Kabanata II 

MGA KAUGNAY NA LITERATURA AT PAG-AARAL

Inilalahad sa kabanatang ito ang literaturang konseptwal, literaturang

pananaliksik, at sintesis.

Literaturang Konseptwal

Ayon sa Reference.com (2020), ang anumang uri ng panitikan ay nakaaapekto

sa mga tao sa iba't ibang paraan. Nakaaapekto ang panitikan sa mga tao sa

pamamagitan ng pagbibigay kaalaman sa kanila, magbigay aliw sa mga mambabasa,

at maghatid inspirasyon sa mga mambabasa upang sila ay ganahan sa kanilang mga

respektibong ginagawa. Dagdag pa sa nabanggit, ang paglinang ng kaalaman ukol sa

literatura ay nagbibigay ng panibagong perspektibo o pananaw sa kanilang mga buhay.

Ang panitikan ay sumasalamin sa uri ng lipunan na mayroon ang isang lugar noon at

magpasahanggang ngayon.

Ang tula ay isa sa dalawang uri ng panitikan na kilala sa malayang paggamit ng

wika. Madaling tukuyin ang akdang panulaan sapagkat karaniwang mayroon itong

angkop na batayan (Wikipedia, 2019). Dagdag pa rito, ayon kay Iñigo Ed Regalado

(n.d.), "ang tula ay kagandahan, diwa, katas, larawan at kabuuang tonong kariktang

makikita sa silong ng alinmang langit." Mababasa rito na ang akdang pampanitikan ng

tula ay hindi lamang ginawa para sa kawilihan ng mga mambabasa, kundi upang ihayag

ang nararamdaman ng manunulat sa matalinghagang paraan.

Ang akdang panulaan ay binubuo ng walong elemento: sukat, tugma, saknong,

tono, anyo, talinghaga, kariktan at persona.

 Ang sukat ay binubuo ng bilang ng mga pantig sa isang taludtod. Tinutukoy ng

pantig ang paraan ng pagbasa ng isang tula. Maaaring ang sukat ng panulaan ay

wawaluhin, lalabindalawahin, lalabing-animin, at lalabingwaluhin. Ang tugma naman ay

isang elemento ng tula kung saan ang huling pantig ng isang taludtod ay magkasing-

tunog sa mga susunod pang taludtod. Nahahati ang elementong ito sa dalawang uri,

ang tugmaang patinig at tugmaang katinig. Ang saknong ay isang yunit ng mas

malaking bahagi ng tula na kung saan nakapaloob ang mga taludtod. Nakadepende sa

uri ng tulang ginagamit ang dami ng saknong at taludtod na gagamitin. Ang tono, kilala

rin bilang indayog, ay ang nagsisilbing diwa ng tula, sapagkat ito ay nagtataglay ng

damdamin na nais ipabatid nito. Samantala, ang anyo sa tula ay ang nagsisilbing

estruktura o katawan nito. Maaaring ang anyo ay mahati sa tatlong uri, ang malayang

taludturan, blangkong berso at ang tradisyunal na tula. Ang talinghaga ay tumutukoy

sa masusing paggamit ng mga matatalinghagang salita. Sinasabing ang tayutay ay ang

nagpapaganda sa isang tula. Ang kariktan naman ay ang nagsisilbing "pampagana" ng

tula sa kadahilanang ito ang nagbibigay kasiyahan sa mga mambabasa dahil sa

maririkit na salitang ginamit sa tula. Ito rin ang nagsisilbing tagapukaw ng damdamin at

kawilihan sa mga mambabasa. Ang panghuli naman ay ang persona, sa elementong

ito nakaangkla ang punto de vista o point-of-view ng nagsasalita sa tula. Ito ay

maaaring una, ikalawa o ikatlong panauhan  (Mahilom, 2010; Teodosio, 2013; Brainly,

2015).

Ang mga nabanggit na elemento ng tula ay ang maaaring gamiting batayan

upang hatiin ang akdang panulaan sa apat na uri. Ang apat na uri na ito ay: tulang

patnigan, tulang padul, tulang pasalaysay, at tulang liriko.

 Ang tulang patnigan (Joustic Poetry) ay isang uri ng tula naghahayag ng

damdamin habang mayroong kapalitan ng kuro-kuro o opinyon. Ang tulang ito ay

nakikita sa anyong pagdedebate o pagtatalo, ngunit kaibahan nito sa mga karaniwang

itinatanghal na debate ay gumagamit pa rin ito ng tugma, ritmo at taludturan. 

Ang saklaw ng tulang patnigan ay karagatan, duplo, kontemporaryong flip top

battle o battle rap, at ang pinakatanyag sa mga ito ay ang balagtasan. 

Ang tulang padula, kilala rin sa tulang pantanghalan, ay kalimitang

sinasabayan ng saliw ng tunog upang mas kawili-wili sa mga manonood. Ito ay

isinakakatuparan sa pagtatanghal sa mga dulaan o teatro. Ang isang magandang

halimbawa ng tulang padula ay ang Romeo and Juliet ni William Shakespeare. 

Ang tulang pasalaysay (Narrative Poetry)  ay isang uri ng tula na kadalasang

ginagamitan ng boses ng tagapagsalaysay at ng mga tauhan (Wikipedia, 2019). Ang

tulang ito ay nagsasaad ng istorya na naisusulat na may sukat ang taludtod. Kumpara

sa iba pang mga uri ng tula, ang tulang ito ay mayroong banghay. Ayon sa

Panitikan.com.ph (2019), ang tulang pasalaysay ay nakatuon sa karanasan o

pakikipagsapalaran ng isang tao. Kasama sa tulang pasalaysay ang awit, epiko,

tulasinta, tulakanta, at tulagunam. Isang magandang halimbawa ng Tulang Pasalaysay

ay "Ang Pagbabalik" ni Jose Corazon de Jesus (1924):

"Babahagya ko nang sa noo'y hagkan,

Sa mata ko'y luha ang nangag-unahan.

Isang panyong puti ang ikinakaway,

Nang siya'y iwan ko sa tabi ng hagdan:

Sa gayong kalungkot na paghihiwalay,

Mamatay ako, siya'y malulumbay!"

Ayon sa librong 'Panitikang pambata: (kasaysayan at halimbawa)' ni Crisanto

Rivera (1982), ang tulang liriko, kilala rin bilang tulang pandamdamin, ay maaliw-iw

at nagkagagayuma, sapagkat ang manunulat ay 'matindi' kung magdamdam kung

kaya't ang mga salita at damdamin ng tulang kaniyang isinusulat ay madaling

makapukaw ng interes ng mga mambabasa.

Ang akdang Florante at Laura ni Francisco Balagtas ay isang awit na mayroong

lalabindalawahing pantig at binubuo ng apat na taludtod sa isang saknong at

nakapaloob sa tulang pasalaysay. Gaya ng dami ng taludtod nito sa isang saknong ay

ang dami rin ng himagsik ni Balagtas. 

Ang ikaunang himagsik ni Francisco Balagtas ay paghihimagsik laban sa

pamahalaan. Ang ikaunang himagsik ni Balagtas ay udyok ng hindi makatarungang

pagpapabilanggo sa kaniya sa kasalanang hindi niya ginawa. Ayon sa

Balagtas.blogspot.com (2018), namamanipula noon ang hustisya gamit ang pera. Ang

nabanggit na sitwasyon ay maihahalintulad sa panahon natin ngayon, dahil kahit sa

kasulukuyang panahon ay marami pa ring mga inosente ang nabibilanggo dahil sa

maling paratang. Ang paghihimagsik din na ito ay patungkol sa pagmamaltrato ng mga

Kastila noon sa mga Pilipino.

 Ang ikalawang paghihimagsik ni Balagtas ay paghihimagsik laban sa

hidwaang pananampalataya. Isinasaad dito ni Balagtas ang pagkakahati ng mga

Pilipino noon dahil sa kaibahan sa paniniwala ng mga Katoliko at ng mga Muslim. Ang

pangaral noon ng mga Kastila sa mga Pilipino ay kaaway ng mga Kristyano ang mga

Muslim at pinaniwala rin nila ang mga Pilipino na ang estereotipikong Moro ay isang

asal-hayop at walang naidudulot na kagandahan sa mga tao (Zaldivar, 2018).

Ang ikatlong paghihimagsik ni Balagtas ay ang paghihimagsik laban sa

mababang uri ng panitikan. Sa paghihimagsik na ito ay nais niyang tibagin ang

mahigpit na sensura ng mga Kastila sa paghahayag ng sariling opinyon at saloobin ang

mga Pilipino (Alcazarin, 2018). Nakapanlulumong isipin na ang tanging pinapayagang

maglathala sa panahong iyon ay ang mga akdang isinulat lamang ng mga Kastila o di

kaya ay ang mga akdang may kinalaman sa Kristyanismo. Sa kabilang banda, gamit

ang matatalinghagang at maririkit na salita, naikubli ni Francisco Balagtas ang kaniyang

saloobin laban sa mga mananakop gamit ang kaniyang obramaestrang Florante at

Laura.

Ang ikaapat na himagsik ni Balagtas ay ang paghihimagsik laban sa maling

kaugalian. Nakapaloob sa himagsik na ito ang maling pagpapalaki sa mga anak tulad

ng hindi makataong pagpapalayaw, pagiging mapag-imbot, pang-aagaw ng minamahal,

at masamang trato sa lipunan (Dimas, 2018).

Ang mga paghihimagsik na ito ni Balagtas laban sa lipunan ay matagumpay

niyang naipabatid sa mga mamamayang nakararanas ng matinding diskriminasyon at

pang-aabuso lalo na sa mga kababaihan. At dahil ito ay magpasahanggang ngayong

nararanasan ng mga kababaihan, ito ay angkop na mailathala upang malinang nang

husto ang kaalaman ng ating mga mamamayan patungkol sa opresyong dinaranas ng

mga babae, pag-aralan at suriin ng mga kritiko, manunulat, guro, mag-aaral, at

mananaliksik.

Literaturang Pananaliksik

            Bagama't may mga pag-aaral nang isinagawa ukol sa akdang Florante at Laura,

ang usapin ukol sa pang-aabuso sa mga kababaihan ay hindi pa gaanong natatalakay.

Mahalagang matalakay ang ganitong usapin lalupa't ang mga kababaihan ay ang

nagsisilbing pundasyon ng lipunan. Sa pagsusuring ito, inalam ng mga mananaliksik

ang mga pag-aaral ukol sa opresyson, karahasan, at diskriminasyon laban sa

kababaihan na naganap sa akdang Florante at Laura, pati na rin ang mga kaparehong

pag-aaral ukol sa opresyon, karahasan, at diskriminasyon laban sa kababaihan sa

panahon ng Espanol at sa kasulukuyang panahon.

         Ang Pilipinas ay sinakop ng mga Kastila ng mahigit tatlong siglo. Ang mga

pamana ng mga mananakop ay hindi maipagkakaila, sapagkat maraming

establisyimento ang naipatayo sa kasagsagan ng pamumuno ng Espanya sa Pilipinas.

Nariyan ang mga simbahan, beateryo at marami pang iba. Sa kabila ng mga pamanang

ito, hindi rin maipagkakailang nag-iwan ng maraming latay ang mga Kastila sa mga

Pilipino, at isa na nga riyan ang pang-aabuso sa mga kababaihan.

 Sa pag-aaral naman nina Dakay, et al. (2016) na patungkol sa epekto ng media sa

pananaw ng mga tao sa kababaihan sa lipunan, mayroong mga palabas at patalastas

na nagpapakita ng mga babae bilang nag-aasikaso at nangangalaga sa kaniyang anak,

bilang maybahay ng kanyang asawa, bilang propesyonal na nagbibigay ng serbisyo sa

iba, at marami pang iba.

Ayon sa pag-aaral ni Tapungot (2015) na patungkol sa teoryang feminismo, saan ito

nagsimula at kung paano ginagamit ito sa panitikang akda, ang teoryang feminismo ay

ang paraan ng pasusuri sa panitikang akda sa mga imahe o posisyong ginagampanan

ng mga babaing karakter sa isang kwento.

Isinaad niya sa kaniyang pag-aaral na ang mga kababaihan noong unang panahon at

sa makabagong panahon ngayon ay higit na magkaiba. Gayun din sa ating panitikan ay

marami din ang pagbabagong naganap marami na sa ngayon ang mga babaing

manunulat at tanyag dahil sa kanilang mga obra maestra na mahuhusay tulad nalang

nila Lualhati Torres Bautista na kilala sa kanyang nobela na “Dekada ‘70”, si Gilda

Olvidado isang tanyag na manunulat ng komiks at mga romansang nobela sa Pilipinas,

Genoveva Matute at marami pang iba. Ang mga akdang panitikan ding naisulat tungkol

sa mga kababaihan ay nagkaroon din ng pagbabago kung paano nila binigyang pansin

ang mga imahe ng mga kababeng karakter sa isang akdang pampanitikan kung paano

namukadkad ang kababaihan sa noon at ngayon kung paano din naipakita ang

katungkulan ng isang babae sa isang kwento kahit na ang may akda ay isang hamak na

lalaki.

Ayon sa artikulong inilathala ni Edgar Perez (2013), ang mga Pilipina noon bago pa

dumating ang mga Kastila ay mayroong 'central role' sa  lipunan. Ang mga kababaihan

noon ay maaaring mamuno sa kaniyang nasasakupan. Dagdag pa rito, aniya ang mga

kababaihang Pilipino noon ay malayang nakakapaghiwalay sa kanilang mga asawa ng

walang anumang problema. Nagbago ang lahat ng ito simula nang dumating ang mga

Kastila sa Pilipinas kung saan nagkaroon ng shift sa gender roles.  Dahil sa

pagbabagong ito, unti-unting nabawasan ang pagkadominante ng mga kababaihan sa

lipunan. Sila ay lagi lamang nasa kanilang tahanan upang gumawa ng mga gawaing

bahay at mag-alaga ng bata.

Ayon sa pag-aaral ni Hicana (2011) na patungkol sa pagsusuri ng isang dosenang

pagdalumat-feminismo sa mga piling akda nina Ardales, Canares, de Roca, Garcia,

Lacsamana, Maranan, Marquez, Recto, Robles, Rosales, Santiago, at Tepace. Ang

pag-aaral na ito ay isang pagdalumat sa mga naisagawang pag-aaral hinggil sa papel

ng mga babaeng Pilipina sa iba’t ibang genre ng panitikang Pilipino (i.e. maikling-

kwento, sanaysay, nobela atbp). Pinili ang labindalawang pananaliksik batay sa mga

pagsusuring naisagawa na may kinalaman sa feminismo, partikular ang papel na

ginagampanan ng kababaihan sa lipunang Pilipino; gayundin ang repleksyon ng

feminismo sa iba’t ibang genre ng panitikan.

Ayon sa pag-aaral ni Jurilla (2005) na patungkol sa Florante at Laura at kasaysayan ng

akdang ito,  gumamit si Balagtas ng mga symbolismo upang makapasok ang tula sa

mahigpit na censorship ng pamahalaan at ng Simbahan. Sa gayon, ang kaniyang mga

kamangha-manghang tauhan ay itintuturing na makasagisag at si Florante sa Laura ay

isang paglalarawan ng mga pagdurusa ng mamamayang Pilipino sa ilalim ng mapang-

aping rehimeng kolonyal na Espanya

Samantala, ayon sa artikulong "Gender Roles Within the Philippines", ang mga

kalalakihan noon ay mas naging dominante kumpara sa mga kababaihan. Sila ay

nakapaghahanap-buhay para may maipangtustos sa kanilang pamilya at sila na rin ang

nagsisilbing haligi ng tahanan. Sa kabilang banda, ang malaking pagkakaiba ng mga

gampanin ng mga naturang kasarian ay nagdudulot ng diskriminasyon, lalo na sa parte

ng mga kababaihan.

Sa akdang Florante at Laura ay naipahayag ni Francisco Balagtas ang 'feminismo'

laban sa mga Pilipina noon. Gaya na lamang halimbawa ng pang-aagaw na ginawa ni

Sultan Ali Adab kay Flerida mula kay Aladin. Pinagtangkaang bitayin ng sultan ang

kaniyang anak para lamang mapasakaniya ang kasintahan ng anak. Hindi kagustuhan

ni Flerida na ikasal sa sultan, dahil hindi ito ang tinitibok ng kaniyang puso. Sa halip,

gumawa ng paraan si Flerida upang hindi maikasal kay Ali Adab. Siya ay nagbihis

sundalo at tumakas sa kanilang kasal ng sultan upang magtungo sa kagubatan at

hanapin ang kaniyang iniirog na si Aladin.

Ayon sa pagtatalakay ng kapitbisig.com, noong sumabak si Florante upang

makipaglaban sa mga Persyano, inutusan ni Adolfo ang kaniyang mga tagasunod

upang bitayin ang ama ni Laura na si Haring Linceo at ang mga alipin nito. Namuno si

Adolfo sa kaharian at naging makapangyarihan. Niligawan niya si Laura at tumagal ito

ng halos limang buwan, ngunit siya ay nabigo. Dahil sa hindi matanggap ni Adolfo ang

pagkabigong ito, dinala niya si Laura sa kagubatan. Doon, pinagtangkaan ni Adolfo na

gahasain si Laura, ngunit sa kabutihang palad, napigilan ito ni Flerida sa pamamagitan

ng pagkitil sa buhay ni Adolfo gamit ang palaso.

Ang dalawang nabanggit na halimbawa ay pawang mabibigat na diskriminasyon at

pang-aabuso sa mga kababaihan sa akdang Florante at Laura. Ang mga ito ay

maaaring sumasalamin sa mga kaganapan ukol sa feminismo na hinarap ng mga

kababaihan noon kapanahunan ni Balagtas.

Nakapanlulumong isipin na ang mga kaganapang ito ay patuloy na kinahaharap ng mga

kababaihan magpasahanggang ngayon. Ang mga nabanggit na halimbawa sa Florante

at Laura ay iilan lamang sa mga hindi pa natatalakay na pagmamaltrato at hindi pantay

na pagtingin sa mga kababaihan.

Sintesis

Inilalahad at binibigyang diin sa bahaging ito ang mga pagkakatulad at pagkakaiba ng

mga nakaraang pag-aaral sa kasalukuyang pag-aaral.

Nagkakapareho ang ginawa na pag-aaral nina Dakay, et al. sa kasalukuyang pag-aaral

sapagkat ayon sa kanila ang media ay nakakaapekto sa pananaw sa mga kababaihan.

Kung ano ang pinapakita sa mga palabas at patalastas ay iyon din ang magiging

pananaw ng mga taong nakakapanood nito. Nagkakaiba naman ang dalawang pag-

aaral dahil ang dating pag-aaral ay patungkol sa media at makabagong panahon at ang

kasalukuyang pag-aaral ay patungkol sa panitikan.

Nagkakatulad ang pag-aaral ni Tapungot sa kasulukuyang pag-aaral sapagkat ayon sa

kaniya ang mga kababaihan noon ay mahihina, inaapi sa lipunan at tinatawag na

mababang uri ng tao sa lipunan, higit sa lahat ay hindi binibigyan ng pagkakataon na

makapag-aral dahil sa magiging katulong lamang sila sa mga gawaing pambahay at

laging nasa likuran ng imahe ng mga lalaki. Ang mga ito ay matatagpuan din sa

panitikan noon. Nagkakaiba naman ang dalawang pag-aaral sapagkat ang pokus ni

Tapungot ay teoryang feminismo na ginagamit sa pagsuri

May pagkakatulad ang isinagawang pag-aaral ni Perez sa kasulukyang pag-aaral

sapagkat tinalakay sa kaniyang pag-aaral ang kalagayan ng mga Pilipina sa panahon

ng Espanyol na laging nasa tahanan at nag-aalaga lamang ng mga bata.

Maihahalintulad ang mga tauhan na sina Laura at Flerida sa kasalukuyang pag-aaral sa

mga Pilipina sa dating pag-aaral. Nagkakaiba ang dalawang pag-aaral sapagkat ang

dating pag-aaral ay patungkol sa lahat ng mga Pilipina noong panahon ng mga

Espanyol na naranasan ang pagpapalit ng gender roles at ang pagkawala ng kanilang

pagiging dominante samantalang ang kasalukuyang pag-aaral ay naka-pokus lamang

sa karahasan, opresyon at diskriminasyon na naranasan ng dalawang tauhan na sina

Laura at Flerida sa akdang Florante at Laura.

May kaugnayan ang isinagawang pag-aaral ni Hicana sa kasalukuyang pag-aaral

sapagkat siya ay nagsuri ng labindalawang akda upang mahanapan kung may taglay

na feminismo ang mga akdang ito. Nagkakaiba ang dalawa sapagkat ang mga piling

akda nina Ardales, Canares, de Roca, Garcia, Lacsamana, Maranan, Marquez, Recto,

Robles, Rosales, Santiago, at Tepace ang sinuri ni Hicana at hindi ang akda ni

Francisco Balagtas na Florante at Laura.

Yaong pag-aaral na ginawa ni Jurilla ay may pagkakahawig sa kasulukyang pag-aaral

sapagkat sinuro niya ang Florante at Laura at tinalakay pati ang kasaysayan ng akdang
ito. Isinaad niya dito ang mga symbolismong ginamit ni Balagtas sa mga tauhan. Ang

pagsusuri ay nakapokus sa buong akda samantala ang kasalukuyang pag-aaral ay

nakapokus lamang sa mga bahagi ng Florante at Laura kung saan makikita ang

opresyon, karahasan at diskriminasyon laban kanila Laura at Flerida.

Nagkakatulad ang artikulong “Gender Roles Within the Philippines” sa kasalukuyang

pag-aaral sapagkat tinalakay dito na mas dominante ang mga kalalakihan noon at

nagdudulot ng diskriminasyon ang malalaking pagkakaiba ng mga gampanin sa parte

ng mga kababaihan. Nagkakaiba ang dalawa sapagkat ang kasulukuyang pag-aaral ay

iniugnay ang Florante at Laura sa diskriminasyon na tinalakay sa artikulo.

Sa artikulo naman na matatagpuan sa kapitbisig.com, maiuugnay ito sa kasulukuyang

pag-aaral dahil ang itinalakay na parte mula sa akdang Florante at Laura sa artikulong

ito ay itinalakay rin sa kasalukuyang pag-aaral. Nagkakaiba naman ang dalawang ito

sapagkat nagbigay lamang ng limitadong halimbawa ang artikulo.