ISTRUKTURA NG FILIPINO

FIL 201

REXSON D. TAGUBA
MST-FILIPINO
 HELLO!
G. Rexson D. Taguba
MASTER OF SCIENCE IN TEACHING - FILIPINO
Saint Paul University Philippines

2
“ “Walang maitutugon ang wika sa
tanong ng pag-ibig buhat sa isang
sulyap na kumikislap o palihim. Sa
halip, sumasagot ang ngiti, ang halik, o
ang bugtong-hininga.”
-JOSE RIZAL

3
A. Ilahad at ilarawan ang kahulugan ng mga
sumusunod:

1. ISTANDARDISASYON
4. BARYASYON
NG WIKA

2. 5. KASANAYANG
INTELEKTWALISASYON LINGGWISTIKO
NG WIKA

3. LEKSIKOGRAPIYA 6. KASANAYANG
KOMUNIKATIBO
4
 1
ISTANDARDISASYON NG WIKA
 Kahulugan
 Kahalagahan
 Dalawang Aspekto ng Istandardisasyon 5
KAHULUGAN NG ISTANDARDISASYON NG WIKA

▰ Isang pamamaraan o proseso kung paano

maaaring tanggapin at gamitin ng
nakararaming taong gumagamit ng wika ang
isang tiyak na talaan ng mga talasalitaan o
bokabularyo sa isang tiyak na disiplina ng
karunungan.

6
KAHALAGAHAN NG ISTANDARDISASYON

▰ Maiiwasan ang kaguluhan sa paggamit ng

mga salita o katawagan sa alin pa mang
disiplina ng karunungan.

▰ Ang Filipino ay higit na uunlad at maitataas

ang antas nito bilang wika.

7
DALAWANG ASPEKTO NG ISTANDARDISASYON

▰ Istandardisasyon sa Ortograpiya ng Filipino

▰ Istandardisasyon sa talasalitaan ng Filipino

8
2
INTELEKTWALISASYON NG WIKA
 Kahulugan

9
 Ayon kay Santiago (1990), ito ay
tumutukoy sa tumutukoy sa nagaganap o
isinasagawa ring proseso upang ang isang
wikang di pa intelektwalisado ay maitaas at
mailagay sa antas na intelektwalisado nang sa
gayon ay mabisang magamit sa mga
sopistikadong lawak ng karunungan.

10
Mabisa ang wikang intelektwalisado hindi
lamang bilang wika ng tahanan, wika ng
lansangan, wika ng malikhaing panitikan
kundi bilang wika rin ng agham, teknolohiya
at ng iba pang teknikal at mataas na antas ng
karunungan. Isa itong pag-unlad na vertical
ng wika. Tulad ng paggamit ng hiram na
salita.

11
3
LEKSIKOGRAPIYA
 Kahulugan

12
ANO NGA BA ANG LEKSIKOGRAPIYA?

▰ Ang LEKSIKOGRAPIYA ay ang paggawa at pag-aayos ng mga

diksyunaryo at iba pang mga sanggunian.
▰ Ito ay mahahati sa dalawang magkakahiwalay, ngunit pangkat na
mahahalagang pangkat:
a. Praktikal na leksikograpiya
ito ay ang sining ng pag-iipon, pagsulat, at pag-eedit ng mga

diksyunaryo.
b. Teyoretikal na leksikograpiya
ito ang pang-akademikong disiplina na sumusuri at
13
naglalarawan ng mga semantiko na relasyon sa loob ng
4
BARYASYON

14
KAHULUGAN NG BARYASYON

▰ Ang iba’t ibang manipestasyon ng wika.

Halimbawa: Ang Filipino at ibang wika sa Pilipinas.
▰ Ang mga linguistic systems na nakapaloob sa wika.
▰ Pagkakaiba sa mga aytem na pangwika. Maaaring ang varyasyon ay
nasa tunog, mga salita o bokabularyo at sa istrukturang gramatika.
▰ Ang VARYASYON, sa pagdaan ng panahon, nagiging ispesyalisado
ang Gawain at tungkulin ng tao at ito ay nagreresulta ng pagkakaiba-
iba ng kultura at wika na siyang nagiging panukat sa progreso ng
tao.
15
5
KASANAYANG LINGGWISTIKO

16
ANG KASANAYANG LINGGWISTIKO

▰ Maagham na pag-aaral, paglalarawan at

pagpapaliwanag sa wika ng tao. Kung kaya ito ay may
kakayahan o abilidad na makapagsalita ng iba’t ibang
lenggwahe, wika at dayakekto.
▰ Nakatutulong ito upang mas mapadali ang
pakikipagtalastasan gayundin ang komunikasyon sa
iba.
▰ Kaalaman ng tao hinggil sa gramatika na nagbibigay sa
17
kanya ng kapasidad na gumamit at makaunawa ng
6
KASANAYANG KOMUNIKATIBO

18
 ANG KASANAYANG KOMUNIKATIBO…

Ang KASANAYANG
KOMUNIKATIBO ay ang
abilidad na magamit ang wika sa
maayos na paraan sa anumang
pagkakataon, na isinaalang-alang
ang gamit at pagkakaiba-iba ng
mga wika.

19
 ANG KASANAYANG KOMUNIKATIBO…

Ang KASANAYANG
KOMUNIKATIBO ay
makatutulong sa ating lahat sa
pagiging isang mahusay na
tagapagsalita dahil ito ang isa sa
pinakamahalagang kasanayan na
puwede mong matutunan dahil
ito’y magagamit mo kahit saan at
kahit kailan.
20
B. PONOLOHIYA
 Ponemang Segmental at mga uri nito
 Ponemang Suprasegmental at mga uri nito

21
 PONOLOHIYA

Isa sa antas ng pag-aaral ng wika ang ponolohiya. Ito ay galing

sa dalawang salita na “pono” at “lohiya”. Ang PONO ay galing
sa English term na phone na nangangahulugang tunog at ang
LOHIYA na nangangahulugang pag-aaral.

Samakatuwid ang PONOLOHIYA/FONOLOJI ay pag-aaral ng

mga tunog ng wika. Ang tunog ay tinatawag na ponema at
bilang yunit ng tunog na nagpapaiba ng kahulugan.
22
 ANO NGA BA ANG PONEMA?

Ang PONEMA ay tawag sa mga tunog ng ating wika. Ito rin ay

ang pinakamaliit na yunit ng tunog.

Samakatuwid, ang PONEMA ay ang pundamental at

teyoretikong yunit ng tunog na nagbubuklod ng salita upang
makabuo ng ibang kahulugan kapag pinapalitan ang isang
ponema nito.

Halimbawa:
23
pasa – basa
MGA URI NG PONEMA

PONEMANG SEGMENTAL

PONEMANG
SUPRASEGMENTAL

24
PONEMANG SEGMENTAL
PONEMANG SEGMENTAL

▰ Ang PONEMANG SEGMENTAL ay pag-aaral

ng mga tunog na may katumbas na titik o letra
para mabasa o mabigkas. Binubuo ito ng mga
patinig, katinig, diptonggo, klaster, pares
minimal at ponemang malayang nagpapalitan.

25
PONEMANG KATINIG

▰ Ang mga PONEMANG KATINIG ay inayos sa

dalawang artikulasyon – ang paraan at punto ng
artikulasyon. Ang paraan ng artikulasyon ay
naglalarawan kung paano pinatutunog ang mga
ponemang katinig sa bibig.

26
TSART NG PONEMANG KATINIG

27
PONEMANG PATINIG

▰ Ang PONEMANG PATINIG ay binibigkas sa

ating dila na binubuo ng harap, sentral, gitna at
likod na bahagi. Ang mga bahagi ng dila ang
siyang gumagana sa pagbigkas ng mga patinig na
binibigkas ng mataas, gitna at mababa ayon sa
posisyon ng pagbigkas. Ang /a,e,i,o,u/ ay mga
patinig.
28
TSART NG PONEMANG PATINIG

29
DIPTONGGO

▰ Alinman sa ponemang patinig na /a, e, i, o, u/ na

sinusundan ng malapatinig na /w/ at /y/ sa loob
ng isang pantig ay tinatawag na DIPTONGGO.
Ang diptonggo ay: aw, ay, ey, iw, iy, oy, ow, uw,
at uy.
Halimbawa:
ba-liw sa-baw rey-na 30
KLASTER (KAMBAL-KATINIG)

▰ Ang KLASTER ay maituturing na kambal-

katinig ay binubuo ng dalawang magkasunod na
katinig sa isang pantig. Maaring Makita ang
klaster sa inisyal, midyal at pinal na bahagi ng
salita.
Halimbawa:
blusa sombrero ark 31
PARES MINIMAL

▰ Kasama sa pag-aaral ng poemang segmental ang

pares minimal. Ito ay binubuo ng pares ng
salitang magkaiba ang kahulugan ngunit
magkatulad na magkatulad sa bigkas.
Halimbawa:
Pepe/pipi uso/oso
bata/pata pala/bala 32
 PONEMANG MALAYANG
NAGPAPALITAN

▰ Ito ay binubuo ng pares ng salitang nagtataglay

ng magkaibang ponemang matatagpuan sa
magkatulad na kaligiran na di-nagbabago ang
kahulugan..
Halimbawa:
madami/marami nuon/noon
tutuo/totoo babae/babai 33
 PONEMANG
PONEMANG SEGMENTAL
SUPRASEGMENTAL

▰ May mga ponema namang nagtataglay ng mga

likas na katangiang tinatawag na prosodic o
suprasegmental. Tinatawag itong mga ponemang
suprasegmental tulad ng tono, intonasyon, diin at
hinto o antala.

34
TONO (TUNE)

▰ Ginagamit ang tono kapag tinutukoy ang tindi ng

damdamin sa pagsasalita. Sa tono ng pagsasalita,
malalaman ang kahulugan ng pahayag na
kanyang gustong sabihin.
Halimbawa:

35
INTONASYON (INTONATION)

▰ Ang INTONASYON ay ang taas-baba na

inuukol sa pantig ng isang salita o pangungusap
upang higit na malinaw ang pakikipag-usap.
Bawat tao’y may kani-kaniyang paraan ng
pagbigkas ngunit may kinakailangan ding norm
sa pagsasalita upang higit na maiparating ang
mensahe.
36
– Gonzales, 1992
pagpapatuloy….

▰ Nauukol din ito sa pagtaas at pagbaba ng tinig sa

pagsasalita na maaaring maghudyat sa kahulugan
ng isang pahayag. Ang punto naman ay
tumutukoy sa rehiyunal na tunog o “accent”.
Halimbawa:
Totoo ang sinabi niya. (Nagsasalaysay)
Totoo ang sinabi niya? (Nagtatanong) 37
HINTO/JUNCTURE

▰ Ito ang saglit na pagtigil kung nagsasalita, sa

pangungusap mapapansin ang bahagi kung kalian
dapat huminto ito ay sa pamamagitan ng kuwit
(,) at tuldok (.)

38
DIIN (STRESS)

▰ Ginagamit ang simbolong /:/ upang matukoy ang

pantig ng salita na may diin. Sa Filipino,
karaniwang binibigkas nang may diin ang
salitang higit sa isang pantig. Malimit ding
kasama bg diin ang pagpapahaba ng patinig.
Halimbawa:
/ba:hay/ /kaibi:gan/ 39
 C. APAT NA URI NG SALITA
a. Malumay b. Malumi

c. Mabilis d. Maragsa

40
MGA URI NG DIIN

▰ Ang DIIN ay paglalaban ng bigat ng isang pantig

sa pagbigkas ng isang salita.
1. Malumay o banayad
2. Mabilis o masigla
3. Malumi o banayad na impit
4. Maragsa o bigla 41
SALITANG MALUMAY

▰ Ang diin ay laging nasa ikalawang pantig ng

salita buhat sa hulihan; binibigkas ng banayad at
hindi dinuduldikan. Maaring magtapos sa patinig
o katinig.
Halimbawa:
bunga tao mayaman
halaman aso mahirap 42
SALITANG MABILIS

▰ Ang diin mabilis ay binibigkas ng pagbunton sa

hulihang pantig ng salita o nang tuloy-tuloy. Ito
ay maaaring magtapos sa patinig o katinig. Ang
tuldik na ginagamit sa salitang mabilis ay pahilis.
Halimbawa:
timpalάk batά kulugό
43
SALITANG MALUMI

▰ Ang mga salitang malumi ay may tuldik na

paiwa. Laging nagtatapos sa patinig. Ang diin ay
nasa kaliwang pantig buhat sa hulihan ngunit ang
huling pantig ay may impit kung bigkasin.
Walang malumi na iisahing pantig.
Halimbawa:
Panukalᾲ Binatᾲ Sariwᾲ 44
SALITANG MARAGSA

▰ Ito ay may tuldik na pakupya at laging

nagtatapos sa patinig. Binibigkas ang salita na
tuloy-tuloy ngunit inimpit sa huling pantig.
Halimbawa:
Sinalitâ dumugộ pinunộ

45
 1. Sittam 6. Minadduruffun

2. Tozze 7. Minakkomang

D.
SAMPUNG (10)
KARANIWANG 3. Wan 8. Minaddasal

SALITA SA 4. Gavva 9. Mawwari

IBANAG 5. Kissattolay 10. Makkaraga

46
MARAMI PONG
SALAMAT!
47