BOW in AP PDF

Page 183 of 349
Page 184 of 349
PIVOT 4A BUDGET OF WORK (BOW) IN ARALING PANLIPUNAN
Katangian at Daloy ng Kurikulum
Naging batayan ng K-12 kurikulum sa Araling Panlipunan ang mithiin ng

“Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at ang K to 12 Philippine Basic
Education Curriculum Framework. Hangad nito ang pagkakaroon ng mga
kakayahang kinakailangang sa ika-21 na siglo upang makalinang ng “functionally
literate and developed Filipino.” Kaya naman, tiniyak na ang mga binuong
nilalaman, pamantayang pangnilalalaman at pamantayan sa pagganap sa bawat
baitang ay makapag-aambag sa pagtatamo ng nasabing mithiin at para makamit
ang nilalayon (goal) ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan, ang makahubog ng
mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan,
makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at
pagpapahalaga sa mga usaping pangkasaysayan at panlipunan.
Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, naka-angkla

(anchor) ang mga paksain at pamantayang pang-nilalaman at pamantayan sa
pagganap ng bawat yunit sa pitong tema:
1. tao, kapaligiran at lipunan
2. panahon, pagpapatuloy at pagbabago,
3. kultura, pananagutan at pagkabansa,
4. karapatan, pananagutan at pagkamamamayan
5. kapangyarihan, awtoridad at pamamahala,
6. produksyon, distibusyon at pagkonsumo
7. at ungnayang pangrehiyon at pangmundo
Ang kasanayan sa iba’t-ibang disiplina ng Araling Panlipunan tulad ng

pagkamalikhain, mapanuring pag-iisip at matalinong pagpapasya,
pagsasaliksik/pagsisiyasat, kasanayang pangkasaysayan at Araling Panlipunan,
pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigan.
Binibigyang diin sa kurikulum ang pag-unawa at hindi pagsasaulo ng mga

konsepto at terminolohiya. Bilang pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang
mag-aaral ay kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan at pagpapakahulugan
sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin nito sa ibang konteksto lalo na
ang aplikasyon nito sa tunay na buhay na may kabuluhan mismo sa kanya at sa
lipunang kanyang ginagalawan.
Sa kabuoan, nilalayon ng AP kurikulum na makalinang ng kabataan na may

tiyak na pagkakakilanlan at papel bilang Pilipinong lumalahok sa buhay ng lipunan,
bansa at daigdig. Kasabay sa paglinang ng identidad at kakayanang pansibiko ay
ang pag-unawa sa nakaraan at kasalukuyan at sa ugnayan sa loob ng lipunan, sa
pagitan ng lipunan at kalikasan, at sa mundo, kung paano nagbago at nagbabago
ang mga ito, upang makahubog ng indibiduwal at kolektibong kinabukasan.
Upang makamit ang mga layuning ito, mahalagang bigyang diin ang mga
magkakaugnay na kakayahan sa Araling Panlipunan: (i) pagsisiyasat; (ii) pagsusuri at
interpretasyon ng impormasyon; (iii) pananaliksik; (iv) komunikasyon, lalo na ang
pagsulat ng sanaysay; at (v) pagtupad sa mga pamantayang pang-etika.
Sa puntong ito, nararapat lamang na ang mga kakayahan sa pagkatuto ay

lapatan ng enabling at enrichment skills upang matiyak na ang mga layuning
nabangit ay makakamit.
Page 185 of 349
Ang Budget of Work ay nakaangkla sa layunin ng CALABARZON na

makahubog ng mga mag-aaral na may tiyak na pagkakakilanlan sa Timog
Katagalugan at papel bilang Pilipinong lumalahok sa buhay ng lipunan, bansa at
daigdig.
Bilang pagtugon sa pagharap sa hamon ng kasalukuyang panahon, ang

PIVOT 4A BOW na ito ay naidesenyo upang magabayan ang mga guro sa pagtuturo
ng asignaturang ito gamit ang ibat ibang paraan ng pagkatuto ng mga mag-aaral.
Sinisigurado din na ang mga kasanayang essential sa asignaturang ito ay huhubog
sa mapunuring pag-iisip, wastong desisyon ng mga mag-aaral upang maihanda sila
sa mas mapanghamong kasalukuyan.
Saklaw at Daloy ng Kurikulum
Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at

bahaging ginagampanan ng tahanan, paaralan at pamayanan tungo sa
paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at
pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.
Baitang Daloy ng Paksa

K Ako at ang Aking kapwa
1 Ako, ang Aking Pamilya at Paaralan
2 Ang Aking Komundad, Ngayon at Noon
3 Ang Mga Lalawigan sa Aking Rehiyon
4 Ang Bansang Pilipinas
5 Pagbuo ng Pilipinas bilang Nasyon
6 Mga Hamon at Tugon sa Pagkabansa
7 Araling Asyano
8 Kasaysayan ng Daigdig
9 Ekonomiks
10 Mga Kontemporaryong Isyu
Paano Gamiting ang BOW?
Ang PIVOT 4A BOW sa Araling Panlipunan ay binubuo ng apat (4) na kolum.

Ang unang kolum ay para sa Markahan; ang ikalawa ay para sa Pinakamahalagang
Kasanayang Pampagkatuto o MELC; ikatlo ang Kasanayang Pagkatuto; at panghuli
ang Bilang ng Araw ng Pagtuturo.
Markahan Pinakamahalagang Kasanayang Kasanayang Pampagkatuto Bilang ng Araw

Pampagkatuto ng Pagtuturo
(A) (B) (C) (D)
(E)
(E)
(F) 1
Sa paggamit ng PIVOT 4A BOW sa Araling Panlipunan, mahalagang tingnan

at pag-aralan ang mga sumusunod:
A. Markahan
B. Pinakamahalagang Kasanayang Pampagkatuto (MELC)
C. Kasanayang Pampagkatuto
D. Bilang ng Araw ng Pagtuturo
Page 186 of 349
E. Pagpapaganang Kasanayan o Enabling Competencies. Ito ang mga

kasanayang nagmula sa K to 12 Curriculum Guide na gagamitin ng guro
upang bigyang-linaw o magsilbing tulay upang makamit ang mga
Pinakamahalagang Kasanayang Pampagkatuto.
F. Pinakamahalagang Kasanayang Pampagkatuto o MELC. Sa bawat PIVOT 4A
BOW, ito ay sinisimbolo ng mga numero o bilang. Ang mga bilang na ito ay
tumutukoy kung ilang MELC mayroon sa bawat baitang. Ang mga napiling
MELC ay maaaring katumbas ng isang Kasanayang Pampagkatuto na
makikita sa ikatlong kolum o kumbinasyon ng piling Kasanayang
Pampagkatuto.
Mga Hakbang sa Paggamit ng Budget of Work
•PAGBILANG NG KASANAYAN
•Bilangin ang mga Kasanayan
•Ilista ang kabuoang bilang ng mga competencies na ituturo sa bawat quarter.
STEP 1 •Alamin ang iyong mga layunin na inilaan para sa partikular na paksa
•Isaalang-alang ang oras na nakalaan
•PAGTATAKDA NG KASANAYAN
•Pag-aralan at analisahin ang mga kasanayang nangangailangan ng
kasanayanang prerequisite
STEP 2
•Itakda ang mga kasanayan na prerequisite
•Isulat ang mga kasanayan batay sa bilang ng mga araw na ituturo
•PAGDISENYO NG PLANO
•ihanda ang plano ng pagsasagawa
STEP 3 •Hatiin / i-sub-task ang mga kasanayan kung kinakailangan
•Isulat ang mga layunin nang: (Kaalaman, Kasanayan, Pag-uugali) KSA-
Knowledge, Skill, Attitude
•PAGSASAGAWA NG PLANO
•Piliin ang naaangkop na kasanayan batay sa antas at pangangailangan ng mga
mag-aaral. Tandaan ang mga ito: Maaring maging batayan ang resulta ng
STEP 4 formative na pagtataya sa kung anong pagsasanay ang gagamitin; enabling ba
o enrichment
•Gagamitin ang enabling na kasanayan kung may mga mag-aaral na hindi naka-
abot sa Lubusang Pagkatuto
•Kasanayang pang- enrichment naman ang gagamitin bilang karagdagang
pagsasanay ng mga mag-aaral na naka-abot sa Lubusang Pagkatuto.
•TUNGO SA PAG-UNLAD
•Balikan at repasuhin ang listahan ng mga kasanayang inilaan para sa
STEP 5 bawat kwarter
•Analisahin ang mga kasanayan ayon sa antas ng Lubusang Pagkatuto
•Siguraduhing 100% ng kasanayang pagkatuto ay natapos at natutuhan
ng mga mag-aaral .
•Magdiwang para sa tagumpay na nakamit.
clmd/lcc
Page 187 of 349
GRADE 1 – ARALING PANLIPUNAN
Pinakamahalagang Bilang ng
Markahan Kasanayang Kasanayang Pampagkatuto Araw ng
Pampagkatuto (MELC) Pagtuturo
Unang
Markahan
Nasasabi ang batayang impormasyon tungkol sa sarili:
pangalan, magulang, kaarawan, edad, tirahan, paaralan,
1 2
iba pang pagkakakilanlan at mga katangian bilang
Pilipino.
Nailalarawan ang pisikal na katangian sa pamamagitan
2
ng iba’t ibang malikhaing pamamaraan
Nasasabi ang sariling pagkakakilanlan sa iba’t ibang
2
pamamaraan
Nailalarawan ang pansariling pangangailan: pagkain,
2 2
kasuotan at iba pa at mithiin para sa Pilipinas.
Natatalakay ang mga pansariling kagustuhan tulad ng:
paboritong kapatid, pagkain, kulay, damit, laruan atbp at
3
lugar sa Pilipinas na naipakikita sa malikhaing
pamamaraan.
Natutukoy ang mga mahahalagang pangyayari sa
3 buhay simula isilang hanggang sa kasalukuyang edad 2
gamit ang mga larawan
Nailalarawan ang mga personal na gamit tulad ng
laruan, damit at iba pa mula noong sanggol hanggang 2
sa kasalukuyang edad
Nakikilala ang timeline at ang gamit nito sa pag-aaral ng
4 mahahalagang pangyayari sa buhay hanggang sa 2
kanyang kasalukuyang edad
Naipakikita sa pamamagitan ng timeline at iba pang
pamamaraan ang mga pagbabago sa buhay at mga
5
personal na gamit mula noong sanggol hanggang sa 5
kasalukuyang edad
Nakapaghihinuha ng konsepto ng pagpapatuloy at
6 pagbabago sa pamamagitan ng pagsasaayos ng mga 3
larawan ayon sa pagkakasunod-sunod
Naihahambing ang sariling kwento o karanasan sa buhay
7 4
sa kwento at karanasan ng mga kamag- aral
Nailalarawan ang mga pangarap o ninanais para sa sarili
Natutukoy ang mga pangarap o ninanais 4
Naipapakita ang pangarap sa malikhaing pamamaraan
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagkakaroon ng
4
mga pangarap o ninanais para sa sarili
Naipagmamalaki ang sariling pangarap o ninanais sa
8 3
pamamagitan ng mga malikhaing pamamamaraan
Ikalawang
Markahan
Nauunawaan ang konsepto ng pamilya batay sa
9 bumubuo nito (ie. Two- parent family, single-parent family, 2
extended family)
Nailalarawan ang bawat kasapi ng sariling pamilya sa
1
pamamagitan ng likhang sining
Nailalarawan ang iba’t ibang papel na ginagampanan
1
ngbawat kasapi ng pamilya sa iba’t ibang pamamaraan
10 Nasasabi ang kahalagahan ng bawat kasapi ng pamilya 1
Nakabubuo ng kwento tungkol sa pang-araw-araw na
1
gawain ng buong pamilya
Nailalarawan ang mga gawain ng mag-anak sa pagtugon
3
ng mga pangangailangan ng bawat kasapi
Nakikilala ang “family tree” at ang gamit nito sa pag- aaral
1
ng pinagmulang lahi ng pamilya
Nailalarawan ang pinagmulan ng pamilya sa malikhaing
1
pamamaraan
11 Nailalarawan ang mga mahahalagang pangyayari sa 1
Page 188 of 349
buhay ng pamilya sa pamamagitan ng timeline/family tree
Nailalarawan ang mga pagbabago sa nakagawiang
1
gawain at ang pinapatuloy na tradisyon ng pamilya
Naipahahayag sa malikhaing pamamamaraan ang
2
sariling kwento ng pamilya
Naihahambing ang kwento ng sariling pamilya at kwento
1
ng pamilya ng mga kamag-aral
12 Naipagmamalaki ang kwento ng sariling pamilya. 1
Naiisa-isa ang mga alituntunin ng pamilya 2
Natatalakay ang mga batayan ng mga alituntunin ng
3
pamilya
Nahihinuha na ang mga alituntunin ng pamilya ay
tumumutugon sa iba-ibang sitwasyon ng pang-araw-araw 4
na gawain ng pamilya
Nakagagawa ng wastong pagkilos sa pagtugon sa mga
13 1
alituntunin ng pamilya
Naihahambing ang alituntunin ng sariling pamilya sa
2
alituntunin ng pamilya ng mga kamag-aral
Naipakikita ang pagpapahalaga sa pagtupad sa mga
alituntunin ng sariling pamilya at pamilya ng mga kamag- 2
aral
Nailalarawan ang batayang pagpapahalaga sa sariling
pamilya at nabibigyang katwiran ang pagtupad sa mga 2
ito
Naihahahambing ang mga pagpapahalaga ng sariling
1
pamilya sa ibang pamilya
Natutukoy ang mga halimbawa ng ugnayan ng sariling
2
pamilya sa ibang pamilya
Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa mabuting pakikipag-
14 ugnayan ng sariling pamilya sa iba pang pamilya sa 4
lipunang Pilipino.
***Nailalarawan ang sariling pamilya batay sa: (a)
15 komposisyon (b) kaugalian at paniniwala (c ) pinagmulan
at (d) tungkulin at karapatan ng bawat kasapi
Ikatlong
Markahan
Nasasabi ang mga batayang impormasyon tungkol sa
sariling paaralan: pangalan nito (at bakit ipinangalan ang
16 paaralan sa taong ito), lokasyon, mga bahagi nito, taon ng 2
pagkakatatag at ilang taon na ito, at mga pangalan ng
gusali o silid (at bakit ipinangalan sa mga taong ito)
Nailalarawan ang pisikal na kapaligiran ng sariling
3
paaralan
Nasasabi ang epekto ng pisikal na kapaligiran sa sariling
17 2
pag-aaral (e.g. mahirap mag-aaral kapag maingay, etc)
Nailalarawan ang mga tungkuling ginagampanan ng mga
18 taong bumubuo sa paaralan (e.g. punong guro, mag- 3
aaral, actor at nars, dyanitor, etc
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng paaralan sa sariling
19 2
buhay at sa pamayanan o komunidad.
Nasasabi ang mahahalagang pangyayari sa
pagkakatatag 3
ng sariling paaralan
Nailalarawan ang mga pagbabago sa paaralan tulad ng
pangalan, lokasyon, bilang ng mag-aaral atbp gamit ang 2
timeline at iba pang pamamaraan
Naipapakita ang pagbabago ng sariling paaralan sa
pamamagitan ng malikhaing pamamaraan at iba pang 3
likhang sining
Natutukoy ang mga alituntunin ng paaralan 2
Nabibigyang katwiran ang pagtupad sa mga alituntunin
20 3
ng paaralan
Page 189 of 349
Nasasabi ang epekto sa sarili at sa mga kaklase ng
pagsunod at hindi pagsunod sa mga alituntunan ng 4
paaralan
Nahihinuha ang kahalagahan ng alituntunin sa paaralan
at 4
sa buhay ng mga mag-aaral
Naiisa-isa ang mga gawain at pagkilos na nagpapamalas
ng pagpapahalaga sa sariling paaralan (eg. Brigada 3
Eskwela)
Natatalakay ang kahalagahan ng pag-aaral
 Nakapagsasaliksik ng mga kwento tungkol sa mga batang
nakapag-aral at hindi nakapag-aral 4
 Nasasabi ang maaring maging epekto ng nakapag-aral at
hindi nakapag-aral sa tao
***Nakalalahok sa mga gawain at pagkilos na
21 nagpapamalas ng pagpapahalaga sa sariling paaralan
(eg. Brigada Eskwela)
Ikaapat na
Markahan
Nakikilala ang konsepto ng distansya at ang gamit nito sa
2
pagsukat ng lokasyon
Nagagamit ang iba’t ibang katawagan sa pagsukat ng
lokasyon at distansya sa pagtukoy ng mga gamit at lugar 3
sa bahay (kanan, kaliwa, itaas, ibaba, harapan at likuran)
Nailalarawan ang kabuuan at mga bahagi ng sariling
2
tahanan at ang mga lokasyon nito
Nakagagawa ng payak na mapa ng loob at labas ng
22 2
tahanan
Naiisa-isa ang mga bagay at istruktura na makikita sa
23 2
nadadaanan mula sa tahanan patungo sa paaralan
Naiuugnay ang konsepto ng lugar, lokasyon at distansya
sa pang-araw-araw na buhay sa pamamagitan ng iba’t
24 3
ibang uri ng transportasyon mula sa tahanan patungo sa
paaralan.
Nailalarawan ang pagbabago sa mga istruktura at bagay
mula sa tahanan patungo sa paaralan at natutukoy ang 2
mga mahalagang istruktura sa mga lugar na ito.
Nakagagawa ng payak na mapa mula sa tahanan
25 2
patungo sa paaralan
Natutukoy ang bahagi at gamit sa loob ng silid-aralan/
3
paaralan at lokasyon ng mga ito
Nakagagawa ng payak na mapa ng silid-
4
aralan/paaralan
Naipaliliwanag ang konsepto ng distansya sa
pamamagitan ng nabuong mapa ng silid-aralan at
paaralan distansya ng mga bagay sa isa’t isa sa loob ng
4
silid-aralan distansya ng mga mag-aaral sa ibang mga
bagay sa silid- aralan distansya ng silid- aralan sa iba’t
ibang bahagi ng paaralan
Nakapagbigay halimbawa ng mga gawi at ugali na
26 makatutulong at nakasasama sa sariling kapaligiran: 4
tahanan at paaralan
Naipakikita ang iba’t ibang pamamaraan ng
27 pangangalaga ng kapaligirang ginagalawan sa tahanan, 4
sa paaralan at sa komunidad
Naipakikita ang pagpapahalaga sa kapaligirang
3
ginagalawan sa iba’t ibang pamamaraan at likhang sining
***Naipaliliwanag ang konsepto ng distansya at diresyon
28
at ang gamit nito sa pagtukoy ng lokasyon
***Naipaliliwanag ang kahalagahan ng mga istruktura
29
mula sa tahanan patungo sa paaralan
***These are MELCs provided by the Central Office but are not originally part of the K to 12 Curriculum Guide.
Page 190 of 349
Unang
Markahan
Nauunawaan ang konsepto ng komunidad.
1 Nasasabi ang payak na kahulugan ng komunidad 2
Nasasabi ang mga halimbawa ng komunidad
2 Naipaliliwanag ang kahalagahan ng komunidad 2
Natutukoy ang mga bumubuo ng komunidad: Mga tao:
mga iba’t ibang naninirahan sa komunidad, mga pamilya
o mag-anak, Mga institusyon: paaralan, mga sentrong
3 4
pamahalaan onagbibigay serbisyo, sentrong
pangkalusugan, pamilihan, simbahan o mosque at iba
pang pinagtitipunan ng mga kasapi ng ibang relihiyon
Naiuugnay ang tungkulin at gawain ng mga bumubuo ng
4 3
komunidad sa sarili at sariling pamilya
Nasasabi na ang bawat bata ay may kinabibilangang
2
komunidad
Nasasabi ang batayang impormasyon tungkol sa sariling
komunidad: pangalan ng komunidad, lokasyon (malapit
5 4
sa tubig o bundok, malapit sabayan), mga namumuno dito,
populasyon, at mga wikang sinasalita, atbp
Nailalarawan ang sariling komunidad gamit ang mga
simbolo sa payak na mapa.
Nakikilala ang mga sagisag na ginagamit sa mapa sa tulong
ng panuntunan
Natutukoy ang lokasyon ng mga mahahalagang lugar sa
sariling komunidad batay sa lokasyon nito sa sariling
6 tahanan o paaralan. 8
Nailalarawan ang mga anyong lupa at tubig sa sariling
komunidad
Nakaguguhit ng payak na mapa ng komunidad mula sa
sariling tahahan o paaralan, na nagpapakita ng mga
mahahalagang lugar at istruktura, anyong lupa at tubig,
atbp.
Nailalarawan ang panahon at kalamidad na nararanasan
sa sariling komunidad
Nasasabi ang iba’t ibang uri ng panahong nararanasan sa
sariling komunidad (tag-ulan at tag-init)
Natutukoy ang mga natural na kalamidad o sakunang
7-8 madalas maganap sa sariling komunidadNakakukuha ng 10
impormasyon tungkol sa mga epekto ng kalamidad sa
kalagayan ng mga anyong lupa, anyong tubig at sa mga
tao sa sariling komunidad
Nasasabi ang mga wastong gawain/ pagkilos sa tahanan
at paaralan sa panahon ng kalamidad
Nasasabi ang pagkakapareho at pagkakaiba ng sariling
5
komunidad sa mga kaklase
Ikalawang
Markahan
Nakapagsasalaysay ng pinagmulan ng sariling komunidad
9 batay sa mga pagsasaliksik, pakikinig sa kuwento ng mga 3
nakakatanda sa komunidad, atbp.
Naiuugnay ang mga pagbabago sa pangalan ng sariling
2
komunidad sa mayamang kuwento ng pinagmulan nito
Nasasabi ang pinagmulan at pagbabago ng sariling
komunidad sa pamamagitan ng timeline at iba pang 4
graphic organizers
Nakagagawa ng maikling salaysay ng mga pagbabago sa
sariling komunidad sa iba’t ibang aspeto nito tulad ng uri ng
transportasyon, pananamit, libangan, pangalan ng mga 3
kalye atbp. Sa pamamagitan ng iba’t- ibang sining (ei.
pagguhit, paggawa ng simpleng graf, pagkuwento, atbp.)
Page 191 of 349
Naiuugnay ang mga sagisag, natatanging istruktura,
10 bantayog ng mga bayani at mga mahahalagang bagay 6
na matatagpuan sa komunidad sa kasaysayan nito
Nailalarawan ang dami ng tao sa sariling komunidad
1
sa pamamagitan ng graf
Nakabubuo ng maikling salaysay tungkol sa mga bagay na
hindi nagbago sa komunidad (hal., pangalan, pagkain, 4
gusali o istruktura
Nakasusuri ng pagkakaiba ng kalagayan ng kapaligiran ng
sariling komunidad (i.e. mga anyong lupa at tubig ngayon 2
at noon)
Nailalarawan ang pagkakakilanlang kultural ng komunidad
Natutukoy at naipaliliwanag ang mga katangiang
nagpapakilala ng sariling komunidad (ie, tanyag na
anyong lupa o tubig, produkto, pagkain, tanyag na kasapi
ng komunidad atbp.)
11 Natutukoy ang iba’t ibang pagdiriwang ng komunidad. 7
Natatalakay ang mga tradisyon na nagpapakilala sa
sariling komunidad
Natatalakay ang iba’t- ibang uri ng sining na
nagpapakilala sa sariling komunidad (ei. panitikan, musika,
sayaw, isports atbp)
Naihahambing ang katangian ng sariling komunidad sa iba
12 pang komunidad tulad ng likas na yaman, produkto at 3
hanap-buhay, kaugalian at mga pagdiriwang, atbp.
Nasusuri ang kahalagahan ng mga pagdriwang at tradisyon
na nagbubuklod ng mga tao sa pag-unlad ng sariling 5
komunidad
***Nailalahad ang mga pagbabago sa sariling komunidad
13 a.heograpiya (katangiang pisikal) b. politika (pamahalaan)
c. ekonomiya (hanapbuhay/kabuhayan) d. sosyo-kultural
***Nakapagbibigay ng mga inisyatibo at proyekto ng
14 komunidad na nagsusulong ng natatanging
pagkakakilanlan o identidad ng komunidad
***Nakakalahok sa mga proyekto o mungkahi na
15 nagpapaunlad o nagsusulong ng natatanging
pagkakakilanlan o identidad ng komunidad
Ikatlong
Markahan
Natatalakay ang mga produkto at mga kaugnay na
hanapbuhay na nalilikha mula sa likas yaman ng
komunidad.
16 Nailalarawan ang likas na yaman at pangunahing 2
produkto ng Komunidad
Naiuugnay ang mga pangunahing hanapbuhay ng
komunidad sa likas na yaman ng komunidad
Naipaliliwanag ang pananagutan ng bawat isa sa
pangangalaga sa likas na yaman at pagpanatili ng
kalinisan ng sariling komunidad.
Nasasabi ang mga sanhi at bunga ng pagkasira ng likas na
yaman ng kinabibilangang komunidad
17 3
Nahihinuha ang mga posibleng dahilan ng tao sa pagsira
ng mga likas na yaman ng kinabibilangang komunidad.
Nakapagbibigay ng mungkahing paraan ng pag-aalaga
sa kapaligiran at likas na yaman ng kinabibilangang
komunidad
Nailalarawan kung paano natutugunan ang
pangangailangan ng mga tao mula sa likas yaman ng 6
komunidad
Naiuugnay ang epekto ng pagkakaroon ng hanapbuhay sa
pagtugon ng pangangailangan ng komunidad at ng 4
sariling pamilya
18 Nakikilala ang mga namumuno sa sariling komunidad at 10
Page 192 of 349
ang kanilang kaakibat na tungkulin at responsibilidad
Nasasabi kung paano nagiging pinuno
Nasasabi ang katangian ng mabuti at di mabuting pinuno
Nasasabi ang kahalagahan ng mabuting pamumuno sa
5
pagtugon ng pangangailangan ng mga tao sa komunidad.
Nakikilala ang mga taong nag-aambag sa kapakanan at
kaunlaran ng komunidad sa iba’t ibang aspeto at paraan
19 5
(ei mga pribadong samahan (NGO) na tumutulong sa pag-
unlad ng komunidad
Nakapagbigay ng mga mungkahi at dahilan upang
5
palakasin ang tama, maayos at makatwirang pamumuno
***Nailalarawan ang kalagayan at suliraning
20
pangkapaligiran ng komunidad.
***Naipaliliwanag ang pansariling tungkulin sa
21
pangangalaga ng kapaligiran.
***Natatalakay ang konsepto ng pamamahala at
22
pamahalaan
***Naipaliliwanag ang mga tungkulin ng pamahalaan sa
23
komunidad
***Nakalalahok sa mga proyekto o mungkahi na
24
nagpapaunlad sa kapakanan ng komunidad
Ikaapat na
Markahan
Natatalakay ang kahalagahan ng mga paglilingkod/
25 serbisyo ng komunidad upang matugunan ang 5
pangangailangan ng mga kasapi sa komunidad.
Natutukoy ang iba pang tao na naglilingkod at ang
kanilang kahalagahan sa komunidad (e.g. guro, pulis, brgy.
3
tanod, bumbero, nars, duktor, tagakolekta ng basura,
kartero, karpintero, tubero, atbp.)
Naiuugnay ang pagbibigay serbisyo/ paglilingkod ng
komunidad sa karapatan ng bawat kasapi sa komunidad.
Nasasabi na ang bawat kasapi ay may karapatan na
mabigyan ng paglilingkod/ serbisyo mula sa komunidad
Nasasabi na ang bawat kasapi ay may karapatan na
mabigyan ng paglilingkod/ serbisyo mula sa komunidad 5
Nakapagbibigay halimbawa ng pagtupad at hindi
pagtupad ng karapatan ng bawat kasapi mula sa mga
serbisyo ng komunidad
Naipaliliwanag ang epekto ng pagbigay serbisyo at di
pagbigay serbisyo sa buhay ng tao at komunidad
Naipaliliwanag na ang mga karapatang tinatamasa ay
26 3
may katumbas na tungkulin bilang kasapi ng komunidad
Napahalagahan ang kagalingan pansibiko sa sariling
komunidad
Natatalakay ang mga tradisyong may kinalaman sa
pagkakabuklod buklod ng mga tao sa komunidad
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagtutulungan sa
paglutas mga suliranin ng komunidad 7
Naipakikita ang iba’t ibang paraan ng pagtutulungan ng
mga kasapi ng komunidad sa pagbigay solusyon sa mga
problema sa komunidad
Nakakalahok sa mga gawaing pinagtutulungan ng mga
kasapi para sa ikabubuti ng pamumuhay sa komunidad
Napahalagahan ang kagalingan pansibiko sa sariling
komunidad
Natatalakay ang mga tradisyong may kinalaman sa
pagkakabuklod buklod ng mga tao sa komunidad
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagtutulungan sa 17
paglutas mga suliranin ng komunidad
Naipakikita ang iba’t ibang paraan ng pagtutulungan ng
mga kasapi ng komunidad sa pagbigay solusyon sa mga
problema sa komunidad
Page 193 of 349
Nakakalahok sa mga gawaing pinagtutulungan ng mga
kasapi para sa ikabubuti ng pamumuhay sa komunidad
***Naipaliliwanag na ang bawat kasapi ng komunidad ay
27
may karapatan
***Napahahalagahan ang pagtutulungan at pagkakaisa
28
ng mga kasapi ng komunidad.
Page 194 of 349
Unang
Markahan
Naipaliliwanagi ang kahulugan ng mga simbolo na
1 ginagamit sa mapa sa tulong ng panuntunan (ei. 2
katubigan, kabundukan, etc)
Nakapagbabasa at nakapagsasagawa ng interpretasyon
tungkol sa kinalalagyan ng iba’t ibang lalawigan sa
3
rehiyon gamit ang mga batayang heograpiya tulad ng
distansya at direksyon
Nailalarawan ang kinalalagyan ng mga lalawigan ng
sariling rehiyon batay sa mga nakapaligid dito gamit ang 2
pangunahing direksiyon (relative location)
Naipaghahambing ang mga lalawigan sa sariling rehiyon
3
ayon sa lokasyon, direksiyon, laki at kaanyuan
Nailalarawan ang populasyon ng iba’t ibang pamayanan
2
sa sariling lalawigan gamit ang bar graph
Naihahambing ang mga lalawigan sa rehiyon ayon sa
3
dami ng populasyon gamit ang mapa ng populasyon
Nailalarawan ang iba’t ibang lalawigan sa rehiyon ayon sa
mga katangiang pisikal at pagkakakilanlang heograpikal
3
nito gamit ang
mapang topograpiya ng rehiyon
Napaghahambing ang iba’t ibang pangunahing anyong
lupa at anyong tubig ng iba’t ibang lalawigan sa sariling 2
rehiyon
Natutukoy ang pagkakaugnay-ugnay ng mga anyong
2 3
tubig at lupa sa mga lalawigan ng sariling rehiyon
Nakagagawa ng payak na mapa na nagpapakita ng
3 mahahalagang anyong lupa at anyong tubig ng sariling 2
lalawigan at mga karatig na lalawigan nito
Natutukoy ang mga lugar na sensitibo sa panganib batay
sa lokasyon at topographiya nito
Nasasabi o natataluntun ang mga lugar ng sariling rehiyon
4 5
nasensitibo sa panganib gamit ang hazard map
Nakagagawa nang maagap at wastong pagtugon sa
mga panganib na madalas maranasan ng sariling rehiyon.
Nailalarawan ang mga pangunahing likas na yaman ng
5
mga lalawigan sa rehiyon
Natatalakay ang wastong pangangasiwa ngmga likas
na yaman ng sariling laalwigan at rehiyon
Nasusuri ang matalino at di- matalinong mga paraan ng
pangangasiwa ng mga likas na yaman
5 3
Nakabubuo ng konklusyon na ang
matalinongpangangasiwa ng likas na yaman ay
maykinalaman sa pag-unlad ng sariling lalawigan at
rehiyon
Nakabubuo ng interpretasyon ng kapaligiran ng sariling
6 lalawigan at karatig na mga lalawigan ng rehiyon gamit 2
ang mapa
***Nasusuri ang kinalalagyan ng mga lalawigan ng sariling
7 rehiyon batay sa mga nakapaligid dito gamit ang
pangunahing direksiyon (primary direction)
***Nasusuri ang katangian ng populasyon ng iba’t ibang
8 pamayanan sa sariling lalawigan batay sa: a) edad; b)
kasarian; c) etnisidad; at 4) relihiyon
***Nasusuri ang iba’t ibang lalawigan sa rehiyon ayon sa
9 mga katangiang pisikal at pagkakakilanlang heograpikal
nito gamit ang mapang topograpiya ng rehiyon
Ikalawang
Markahan
Page 195 of 349
Nauunawaan ang kasaysayan ng kinabibilangang rehiyon
Naisalaysay ang pinagmulan ng sariling lalawigan at mga
karatig na lalawigan sa pamamagitan ng malikhaing
pagpapahayag at iba pang likhang sining
Natutukoy angkasaysayan ng pagbuo ng sariling
lalawigan ayon sa batas
Naisasalaysay ang mga pagbabago ng sariling lalawigan
10 7
at mga karatig na lalawigan sa rehiyon tulad ng laki nito,
pangalan, lokasyon, populasyon, mga istruktura at iba pa
Nakabubuo ng timeline ng mga makasaysayang
pangyayari sa rehiyon sa iba’t ibang malikhaing
pamamaraan
Nasasabi ang mga paraan ng pagtutulungan ng mga
lalawigan sa rehiyon noon at sa kasalukuyan
Natatalakay ang mga pagbabago at nagpapatuloy sa
11 5
sariling lalawigan at kinabibilangang rehiyon
Naisasalaysay o naisasadula ang kwento ng mga
makasaysayang pook o pangyayaring nagpapakilala sa 5
sariling lalawigan at mga karatig nito sa rehiyon
Natatalakay ang kahulugan ng ilang simbolo at sagisag ng
12 5
sariling lalawigan at rehiyon
Naihahambing ang ilang simbolo at sagisag na
13 5
nagpapakilala ng iba’t ibang lalawigan sa sariling rehiyon
Natatalakay ang kahulugan ng “official hymn” at iba
14 pang sining na nagpapakilala ng sariling lalawigan at 5
rehiyon
Naipagmamalaki ang mga bayani ng sariling lalawigan at
rehiyon
Nakikilala ang mga bayani ng mga sariling lalawigan at
rehiyon
Napahahalagahan ang pagpupunyagi ng mga bayani 5
ng sariling lalawigan at rehiyon sa malikhaing
pamamaraan
Nakalilikha ng anumang sining tungkol sa bayani ng
lalawigan rehiyon na naistularan
Nakasusulat ng payak na kwento/ 1-2 talata tungkol sa
lalawigan sa kinabibilangang rehiyon na naging katangi- 3
tangi para sa sarili.
***Naiuugnay sa kasalukuyang pamumuhay ng mga tao
ang kwento ng mga makasaysayang pook o
15
pangyayaring nagpapakilala sa sariling lalawigan at ibang
panglalawigan ng kinabibilangang rehiyon
***Napahahalagahan ang mga naiambag ng mga
16 kinikilalang bayani at mga kilalang mamamayan ng
***Nabibigyang-halaga ang katangi-tanging lalawigan
17
(batay sa sariling pananaw) sa kinabibilangang rehiyon
Ikatlong
Markahan
Naibibigay ang kahulugan ng sariling kultura at mga
2
kaugnay na konsepto
Naipaliliwanag na ang mga salik heograpikal katulad ng
lokasyon at klima ay naka iimpluwensiya sa pagbuo at
3
paghubog ng uri ng pamumuhay ng mga lalawigan at
rehiyon
Nailalarawan ang pagkakakilanlang kultural ng
kinabibilangang rehiyon
Nailalarawan ang pagkakakilanlang kultura ng sariling
lalawigan
18 5
Naiisa-isa ang mga pangkat ng mga tao sa sariling
lalawigan at Rehiyon
Nakapagbibigay ng mga halimbawang salita mula sa
mga wika at diyalekto sa sariling lalawigan at rehiyon
Page 196 of 349
Nailalarawan ang mga kaugalian, paniniwala at tradisyon
ng sariling lalawigan at ng rehiyon.
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng mga makasaysayan
19 lugar at ang mga saksi nito sa pagkakakilanlang kultura ng 3
Naihahambing ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga
kaugalian, paniniwala at tradisyon sa sariling lalawigan sa
20 2
karatig lalawigan sa kinabibilangang rehiyon at sa ibang
lalawigan at rehiyon
Nasusuri ang papel na ginagampanan ng kultura sa
pagbuo ng pagkakakilanlan ng sariling lalawigan at 3
rehiyon, at sa Pilipinas
Napahahalagahan ang iba’t ibang pangkat ng tao sa
21 2
Napapahalagahan ang mga sining (tula/awit/ sayaw) na
nagpapakilala sa lalawigan at rehiyon sa pamamagitan
ng pakikilahok sa mga gawain na nagsusulong ng 5
pagpapahalaga sa mga
sining sa lalawigan
Naipapakita sa iba’t-ibang sining ang pagmamalaki sa
mga natatanging kaugalian, paniniwala at tradisyon ng 5
iba’t ibang lalawigan sa kinabibilangang rehiyon
Natutukoy ang mga katawagan sa iba’t ibang layon sa
kinabibilanagng rehiyon (e.g. paggalang, paglalambing, 5
pagturing)
Nakagagawa ng isang payak na mapang kultural na
nagpapakilala ng kultura ng ibat ibang lalawigan sa 5
rehiyon
***Nailalarawan ang kultura ng mga lalawigan sa
22
***Naipaliliwanag ang kaugnayan ng heograpiya sa
23 pagbuo at paghubog ng uri ng pamumuhay ng mga
***Naipamamalas ang pagpapahalaga sa pagkakatulad
at pagkakaiba-iba ng mga kultura gamit ang sining na
24
nagpapakilala sa lalawigan at rehiyon (e.g. tula, awit,
sayaw, pinta, atbp.)
Ikaapat na
Markahan
Naiuugnay ang kapaligiran sa uri ng pamumuhay ng
25 2
kinabibilangang lalawigan
Naipapaliwanag ang iba’t ibang pakinabang pang
26 ekonomiko ng mga likas yaman ng lalawigan at 3
Natatalakay ang pinanggalingan ng produkto ng
27 2
kinabibilagang lalawigan
Naiisa-isa ang mga produkto at kalakal na matatagpuan
3
sa kinabibilangang rehiyon
Naipakikita ang ugnayan ng kabuhayan ng mga
3
lalawigan sa kinabibilangang rehiyon at sa ibang rehiyon
Naiuugnay ang pakikipagkalakalan sa pagtugon ng mga
28 pangangailangan ng sariling lalawigan at mga karatig na 2
lalawigan sa rehiyon at ng bansa.
Natutukoy ang inprastraktura (mga daanan, palengke) ng
29 mga lalawigan at naipaliliwanag ang kahalagahan nito sa 3
kabuhayan
Naipaliliwanag ang iba’t ibang aspeto ng ekonomiya
(pangangailangan, produksyon, kalakal, insprastraktura, 2
atbp.) sa pamamagitan ng isang graphic organizer
Natutukoy na ang rehiyon ay binibuo ng mga lalawigan na
3
may sariling pamunuan
Natutukoy na ang rehiyon ay binibuo ng mga lalawigan
2
na may sariling pamunuan
Page 197 of 349
Natutukoy ang mga tungkulin at pananagutan ng mga
3
namumuno sa mga lalawigan ng kinabibilangang rehiyon
Natatalakay ang mga paraan ng pagpili ng pinuno ng
2
mga lalawigan
Naipapaliwang ang kahalagahan ng pagkakaroon ng
pamahalaan sa bawat lalawigan sa kinabibilangang 3
rehiyon
Naipaliliwanag ang dahilan ng paglilingkod ng
30 2
pamahalaan ng mga lalawigan sa mga kasapi nito
Natutukoy ang iba’t ibang paraan sa pakikiisa sa mga
proyekto ng pamahalaan ng mga lalawigan sa 3
Nakalalahok sa mga gawaing nakatutulong sa
31 pagkakaisa, kaayusan at kaunlaran ng sariling lalawigan 2
at kinabibilangang rehiyon
Page 198 of 349
Unang
Markahan
Natatalakay ang konsepto ng bansa
1 Nakapagbibigay ng halimbawa ng bansa 3
Naiisa-isa ang mga katangian ng bansa
Nakapagbubuo ng kahulugan ng bansa 2
Naipapaliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa 3
Natutukoy ang relatibong lokasyon (relative location) ng
2 Pilipinas batay sa mga nakapaligid dito gamit ang 3
pangunahin at pangalawang direksyon
Natutukoy sa mapa ang kinalalagyan ng bansa sa
2
rehiyong Asya at mundo
Nakapagsasagawa ng interpretasyon tungkol sa
kinalalagyan ng bansa gamit ang mga batayang 2
heograpiya tulad ng iskala, distansya at direksyon
Natatalunton ang mga hangganan at lawak ng teritoryo
3 2
ng Pilipinas gamit ang mapa
Naiuugnay ang klima at panahon sa lokasyon ng bansa
sa mundo.
Nakikilala na ang Pilipinas ay isang bansang tropical
Natutukoy ang iba pang salik (temperatura, dami ng ulan)
4 na may kinalaman sa klima ng bansa 8
Nailalarawan ang klima sa iba’t ibang bahagi ng bansa
sa tulong ng mapang pangklima
Naipapaliwanag na ang klima ay may kinalaman sa uri ng
mga pananim at hayop sa Pilipinas
Naipaliliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang bansang
1
maritime o insular
Nailalarawan ang bansa ayon sa mga katangiang pisikal
at pagkakakilanlang heograpikal nito
Napaghahambing ang iba’t ibang pangunahing anyong
lupa at anyong tubig ng bansa
Natutukoy ang mga pangunahing likas na yaman ng
bansa
5 9
Naiisa-isa ang mga magagandang tanawin at lugar
pasyalan bilang yamang likas ng bansa
Naihahambing ang topograpiya ng iba’t ibang rehiyon
ng bansa gamit ang mapang topograprapiya
Naihahambing ang iba’t ibang rehiyon ng bansa ayon sa
populasyon gamit ang mapa ng populasyon
Nailalarawan ang kalagayan ng Pilipinas na nasa “Pacific
1
Ring of Fire” at ang implikasyon nito.
Nakagagawa ng mga mungkahi upang mabawasan ang
masamang epekto dulot ng kalamidad
Natutukoy ang mga lugar sa Pilipinas na sensitibo sa
6 3
panganib gamit ang hazard map
Nakagagawa nang maagap at wastong pagtugon sa
mga panganib
Nakapagbibigay ng konklusyon tungkol sa kahalagahan
7 1
ng mga katangiang pisikal sa pag- unlad ng bansa
Ikalawang
Markahan
Nailalarawan ang mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t
ibang lokasyon ng bansa
Naiuugnay ang kapaligiran sa uri ng hanap buhay
Naihahambing ang mga produkto at kalakal na
matatagpuan sa iba’t ibang lokasyon ng bansa (Hal: 5
pangingisda, paghahabi, pagdadaing, pagsasaka, atbp.
Nabibigyang-katwiran ang pang-aangkop na ginawa ng
mga tao sa kapaligiran upang matugunan ang kanilang
pangangailangan
Page 199 of 349
Naipaliliwanag ang iba’t ibang pakinabang pang
8 2
ekonomiko ng mga likas yaman ng bansa
Nasusuri ang kahalagahan ng matalinong pagpapasya
sa pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa
9 Natatalakay ang ilang mga isyung pangkapaligiran ng
bansa
Naipaliliwanag ang matalino at di-matalinong mga
paraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman ng
bansa
8
Naiuugnay ang matalinong pangangasiwa ng likas na
yaman sa pag-unlad ng bansa
Natatalakay ang mga pananagutan ng bawat kasapi sa
pangangasiwa at pangagalaga ng pinagkukunang
yaman ng bansa
Nakapagbibigay ng mungkahing paraan ng wastong
pangangasiwa ng likas yaman ng bansa
Naiuugnay ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling
2
produkto sa pag- unlad at pagsulong ng bansa
Natatalakay ang mga hamon at oportunidad sa mga
10 2
gawaing pangkabuhayan ng bansa.
Nakalalahok sa mga gawaing lumilinang sa
pangangalaga, at nagsusulong ng likas kayang pag-
11 2
unlad (sustainable development) ng mga likas yaman ng
Bansa
Nailalarawan ang mga pagkakakilanlang kultural ng
Pilipinas
Natutukoy ang ilang halimbawa ng kulturang Pilipino sa
iba’t ibang rehiyon ng Pilipinas (tradisyon, relihiyon,
kaugalian, paniniwala, kagamitan, atbp.)
Natatalakay ang kontribusyon ng mga iba’t ibang
pangkat (pangkat etniko, pangkat etno-linguistiko at iba 6
pang pangkat panlipunan na bunga ng migrasyon at
“inter- marriage”) sa kulturang Pilipino
Natutukoy ang mga pamanang pook bilangbahagi ng
pagkakakilanlang kulturang Pilipino
Nakagagawa ng mungkahi sa pagsusulong at
pagpapaunlad kulturang Pilipino
Nasusuri ang papel na ginagampanan ng kultura sa
2
pagbuo ng pagkakakilanlang Pilipino
Naipapakita ang kaugnayan ng heograpiya, kultura at
12 pangkabuhayang gawain sa pagbuo ng pagkakilanlang 2
Pilipino
Natatalakay ang kahulugan ng pambansang awit at
3
watawat bilang mga sagisag ng bansa
Nakabubuo ng plano na magpapakilala at magpapakita
ng pagmamalaki sa kultura ng mga rehiyon sa malikhaing 3
paraan.
Nakasusulat ng sanaysay na tumatalakay sa
3
pagpapahalaga at pagmamalaki ng kulturang Pilipino
Ikatlong
Markahan
Natatalakay ang kahulugan at kahalagahan ng
13 1
pambansang pamahalaan
Nasusuri ang balangkas o istruktura ng pamahalaan ng
Pilipinas
Natatalakay ang kapangyarihan ng tatlong sangay
pamahalaan (ehekutibo, lehislatura at hudikatura)
14 Natatalakay ang antas ng pamahalaan (pambansa at 9
local
Natutukoy ang mga namumuno ng bansa
Natatalakay ang paraan ng pagpili at ang kaakibat na
kapangyarihan ng mga namumuno ng bansa
Page 200 of 349
Nasusuri ang mga ugnayang kapangyarihan ng tatlong
sangay ng pamahalaan
Naipaliliwanag ang “separation of powers” ng tatlong
3
sangay ng pamahalaan
Naipaliliwanag ang “check and balance” ng
kapangyarihan sa bawat isang sangay
Natatalakay ang epekto ng mabuting pamumuno sa
2
pagtugon ng pangangailangan ng bansa
Natatalakay ang kahulugan ng ilang simbolo at sagisag
ng kapangyarihan ng pamahalaan (ei. executive, 3
legislative, judiciary)
15
Nasusuri ang mga paglilingkod ng pamahalaan upang
matugunan ang pangangailangan ng bawat
16
mamamayan
Naiisa isa ang mga programang pangkalusugan
Nasasabi ang mga pamamaraan sa pagpapaunlad ng
edukasyon sa bansa
7
Nakakapagbigay halimbawa ng mga programa
pangkapayapan
Nasasabi ang mga paraan ng pagtataguyod ng
ekonomiya ng bansa
Nakakapag bigay halimbawa ng mga programang
pang- imprastraktura atbp ng pamahalaan
Nasusuri ang tungkulin ng pamahalaan na itaguyod ang
5
karapatan ng bawat mamamayan
Nasusuri ang mga proyekto at iba pang gawain ng
5
pamahalaan sa kabutihan ng lahat o nakararami
Nasusuri ang iba’t ibang paraan ng pagtutulungan ng
pamahalaang pambayan, pamahalaang panlalawigan 5
at iba pang tagapaglingkod ng pamayanan
***Napapahalagahan (nabibigyang-halaga) ang
17
bahaging ginagampanan ng pamahalaan
Ikaapat na
Markahan
Natatalakay ang konsepto ng pagkamamamayan
18 Natutukoy ang batayan ng pagka mamamayang Pilipino 6
Nasasabi kung sino ang mga mamamayan ng bansa
Natatalakay ang konsepto ng karapatan at tungkulin
Natatalakay ang mga karapatan ng mamamayang
19 3
Pilipino
Natatalakay ang tungkulin ng mamamayang Pilipino
Natatalakay ang mga tungkuling kaakibat ng bawat
2
karapatang tinatamasa.
20
Natatalakay ang kahalagahan ng mga gawaing
pansibiko ng bawat isa bilang kabahagi ng bansa
Naibibigay ang kahulugan ng kagalingang pansibiko
(civicefficacy)
21
Natatalakay ang mga gawaing nagpapakita ng
8
kagalingang pansibiko ng isang kabahagi ng bansa (hal.
Pagtangkilik ng produktong Pilipino, pagsunod sa mga
batas ng bansa, pagtulong sa paglilinis ng kapaligiran).
Nahihinuha ang epekto ng kagalingang pansibiko sa
pag-unlad ng bansa.
Nabibigyang halaga ang bahaging ginagampanan ng
tapagtataguyod ng kaunlaran ng bansa
Naipaliliwanag kung paano itinataguyod ng mga
mamamayan ang kaunlaran ng bansa
22 9
Naipaliliwanag kung paano makatutulong sa pagunlad at
pagsulong ng bansa ang pagpapaunlad sa sariling
kakayahan at kasanayan
Naibibigay ang kahulugan at katangian ng pagiging
Page 201 of 349
produktibong mamamayan
Napahahalagahan ang mga pangyayari at kontribusyon
5
ng mga Pilipino sa iba’t- ibang panig ng daigdig tungo sa
kaunlaran ng bansa (hal. OFW)
Naipakikita ang pakikilahok sa mga programa at proyekto
4
ng pamahalaan na nagtataguyod ng mga karapatan ng
mamamayan
Nakapagsusulat ng sanaysay tungkol sa pagka- Pilipino at
3
sa Pilipinas bilang bansa
Page 202 of 349
Unang
Markahan
Nailalarawan ang lokasyon ng Pilipinas sa mapa
Natutukoy ang kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo gamit ang
mapa batay sa ”absolute location” nito (longitude at
latitude) 4
Natutukoy ang relatibong lokasyon (relative location) ng
Pilipinas batay sa karatig bansa na nakapaligid dito gamit
ang pangunahin at pangalawang direksiyon
Nailalarawan ang klima ng Pilipinas bilang isang bansang
tropikal ayon salokasyon nito sa mundo
Natutukoy ang mga salik na may kinalaman sa klima ng
bansa tulad ng temperatura, dami ng ulan, humidity
3
Naipaliliwanag ang pagkakaiba ng panahon at klima sa iba’t
ibang bahagi ng mundo
Naiugnay ang uri ng klima at panahon ng bansa ayon sa
lokasyon nito sa mundo
Naipaliliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang bansang
2
archipelago
Naipaliliwanag ang teorya sa pagkakabuo ng kapuluan at
4
pinagmulan ng Pilipinas batay sa teoryang Bulkanismo at
“Continental Shelf”
Nakabubuo ng pansariling paninindigan sa
pinakapanipaniwalang teorya ng pinagmulan ng lahing
Pilipino batay sa mga ebidensiya
Natatalakay ang teorya ng pandarayuhan ng tao mula sa
rehiyong Austronesyano 5
Natatalakay ang iba pang mga teorya tungkol sa
pinagmulan ng mga unang tao sa Pilipinas
Nakasusulat ng maikling sanaysay (1-3 talata) ukol sa mga
teoryang natutunan
Naipagmamalaki ang lipunan ng sinaunang Pilipino
Natatalakay ang mga uri ng lipunan sa iba’t ibang bahagi ng
Pilipinas 4
Naipaliliwanag ang ugnayan ng mga tao sa iba’t ibang antas
na bumubuo ng sinaunung lipunan
Natatalakay ang papel ng batas sa kaayusang panlipunan
Nasusuri ang kabuhayan ng sinaunang Pilipino
Natatalakay ang kabuhayan sa sinaunang panahon
kaugnay sa kapaligiran, ang mga kagamitan sa iba’t ibang
1 2
kabuhayan, at mga produktong pangkalakalan
Natatalakay ang kontribusyon ng kabuhayan sa pagbuo ng
sinaunang kabihasnan
Naipaliliwanag ang mga sinaunang paniniwala at tradisyon
2
at ang impluwensiya nito sa pang- araw-araw na buhay
Naihahambing ang mga paniniwala noon at ngayon upang
maipaliwanag ang mga nagbago at nagpapatuloy 5
hanggang sa kasalukuyan
Natatalakay ang paglaganap ng relihiyong Islam sa ibang
2 2
bahagi ng bansa.
Nasusuri ang pagkakapareho at pagkakaiba ng kagawiang
2
panlipunan ng sinaunang Pilipino sa kasalukuyan
Nakakabuo ng konklusyon tungkol sa kontribusyon ng
3 sinaunang kabihasnan sa pagkabuo ng lipunang at 5
pagkakakilanlang Piliipino
***Naipaliliwanag ang kaugnayan ng lokasyon sa paghubog
4
ng kasaysayan
***Naipaliliwanag ang pinagmulan ng Pilipinas batay sa a.
5
Teorya (Plate Tectonic Theory) b. Mito c. Relihiyon
***Natatalakay ang pinagmulan ng unang pangkat ng tao sa
6
Pilipinas a. Teorya (Austronesyano) b. Mito (Luzon, Visayas,
Page 203 of 349
Mindanao) c. Relihiyon
***Nasusuri ang pang-ekonomikong pamumuhay ng mga
Pilipino sa panahong pre-kolonyal a. panloob at panlabas na
7 kalakalan b. uri ng kabuhayan (pagsasaka, pangingisda,
panghihiram/pangungutang, pangangaso, slash and burn,
pangangayaw, pagpapanday, paghahabi atbp)
***Nasusuri ang sosyo-kultural at politikal na pamumuhay ng
mga Pilipino a.sosyo-kultural (e.g. pagsamba (animismo,
anituismo, at iba pang ritwal, pagbabatok/pagbabatik ,
paglilibing (mummification primary/ secondary burial
8
practices), paggawa ng bangka e. pagpapalamuti
(kasuotan, alahas, tattoo, pusad/ halop) f. pagdaraos ng
pagdiriwang
b.politikal (e.g. namumuno, pagbabatas at paglilitis)
Ikalawang
Markahan
Natatalakay ang kahulugan ng kolonyalismo at ang
2
konteksto nito kaugnay sa pananakop ng Espanya sa Pilipinas
Naipapaliwanag ang mga dahilan at layunin ng
9 3
kolonyalismong Espanyol
Nakabubuo ng timeline ng mga paglalakbay ng Espanyol sa
Pilipinas hanggang sa pagkakatatag ng Maynila at mga
2
unang
engkwentro ng mga Espanyol at Pilipino
Nasusuri ang iba-ibang perspektibo ukol sa pagkakatatag ng
3
kolonyang Espanyol sa Pilipinas
Natatalakay ang mga paraan ng pagsasailalim ng
katutubong populasyon sa kapangyharihan ng Espanya 9
10
sa proseso ng Kristiyanisasyon, Reduccion, tributo at
encomienda at sapilitang paggawa
Nasusuri ang relasyon ng mga paraan ng pananakop ng
Espanyol sa mga katutubong populasyon sa bawat isa.
Naiuugnay ang Kristiyanisasyon sa reduccion
Natatalakay ang konsepto ng encomienda at mga 6
kwantitatibong datos ukol sa tributo, kung saan ito kinolekta,
at ang halaga ng mga tribute
Nasusuri ang mga patakaran, papel at kahalagahan ng
sapilitang paggawa sa pagkakatatag ng kolonya sa Pilipinas
Nasusuri ang naging reaksyon ng mga Pilipino sa Kristiyanismo 3
Natatalakay ang kapangyarihang Patronato Real
Nasusuri ang pamamalakad ng mga prayle sa
pagpapaunlad ng sinaunang Pilipino
Natutukoy ang mga tungkulin o papel ng mga prayle sa 7
ilalim ng Patronato Real
Naipaliliwanang ang mga naging reaksyon ng mga Pilipino
sa pamamahala ng mga prayle.
Nakapagbibigay ng sariling pananaw tungkol sa nagging
5
epekto sa lipunan ng pamamahala ng mga prayle
***Nasusuri ang epekto ng mga patakarang kolonyal na
ipinatupad ng Espanya sa bansa
A. Patakarang pang-ekonomiya (Halimbawa:
11 Pagbubuwis, Sistemang Bandala, Kalakalang
Galyon, Monopolyo sa Tabako, Royal Company,
Sapilitang Paggawa at iba pa)
B. Patakarang pampolitika (Pamahalaang kolonyal)
Ikatlong
Markahan
Nasusuri ang pagbabago sa panahanan ng mga Pilipino sa
panahon ng Español (ei pagkakaroon ng organisadong
5
poblasyon, uri ng tahanan, nagkaroon ng mga sentrong
pangpamayanan, at iba pa
Napaghahambing ang antas ng katayuan ng mga Pilipino sa
5
lipunan bago dumating ang mga Espanyol at sa Panahon ng
Page 204 of 349
Kolonyalismo
Natatalakay ang pangangailangan sa pagpapabuti ng
katayuan ng mga babae
Napaghahambing ang mga tradisyunal at di- tradisyunal na
papel ng babae sa lipunan ng sinaunang Pilipino at sa
panahon ng kolonyalismo
Nasusuri ang pagbabago sa kultura ng mga Pilipino sa
Panahon ng Espanyol
Naipaliliwanag ang inpluwensya ng kulturang Espanyol sa
kulturang Pilipino 3
Natatalakay ang bahaging ginagampanan ng Kristianismo
sa kultura at tradisyon ng mga Pilipino
Nasusuri ang ginawang pag-aangkop ng mga
Nasusuri ang mga pagbabagong pampulitika at ekonomiya
na ipinatupad ng kolonyal na pamahalaan
Naipaghahambing ang istruktura ng pamahalaang kolonyal
sa uri pamamahala ng mga sinaunang Pilipino
9
Naipaghahambing ang sistema ng kalakalan ng mga
sinaunang Pilipino at sa panahon ng kolonyalismo
Natatalakay ang epekto ng mga pagbabago sa
pamamahala ng mga Espanyol sa mga sinaunang Pilipino
Nakapagbibigay ng sariling pananaw tungkol sa naging
2
epekto ng kolonyalismo sa lipunan ng sinaunang Pilipino
Naipaliliwanag ang di matagumpay na pananakop sa mga
katutubong pangkat ng kolonyalismong Espanyol
Nasusuri ang mga paraang armado ng pananakop ng mga
Espanyol
Natalakay ang iba’t ibang reaksyon ng mga katutubong
pangkat sa armadong pananakop
13
Natatalakay ang mga isinagawang rebelyon ng mga
katutubong pangkat
Natataya ang sanhi at bunga ng mga rebelyon at iba pang
reaksiyon ng mga katutubong Pilipino sa kolonyalismo
Nakakabuo ng konklusyon tungkol sa mga dahilan ng di
matagumpay na armadong pananakop ng mga Espanyol sa
ilang piling katutubong pangkat
Nasusuri ang epekto ng kolonyalismong Espanyol sa
3
pagkabansa at pagkakakilanlan ng mga Pilipino
***Naipaliliwanag ang mga paraan ng pagtugon ng mga
12 Pilipino sa kolonyalismong Espanyol (Hal. Pag-aalsa,
pagtanggap sa kapangyarihang kolonyal/ kooperasyon)
***Napahahalagahan ang pagtatanggol ng mga Pilipino
13
laban sa kolonyalismong Espanyol
***Natatalakay ang impluwensya ng mga Espanyol sa kultura
14
ng mga Pilipino
***Nasusuri ang kaugnayan ng pakikipaglaban ng mga
15
Pilipino sa pag-usbong ng nasyonalismong Pilipino
***Napahahalagahan ang mga katutubong Pilipinong
16
lumaban upang mapanatili ang kanilang kasarinlan
Ikaapat na
Markahan
Natatalakay ang mga lokal na mga pangyayari tungo sa
pag-usbong ng pakikibaka ng bayantulad ng reporma sa
ekonomiya at pagtatatag ng monopolyang tabako, mga 8
pag-aalsa sa loob ng estadong kolonyal, Kilusang Agraryo ng
1745, pag-aalsa ng Kapatiran ng San Jose at okupasyon ng
Ingles sa Maynila
Natatalakay ang mga pandaigdigang pangyayari bilang
konteksto ng malayang kaisipan tungo sa pag-usbong ng
pakikibaka ng bayan
3
Paglipas ng merkantilismo bilang ekonomikong batayan ng
Kolonyalismo
Paglitaw ng kaisipang “La Ilustracion”
Page 205 of 349
Nasusuri ang mga naunang pag-aalsa ng mga makabayang
Pilipino
Natatalakay ang sanhi at bunga ng mga rebelyon at iba
pang reaksiyon ng mga Pilipino sa kolonyalismo (halimbawa:
pagtutol ng mga katutubong Pilipino laban sa Kristyanismo, 5
pagmamalabis ngmga Espanyol)
Naipaliliwanag ang pananaw at paniniwala ng mga
Sultanato (Katutubong Muslim) sa pagpapanatili ng kanilang
kalayaan
Natataya ang partisipasyon ng iba’t-ibang rehiyon at sektor
17 5
(katutubo at kababaihan) sa pakikibaka ng bayan
Natatalakay ang kalakalang galyon at ang epektonito sa
5
bansa
Nababalangkas ang pagkakaisa o pagkakawatak watak ng
mga Pilipino sa mga mahahalagang pangyayari at mga
5
epekto nito sa naunang mga pag- aalsa laban sa
kolonyalismong Espanyol
Nakapagbibigay-katuwiran sa mga naging epekto ng mga
unang pag-aalsa ng mga makabayang Pilipino sa pagkamit
5
ng kalayaaan na tinatamasa ng mga mamamayan sa
kasalukuyang panahon
Naipapahayag ang saloobin sa kahalagahan ng pagganap
ng sariling tungkulin sa pagsulong ng kamalayang pambansa 4
tungo sa pagkabuo ng Pilipinas bilang isang nasyon
***Naipaliliwanag ang mga salik na nagbigay daan sa pag-
18
usbong ng nasyonalismong Pilipino
***Naipaliliwanag ang pananaw at paniniwala ng mga
19 Sultanato (Katutubong Muslim) sa pagpapanatili ng kanilang
kalayaan
***Napahahalagahan ang partisipasyon ng iba’t ibang
20
rehiyon at sektor sa pagsulong ng kamalayang pambansa
Page 206 of 349
Unang
Markahan
Natutukoy ang kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo sa globo
at mapa batay sa”absolute location” nito (longitude at 1
latitude.
Nagagamit ang grid sa globo at mapang politikal sa
pagpapaliwanag ng pagbabago ng hangganan at lawak 1
ng teritoryo ng Pilipinas batay sa kasaysayan
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng lokasyon ng Pilipinas
3
sa ekonomiya at politika ng Asya at mundo
Nasusuri ang konteksto ng pag- usbong ng liberal na ideya
tungo sa pagbuo ng kamalayang Nasyonalismo
Natatalakay ang epekto ng pagbubukas ng mga
daungan ng bansa sa pandaigdigang kalakalan 5
Naipaliliwanag ang ambag ng pag-usbong ng uring
mestizo at ang pagpapatibay ng dekretang edukasyon ng
1863
Nasusuri ang mga ginawa ng mga makabayang Pilipino sa
pagkamit ng akabaya
Natatalakay ang kilusan para sa sekularisasyon ng mga
akabay at ang Cavite Mutiny (1872.
Naipaliliwanag ang ambag ng Kilusang Propaganda sa
pagpukaw ng damdaming akabayan ng mga Pilipino 5
(hal.La Liga Filipina, Asociacion Hispano Filipino)
Natatalakay ang pagtatagat paglagnap ng Katipunan
Nahihinuha ang implikasyon ng kawalan ng pagkakaisa sa
himagsikan/kilusan at pagbubuo ng Pilipinas bilang isang
bansa
Nasusuri ang mga pangyayari sa himagsikan laban sa
1 kolonyalismong Espanyol: Sigaw sa Pugad-Lawin, Tejeros 5
Convention at Kasunduan sa Biak-na-Bato
Natatalakay ang mga ambag ni Andres Bonifacio, ang
Katipunan at Himagsikan ng 1896 sa pagbubuo ng Pilipinas 2
bilang isang bansa
Natatalakay ang partisipasyon ng mga kababaihan sa
2 3
rebolusyon Pilipino
Napahalagahan ang pagkakatatag ng Kongreso ng
5
Malolos at ang deklarasyon ng kasarinlan ng mga Pilipino
Nasusuri ang mga mahahalagang pangyayari sa
pakikibaka ng mga Pilipino sa panahon ng Digmaang
Pilipino-Amerikano
Natutukoy ang mga pangyayaring nagbigay daan sa
digmaa ng mga Pilipino laban sa Estados Unidos
Napapahalagahan ang pangyayari sa Digmaang Pilipino-
3 Amerikano. Hal.: Unang Putok sa panulukan ng Silencio at 5
Sociego, Sta.Mesa, Labanan sa Tirad Pass at Balangiga
Massacre
Natatalakayang Kasunduang Bates (1830-1901) at ang

motibo ng pananakop ng Amerikano sa bansa sa panahon
ng paglawak ng kanyang “polical empire”
Nabibigyang halaga ang mga kontribosyon ng mga
Natatanging Pilipinong nakipaglaban para sa kalayaan.
4 5
Hal: Emilio Aguinaldo, Gregorio del Pilar, Miguel Malvar at
iba pang bayaning Pilipino
***Naipaliliwanag ang layunin at resulta ng pagkakatatag
5 ng Kilusang Propaganda at Katipunan sa paglinang ng
nasyonalismong Pilipino
*Nasusuri ang epekto ng kaisipang liberal sa pag-usbong
6
ng damdaming nasyonalismo.
Page 207 of 349
***Napahahalagahan ang deklarasyon ng kasarinlan ng
7
Pilipinas at ang pagkakatatag ng Unang Republika
Ikalawang
Markahan
Nasusuri ang mga pagbabago sa lipunan sapanahon ng
mga Amerikano
Natatalakay ang sistema ng edukasyong ipinatutupad ng
mga Amerikano at ang epekto nito.
4
Natatalakay ang kalagayang pangkalusugan ng mga
Pilipino sa panahon ng mga Amerikan
Natatalakay ang pag-unlad ng transportasyon
atkomunikasyo at epekto nito sa pamumuhay ng
mgaPilipino
Nasusuri ang uri ng pamahalaan at patakarang ipinatupad
1
sa panahon ng mga Amerikano
Nasusuri ang pamahalaang kolonyal ng mga Amerikano
Natatalakay ang mga Patakarang Pasipikasyon at
Kooptasyon ng pamahalaang Amerikano
Nailalarawan ang sistema at balangkas ng Pamahalaang
Kolonyal
5
Nasusuri ang mga patakaran ng malayangkalakalan (free
trade) na pinairal ng mga Amerikano
Natatalakay ang epekto ng malayang kalakalan(free
trade) Hal: Kalakalan ng Pilipinas at U.S., pananim at
sakahan
Natutukoy ang mahahalagang pangyayaring may
kinalaman sa unti-unting pagsasalin ng kapangyarihan sa 5
mga Pilipino tungo sa pagsasarili
Nasusuri ang kontribusyon ng pamahalaang Komonwelt

Natatalakay ang mga programa ng pamahalaan sa
panahon ng pananakop (hal. Katarungang Panlipunan,
Patakarang Homestead, pagsulong ng pambansang wika,
8 5
pagkilala sa karapatan ng kababaihan sa pagboboto)
Nabibigyang katwiran ang ginawang paglutas sa mga
suliraning panlipunanat pangkabuhayan sa panahon ng
Komonwelt
Natatalakay ang mga mahahalagang pangyayari sa

pananakop ng mga Hapones
5
Hal: Labanan sa Bataan, Death March at Labanan sa
Corregidor
Naipaliliwanag ang motibo ng panahon ng hapon sa
1
bansa
Nasusuri ang sistema ng pamamahala sa panahon ng mga
Hapones
Nailalarawan ang sistema at balangkas ng pamahalaan
kolonyal ng mga Hapones
9 Naipaliliwanag ang mga patakaran at Batas Pang 4
ekonomiya gaya ng WAR Economy at ang mga resulta nito.
Naipaliliwanag ang kontribusyon ng pagkatatag ng
ikalwang Republika ng Pilipinas at ang mga patakarang
may kinalamn sa pag sasarili
Nasusuri ang pakikibaka ng mga Pilipino para sa kalayaan
sa pananakop ng mga Hapon (hal., USAFFE, HukBaLaHap, 5
iba pang kilusang Gerilya)
Nagkapagbibigay ng sariling pananaw tungkol sa naging
epekto sa mga Pilipino ng pamamahala sa mga 5
dayuhang mananakop.
***Nasusuri ang uri ng pamahalaan at patakarang
10
ipinatupad sa panahon ng mga Amerikano
***Naipaliliwanag ang mga pagsusumikap ng mga Pilipino
11
tungo sa pagtatatag ng nagsasariling pamahalaan
Page 208 of 349
***Naipapaliwag ang resulta ng pananakop ng mga
12
Amerikano
***Nasusuri ang mga patakaran at resulta ng pananakop
13
ng mga Hapones
*** Naipaliliwanag ang paraan ng pakikipaglaban ng mga
14
Pilipino para sa kalayaan laban sa Hapon
***Napahahalagahan ang iba’t ibang paraan ng
15 pagmamahal sa bayan ipinamalas ng mga Pilipino sa
panahon ng digmaan
Ikatlong
Markahan
Nasusuri ang mga pangunahing suliranin at hamon sa
kasarinlan pagkatapos ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig
Natatalakay ang suliraning pangkabuhayan pagkatapos
ng digmaan at ang naging pagtugon sa mga suliranin
Natatalakay ang ugnayang Pilipino-Amerikano sa konteksto
16 5
ng kasunduang militar na nagbigay daan sa pagtayo ng
base militar ng Estados Unidos sa Pilipinas
Natatalakay ang “parity rights” at ang ugnayang kalakalan
sa Estados Unidos
Naipaliliwanag ang epekto ng “colonial mentality”
pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig
Nasusuri ang iba’t ibang reaksyon ng mga Pilipino sa mga
epekto sa pagsasarili ng bansa na ipinapahayag ng ilang
5
di-pantay na kasunduan tulad ng Philippine Rehabilitation
Act, parity rights at Kasunduang Base Militar
Nauunawaan ang kahalagahan ng pagkakaroon ng
soberanya sa pagpapanatili ng kalayaan ng isang bansa
Nabibigyang-konklusyon na ang isang bansang malaya ay
may soberanya
Naipalilliwanag ang kahalagahan ng panloob
5
nasoberanya (internal sovereignty) ng bansa
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng panlabas nasoberan
(external sovereignty) ng bansa
Nabibigyang halaga ang mga karapatang tinatamasa ng
Isang malayang bansa
Nabibigyang katwiran ang pagtanggol ng mga
mamamayan ang kalayaan at hangganan ng teritoryo ng 4
bansa
Napahahalagahan ang pamamahala ng mga naging
pangulo ng bansa mula 1946 hanggang 1972
Nasusuri ang mga patakaran at programa ng
pamahalaan,upang matugunan ang mga suliranin at
hamon sa matugunan ang mga suliranin at hamon sa
kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino Naiisa-isa ang
mga kontribosyon n bawat pangulo na nakapagdulot ng 11
kaulanran sa lipunan at sa bansa
Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa pamamahala ng
mga nasabing pangulo
Nakasusulat ng maikling sanaysaytungkol sa mga
patakaran ng piling pangulo at ang ambag nito sa pag-
unlad ng lipunan at bansa
Naiuugnay ang mga suliranin, isyu at hamon ng kasarinlan
noong panahon ng Ikatlong Republika sa kasalukuyan na 5
nakakahadlang ng pag-unlad ng bansa
Nakapagbibigay ng sariling pananaw tungkol sa mga
pagtugon ng mga Pilipino sa patuloy na mga suliranin, isyu 5
at hamon ng kasarinlan sa kasalukuyan
***Natatalakay ang mga programang ipinatupad ng iba’t
ibang administrasyon sa pagtugon sa mga suliranin at
17
hamong kinaharap ng mga Pilipino mula 1946 hanggang
1972
Page 209 of 349
***Napahahalagahan ang pagtatanggol ng mga Pilipino
18
sa pambansang interes
Ikaapat na
Markahan
Nasusuri ang mga suliranin at hamon sa kasarinlan at
pagkabansa ng mga Pilipino sa ilalim ng Batas Militar
Naiisa-isa ang mga pangyayari na nagbigay-daan sa
4
19 pagtatakda ng Batas Militar
Nakabubuo ng konklusyon ukol sa epekto ng Batas, Militar
sa politika, pangkabuhayan at pamumuhay ng mga
Pilipino
Natatalakay ang mga pangyayari sa bansa na nagbigay
wakas sa Diktaturang Marcos
Naiisa-isa ang mga karanasan ng mga piling taumbayan
sa panahon ng Batas Militar (Hal. Aquino Jr., Salonga,
20 Lopez Diokno Lino Brocka at Cervantes 4
Natatalakay ang mga pagtutol sa Batas Militar na
nagbigay daan sa pagbuo ng samahan laban sa
Diktaturang Marcos
Naiisa-isa ang mga pangyayari na nagbigay-daan sa
pagbuo ng “People Power 1”
Nabibigyang halaga ang kontribusyon ng “People Power
1” sa muling pagkamit ng kalayaan at kasarinlan sa 1
mapayapan paraan
Nasisiyasat ang mga programa ng pamahalaan sa
pagtugon ng mga hamon sa pagkabansa ng mga Pilipino
mula 1986 hanggang sa kasalukuyan
Nasusuri ang mga patakaran at programa ng pamahalaan
tungo sa pag-unlad ng bansa 8
21
Naiisa-isa ang mga kontribosyon ng bawat pangulo na
nakapagdulot ng kaulanran sa lipunan at sa bansa
Nakasusulat ng maikling sanaysay tungkol sa mga
patakaran ng piling pangulo at ang ambag nito sa pag-
unlad ng lipunan at bansa
Natatalakay ang mga mungkahi tungo sa pagbabago sa
ilang probisyon ng Saligang Batas 1986
Natatalakay ang mga karapatang tinatamasa
4
ngmamayan ayon sa Saligang Batas ng 1986
Naiisa-isa ang mga kaakibat na tungkulin na binibigyang
diin ng Saligang Batas ng 1986
Nasusuri ang mga kontemporaryong isyu ng lipunan tungo
sa pagtugon sa mga hamon ng malaya at maunlad na
bansa
Pampulitika (Hal., usaping pangteritoryo sa Philippine Sea, 6
22
korupsyon, atbp)
Pangkabuhayan (Hal., open trade, globalisasyon, atbp)
Panlipunan (Hal., OFW, gender, drug at child abuse, atbp)
Pangkapaligiran (climate change,
Nabibigyang halaga ang bahaging ginagampanan ng
bawat mamamayan sa pagtataguyod ng kaunlaran ng
bansa sa malikhaing paraan
Naiuugnay ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling
produkto sa pag-unlad at pagsulong ng bansa 8
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagpapabuti at
pagpapaunlad ng uri ng produkto o kalakal ng bansa sa
pag- unlad ng kabuhayan nito
Naipakikita ang kaugnayan ng pagtitipid sa enerhiya sa
pag-unlad ng bansa
Naipapahayag ang saloobin na ang aktibong pakikilahok
23 ay mahalagang tungkulin ng bawat mamamayan tungo sa 5
pag-unlad ng bansa
***Napahahalagahan ang pagtatanggol at pagpapanatili
24
sa karapatang pantao at demokratikong pamamahala
Page 210 of 349
***Nasusuri ang mga pangunahing suliranin at hamong
25 kinaharap ng mga Pilipino mula 1986 hanggang sa
kasalukuyan
***Natatalakay ang mga gampaning ng pamahalaan at
26
mamamayan sa pagkamit ng kaunlaran ng bansa
Page 211 of 349
Unang
Markahan
Napapahalagahan ang ugnayan ng tao at kapaligiran sa
1 2
paghubog ng kabihasnang Asyano
Naipapaliwanag ang konsepto ng Asya tungo sa
paghahating – heograpiko: Silangang Asya, Timog-Silangang
2 3
Asya, Timog- Asya, Kanlurang Asya, Hilagang Asya at Hilaga/
Gitnang Asya
Nailalarawan ang mga katangian ng kapaligirang pisikal sa
mga rehiyon ng Asya katulad ng kinaroroonan, hugis, sukat,
3 3
anyo, klima at “vegetation cover” (tundra, taiga, grasslands,
desert, tropical forest, mountain lands)
Nakapaghahambing ng kalagayan ng kapaligiran sa iba’t
2
ibang bahagi ng Asya
Nakagagawa ng pangkalahatang profile ng heograpiya ng
2
Asya
4 Nailalarawan ang mga yamang likas ng Asya 3
Natataya ang mga implikasyon ng kapaligirang pisikal at
yamang likas ng mga rehiyon sa pamumuhay ng mga
3
Asyano noon at ngayon sa larangan ng: Agrikultura,
Ekonomiya, Pananahanan at Kultura
Naipapahayag ang kahalagahan ng pangangalaga sa
5 2
timbang na kalagayang ekolohiko ng rehiyon
Napahahalagahan ang yamang tao ng Asya 2
Nasusuri ang kaugnayan ng yamang-tao ng mga bansa ng
Asya sa pagpapaunlad ng kabuhayan at lipunan sa
kasalukuyang panahon batay sa: dami ng tao, komposisyon
6 ayon sa gulang, inaasahang haba ng buhay, kasarian, bilis 3
ng paglaki ng populasyon, uri ng hanapbuhay, bilang ng
may hanapbuhay, kita ng bawat tao, bahagdan ng
marunong bumasa at sumulat, at migrasyon
Nailalarawan ang komposisyong etniko ng mga rehiyon sa
2
Asya
Nasusuri ang kaugnayan ng paglinang ng wika sa paghubog
3
ng kultura ng mga Asyano
Ikalawang
Markahan
Napapahalagahan ang mga kaisipang Asyano, pilosopiya at
relihiyon na nagbigay-daan sa paghubog ng sinaunang
7 2
kabihasnang sa Asya at sa pagbuo ng pagkakilanlang
Asyano
Nasusuri ang paghubog, pag- unlad at kalikasan ng mga
2
pamayanan at estado
Nakakabuo ng mga kongklusyon hinggil sa kalagayan,
pamumuhay at development ng mga sinaunang 2
pamayanan
Nabibigyang kahulugan ang konsepto ng kabihasnan at
8 1
nailalahad ang mga katangian nito
Napaghahambing ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya
9 2
(Sumer, Indus, Tsina)
Napahahalagahan ang mga bagay at kaisipang
pinagbatayan (sinocentrism, divine origin, devajara) sa 2
pagkilala sa sinaunang kabihasnan
Nabibigyang kahulugan ang mga konsepto ng tradisyon,
2
pilosopiya at relihiyon
Nasusuri ang mga mahahalagang pangyayari mula sa
sinaunang kabihasnan hanggang sa ika-16 na siglo sa:
3
pamahalaan, kabuhayan, teknolohiya, lipunan, edukasyon,
paniniwala, pagpapahalaga, sining at kultura
10 Natataya ang impluwensiya ng mga paniniwala sa 3
Page 212 of 349
kalagayang panlipunan, sining at kultura ng mga Asyano
Nasusuri ang bahaging ginampanan ng mga pananaw,
paniniwala at tradisyon sa paghubog ng kasaysayan ng mga 3
Asyano
Nasusuri ang mga kalagayang legal at tradisyon ng mga
3
kababaihan sa iba’t ibang uri ng pamumuhay
Napahahalagahan ang bahaging ginampanan ng
11 kababaihan sa pagtataguyod at pagpapanatili ng mga 3
Asyanong pagpapahalaga.
Napahahalagahan ang mga kontribusyon ng mga
12 2
sinaunang lipunan at komunidad sa Asya
Ikatlong
Markahan
Napapahalagahan ang pagtugon ng mga Asyano sa mga
hamon ng pagbabago, pag-unlad at pagpapatuloy sa
1
Timog at Kanlurang Asya sa Transisyonal at Makabagong
Panahon (ika-16 hanggang ika-20 siglo)
Nasusuri ang mga dahilan at paraan ng kolonyalismo at
13 imperyalismo ng mga Kanluranin sa unang yugto (ika-16 at 2
ika-17 siglo) pagdating nila sa Timog at Kanlurang Asya
Nabibigyang halaga ang papel ng kolonyalismo at
1
imperyalismo sa kasaysayan ng Timog at Kanlurang Asya
Naipaliliwanag ang mga nagbago at nanatili sa ilalim ng
1
kolonyalismo
Natataya ang mga epekto ng kolonyalismo sa Timog at
14 1
Kanlurang Asya
Nasusuri ang transpormasyon ng mga pamayanan at estado
sa Timog at Kanlurang Asya sa pagpasok ng mga kaisipan at
impluwensiyang kanluranin sa larangan ng: 2
pamamahala,kabuhayan, eknolohiya, lipunan, paniniwala,
pagpapahalaga, sining at kultura
Naihahambing ang mga karanasan sa Timog at Kanlurang
1
Asya sa ilalim ng kolonyalismo at imperyalismong kanluranin
Nabibigyang-halaga ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo
15 1
ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya
Nasusuri ang mga salik at pangyayaring nagbigay daan sa
1
pag-usbong at pag-unlad ng nasyonalismo
Naipapaliwanag ang iba’t ibang manipestasyon ng
1
nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Naipapahayag ang pagpapahalaga sa bahaging
ginampanan ng nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya 1
tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo
Nasusuri ang epekto ng nasyonalismo sa sigalot etniko sa
1
Asya katulad ng partisyon/ paghahati ng India at Pakistan
Nasusuri ang mga pamamaraang ginamit sa Timog at
Kanlurang Asya sa pagtatamo ng kalayaan mula sa 1
kolonyalismo
Nasusuri ang matinding epekto ng mga digmaang
pandaigdig sa pag-aangat ng mga malawakang kilusang
16 1
nasyonalista ( hal: epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig
sa pagtatag ng sistemang mandato sa Kanlurang Asya)
Nasusuri ang kaugnayan ng iba’t ibang ideolohiya
(ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at 1
komunismo) sa mga malawakang kilusang nasyonalista
17 ginampanan ng nasyonalismo sa pagbibigay wakas sa 1
imperyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Nasusuri ang balangkas ng mga pamahalaan sa mga bansa
1
sa Timog at Kanlurang Asya
Natataya ang epekto ng mga samahang kababaihan at ng
mga kalagayang panlipunan sa buhay ng kababaihan
1
tungo sa pagkakapantay-pantay, pagkakataong pang-
ekonomiya at karapatang pampolitika
Page 213 of 349
Natataya ang mga palatuntunang nagtataguyod sa
karapatan ng mamamayan sa pangkalahatan, at ng mga
1
kababaihan, mga grupong katutubo, mga kasapi ng caste
sa India at iba pang sektor ng lipunan
Napaghahambing ang kalagayan at papel ng mga
18 kababaihan sa iba’t ibang bahagi ng Timog at Kanlurang 1
Asya at ang kanilang ambag sa bansa at rehiyon
Natataya ang kinalaman ng edukasyon sa pamumuhay ng
1
mga Asyano mga Asyano
Natataya ang bahaging ginampanan ng relihiyon sa iba’t
19 1
ibang aspekto ng pamumuhay
Naiuugnay ang mga kasalukuyang pagbabagong pang-
ekonomiya na naganap/ nagaganap sa kalagayan ng mga 1
bansa
Natataya ang pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at
pag-unlad ng Timog at Timog-Kanlurang Asya gamit ang 1
estadistika at kaugnay na datos.
Nasusuri ang mga anyo at tugon sa neokolonyalismo sa
20 1
Timog at Kanlurang Asya
Natataya ang epekto ng kalakalan sa pagbabagong pang-
ekonomiya at pangkultura ng mga bansa sa Timog at 1
Kanlurang Asya
Napapahalagahan ang mga kontribusyon ng Timog at
21 Kanlurang Asya sa larangan ng sining, humanidades at 1
palakasan
Nahihinuha ang pagkakakilanlan ng kulturang Asyano batay
1
sa mga kontribusyong ito
Ikaapat na
Markahan
Napapahalagahan ang pagtugon ng mga Asyano sa mga
hamon ng pagbabago, pag-unlad at pagpapatuloy ng
1
Silangan at Timog-Silangang Asya sa Transisyonal at
Makabagong Panahon ika-16 hanggang ika-20 Siglo)
Nasusuri ang mga dahilan, paraan at epekto ng pagpasok
ng mga Kanlurang bansa hanggang sa pagtatag ng
22 1
kanilang mga kolonya o kapangyarihan sa Silangan at
Timog-Silangang Asya
Nasusuri ang transpormasyon ng mga pamayanan at estado
sa Silangan at Timog-Silangang Asya sa pagpasok ng mga
isipan at impluwensiyang kanluranin sa larangan ng: 2
pamamahala, kabuhayan, eknolohiya, lipunan paniniwala
pagpapahalaga, at sining at kultura
Naipapaliwanag ang mga nagbago at nanatili sa ilalim ng
1
kolonyalismo
Natataya ang mga epekto ng kolonyalismo sa Silangan at
23 1
Timog-Silangang Asya
Naihahambing ang mga karanasan sa Silangan at Timog-
Silangang Asya sa ilalim ng kolonyalismo at imperyalismong 1
kanluranin
Nabibigyang-halaga ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo
1
ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya
Nasusuri ang mga salik at pangyayaring nagbigay –daan sa
pag-usbong at pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan at 2
Timog Silangang Asya
Naipapaliwanag ang mga iba’t ibang manipestasyon ng
24 1
nasyonalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya
Naihahayag ang pagpapahalaga sa bahaging
ginampanan ng nasyonalismo sa Silangan at Timog-
1
Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa
imperyalismo
Nasusuri ang epekto ng nasyonalismo sa sigalot etniko sa
1
Asya
Nasusuri ang mga pamamaraang ginamit sa Silangan at 1
Page 214 of 349
Timog- Silangang Asya sa pagtatamo ng kalayaan mula sa
kolonyalismo
Nasusuri ang matinding epekto ng mga digmaang
pandaidig sa pag-aangat ng mga malawakang kilusang
nasyonalista (hal: epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig 1
sa pagtatag ng sistemang mandato sa Silangan at Timog-
Silangang Asya )
Nasusuri ang kaugnayan sa iba’t ibang ideolohiya
25 (ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at 1
komunismo) sa mga malawakang kilusang nasyonalista
Nasusuri ang epekto ng mga samahang kababaihan at ng
mga kalagayang panlipunan sa buhay ng kababaihan
26 1
tungo sa pagkakapantay-pantay, pagkakataong pang-
ekonomiya at karapatang pampolitika
27 ginampanan ng nasyonalismo sa pagbibigay wakas sa 1
imperyalismo
Naihahambing ang mga pagbabago sa mga bansang
1
bumubuo sa Silangan at Timog- Silangang Asya
Nasusuri at naihahambing ang balangkas ng pamahalaan
1
ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangangn Asya
Nasusuri at naihahambing ang mga palatuntunang
nagtataguyod sa karapatan ng mamamayan sa
pangkalahatan, at ng mga kababaihan, mga grupong 1
katutubo, mga kasapi ng caste sa India at iba pang sektor ng
lipunan
Naihahambing ang kalagayan at papel ng kababaihan sa
28 iba’t ibang bahagi ng Timog at Kanlurang Asya at ang 1
kanilang ambag sa bansa at rehiyon
Nasusuri ang kinalaman ng edukasyon sa pamumuhay ng
1
mga Asyano
Natataya ang bahaging ginampanan ng relihiyon sa iba’t
1
ibang aspekto ng pamumuhay
Naiuugnay ang mga kasalukuyang pagbabagong pang-
ekonomiya na naganap/ nagaganap sa kalagayan ng mga 1
bansa sa Silangan at Timog- Silangang Asya
Nasusuri ang pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at pag-
unlad ng Timog at Timog-Silangang Asya gamit ang 1
estadistika at kaugnay na datos.
Nasusuri ang mga anyo at tugon sa neokolonyalismo sa
29 1
Silangan at Timog-Silangang Asya
Natataya ang epekto ng kalakalan sa pagbabagong pang-
ekonomiya at pangkultura ng mga bansa sa Silangan at 1
Timog Silangang Asya
Napapahalagahan ang mga kontribusyon ng Silangan at
30 Timog-Silangang Asya sa larangan ng sining, humanidades at 1
palakasan
Nahihinuha ang pagkakakilanlan ng kulturang Asyano batay
1
sa mga kontribusyong nito
Page 215 of 349
Unang
Markahan
1 Nasusuri ang katangiang pisikal ng daigdig. 4
Napahahalagahan ang natatanging kultura ng mga
2 rehiyon, bansa at mamamayan sa daigdig (lahi, pangkat- 3
etnolingguwistiko, at relihiyon sa daigdig)
Nasusuri ang kondisyong heograpiko sa panahon ng mga
3
unang tao sa daigdig
Naipaliliwanag ang uri ng pamumuhay ng mga unang tao
3
sa daigdig.
Nasusuri ang yugto ng pag-unlad ng kultura sa panahong
3 3
prehistoriko.
Naiuugnay ang heograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng
4 3
mga sinaunang kabihasnan sa daigdig.
Nasusuri ang pag-usbong ng mga sinaunang kabihasnan sa
3
daigdig: pinagmulan, batayan at katangian
Nasusuri ang mga sinaunang kabihasnan sa daigdig batay
sa politika, ekonomiya, kultura, relihiyon, paniniwala, at 4
lipunan.
Napahahalagahan ang mga kontribusyon ng mga
6 4
sinaunang kabihasnan sa daigdig.
***Nasusuri ang mga sinaunang kabihasnan ng Egypt,
5 Mesopotamia, India at China batay sa politika, ekonomiya,
kultura, relihiyon, paniniwala at lipunan
Ikalawang
Markahan
Nasusuri ang kabihasnang Minoan at Mycenean. 2
Nasusuri ang kabihasnang klasiko ng Greece. 3
Naipapaliwanag ang mahahalagang pangyayari sa
kabihasnang klasiko ng Rome (mula sa sinaunang Rome
3
hanggang sa tugatog at pagbagsak ng Imperyong
Romano).
Nasusuri ang pag-usbong at pag- unlad ng mga Klasiko na
2
Lipunan sa Africa, America, at mga Pulo sa Pacific.
Naipapaliwanag ang mga kaganapan sa mga klasikong
2
kabihasnan sa Africa (Mali at Songhai).
Nasusuri ang mga kaganapan sa kabihasnang klasiko ng
3
America.
Nasusuri ang kabihasnang klasiko ng pulo sa Pacific. 2
Naipapahayag ang pagpapahalaga sa mga kontribusyon
10 ng kabihasnang klasiko sa pag-unlad ng pandaigdigang 2
kamalayan.
Nasusuri ang mga pangyayaring nagbigay-daan sa Pag-
2
usbong ng Europa sa Gitnang Panahon.
Nasusuri ang mga dahilan at bunga ng paglakas ng
Simbahang Katoliko bilang isang institusyon sa Gitnang 2
Panahon.
Nasusuri ang mga kaganapang nagbigay-daan sa
2
pagkakabuo ng “Holy Roman Empire”
Naipapaliwanag ang mga dahilan at bunga ng mga
1
Krusada sa Gitnang Panahon.
Nasusuri ang buhay sa Europa noong Gitnang Panahon:
Manoryalismo, Piyudalismo, at ang pag-usbong ng mga 2
bagong bayan at lungsod.
Natataya ang epekto at kontribusyon ng ilang
mahahalagang pangyayari sa Europa sa pagpapalaganap 2
ng pandaigdigang kamalayan.
***Nasusuri ang kabihasnang Minoan, Mycenean at
7
kabihasnang klasiko ng Greece
Page 216 of 349
***Naipapaliwanag ang kontribusyon ng kabihasnang
8
Romano
***Nasusuri ang pag-usbong at pag-unlad ng mga klasikong
9 kabihasnan sa: Africa – Songhai, Mali, atbp; America – Aztec,
Maya, Olmec, Inca, atbp; Mga Pulo sa Pacific – Nazca
***Nasusuri ang mga pagbabagong naganap sa Europa sa
Gitnang Panahon: Politika (Pyudalismo, Holy Roman Empire),
11
Ekonomiya (Manoryalismo), Sosyo-kultural (Paglakas ng
Simbahang Katoliko, Krusada)
***Natataya ang impuwensya ng mga kaisipang lumaganap
12
sa Gitnang Panahon
Ikatlong
Markahan
Nasusuri ang pag-usbong ng bourgeoisie, merkantilismo,
National monarchy, Renaissance, Simbahang Katoliko at 4
Repormasyon.
Napahahalagahan ang mga kontribusyon ng bourgeoisie,
merkantilismo, National monarchy, Renaissance, Simbahang 3
Katoliko at Repormasyon sa daigdig.
Nasusuri ang unang yugto ng imperyalismo at kolonisasyon sa
3
Europa.
Natataya ang mga dahilan at epekto ng unang yugto
3
ngimperyalismo at kolonisasyon sa Europa.
Nasusuri ang kaganapan at epekto ng Enlightenment pati ng
15 3
Rebolusyong Siyentipiko at Industriyal.
Naipaliliwanag ang Ikalawang Yugto ng Kolonyalismo at
3
Imperyalismo.
Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng ikalawang Yugto ng
17 3
Imperyalismo at Kolonisasyon.
Naipapaliwanag ang kaugnayan ng Rebolusyong
16 4
Pangkaisipan sa Rebolusyong Pranses at Amerikano.
Naipapahayag ang pagpapahalaga sa pag-usbong ng
18 4
Nasyonalismo sa Europa at iba’t ibang bahagi ng daigdig.
***Nasusuri ang mahahalagang pagbabagong politikal,
13
ekonomiko at sosyo-kultural sa panahon Renaissance.
***Nasusuri ang dahilan, pangyayari at epekto ng unang
14
Yugto ng Kolonyalismo
***Naipapaliwanag ang kaugnayan ng Rebolusyong
Pangkaisipan sa Rebolusyong Pranses at Amerikano: (sa LC
7:Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng ikalawang Yugto
ng Imperyalismo at Kolonisasyon)
Ikaapat na
Markahan
Nasusuri ang mga dahilang nagbigay-daan sa Unang
3
Dimaang Pandaidig.
Nasusuri ang mahahalagang pangyayaring naganap sa
2
Unang Digmaang Pandaigdig.
Natataya ang mga epekto ng Unang Dimaang Pandadig. 2
Nasusuri ang pagsisikap ng mga bansa na makamit ang
2
kapayapaang pandaigdig at kaunlaran.
Nasusuri ang mga dahilan na nagbigay-daan sa Ikalawang
3
Digmaang Pandaidig.
Nasusuri ang mahahalagang pangyayaring naganap sa
3
Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Natataya ang mga epekto ng Ikalawang Digmaang
2
Pandaigdig.
Natataya ang pagsisikap ng mga bansa na makamit ang
21 3
kapayapaang pandaigdig at kaunlaran.
Nasusuri ang mga ideolohiyang politikal at ekonomiko sa
22 3
hamon ng estabilisadong institusyon ng lipunan.
Natataya ang epekto ng mga ideolohiya, ng Cold War at ng
23 3
Neo-kolonyalismo sa iba’t ibang bahagi ng daigdig.
Page 217 of 349
Nasusuri ang bahaging ginampanan ng mga pandaidigang
24 organisasyon sa pagsusulong ng pandaigdigang 4
kapayapaan.
***Nasusuri ang mga dahilan, mahahalagang pangyayaring
19
naganap at bunga ng Unang Digmaang Pandaigdig.
***Nasusuri ang mga dahilan, mahahalagang pangyayaring
20
naganap at bunga ng Ikalawang Digmaang Pandaidig.
Page 218 of 349

Unang
Markahan
Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pang-araw-
1 araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral, at kasapi 1
ng pamilya at lipunan
Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-
2 1
araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan
Naipakikita ang ugnayan ng kakapusan sa pang-araw-
1
araw na pamumuhay
Natutukoy ang mga palatandaan ng kakapusan sa pang-
1
araw-araw na buhay.
Nakakabuo ang konklusyon na ang kakapusan ay isang
2
pangunahing suliraning panlipunan
Nakapagmumungkahi ng mga paraan upang
2
malabanan ang kakapusan
Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa
pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng 2
matalinong desisyon
Naipakikita ang ugnayan ng personal na kagustuhan at
pangangailangan sa suliranin ng kakapusan 1
Nasusuri ang hirarkiya ng pangangailangan. 2

Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng mga
pangangailangan batay sa mga hirarkiya ng 2
pangangailangan
Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa
1
pangangailangan at kagustuhan
Nasusuri ang kaugnayan ng alokasyon sa kakapusan at
2
pangangailangan at kagustuhan
Napahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon
1
upang matugunan ang pangangailangan
Nasusuri ang mekanismo ng alokasyon sa iba’t-ibang
2
sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa kakapusan
Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo 1
3 Nasusuri ang mga salik na nakakaapekto sa pagkonsumo 1
Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa
1
pamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa pamimili
Naipagtatanggol ang mga karapatan at
4 1
nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili
Naibibigay ang kahulugan ng produksyon 1
Napahahalagahan ang mga salik ng produksyon at ang
2
implikasyon nito sa pang- araw- araw na pamumuhay
Nasusuri ang mga tungkulin ng iba’t- ibang organisasyon
2
ng negosyo
5 ***Nasusuri ang iba’t-ibang sistemang pang-ekonomiya
***Natatalakay ang mga salik ng produksyon at ang
6
implikasyon nito sa pang- araw- araw na pamumuhay
Ikalawang
Markahan
Nailalapat ang kahulugan ng demand sa pang araw-
araw na pamumuhay ng bawat pamilya 1
Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa demand 2

Matalinong nakapagpapasya sa pagtugon sa mga
pagbabago ng salik na nakaaapekto sa demand 2
Naiuugnay ang elastisidad ng demand sa presyo ng

kalakal at paglilingkod 2
Nailalapat ang kahulugan ng suplay batay sa pang-araw-

2
araw na pamumuhay ng bawat pamilya
Page 219 of 349
Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa suplay 2
Matalinong nakapagpapasya sa pagtugon sa mga
2
pagbabago ng salik na nakaaapekto sa suplay
Naiuugnay ang elastisidad ng demand at suplay sa presyo
ng kalakal at paglilingkod 2
Naipapaliwanag ang interaksyon ng demand at suplay sa
7 3
kalagayan ng presyo at ng pamilihan
Nasusuri ang mga epekto ng shortage at surplus sa presyo
3
at dami ng kalakal at paglilingkod sa pamilihan
Naimumungkahi ang paraan ng pagtugon/kalutasan sa
3
mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan
Napapaliwanag ang kahulugan ng pamilihan 2
8 Nasusuri ang iba’t ibang Istraktura ng Pamilihan 2
Napangangatwiranan ang kinakailangang pakikialam at
regulasyon ng pamahalaan sa mga gawaing
pangkabuhayan sa iba’t ibang istraktura ng pamilihan 2
upang matugunan ang pangangailangan ng mga
mamamayan
***Natatalakay ang konsepto at salik na nakaaapekto sa
9
demand sa pang araw-araw na pamumuhay
***Natatalakay ang konsepto at salik na nakaaapekto sa
10
suplay sa pang araw-araw na pamumuhay
***Napahahalagahan ang bahaging ginagampanan ng
11 pamahalaan saregulasyon ng mga gawaing
pangkabuhayan
Ikatlong
Markahan
Nailalalarawan ang paikot na daloy ng ekonomiya 1
Natataya ang bahaging ginagampanan ng mga
1
bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya
Nasusuri ang ugnayan sa isa’t isa ng mga bahaging
bumubuo sa paikot na daloy ng 2
ekonomiya
Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National
Product-Gross Domestic Product) bilang panukat ng 2
kakayahan ng isang ekonomiya
Nakikilala ang mga pamamaraan sa pagsukat ng
1
pambansang produkto
Nasusuri ang kahalagahan ng pagsukat ng pambansang
12 1
kita sa ekonomiya
Naipapahayag ang kaugnayan ng kita sa pagkonsumo at
1
pag-iimpok
Nasusuri ang katuturan ng consumption at savings sa pag-
2
iimpok
Nasusuri ang konsepto at palatandaan ng Implasyon 1
13 Natataya ang mga dahilan sa pagkaroon ng implasyon 1
Nasusuri ang iba’t ibang epekto ng implasyon 2
Napapahalagahan ang mga paraan ng paglutas ng
1
implasyon
Aktibong nakikilahok sa paglutas ng mga suliraning
kaugnay ng implasyon 1
Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal 1
Napahahalagahan ang papel na ginagampanan ng
pamahalaan kaugnay ng mga patakarang piskal na 1
ipinatutupad nito
Nasusuri ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng
2
pamahalaan
Nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa
1
wastong pagbabayad ng buwis
Page 220 of 349
Naiuuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa
1
katatagan ng pambansang ekonomiya
Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang pananalapi: 1
Naipahahayag ang kahalagahan ng pag-iimpok at
1
pamumuhunan bilang isang salik ng ekonomiya
Natataya ang bumubuo ng sektor ng pananalapi 2
Nasusuri ang mga patakarang pang-ekonomiya na
nakakatulong sa patakarang panlabas ng bansa sa 2
buhay ng nakararaming Pilipino
Natitimbang ang epekto ng mga patakaran pang-
ekonomiya na nakakatulong sa patakarang panlabas ng 1
bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino
***Naipaliliwanag ang bahaging ginagampanan ng mga
14
***Naipaliliwanag ang bahaging ginagampanan ng mga
15
***Nasusuri ang layunin at pamamaraan ng patakarang
16
piskal
***Nasusuri ang layunin at pamamaraan ng patakarang
17
pananalapi
***Napahahalagahan ang pag-iimpok at pamumuhunan
18
bilang isang salik ng ekonomiya
Ikaapat na
Markahan
Nakapagbibigay ng sariling pakahulugan sa pambansang
1
kaunlaran
Nasisiyasat ang mga palatandaan ng pambansang
19 2
kaunlaran
Natutukoy ang iba’t ibang gampanin ngmamamayang
20 2
Pilipino upang makatulong sa pambansang kaunlaran
Napahahalagahan ang sama-samang pagkilos ng
1
mamamayang Pilipino para sa pambansang kaunlaran
Nakapagsasagawa ng isang pagpaplano kung paano
makapag-ambag bilang mamamayan sa pag-unlad ng 2
bansa
Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng agrikultura,
21 1
pangingisda, at paggugubat sa ekonomiya at sa bansa
Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sektor
22 ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat sa bawat 2
Pilipino
Nabibigyang-halaga ang mga patakarang pang-
23 ekonomiya nakatutulong sa sektor ng agrikultura 1
(industriya ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat)
Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng
industriya, tulad ng pagmimina, tungo sa isang masiglang 2
ekonomiya
Nasusuri ang pagkakaugnay ng sektor agrikultural at
2
industriya tungo sa pag-unlad ng kabuhayan
Nabibigyang-halaga ang mga patakarang pang-
24 1
ekonomiyang nakatutulong sa sektor ng industriya
Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng
1
paglilingkod
Napapahalagahan ang mga patakarang pang-
25 1
ekonomiya na nakakatulong sa sektor ng paglilingkod
Nakapagbibigay ng sariling pakahulugan sa konsepto ng
1
impormal na sektor
Nasusuri ang mga dahilan ng pagkakaroon ng impormal
1
na sektor
Natataya ang mga epekto ng impormal na sector ng
1
ekonomiya
Napapahalagahan ang mga patakarang pang-
26 1
ekonomiya na nakakatulong sa sektor ng paglilingkod
Page 221 of 349
Natataya ang kalakaran ng kalakalang panlabas ng
1
bansa
Nasusuri ang ugnayan ng Pilipinas para sa kalakalang
panlabas nito sa mga samahan tulad ng World Trade
Organization at Asia-Pacific Economic Cooperation tungo 2
sa patas na kapakinabangan ng mga mamamayan ng
daigdig
Napahahalagahan ang kontribusyon ng kalakalang
1
panlabas sa pag-unlad ekonomiya ng bansa
Nasusuri ang mga patakarang pang-ekonomiya na
nakakatulong sa patakarang panlabas ngbansa sa buhay 2
ng nakararaming Pilipino
Natitimbang ang epekto ng mga patakaran pang-
27 ekonomiya na nakakatulong sa patakarang panlabas ng 1
bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino
Page 222 of 349
Unang
Markahan
Naipaliliwanag ang konsepto ng Kontemporaryong Isyu 3
Nasusuri ang kahalagahan ng pagiging mulat sa mga
1 3
kontemporaryong isyu sa lipunan at daigdig
Natatalakay ang kasalukuyang kalagayang pangkapaligiran
2 1
ng Pilipinas
Nasusuri ang epekto ng mga suliraning pangkapaligiran 2
Natatalakay ang mga programa at pagkilos ng iba’t ibang
2
sektor upang pangalagaan ang kapaligiran
Natataya ang kalagayang pangkapaligiran ng Pilipinas
batay sa epekto at pagtugon sa mga hamong 3
pangkapaligiran
Naipaliliwanag ang katangian ng top-down approach sa
2
pagharap sa suliraning pangkapaligiran
Nasusuri ang pagkakaiba ng top-down at bottom up
2
approach sa pagharap sa suliraning pangkapaligiran
Nakabubuo ng konklusyon sa angkop na approach sa
4
3 pagharap sa suliraning pangkapaligiran
Nauunawaan ang mga konsepto na may kaugnayan sa
1
pagsasagawa ng CBDRRM Plan
Naipaliliwanag ang mga hakbang sa pagsasagawa ng
1
CBDRRM Plan
Natutukoy ang mga paghahandang nararapat gawin sa
4 harap ng panganib na dulot ng mga suliraning 1
pangkapaligiran
5 Naisasagawa ang mga hakbang ng CBDRRM Plan 3
Napahahalagahan ang pagkakaroon ng disiplina at
kooperasyon sa pagharap sa mga panganib na dulot ng 1
mga suliraning pangkapaligiran
Nasusuri ang kahalagahan ng Community-Based Disaster Risk
Reduction and Management Approach sa pagtugon sa mga 1
hamon at suliraning pangkapaligiran
****Nasusuri ang kahalagahan ng kahandaan, disiplina at
6
kooperasyon sa pagtugon ng mga hamong pangkapaligiran
Ikalawang
Markahan
Nasusuri ang konsepto at dimensyon ng globalisasyon bilang
7 3
isa sa mga isyung panlipunan
Naiuugnay ang iba’t ibang perspektibo at pananaw ng
2
globalisasyon bilang suliraning panlipunan
8 Nasusuri ang implikasyon ng anyo ng globalisasyon sa lipunan 3
Napahahalagahan ang ibat ibang tugon sa pagharap sa
3
epekto ng globalisasyon
Naipaliliwanag ang mga dahilan ng pagkakaroon ng ibat
3
ibang suliranin sa paggawa
Natataya ang implikasyon ng iba’t ibang suliranin sa
paggawa sa pamumuhay at sa pag-unlad ng ekonomiya ng 4
bansa
Nakabubuo ng mga mungkahi upang malutas ang ibat ibang
3
suliranin sa paggawa
Naipapaliwanag ang konsepto at dahilan ng migrasyon dulot
3
ng globalisasyon
Naipaliliwanag ang epekto ng migrasyon sa aspektong
3
panlipunan, pampolitika at pangkabuhayan
Nakakabuo ng angkop na hakbang sa pagtugon ng mga
3
suliraning dulot ng migrasyon
Page 223 of 349
***Naipaliliwanag ang kalagayan, suliranin at pagtugon sa

9
isyu ng paggawa sa bansa
***Nasusuri ang dahilan at epekto ng migrasyon dulot ng
10
globalisasyon
***Naipahahayag ang saloobin tungkol sa epekto ng
11
globalisasyon
Ikatlong
Markahan
Naipapahayag ang sariling pakahulugan sa kasarian at sex 2
12 Nasusuri ang mga uri ng kasarian ( gender) at sex 2
Natatalakay ang gender roles sa Pilipinas sa iba’t ibang
3
panahon
Natataya ang gender roles sa Pilipinas sa iba’t ibang
2
panahon
Nasusuri ang gender roles sa iba’t ibang bahagi ng daigdig 3
Natutukoy ang diskriminasyon sa kababaihan, kalalakihan at
13 3
LGBT (Lesbian, Gay, Bi – sexual, Transgender)
Nasusuri ang karahasan sa kababaihan, kalalakihan at LGBT 3
Nasusuri ang tugon ng pandaigdigang samahan sa
3
karahasan at diskriminasyon
Napahahalagahan ang tugon ng pandaigdigang samahan
14 3
sa karahasan at diskriminasyon
Napahahalagahan ang tugon ng pamahalaang Pilipinas sa
3
mga isyu ng karahasan at diskriminasyon
Nakagagawa ng malikhaing hakbang na nagsusulong ng
15 pagtanggap at paggalang sa kasarian na nagtataguyod ng 3
pagkakapantay-pantay ng tao bilang kasapi ng pamayanan
***Natatalakay ang mga uri ng kasarian (gender) at sex at
16
gender roles sa iba’t ibang bahagi ng daigdig
Ikaapat na
Markahan
Naipaliliwanag ang mga katangian na dapat taglayin ng
isang aktibong mamamayan na nakikilahok sa mga gawain 3
at usaping pansibiko
Nasusuri ang mga pagbabago sa konsepto ng
17 4
pagkamamamayan
Napahahalagahan ang papel ng isang mamamayan para
3
sa pagbabagong panlipunan
Natatalakay ang pagkabuo ng mga karapatang pantao
batay sa Universal Declaration of Human Rights at Saligang 3
Batas ng 1987 ng Pilipinas
Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng mga karapatang
18 pantao upang matugunan ang iba’t ibang isyu at hamong 4
panlipunan
Napahahalagahan ang aktibong pakikilahok ng
mamamayan batay sa kanilang taglay na mga karapatang 3
pantao
Natatalakay ang mga epekto ng pakikilahok ng
19 mamamayan sa mga gawaing pansibiko sa kabuhayan, 3
politika, at lipunan
Napahahalagahan ang papel ng mamamayan sa
20 3
pamamahala ng isang komunidad
Nasusuri ang mga elemento ng isang mabuting pamahalaan 4
***Naipaliliwanag ang kahalagahan ng aktibong
21
pagmamamayan

BOW in AP PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BOW in AP PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Page 183 of 349

Page 184 of 349

PIVOT 4A BUDGET OF WORK (BOW) IN ARALING PANLIPUNAN

Katangian at Daloy ng Kurikulum

Naging batayan ng K-12 kurikulum sa Araling Panlipunan ang mithiin ng

Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, naka-angkla

Ang kasanayan sa iba’t-ibang disiplina ng Araling Panlipunan tulad ng

Binibigyang diin sa kurikulum ang pag-unawa at hindi pagsasaulo ng mga

Sa kabuoan, nilalayon ng AP kurikulum na makalinang ng kabataan na may

Sa puntong ito, nararapat lamang na ang mga kakayahan sa pagkatuto ay

Ang Budget of Work ay nakaangkla sa layunin ng CALABARZON na

Bilang pagtugon sa pagharap sa hamon ng kasalukuyang panahon, ang

Saklaw at Daloy ng Kurikulum

Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at

Baitang Daloy ng Paksa

Paano Gamiting ang BOW?

Ang PIVOT 4A BOW sa Araling Panlipunan ay binubuo ng apat (4) na kolum.

Markahan Pinakamahalagang Kasanayang Kasanayang Pampagkatuto Bilang ng Araw

Sa paggamit ng PIVOT 4A BOW sa Araling Panlipunan, mahalagang tingnan

E. Pagpapaganang Kasanayan o Enabling Competencies. Ito ang mga

Mga Hakbang sa Paggamit ng Budget of Work

GRADE 1 – ARALING PANLIPUNAN

GRADE 2 – ARALING PANLIPUNAN

GRADE 3 – ARALING PANLIPUNAN

GRADE 4 – ARALING PANLIPUNAN

GRADE 5 – ARALING PANLIPUNAN

GRADE 6 – ARALING PANLIPUNAN

Natatalakayang Kasunduang Bates (1830-1901) at ang

Nasusuri ang kontribusyon ng pamahalaang Komonwelt

Natatalakay ang mga mahahalagang pangyayari sa

GRADE 7 – ARALING PANLIPUNAN

GRADE 8 – ARALING PANLIPUNAN

GRADE 9 – ARALING PANLIPUNAN

Nasusuri ang hirarkiya ng pangangailangan. 2

Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa demand 2

Naiuugnay ang elastisidad ng demand sa presyo ng

Nailalapat ang kahulugan ng suplay batay sa pang-araw-

GRADE 10 – ARALING PANLIPUNAN

***Naipaliliwanag ang kalagayan, suliranin at pagtugon sa

You might also like