Silay Institute, Incorporated

Rizal Street, Silay City, Negros Occidental

MODYUL
sa
PANITIKAN SA PILIPINAS

Instruktor: RICHARD ABORDO PANES

Koda ng Kurso: EEE02
Antas & Pangkat: BEEd III-A&B
Akademikong Taon & Semestre 2020-2021, Unang Semestre

PANITIKAN SA REHIYON V

1
 Silay Institute, Incorporated
Rizal Street, Silay City, Negros Occidental

MODYUL
sa
PANITIKAN SA PILIPINAS

Instruktor: RICHARD ABORDO PANES

Koda ng Kurso: EEE02
Antas & Pangkat: BEEd III-A&B
Akademikong Taon & Semestre 2020-2021, Unang Semestre

Panitikan sa Rehiyon V
Ang rehiyon V o ng Biko ay matatagpuan sa timog silangan ng Luzon, Binubuo ito ng
mga lalawigan ng Camarines Norte, Camarines Sur, Albay, Sorsogon, Catanduanes at Masbate.
Ang mga mamamayan dito ay nagsasalita ng Bikol, pero iba-ba ang uri ng Bikol nila. Biko na
may halong Tagalog ay sinasalita sa Camarines Sur dahil malapit sa Quezon. Ang Bikol na
hawig sa Cebuano ay sinasalita sa Masbate at iyong lalawigang malapit sa Kanlurang Bisaya ay
may halong Hiligaynon. Iba rin ang Biko ng Sorsogon, Catanduanes at Albay bagamat ang Bikol
Naga ang ginamit sa kanilang panulatan.

Sa kabila ng maraming wikang ginagamit dito marami sa kanila ay bihasa sa Ingles a

Filipino na siyang ginamit nila sa pagsulat ng tula, dula, maikling kwento at nobela.

Kakaunti ang nalalaman sa Panitikang Bikol na nasusulat sa katutubong wika maliban sa

Daragang Magayon at Sarong Banggi. Karamihan sa mga akdang nasusulat sa wikang Bikol ay
hindi nailimbag at kalat-kalat pa, bagamat mayaman ito sa bugtong, salawikain, awiting-bayan at
kwentong-bayan. Ang mga ito ay nagpasalin-salin sa bibig ng mga tao. Marami ring mito at
alamat ang matatagpuan kaugnay ng mga magagandang lugar, lawa at bulkan. Halimbawa nito
ay ang Alamat ng Bulkang Mayon.

Ang mga matatanda ng lugar ay patuloy na ginagamit ang Ariwaga o sasabihon

(kasabihan) para bigyang diin ang kahalagahan ng katapatan, kasipagan, pagtitiyaga at iba pang
magandang ugali sa mga kabataan.

Isang misyonerong Kastila ang humanga sa kakayahan ng mga Bikolano sa pagsulat ng

tula at musika.

Uri ng Panitikan

 Ariwaga o Sasabihon (Kasabihan) binubuo ng 2-4 taludtod na may sukat at tugma.

Naglalayon itong ipaalala sa mga kabataan ang magagandang ugali.

2
 Silay Institute, Incorporated
Rizal Street, Silay City, Negros Occidental

MODYUL
sa
PANITIKAN SA PILIPINAS

Instruktor: RICHARD ABORDO PANES

Koda ng Kurso: EEE02
Antas & Pangkat: BEEd III-A&B
Akademikong Taon & Semestre 2020-2021, Unang Semestre

Halimbawa:
Sa tahaw nin dagat
Sa gitna ng dagat
Kadakul an naghahanap
Marami ang naghahanapIsa lang ang pinalad.

 Ang salawikain o kasabihan ay malaking ginagampanan sa buhay ng mga Bicolano

noon. Ang mga ito ay nagiging batayan na ginagamit kadalasan lalo na sa pagpapaalala
sa mga tao ng maaaring kalabasan ng maling gawa. Ang mga salawikain ay karaniwang
tumatalakay sa moral, kabutihang loob at nagpapahiwatig ng pawang katotohanan
tungkol sa buhay.

Narito ang ilan sa mga halimbawa:

1. Ang masinaginsagin maanghit pa sa kanding.Ang nagkukunwari ay maanghit pa sa

kambing.

2. Ang natotohanan guro uwak na dai ikatago.Ang katotohanan ay tulad ng uwak na hindi
naitatago.

3. Ang ngusong marnotabrutal siring sa ganong makinuto.Ang ngusong maingay ay tulad

ng sa manok na pumuputak.

4. Kun minasimbag na dae pinaghahapot tanda na may gibong maraot. ( To answer without
being asked is a sign of guilt )

5. Dai mo ikasopog an dai mo pakapag-adal kundi pagka-dai nin ugale. ( Do not be

ashamed of your illiteracy but of your discourtesy )

6. An maraot saindo dai na guibohan sa ibang tao.Ang masama sa iyo huwag mong gawin
sa iba.

7. Marhay pa an magsolo-solo can magiba ica con maraot na tao. Mabuti pang nag-iisa
kaysa may masamang kasama.

8. Marhay pa man waraan ca nin respeto nin magna tao ( .Better to lose money than to lose
the respect of others.)

9. Ang maraot na pinaghalian maraot man an sabtan.Ang isang bhay na galing sa masama,
sa masama rin mauuwi.

3
 Silay Institute, Incorporated
Rizal Street, Silay City, Negros Occidental

MODYUL
sa
PANITIKAN SA PILIPINAS

Instruktor: RICHARD ABORDO PANES

Koda ng Kurso: EEE02
Antas & Pangkat: BEEd III-A&B
Akademikong Taon & Semestre 2020-2021, Unang Semestre

10. Ang katotohanan garo uwak na daik ikatago. ( Truth is like a crow that cannot be
hidden )

 Patodan o Paukod (Bugtong)

a. Isda ko sa MarivelesNasa loob ang kaliskis(sili)

b. Pag busog nakatayoPag gutom nakaupo(sako)
c. Payong ng itaDi nababasa(dahon ng saging)

 Awiting-bayan

1. Sarong Banggi

Sarong banggi sa higdaan

Nakadangog ako hinuni rin sarong gamgam
Sa loba ko katorogan
Bako kundi simong boses iyo palan
Dagos akon bangon si saykuyang matas iminukat
Duman sa kadikloman ako nangalagkalag
Aso ituon ko si sakuyang mata paitaas
Simong lawog nahiling ko maliwanag

Poon kaidtong banggi na mahiling taka

An sakuyang puso pirmeng nagdudusa
Lawag mong magayon an sakong giromdom
Di malilingawan sagkod noarin pa man.

AWITING BAYAN O KANTANG SUANOY

 Tinatawag na Suanoy ang mga awiting bayan sa Bicol.
 Ang mga awiting bayan sa Bikol ay mga pagpapahayag ng nararamdaman at paniniwala
ng mga tao na nilikha sa paraang paawit. Ang mga awiting bayan din sa Bikol ay
nagpapakita ng pagkakaiba lalo na sa paksa, paghahandog, melodiya at paraan ng
pagkanta. Ito ay tumatalakay sa unang dalawang aspeto, ang paksa at paghahandog. Ang
paksa ay tungkol sa pamagat ng kanta, at ang paghahandog ay ang paraan ng
pagpapalawak sa paksa ng mga kanta.
 Ang lahat ng talaan ng mga taong Ita sa Bundok Iriga ay may mga kanta tungkol sa pag-
ibig na tinatawag na dinusa, ang mga awitin na kinakanta sa pista ay tinatawag na tolbon
at ang awitin sa kalungkutan at sa kapighatian dahil sa pagkamatay ng isang kamag-anak
ay tinatawag na diwata. Ngunit mga Agta ay hindi kinakanta sa kasalukuyan, maging ang
mga Agta ay hindi na naalala pa ang mga ito.

4
 Silay Institute, Incorporated
Rizal Street, Silay City, Negros Occidental

MODYUL
sa
PANITIKAN SA PILIPINAS

Instruktor: RICHARD ABORDO PANES

Koda ng Kurso: EEE02
Antas & Pangkat: BEEd III-A&B
Akademikong Taon & Semestre 2020-2021, Unang Semestre

 Sa mababang lugar naman ay maraming mga awiting bayan na umusbong tulad ng: awit,
kundiman, tagulaylay at hoarasa. Ang mga uri ng awit ay mga kwentong awitin tulad ng
mga awiting pandulaan, awit sa mga inuman, awit sa mga paggawa at oyayi, o kantang
panyoknok. Ang awiting pangritwal ay tinatawag na sagaue mga awiting para sa namatay
na ninuno ay dumago, awitin sa burol ay tinatawag na angoy, tagulaylay o mga awiting
panggera ang hoarasa, inaawit matapos ang isang kalamidad tulad ng pagsabog ng mga
bulkan, matinding bagyo at lindol.
 Marami sa mga awit kundiman ang maririnig sa kasalukuyan ngunit ang kumakanta ay
pawang mga matatanda. Halimbawa ay ang maikling kwentong awiting ito na
nagpapakita ng pagkahilig ng mga tao sa tula sa pinakaordinaryong pagkakataon:
 Kaya ako habo na magsolosodoSa pamapang nin salog taigwang engkantoTa mala pa
ngani kaso sonong odtoYaon si labahan dai na si tawo.Kaya ayaw kong magsariliSa
pampang ng ilog na may engkantoDahil alam mo noong isang tanghaliNa naroon ang
labahan ngunit walang naglalaba.
 Patunay ng engkantong nasa itaas ay sinunuportahan ng banog, isang ibon sa gabi sa
oyaying nasa ibaba:

Katorog, katorog
Sakloton nin barog
IpaglayolayogSa poon manuyog
Ipaglakawlahaw
Sa poon makakaw
Ipagduyanduyan
Sa poon kawayan.

Matulog, matulog
Kukunin ka ng baong
At dadalhin ka
Sa puno ng niyog
O, dadalhin ka

Sa puno ng hakaw
O, ipagduduyan
Sa puno ng kawayan

 Ang engkanto ay maaaring maging anumang uri ng hayop, ibon, isda o tao. Naniniwala
ang mga taga-Bikol na ang banong ay isang uri ng engkanto, na lumalabas sa oras ng
gabi para manguha ng mga bata at ihuhulog mula sa puno ng niyog, kakaw o kawayan
hanggang sa mamatay ito.

 Isa pang kanta na nagpapakita ng paniniwala ng mga ito sa masasamang espiritu; sa

ngayon ito ay tinatawag na aswang, na nagpapaiba-iba ng hitsura at porma tulad ng taong
lumilipad sa gabi at kumakain ng ibang nilalang.

5
 Silay Institute, Incorporated
Rizal Street, Silay City, Negros Occidental

MODYUL
sa
PANITIKAN SA PILIPINAS

Instruktor: RICHARD ABORDO PANES

Koda ng Kurso: EEE02
Antas & Pangkat: BEEd III-A&B
Akademikong Taon & Semestre 2020-2021, Unang Semestre

Dumaan sa samuya
Islang rapurapu
An ang tawo diya
Anas milyonaryoMayo man nin landing
May bitbit na tawo
Igwang eroplano
Na layong kun banggi

Sa aming bayan
Isla ng Rapu-rapu
Ang lahat ng tao
Aay milyunaryo
Wala namang lalandingan
Pero mayroong eroplano
Na lumilipad kung gabi
May bitbit na tao.

 Tunay ngang ang paniniwala sa mga espiritu ay may kaugnay sa pamumuhay at

paniniwala ng mga taga-Bikol.

Halimbawa nito ay ang Panyong Binurdahan, na kung saan ang isang babaeng nagngangalang
Lulay ay inutusang paikut-ikutin ang ulo ni Juan at isang mahabang kantang pinamagatang
Papel de Canton, ito ay isang sulat na ipinadala ng isang lalaki bilang pagsuyo sa kanyang
minamahal.

 Ang tula at awit ay minana pa ng mga sinaunang tao sa Bicol, maraming mga awitin ang
biglaang komposisyon na sadyang ginawa sa ilalim ng liwanag ng buwan. Iyon ang
karaniwang pampalipas oras at ginagawa pa rin ito sa mga rural areas hanggang sa
kasalukuyan Nagtitipun-tipon ang mg tao sa isang tindahan, nauupo sila sa mga upuang
gawa sa katawan ng puno ng niyog at naguusap tungkol sa mga pangyayari sa kanlang
lugar at kasabay nito ang kantaan. Ang mga kumakanta nang solo ay lubusang
pinapalakpakan, ngunit ang pag-awit ng paglisan ng bawat grupo ay mas masaya.
 Tuwing may mga kasayahan ay hindi nawawala ang mga paligsahan, at mga
sorompongaon o dugsungan (paligsahan sa pag-awit) ay ginanap.Ang kapitan ng baryo
ay siyang namumuno sa mga paligsahan. Magbibigay siya ng isang sitwasyon at ang mga
kalahok ay gagawan ito ng awitin. Ang pinakamahusay na mang-aawit na mas
mapalungkot ang malungkot na istorya mas mapasaya ang masayang sitwasyon, mas
mapatawa ang nakakatawang sitwasyon o kayay mas malaswa ang malaswang insedente.
Sa ganitong paraan, ang mga paligsahan ng pag-awit ay isinilang tulad ng:

Isang katawa-tawang sitwasyon na ginawang mas katawa-tawa:

6
 Silay Institute, Incorporated
Rizal Street, Silay City, Negros Occidental

MODYUL
sa
PANITIKAN SA PILIPINAS

Instruktor: RICHARD ABORDO PANES

Koda ng Kurso: EEE02
Antas & Pangkat: BEEd III-A&B
Akademikong Taon & Semestre 2020-2021, Unang Semestre

UNANG MANG-AAWIT:

Tilibong, tilibong, tilibong

Nadasmay si Ramon
Nahulog sa babon,
Nagkaborolokan.

Gumulong, gulong, gulong

Nahuli si Ramon
Nahulog sa sapa
Nagkabuhol-buhol.

IKALAWANG MANG-AAWIT

Tilibong, tilibong, tilibong

May gandang sa ibon
Dai kinalabong
Ta muklit sa ibong

Gumulong, gulong, gulong

May patay sa banda roon
Hindi mailibing
Dahil muklat isang mata
Sinuman ang makapagpapasagot