव वं ु वा अवधायताम्।
iii. वृ ाः फलं न खाद त।
iv. खलानाम् मै ी आर भगुव भवित।
उ रािण-
i. क मात् ीणः हतः भवित।
ii. िकम् ु वा अवधायताम्।
iii. के फलं न खाद त।
iv. केषां मै ी आर भगुव भवित।
6. अधो ल खतािन वा यािन लो लकारे प रवतयत-
यथा- सः पाठं पठित। - सः पाठं पठतु।
i. न ः आ वा तोयाः स त। - ______________
ii. सः सदैव ि यवा यं वदित। - ______________
iii. वं परेषां ितकूलािन न समाचर स। - ______________
iv. ते वृ ं य नेन संर त। - ______________
v. अहं परोपकाराय काय करोिम। - ______________
उ र-
i. न ः आ वा तोयाः स तु।
ii. सः सदैव ि यवा यं वदतु।
iii. वं परेषां ितकूलािन न समाचर।
iv. ते वृ ं य नेन संर तु।
v. अहं परोपकाराय काय करवािण।
7. उदाहरणमनुसृ य को केषु द ेषु श देषु उिचतां िवभि ं यु य र थानािन पूरयत-
यथा- तेषां मरालैः सह िव योगः भवित। (मराल)
i. __________ सह छा ः शोधकाय करोित। (अ यापक)
ii. __________ सह पु ः आपणं गतवान्। (िपतृ)
iii. िकं वम् __________ सह म दरं ग छ स? (मुिन)
iv. बालः __________ सह खे लतु ग
ं छित। (िम )
उ र-
i. अ यापकेन
ii. िपता
iii. मुिनना
iv. िम ेण

You might also like