(A.D. Edwards, 1979)- Ang pinakamahalagang interes sa Iba ang balbal o slang sa argot sapagkat hindi pag-aaral ng wika ay hindi ang wika mismo kundi ang PANLIPUNANG sekreto ang ESTRUKTURA kahulugan ng mga NG salita, WIKA higit na ang wika 3.7. BILINGGWALISMO at3.5. LINGUA lipunan YUFEMISMO ay FRANCA, tuwirang AT PIDGIN magkaugnay. AT CREOLE gamit nito, kung papaano ang wika nagpapakilala sa tao, Ang pinagmulan pampubliko, ANG KULTURANG ng wika ay PILIPINOmay pinaniniwalaang ang sosyal niyang kaligiran, mga pangarap at mithiin niya, mgaMULTILINGGWALISMO Binanggit ni Wardhaugh teorya kung may saan taglay (2006), at paano na lakas na ito at ang nagsimulaisang ; puwersa. lipunan Lingua ay tumutukoy Bagobo Franca salita sa grupo oespesyal parirala ng na mga panghalili tao na sa salitang taboo o persepsyon nila sa bawat isa, at ang sitwasyon sa lipunan isang Dahil KAHULUGAN sa na kapangyarihang NG bokabularyo KULTURA taglay o hanay nito sanglarang mga magkakasama II Teoryang Bilinggwalismo – Panuto paghahanap para sa isang T’Boli/Cotabato : Bow-wow Isulat nghindi tiyak komon ang na– layunin ang salitang oisang wikango teoryang TAMA alam ito ngay kung mga na kung saan siya nabibilang. PANUTO: idyoma o mga ngang matatagpuan Punan na salitang ginagamit pakikipagtalasatasan ng nawawalang sa mga ngdapat baybaying kataga particular sambitin ay nakapagsasalita nagagawa ang patlang golpo na dahil uri nating upang ng sao mga layunin. tama onaninindigan ito taong grupong ay o isinasaad tumutukoy may na Gumagawa iba’t panlipunan,ang sa ibangsawika pangungusap silataong sinasalitang lalo ng ay natelanagsimula ng parawikaat saMALI mga upang samga hinding ang mabuo kung lipunan ang kalaswaan Davao. magtanong, aydiwa ang ng o isang salitang pahayag nitong Maputiaykultura magpaliwanag, pangungusap. mali. komprehensibong pakinggan ang kutis ay magbigay atsakulay may pandinig katumbas mais ng mga angng na isang espesyal na sistema ng komunikasyong oral at magkakaunawaan. dalawang pamamagitan sumusunod ninoman. damit wika. ng sapanggagaya batas. mula saIto sa ay T’Nalakmgatinatawaglikas na nanatunog hinabi cant mula at konsepto o kanilang paglalarawan, subalit salitang buhok mahalagamagpasaya, na “kalinangan” may angnatural na may magpahayag na kulot. salitang-ugat at iba pasulat. paraang berbal at di-berbal. Ekstrukturagaya cryptolect ng UNESCO, ngiyaw Bloomfield sanghibla na Napapangkat Halimbawa o ng ito (Hufana, Wika linang nito pusa (1935), ay ngay at abaka. (culture) sa tilaok hindi wikang etsaal.tatlo2018). halip 1.ng atsa manok. lamang ginagamit Maynagtalik, linangin ang na maraming sapatng (to develop/ tradisyunal maaari ang mga mga na komprehensibong pa (Gonzalvo, TAMApananaw 2016). na 11. ito Limitado ang bokabularyo natututuhan sa lipunang kanilang kinabibilangan posibleng taong makapagsalita relasyon itong o may Maaaring to sa sabihing, iba-ibang pagitan cultivate).sapagkatmagasawa nagsiping,ng wika angunang at kanyang ng kultura. sumakabilang wika marami Isa upang pananaw na buhay ang rito kadahilanang, ng Teoryang SOSYOLOHIYA pidgin. lipunan natutukoy Pooh-pooh NG ng angWIKA mga Bagobo: pagkakakilanlan – ngang teoryang ng bawat ito tao ay ng sa batay sa kultura ng lipunang kinalakhan. ang ________________ mapadali dito sa oat ang halip kultura mga ang paggamit na lalaki, komunikasyon maaaring onagbibigay kalinangan dalawang sa wika makaimpluwensiya ay siyang kanilang tulad lumilinang o iba’t ibang naniniwalang,uri lipunan ngTAMA lipunan nana 1. ang nabuo namatay, Bayani, kanyang ang 12.istruktura Ayon nagsakses ginagalawan. wikakina ng sa sa instinktibong Zalzman, halip Stanlaw na kumilala sa pagitan. katutubong lingguwistikong nagtae, o na at wika. humuhubog nagpapalagay ibaon ngsa tatuat pag-uugali. pag-iisip,o bulaklak hakang pag-uugaliang mga at PINAGMULAN NG WIKA direktang impluwensiya atpagbulalas Jant, walang sosyolohiya Diyalekto malaking 2. sa gawain ngsa Mandirigma wika nagsasaad kultura papel ng halip owika bisesa tao ang ( na bersa. ngisangsakit, 2.ay Ang utin, nagmula Timbreza, galak, lipunan _______________ ginagampanan galit, 2008).na pareho sa sa halip tuwa larang nito sa ng na sa mahuhulmaEstruktura ang at na iba puki, kabuluhan pa. ng babae. 3. sosyolinggwistika at wika iba ng pa Datu-pinuno wika (Gervcio, sa ng paligid et al. mga 2018). ito ang na lahat ginagamit ngay mga miyembro sumasalamin sa nito. kinabibilangang rehiyon, sosyal na kungMultilinggwalismo anong tumutukoy Pilipinas wika ugnayan o ang ong dahil ikinabubuhay tumatayong maaaring wika sa multilinggwal sinasalita atsa lipunan ay ng makaimpluwensiya isang huwes, nakatuon na sitwasyong pangangaso, nag-aayosang araling ng sa pinakamatandang lahi ay ang mga Egyptian at o etnikong o MALI pinagmulan Edward pangwika. Burnett sa 13. nghigit mga TyloyPidgin tao.dalawang ang komon wikang obatid wikang ng indibidwal alamsa lipunan. Teoryang pangingisda, Dingdong gulo -atlarang at tagapagtanggol Ito ay pangunguha kilala sangtawag rinugnayan ng tribo. mga maging ang kanilang wika ay kasing tanda na rin ito.mga Proponent communicative ng taong linggwistikong ng may isolation iba’t naibangestruktura ito sa nito. 3.nawika ng Ang 3.6. isang may teoryang SPEECHat indibidwal 187 natibisko lipunan at prutas COMMUNITY ay o183 sa na na ang na angmay kagubatan. kanilang tinaguriang gamitin buhay ugnayang atsasinasalita. iskolar 4 anumang ang misteryo sa Ama wika uri itinuturing ang na ng ngsi nila. ________________ TAMA ay ang hiwalay14. Antropolohiya, napag-uusap Creole ang sa wikang pagitan Yakan ng3.2. mga komunikasyon. na Joshua DIYALEKTO patay tunog at na Fishman. wika. katuturan Ang ng isang International wika at Journal bagay- of the Mula sa aklat nina Fromkin, V.& R. Rodman mga napaunlad pangkatmula sa isang partikular ang kultura o pidgin. sa na lugar ay oisang bansa. kabuuang SOSYOLINGGUWISTIKA Pidgin (1983), ang lahat ng kultura ay may kani-kanilang bagay Yakansa paligid. Sociology Dayalekto Maranao Ang TAMA isang of ng oBasilan, Meranaw lipunan Language kompleks 15 noong ay .itoLIPUNAN 1970’s binubuo Komunikasyon ay sa na may_____________ 4. Ang ngang panahon marami malawak ang kanyang isa ng at na sa kuwento ng pinagmulan ng wika. GAMIT ay barayti nabuo pangunahing Batas ng NG wikang ang nakatira iba’tKawokski ibang WIKA Militar,wikang nalilikha sila SA kontribusyon karamihan ng saugnayan paligid dahildito. dimensyong sasa ngwikanglawapangangailangan mga Yakan heograpiko. ng Lanao. ay Ito Coupland mga o Dayalek atmanipestasyon angpangkat tawag saklaw sa(1997), ngsapagkat sa mga mga ng ang tao na at kabilang wika may nabuo kaniya- dito, lipunan. mulaang Darsna Tyagi (2006), pinaniniwalaang ang Son of ay tinatawag Nagbigay Teoryang ng kanyang sa o mga naninirahan lipunan mgading siang “ranao” Geoffrey Yum-Yum tagapagsalita wikain mga sa emphasis pangunahingay -at gawi mga Leech ang teoryang ng ginagamit kaalaman, lawa at wikaat (Essays wala malalayong sosyolohiya pag-uugali. kung ito sasaan paniniwala, ng UK, ay itong isang isang bundok ng November nagsasaad pormal wika partikular sining. hinango lalawigan upang at ang angna na sosyoligguwistika rehiyon.2013) na ang ay limang ng makaiwas anyo relasyon pag-aaral tao ( ay sa Gonzalvo, nito samgang tumutugon tungkulin wika, wika kaguluhang 2016). sa sa ng mga wika pamamagitan sa lipunan nagaganap sa;ng mga Heaven na si Tien-Zu ang nagbigay ng wika at ngkumpas konteksto KULTURA Zalzmann, kadalasang lipunan kanilang kabayanan.sanito Idyolek at Stanlaw alinmang sinasalita pangalan. pag-aaral bagay at na ng saAdachi buhay 5. iba’t (2012) nagangailangan Ang ibang walang _____________ baying ng ng ay kapangyarihan. panlipunan sa Sosyolingguwistika Dulot Leslie kultura nasasakupan o pamamagitan ng A.sa tinaguriang pagkakaroon White, isang ng (Gonzalvo,lipunan lungsod linggwistika. ng na 2016). ng pangangailangan mga parehodugong sa lahat bughaw ng ang 1. aksyon. pekyulyaridad Sa bansang Hapon, si Amaterasu ang tinaguriang “Yakan lingua ang sa kultura Puntukan” relasyon Nagbibigay-kaalaman oo franca. pagsasalita ngna wika ng nangangahulugang sa lipunan. isangorganisasyong indibidwal. mga taong dulot ng Maaaring kalinangan impluwensiya mga uri sa bundok. ng miyembro tono, o ngMaranao. ngmga ang pangunahing lipunan nito. salitang dimarkasyon sa isang 1.ayng gamit Ang wika tao o isang sa dalawasalitang naay ng estilo kultura nababago, kanyang makikita ay sa manlilikha nila ng wika. Bunga phenomenal ito ng dalawang na sumasaklawlipunan nasa may aksyon mga at sa pagtanggapmay 2. pagsasalita Tulad katumbas nito o Teoryang sa nagbabago Buo atbp. pagtatanim na wika. pa Yo-he-ho lamang na paksang o o ____ nagiging rin - at ayon pagsasakasa nais bansang hindi sanatatangi Filipinas dahil nai-impluwensiyahan teoryang kung tingnan ito, saan sa nagmula ito wika na ginagamit na kung bilangang Nagpapakilala/ wikang iba pang hindi Ekspresib mga magkakalapit kasangkapan, ideya, o _____________ unintelligiblekilos at Siyentipiko ang na mapag-aaralan (e) saan, Leslie ito wika ng ang Yufemismo pangunahing itoWhite mga sa aytaong mga kanilang produkto ang binubuo ingay wika ngnasa hanapbuhay nang kultura lipunan. bilang ibang iba’t nalilikha6.2.rehiyon katulad AngAy ibang ng nagsabing ng mga opangkat taongang lokasyon. disenyo ng DEPINISYON NG WIKA languages valyu. ngunit kailangan ng pakikipag- hiwalayay na 3. kultura salita bagay magkatuwang tao sa gaya ay halimbawa o ang parirala damit,gumagamit mga Yakan sa isang ng kanilang Higaonon, nito na banig ay nito. organisadong panghalili at sa ay ang Ito ang pagtatrabaho Cebuano, Tagalog sa salitang kanilangnamga tinatawag nao puwersng phenomena Ilonggo. nanganak taboo kagamitang inland-dwelling o mga na ng gawainsalitang ng mga Nagtuturo ugnayan lingguwista. pisikal. sa /isa’t Direktibisa dahil sa tiyak na limitado o uri sumasaklaw ANTROPOLOHIKONG hindi Mayroon o sabarayti masabi. tanso. agriculturalists a.Hudson paraan itong (1980) kungng tulad -pag-uugali. komplikadong saan LINGGWISTIKA ngsilaTagalog-Batangas, binigyang ang lipunan orihinal ang kahulugan na Komunidad natatanging layunin . Buensuceso- ang wika ay isang arbitraryong Sistema 4. kulturangbilang (c) Timbrea binubuo tagatustos Tagalog-Cavite, Estetika/ Pagsasalita ng(2008) ngisangmga socially Aesthetic malaking bigas Tagalog-Maynila 7.mga 3.saAng achieved Ang grupo kultura bilang Tausug ngay knowledge. ng mga at mga at kabuuan Sama ibagrupo tao na pa ng mga tunog o ponema na ginagamit ng tao sa na may ng mga Teoryangiisang mga na bahaginatamongTarara-boom-de-ay-Ang tinutukoy (Nuncio, wika pangkat-etnikong ng et al.ng larang na gawain, ginagamit mga ng 2016). naninirahan mgamula tao linggwistika at teoryang hindi natutuhang nadin sa may sa ito lamang ay probinsiya huwaran kungkinalamansaan ay sa pagsisiyasat ng mgaTausug relasyon sa pagitan ng wika Pidginization pansamantalang naniniwalang, ng pag-uugali ang pagsasamahan atang mga mgamalapit paraantunogsapagkat ng na mula sa kolektibo pamumuhay ritwal ang ng lahat pakikipagtalastasan. at lipunan ngMangyanna 5. kanilang mgamay sa o lugar b.Ward nagmula nakatira Nag-eengganyo layuning sinaunang gawi ng gaya wika Goodenough taosap ng sa mas natatanging /Phatic nanitoag-unawa naging paraan (2006)malawak ngdaan - mgaAyon sapagsasalita, dagat sa upang na sa valyu,aysa isang konteksto kanya, magsalita pananamit, mga ng ang 3.3.takdang lipunan IDYOLEKkulturao panahon. pamantayan Ito at ay ay kultura proseso naituturing at mga na ng gramatikal patterns of behaviour at leksikal (way istraktura ngang pananaw-mundo wika tao.atmangingisda, kungatbp. paano Dito at tuntunin gumagana nabuo magsasaka ang ang paranaman ang mga _____________ Caroll (1954) – ang wika ay isang Sistema ng mga (b.) Ward nakatira of life) paggawa Sa na atsila pag-uugali. at Goodenough reduksyon sa patterns liblib forna pagpapanatili Ito ang (2006) dulot pook behavior tinatawag ng4. ng ng(designed mgaMindoro. May na kultural for. that limitadong kulturang sabkultura. na mga wika sa komunikasyon nasa loobang Lipunan bahagi._8. Ayon (Wardhaugh,2006). sa paliwanag ni sagisag na binubuo at tinatanggap ng lipunan. ginagawa life). kasanayan Kumukuha pansarilingo ginagampanan at sinusunod mga sila panlipunang ng katangian ng ikinabubuhay dahil iyon sapagkat pidgin kaayusan. ang sa (Zalzman, kagubatan, kinagisnan persona angng Wardhaugh o Naninisid (2006), ng ang tinitingnan ______________ perlas na ay maituturingkanilang isang ang pangisdaan grupo wikaoStanlaw ay pangkat. at at kalakal Adachi sa 2012). sa antropolohikal Mindoro. na mikro-sosyolinggwistika. IBA’T bilang ANG IBANG mga paggamit PANANAW katangian ipinangpapalit KAHALAGAHAN nitong (wika Gonzalvo, SA ng WIKA na NG 2016). ginagamit tanso WIKANGat bakalng isang sa mga FILIPINO pangkattaga Edward Sapir (1949) – ang wika ay isang likas at c.Timbreza (2008) linggwistika sa -Ang kultura ay pamamagitan ng kabuuan lente ng Ang higit (a) AyonHudson Sinaunang kay (1980) alpabeto Nuncio, ang et 5.al.may Nakuha gamit (2016), ang sagrupo, kultura pagsulat natatangi sa ng at makataong pamamaraan ng paghahatid ng mga SA na upang tuon makamit LIPUNANG mgaBorneo nito ang natamong antropolohikal sa atwika FILIPINO ng bilang pagkakakilanlan gawain, na pagkain mga sangmga natutuhang konsepto-kultura-upang magsasaka. huwaran atmakita angng direktang mga relasyon pagkakaiba kasamahan mga sa ng pagpapantig. lipunan. grupo espisipikong Virgilio Almario, Ang na mula nasa paraan “Kung kalakalang sa paligid ibaanong ito pangang lamang. mga pagsasalita wika nagsasalita. mo, ng iyonisang ang tao. kaisipan, damdamin at mithiin. o Ang Creole pag-uugali ang wikang kahulugan at Filipino mgasaparaan ayang likod ngng nagdala ginagamit pamumuhay sangpakikipag- paggamit, Islam samaling isang sa pagkatao ( Lingua i.)AngDonna Kadalasan, takdang paggamitSulu. ambahan Franca mo.” M.Golnick panahonating o hindi ng ang nakikilala isang paggamit 96. Ang kanilang . Ang lahi ng o o kultura nagiging mga panitikan ________________ tao wika, ng iba’t ay marka na ito aykatangian interaksyon ng isang atmga creole pakikipagkomyunikeyt na wika ; ng ibangmga Todd ( 1987 ) - ang wika ay isang set ng mga 2.3. REHISTRO ginagamit wikang NG WIKA Trudgill napanatili ng anyo para ginagamit (2000) pagkakakilanlan nito, sasa“Ang mgang maayos rehistro taong wika pamamagitan ngna paraan may ay atisang estilo.isang ngtao. ng iba-ibang may nito ng unang panlipunang pag-ukit wika upang mamamayang mapadali ang Filipino. komunikasyon Ayon sa kanilang kay Santos, pagitan. et al. sagisag na ginagamit sa komunikasyon. kapangyarihan tungkulin 2012 kutsilyo, ng halimbawa nito Sulu. Sama-Badjao/ at tao”. mga mga makapangyarihang kagamitan at ay ang paraan ng pagsasalita sa mga tao. lalagyan ng ni may angkop ETNOLINGGWISTIKA na May Tumangan g.Pidgin nganga. katutubong pananalita SalazarSr. etat al. (1996) tagapagsalita espesyalisadong (1977), 7. 10. “Ang Walang Ang ito, wika hindi ______________ ay kulturang katulad isang hindi Kris o Aquino. Sama- ang kanilang wika. ay dala terminong bunga dapat kabuuanng ng ng gamitin dalawang pidgin ng mga isang na wikana lipunan walang sagisag partikular bilang nanapanandang may saligan sa mga katutubong wikang nagsasalita. binibigkas atedad,kaluluha hindi na Tumangan, Sr. et al. (1997)- Ang wika ay isang Tungkuling Ang o dahilan Nakaira ginagampanan ng sila pagkakaiba sa ang bangkang-bahay wikang ayngunit saFilipino kasarian na ; may magkakalapit larangan. siyang na Mangyayari sa o unintelligible pamamagitan bumubuo, ito humuhubog languages kapag nito ay at sa isang nagkakaunawaan, nagbibigay-diwa kailangan lipunang ng sa kabuuan ng mga sagisag na panandang binibigkas kalagayang nakatuon sa ugnayan pisikal, ngpersonalidad, wika at kulturalugar sa pag- na pakikipag-ugnayan Halimbawa, nagkakaisa iba ang iisang wika nagsasalita atsa ng pamilya isa’t mga isa nagkakaugnay-ugnay ng inhinyero, pidgin na dahilay binubuo sa iba may tiyak angna ng ipinanganak dalawa limitado isang nao na sa pamamagitan nito ay nagkakaunawaan, kulturang aaral ito. ng wika. pinanggalingan. natatanging rin ang wika1. layunin. ng Binibigkis mgahanggang ng wikang tatlongpu. Filipino ang mga nagkakaisa at nagkakaugnay-ugnay ang isang pulutongbata Ipinahayag ( h.) ng ito at cognition mgani abogado tao”. ang at nasa kanyang Underhill hukuman, magiging 8.(2012), Ito ay ang ito ay unang pag-aaral pagkaalam wika. sa at iba rin ang Pilipino wika o Malinowski Kaya, relasyonPangingisda ngang . mga (1998 sa pidgineksperto pagitan ), ay ng“ ang sa Wika magiging wika atpangunahin iba’tang pangunahing creole. komunidad. nilang pulutong ng mga tao. lahat Ang TABOO ibang larang. ng bagay na wikang uripagkakaisa ngayang magbibigay-patnubayito aysalita sa tao na pagkilala kaisipan Ang ng hanapbuhay. Creole pagbabatayan niya sa laging kapaligiran at pakikipagtalamitam Gumagawa kasamang lumalabas at sa ibang isang”. dinsanitong sila tao. ng mgao pidgin. etnik tinatawag na2.rehistro. Tumutulong Vinta at mgaito sagamit pagpapanatili sa pangingisda ng tulad ng (d.) etniko naB. tumutukoy sa mga 9. marhinal na grupo tulad Nauukol ito saEdward mga layunin kulturang salitang lambat at Tylor paksa bawal Pilipino. at ayon bitag. gamitin sa larang Ango kultura hindi ay isang maaaring Creolization. kabuuang ng Lumad, kompleks Igorot, na Merano may malawak na sa saklaw. sa gamitin na sangkot okomunikasyon may Karamihan dalawangsa isang pormal (Nuncio, sa konotasyonmga na et Badjao ang usapan al. ay pang-uri mga lipunan. naMuslim. etnik (sa (j) o kultura Ang proseso kung saan ang isang 10. creole Ito ay 2016). Sinasalamin 3. Kung ang gawain etnolinggwistika) ng wikang na ayiba taboo, ito dahil angang sa paggawa kulturang mga marhinal nitona nagpapakilala aykung nagbabago sino at ano at tayo. isang pidgin na ay grupo.isa ring taboo kung nakikita ng karamihan. ARGOT Pilipino. Subanen nagkakaroon ng katutubong nagsasalita Ipinagbabawal ang paggamit nito kapag hindi o matatagpuan sa kabundukan ng Zamboanga o Ang proseso ng creolization ay 4. pinahihintulutan Inaabot nito ang ng isippubliko at at ipinagbabawal damdamin ng mga del Norte dumadaan sekretong wika na ginagamit at ngZamboanga sa grupong mga del Sur. alinmang yugto ng pag- din ang pag-uusap tungkol dito lalo na sa mga kinabibilangan, Pilipino. Kayumanggi ongunit unlad ng isang pidgin kulay hindi ang limitado, kanilang ng mga at may na maaaring pormal magnanakaw at iba pang na usapan criminal at domeyn. makapal gradualat maitim na buhok. o biglaang na creolization maiwasang naglalayong5. Halimbawa Sinisimbolo nitoo ay ng sila wikang mga salitang angpuki, puta, mabatid o Naniniwala creolization. na saFilipino maunawaan iisang ninuno pagka- lang sila ng mga hindi utin, makiri Pilipino . kasama at iba pa (Hufana sa grupo ang et al. 2018). nagmula. kombersasyon sa loob ng samahan. (Hufana, et al. 2018 ) .