Fil3 Dalumat Modyul 2020

Republika ng Pilipinas
NUEVA ECIJA UNIVERSITY OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

Lungsod ng Cabanatuan
KOLEHIYO NG MGA SINING AT AGHAM

Departamento ng Lingguwistika at Literatura
NEUST Printing
General Tinio Street, Cabanatuan City
MANUNULAT
Ma. Lourdes R. Quijano, PhD Marianne R. De Vera, PhD

Rommel V. Espejo, PhD Christopher G. Francisco, PhD
Andrea P. Adigue, PhD Suzette DC. Domingo, PhD
KASAMA ANG MGA GURO NG/SA FILIPINO
Higino D. Chavez, MAEd Josephine B. Soriano, MM-EM, MAEd
Darhyl John B. Cacananta, PhD Joan Lei M. Gonzales
May C. Gepolgani Mary Rose S. Gonzales
Joanna Joy F. Batungbakal Ma. Cecilia M. Paraiso
Ronald B. Pederes Christan M. Raga
Kassandra C. Salipsip Eunice T. Galman
Genalyn A. Gaba
RESERBADO ANG LAHAT NG KARAPATAN

Paunang Salita
Ang Wika ay isang behikulo at instumentong ginagamit ng mga tao at institusyon sa

lipunan. – sa halos lahat ng ugnayan at talastasan ng mga ito. . Anuman at alinmang lipunan ay
nangangailangan nito upang higit na magkaunawaan, maging episyente ang pagpapagalaw ng
mga gawain, at maging epektibo ang mga simulain. Behikulo ang wika dahil mahalaga ito sa
komunikasyon. Instrumento ito dahil maliban sa komunikasyon, nagagamit at namamanipula ito
para sa iba’t ibang gawain at para sa iba’t ibang motibo, interes, at layunin, maging positibo
man ito o negatibo, maging mapagbuo man ito o mapanwasak, at maging makabuluhan man ito
o hindi.
Ang Wika ay makapangyarihan. May kakayahan itong maglimita, magpalawak,

magpalinaw, magpalabo, ng mga idea. Sa madaling salita, may kapangyarihang kumontrol ang
wika. Ganito ang paniniwala nina Edward Sapir at ng kanyang estudyanteng si Leon Whorf
nang ihayag nila ang teorya ng “language determinism.”Dahil sa kakayahang ito ng wika,
pinaniniwalaan naman nina Gunther Kress at Robert Hodge, sa Language as Ideology,
(Routledge & Kenan Paul, London, 1979) na ang wika mismo ay isang ideolohiya, Ayon sa
kanila, (pp. 5-6)
… yaon lamang may pangalan ang maibabahagi. Ang mga persepsyong

maipapahayag ay kailangang maipasok sa wika. Kaya ang wika na ininigay ng lipunan
ang nagdedeternima kung aling mga persepsyong ito na nakapirmi sa wika ay nagiging
isang ordinaryong bagay na bahagi na ng gawain ng tao. Hindi natin maiiwasang ipilit
ang ating mga klasipikasyon sa ibang tao at maging sa ating sarili. Inaayos ng wika
tungo sa isang mundo na napakatatag at magkakaugnay kaysa sa nakikita ng ating
dalawang mata kung kaya may lugar sa kamalayan ng tao at nagiging bagay ito na sa
pag-aakala nati’y nakita natin. Ang wika, gaya ng alam nang marami ay nakapaloob sa
mga pang- araw –araw na gawain ng lipunan, bilang praktikal na kamalayan ng lipunan,
tatawagin natin ang kamalayang ito na ideolohiya, na isang sistematikong kabuuan ng
mga idea na isinaayhos mula sa isang partikular na pananaw.
Ngunit hindi lamang wika ang nagdidikta sa kamalayan ng tao. Ang lipunan na siyang
humuhubog sa kamalayan ang kasama ring pumapaikot, pumapaloob, kumukulob sa
kamalayan ng tao. Ang wika at lipunan ang mga puwersa at kapangyarihag kumukontrol at
bumabalot sa katauhan at kamalayan ng tao. Sa pamamagitan ng pagkakaroon ng politikal,
ekonomiko, at sosyal na istatus sa lipunan, nabibigyan ang wika ng kapangyarihang ”magdikta”,
“magmanipula”, “kumontrol” sa kilos ng tao. Kung kumokontrol man ang wika sa kamalayan,
lipunan naman ang nagbibigay ng laman at kabuuan sa kamalayang ito.
Sa ngayon, lumalawak at lumalalim ang gamit ng wika. Patutunayan ng aklat sa

pamamagitan ng mga nabuong sanaysay, saliksik, at artikulong sinulat, kinalap at iniayos sa
akademikong larang ng mga guro sa wika, kultura, midya, at panitikan. Pinatunayan ng mga
ang halaga ng paggamit ng wikang pambansa sa pagbuo ng isang makabuluhang sanaysay,
dalumat, kritiko, metakritiko, saliksik, talinhaga, at akademikong papel. Tinalakay ng mga
manunulat ang iba’t ibang disiplina gamit ang wikang pambansa.Binigyang talakay ang mga
usaping at konseptong may kinalaman sa linggwistika, pilosopiya, musika, kultura, midya,
kasaysayan, politika, ekonomiks, siyensya, kulturang popular, feminismo, lipunan, edukasyon,
rehiliyon at iba pa. Dahil sa taglay na kapangyarihan ng wika, nakabuo ng makabuluhang
babasahin/sanaysay ang mga manunulat, mga babasahing tumatalakay at sumusuri sa iba’t
ibang disiplina.
Kung gayon, inaasahan na magiging malaking tulong ang modyul na ito upang ang wika
at kamalayan ay mahubog tungo sa pag ugit ng perspektibo ng mambabasa sa pagdadalumat
ng iba’t ibang genre.
Malaking pasasalamat mula sa lahat ng mga guro sa/ng Filipino kasama ang pamunuan
ng Pamantasang-NEUST at sa mga website na naging sanggunian upang mabuo ang modyul
na ito.
Kasihan nawa tayo ng pagpapala ng Maykapal sa mabilis at magaan na pag-aaral ng

mga nilalaman ng modyul na ito.
M.L.R.Q.
R.V. E.
M.R.DV.
A.P. A
S.DC. D
C. G. F.
Mga guro ng/sa Filipino at mga Editor 2020

TALAAN NG NILALAMAN
KABANATA 1
A. Kahulugan ng Salitang “Pagdadalumat” at Konsepto ng mga
salitang itinanghal na salita ng taon………….…………..................1
Paunang Pagtataya…………………………………………………….1
Daloy ng Kaalaman……………………………………………………2
Kahulugan at Katuturan……………………………………………….2
Konsepto ng mga salitang itinanghal na salita ng taon:……………….3
Pangwakas ng Pagtataya………………………………………………4
DALUMAT-SALITA: Mga Salita ng Taon/Sawikaan…….......………4
Paunang Pagtataya…………………………………...……….……….5
Daloy ng Kaalaman……………………………………………………6
Mga Mungkahing Gawain…………………………………………….7
Pangwakas ng Pagtataya………………………………………………8
Pagsipat sa mga Awiting Bilang Panimulang Pagdadalumat......…9
Paunang Pagtataya…………………………………………...………10
Daloy ng Kaalaman…………………………………………………..11
Pangwakas ng Pagtataya……………………………………………..12
DALUMAT-SALITA ng TAON/SAWIKAAN……….…………..13
Daloy ng Kaalaman……………………………………...…………...14
Mga Mungkahing Gawain………………………………………..….15
Pangwakas na Pagtataya……………………………………………..18
KABANATA 2
MGA TEORYA PARA SA EPEKETIBONG PAGDALUMAT.........19
Paunang Pagtataya…………………………………………...………20
Daloy ng Kaalaman………………………………………...………...21
Mga Mungkahing Gawain…………………………………...............22
Pangwakas na Pagtataya…………………………………………...…….25
Mga Sanggunian……………………………………………………..…..26
MGA TEORYA SA EPEKTIBONG PAGDALUMAT
Layunin at Panimula…………………………………………...……....27
Paunang Pagtataya…………………………………………………..…..28
Daloy ng Kaalaman:…………………….…………………….………....29
Kaalaman at Proseso…………………………………………...………30
Mga Mungkahing Gawain……………………………………..……...…31
Pangwakas na Pagtataya……………………………………………...….35
Mga Sanggunian…………….…………………………………….……..36
Paunang Pagtataya/Daloy ng Kaalaman……………………………..…..39
Mga Mungkahing Gawain…………………………………………..…...41
Pangwakas na Pagtataya…………………………………………..……..44
MGA TEORYA SA EPEKTIBONG PAGDALUMAT………..…….45
Daloy ng Kaalaman:Pagdalumat sa mga Saliksik na may Kaugnayan sa
Gender and Development/Indigenous People(GAD/IP’s)……...…….46
Pananaliksik, Kahulugan,Bahagi……………………………………...…47
Paraan sa Paglalahad o Proseso ng Pagdalumat…………………...…….48
Mga Mungkahing Gawain………………………………………...……..49
Pagpupuntos sa Gawain……………………………………………….....51
Pangwakas ng Pagtataya…………………………………………………55
Mga Sanggunian…………………………………………………..……..56
KABANATA 3
PAGSASALIN NG PILING TEKSTONG MAKABULUHAN SA
DALUMAT NG/SA FILIPINO…….…………………………………57
Daloy ng Kaalaman…………………………………………..………….58
Mga Mungkahing Gawain…………………………………...…………..59
Pangwakas mg Pagtataya…………………………………………...……60
Daloy ng Kaalaman: Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal:
Kalikasan, Mga Teorya at Metodolohiya…………..…………………….67
Pangkalahatang Tuntunin sa Panghihiram at
Pagsasalin ng mga Salitang Banyaga........................................................68
Mungkahing Gawain……………………………………………………..69
Pangwakas ng Pagtataya…………………………………………...…….70
Sanggunian……………………………………………………...………..73
PAGSASALIN NG MGA PILING TEKSTONG MAKABULUHAN
SA DALUMAT………………………………………………………….74
Paunang Pagtataya………………………………………………..……...75
Pangwakas ng Pagtataya…………………………………….…….……..79
Sanggunian………………………………………………………….……81
PAGSASALIN NG MGA PILING TEKSTONG MAKABULUHAN
SA DALUMAT: Layunin………………………………….……...……82
Daloy ng Kaalaman………………………………………………………84
Mga Mungkahing Gawain……………………………………………….86
Pangwakas ng Pagtataya…………………………………………………89
Sanggunian……………………………………………………………….90
Pamamaraan ng Pagsasalin ni Friedrich Scheimacher……………....93
Pangwakas na Pagtataya/Sanggunian……………………………………94
Kasanayan,Kahalagahan…………………………………………….…...95
Paunang Pagtataya……………………………………………………….97
Panimulang Pagtataya……………………………………………………98
Daloy ng Kaalaman: Ang Pelikula……..…………………………….100
Mga Uri ng Pelikula…………..………………………………………101
Mga Mungkahing Gawain……………………………….……………..102
Pangwakas ng Pagtataya……………………………………….……....107
KABANATA 4
INDIE FILM……………………………………………………….….108
Panimulang Pagtataya………………………………………………….109
Daloy ng Kaalaman: Ang Kasaysayan……………………………..…..110
Ang Cinemalaya………………………………………………………...111
Mga Mungkahing Gawain………………………………………. …….113
Pangwakas ng Pagtataya…………………………………………….....115
Paligirang Pangkasaysayan ng Soap Opera Pilipinas……...........….116
Paunang Pagtataya……………………………………………...………117
Daloy ng Kaalaman…………………………………………………… 119
Mga Mungkahing Gawain……………………………………………...124
Pangwakas na Pagtataya………………………………………….…….127
DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON…………………...….128
Daloy ng Kaalaman………………………………………..…....………129
Sanggunian……………………………………………………………...133
KABANATA 1
A. Kahulugan ng salitang “Pagdadalumat” at

konsepto ng mga salitang itinanghal na salita ng
taon.
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahang matututuhan ng mga

estudyante ang mga sumusunod:
1. Maipaliwanag ang kahulugan at kahalagahan ng wikang
Filipino sa pagdadalumat o pagteteorya.
2. Makapag-iisa-isa ng mga salitang itinanghal na salita ng taon.
3. Magagamit ang mga salitang itinanghal na salita ng taon sa
pagbuo ng sariling pangungusap tungo sa
pakikipagkomunikasyon.
PAUNANG PAGTATAYA
Panimula:
Ang paksa at mga gawaing inilahad sa modyul na ito ay

magsisilbing susi upang iyong ganap na mabigyang kahalagahan at
kahulugan ang salitang “Pagdadalumat” at kaunayan nito sa proseso
ng pag-iisip at pag-urirat sa mga salitang nakaugnay sa salita o
paksang dinadalumat. Ito ang gagabay sa iyo upang lubos pang
mapayabong ang iyong talasalitaan na dulot ng katangian ng wika na
buhay at nagbabago ay nagbubunga ito ng mga bagong salita na
ganap na itinanghal at kinilala bilang salita ng taon.
1
Panimulang Pagtataya:
Panuto: Isulat sa patlang ang T kung tama at M kung mali ang
nilalaman ng bawat pangungusap.
______1. Ayon kay Nuncio (2017), pagdadalumat ang tawag sa
proseso ng pag-iisip at pag-urirat sa mga lantay o ipinahiwatig ng isang
salita.
______2. May apat na lebel ng pagdadalumat ayon sa pahayag ni
Nuncio (2018).
______3. Ginagamit ang lebel na lexical, simbolikal at teoretikal sa
pagdadalumat.
______4. Ayon kay Salazar (2011), ang dula ay isang larawan ng
buhay na sinasangkapan ng wika, damdamin, at sining.
______5. Ayon kay Atienza (2001), karaniwang nang ikinakabit sa
salitang dula ang mga konseptong tulad ng teatro, artista, iskrip, pag-
arte, stage, costume, make-up, set, props, rihersal, director at
palakpak.
______6. Ang salitang dula at lansangan ay dalawang salitang-ugat na
bumubuo sa salitang dulansangan.
______7. Ayon kay Bernales (2016) may limang paraan ng paglalapi
upang makabuo ng bagong salita.
______8. Jejemon ang tawag sa salitang slang na hiniram ng buo
ngunit pinalitan ng kahulugan mula sa istandardisadong kahulugan nito
na nakatala sa diksyunaryong Filipino.
_____9. Ang Huweteng ay bahagi ng kulturang popular ng Filipino na
hanggang sa kasalukuyan ay nagpapatuloy.
_____10. Ang salitang miskol ay itinanghal na salita ng taon noong
2008.
DALOY NG KAALAMAN
Kahulugan at Katuturan
Ang PAGDADALUMAT ay isang maagwat na
prosesong nagpapalawak at nagpapalalim sa kasanayan sa
malalim at mapanuring pagbasa, pagsulat, at pananaliksik sa
wikang Filipino sa iba’t ibang larangan, sa konteksto ng
kontemporaryong sitwasyon at mga pangangailangan ng bansa
at ng mga mamamayang Pilipino.
Ang pag-aaral na ito ay may pagtatangkal dalumatin ang
salitang “dulansangan”. Gagamitin ang tatlong lebel ng
pagdadalumat ng salita na tumutukoy sa lexical, simbolikal, at
diskursibo. Ang prosesong ito ay batay sa Utopian Natin, sa
pagdadalumat ng isang salita.
2
Ang Usaping Simbolikal sa Salitang Dula
Ayon kay Salazar (1968) ang dula ay isang larawan ng
buhay na sinasangkapan ng wika, damdamin at sining.
Hinahabi ito upang itanghal, makaaliw, umantig ng damdamin,
at makapaghatid ng isa o higit pang mensahe.
Ayon naman kay Atienza (2001), karaniwan nang
ikinakabit sa salitang dula ang mga konseptong tulad ng teatro,
artista, iskrip, pag-arte, stage, costume make-up, set, props,
rihersal, director at palakpak.
Usaping Diskurso sa Salitang Dula

Ayon kay Mendoza (2011), hindi na mabilang sa daliri
ang napakaraming kahulugan ng dula. Mula sa konsepto ng
mimesis ni Aristotle hanggang sa pagkilala sa iba’t ibang
`katangian taglay nito.
A. Konsepto ng mga salitang itinanghal na salita ng

taon :
a. “Canvass” (2004)
b. “Huweteng” (2005)
c. “Lobat” (2006)
d. “Jejemon” (2010)
e. “Miskol” (2007)
f. “Wangwang” (2012)
MGA MUNGKAHING GAWAIN
Magtala ng limang mga salita na hindi pa

istandardisado o kasalukuyang ginagamit lamang ng mga tao sa
kanto at bigyang pagpapaliwanag kung bakit ito dapat na itanghal
bilang salita ng taon batay sa kung papaano ito lumalaganap at
ginagamit sa pakikipagkomunikasyon.
3
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
Panuto: Panuorin ang epikseryeng AMAYA na binagbidahan ni

Marian Rivera Dantes sa episodyo 1 hanggang 5 at isagawa ang
mga sumusunod na gawain:
1. Magtala ng dalawampu (20) na katutubong salita na ginamit sa

mga dayalogo sa loob ng epikserye.
2. Bigyang kahulugan at ilahag ang katumbas na tagalong na salita
ng mga datutubong salita na iyong itinala batay sa konteksto ng
tagpo kung saan ito ginamit sa loob ng epikseryeng Amaya.
3. Gamitin sa pangungusap ang mga katutubong salita na iyong
nailahad mula sa episodyo ng Amaya na iyong pinanuod.
4. Gumawa ng maikling pagpapaliwanag sa pinagmulang panguhing
wika sa Pilipinas nabibilang ang mga katutubong wika na iyong
inilahad.
KABANATA 1
DALUMAT-SALITA: Mga Salita ng Taon/ Sawikaan

(Selfie, Fotobam at Tokhang)
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahang:
1. Malikhain at mapanuring makapag-ambag sa

pagpapaliwanag at pagpapalawak ng piling
makabuluhang konsepto at teoryang lokal at dayuhan
na akma sa konteksto ng komunidad at bansa.
2. Makapagbasa at makapagbuod ng impormasyon,
estadistika, datos atbp. mula sa mga babasahing
nakasulat sa Filipino sa iba’t ibang larangan.
3. Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino
bilang daluyan ng makabuluhan at mataas na antas ng
diskurso na akma at nakaugat sa lipunang Pilipino,
bilang wika ng pananaliksik na nakaayon sa
pangangailangan ng komunidad at bansa.
4
PAUNANG PAGTATAYA
Panimulang Pagtataya
Tama o Mali : Panuto: Isulat sa patlang ang T kung ang pahayag ay

may tamang ideya at M kung ito ay mali.
_____1. Unang kinilala ang selfie sa wikang Ingles at sa katunayan ay

itinanghal ding Word of the Year noong 2015 ng Oxford Dictionaries.
_____2. Nangangahulugan ang “selfie” ng pagkuha ng sariling larawan

gamit ang smart phone o webcam at agarang pagpapaskil sa
social media.
_____3. Magiging ambag ang bagong baybay na “Fotobam” sa

pagpapayaman ng Wikang Filipino hindi lamang bilang wika ng
diskursong pang-akademiko, kundi bilang wika ng pang-araw-araw
na buhay.
_____4. Kailangang unawain at angkinin ang salita upang magkaroon ng

kritikal na pagkamalay (critical awareness) ang mga Filipino sa hatid
na panganib at pangako, pinsala at posibilidad ng salitang ito.
_____5. Naging madalas ang paggamit ng “tokhang” mula nang ilunsad

ng Philippine National Police ang “oplan tokhang” noong 2014.
_____6. Naging parte na ng buhay ng lahat ang pagkuha ng retrato ng iba

lalo na ng sarili para manatiling konektado sa mundong ito.
_____7. Ang tokhang ay hango sa salitang Ilocano na “toktok” o katok at

“hangyo” o pakiusap.
_____8. Kung may mga kailangang salitang isa-Filipino, kailangan

munang tumingin kung mayroon itong katumbas sa mga wika sa
Ingles, kung wala ay kung mayroon itong katumbas sa Wikang
Espanyol
_____9. Ang salitang “Fotobam” ay isa lamang usong salita dahil sa hilig
nang pagreretrato ng mga millennials.
_____10. Ang selfie ang nagbukas sa isyu sa madla na umabot hanggang

sa Kataas-taasang Hukuman upang mapag-usapan ang mga isyu
kasaysayan, kultura, at pamana na madalas umanong hindi napag-
uusapan.
5
DALOY NG KAALAMAN
 Sawikaan 2014: Selfie.

Itinanghal ang “selfie” bilang
salita ng taon matapos makakuha
ng pinakamataas na boto mula sa
mga kalahok ng “Pambansang Kumperensiya sa
Pagpapayaman ng Wikang Filipino at Sawikaan
2014: Pagpili ng Salita ng Taon.”
Larawan mula sa gmanetwork.com
 Sawikaan 2016: Fotobam
Hango sa salitang Ingles na

“photobomb,” ginamit ni Michael
Charleston Chua ang salitang
“fotobam” (upang maihiwalay sa
orihinal nitong Ingles, bukod sa ito rin
ang ginamit sa isang dokumentaryo
an mula sa primer.com.ph ng kaniyang mga estudyante noong
2014) upang ilarawan ang isyu ng pagsira ng isang gaya ng Torre de Manila
sa isang pambansang simbolo. Mula sa mababaw na pagsingit lang sa retrato
ng ibang tao, hinubdan nito ang realidad na hindi nakikita sa isang retrato—
ang realidad kung paanong ang mga awtoridad mismo ay mas minamahalaga
ang negosyo kaysa ang mga pamanang pangkultura ng bansa.
 Sawikaan 2016: Tokhang
Hinirang ang “tokhang” bilang

salita ng taon sa sawikaan 2018 na
ginanap sa Institute of Biology sa
Unibersidad ng Pilipinas (UP) Diliman
Larawan mula sa filipinotimes.net noong ika-26 ng 9Oktubre.
Inilahok ng mamamahayag na si
Mark Angeles ang salitang ito na hango
sa salitang Cebuano na “toktok” o katok at “hangyo” o pakiusap.
6
Gawain 1
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong:
1. Saliksikin at ilista ang mga salitang nakalaban ng
Selfie(2014), Fotobam(2016) at Tokhang(2018) sa
Sawikaan:Pagpili ng salita ng taon.
2.
a. Selfie
(2014):_______________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
b. Fotobam(2016)________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
c. Tokhang(2018):_______________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
3. Ano-anong mga salik ang nakapagpanalo sa mga salitang nasa ibaba

upang tanghaling salita ng taon?
a. Selfie(2014):
___________________________________________________
___________________________________________________
b. Fotobam(2016):
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
c.Tokhang(2018):
____________________________________________________
____________________________________________________
7
a. Ano ang kahalagahan ng mga salitang Selfie, Fotobam at Tokhang
sa mga sumusunod:
Mamamayang Filipino
____________________________________________________
____________________________________________________
__________________.
b. Lipunan
____________________________________________________
____________________________________________________
__________________.
c. Wikang Filipino
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
___________________________.
Gawain 2
Panuto: Panoorin ang video na ISKOnaryo kung saan pinaliwanag ni Alkalde

Francisco "Isko" Moreno Domagoso ang mga bagong salitang kaniyang
pinasikat. Mula sa napanood ay sumulat ng maikling sanaysay hinggil sa kung
paano binigyan ng kahulugan ang mga bagong salita.
Panuto: Mula sa mga salitang nauuso sa kasalukuyan ay pumili ng

isang salita na nais mong dalumatin. Bumuo ng isang konseptong
papel hinggil dito at isaalang-alang ang mga pamantayan sa
paghirang ng salita ng taon.
Salitang
Dadalumatin:____________________________________________
Layunin:
a.______________________________________________________
_______________________________________________________
b.______________________________________________________
_______________________________________________________
8
c.______________________________________________________
_______________________________________________________
Panimula/Rasiyonale:
__________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
Nilalaman:
__________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
__________________________
Konklusyon:
_______________________________________________________
_______________________________________________________
__________________
KABANATA 1
PAGSIPAT SA MGA AWITIN BILANG

PANIMULANG PAGDADALUMAT
LAYUNIN
1. Malikhain at mapanuring makapag-ambag sa

pagpapaliwanag at pagpapalawak ng piling
makabuluhang konsepto at teoryang lokal at dayuhan
na akma sa konteksto ng komunidad at bansa.
2. Makapagbasa at makapagbuod ng impormasyon,
estadistika, datos atbp. mula sa mga babasahing
nakasulat sa Filipino sa iba’t ibang larangan.
3. Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino
bilang daluyan ng makabuluhan at mataas na antas ng
diskurso na akma at nakaugat sa lipunang Pilipino,
bilang wika ng pananaliksik na nakaayon sa
pangangailangan ng komunidad at bansa.
9
PAUNANG PAGTATAYA
Panuto: Magsulat ng mga salita/ideya na sa iyong palagay ay may
kaugnayan sa salitang “pagsusuri” sa pamamagitan ng Web Organizer.
Pagkatapos ay sagutin ang mga tanong.
Pagsusuri
Mga tanong:
a. Paano nakatutulong ang pagsusuri ng isang tekso na
naglalaman ng mga sitwasyong panlipunan?
___________________________________________________
___________________________________________________
____
b. Ano-ano ang mga dapat mong isaalang-alang sa pagsusuri?
___________________________________________________
___________________________________________________
____
10
DALOY NG KAALAMAN
Musika
Ang musika ay isang uri ng sining na mas kilala bilang tugtugin o
tunog. Ayon kay Mangusad (2009), ito ay repleksyon ng ating kultura at ng
ating pagkatao.
Ang Elemento ng musika

1. Pitch
2. Daynamiks
3.Timbre
4. Melodiya
5. Ritmo
Gawain 1
Panuto: Pakinggan ang awiting nasa ibaba. Pagktapos ay
sagutin ang mga tanong na kaugnay nito.
a. Upuan - Gloc 9
b. Ang bayan kong Sinilangan – Asin
1. Sino ang persona ng dalawang awitin?
Ipaliwanag.__________________________________________
___________________________________________________
____________________________________________
2. g nilalaman ng awitin at ano ang kaugnayan nito sa realidad ng
buhay?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
3. Masasalamin pa rin ba sa mga liriko ng Upuan at Ang bayan
kong Sinilangan ang mga nangyayari sa ating lipunan sa
kasalukuan?
Pangatwiranan.______________________________________
___________________________________________________
_______________
4. Kung magsusulat ka ng isang awit sa kasalukuyan, ano ang
pamagat nito at tungkol saan? Ipaliwanag.
11
___________________________________________________
___________________________________________________
________________
5. Gaano kahalaga ang pagsusuri sa liriko ng awit? Ipaliwanag.
___________________________________________________
___________________________________________________
________________
 Ang Huling El Bimbo

 Ligaya
 Spolarium
Panuto: Pumili ng isang awit mula sa mga awit ng Eraserheads na
nasa itaas. Suriin ito gamit ang balangkas ng pangsusuri na nasa
ibaba.
I. Panimula
II. Pagsusuri
a. Pyesa
b. Elemento
c. Liriko
III. Nilalaman
IV. Teoryang Pampanitikan
V. Bisang Pampanitikan
a. Bisa sa Isip
b. Bisa sa Damdamin
c. Bisa sa Kaasalan
12
KABANATA 1
DALUMAT-SALITA: MGA SALITA NG TAON/ SAWIKAAN
LAYUNIN

1. Maipaliwanag ang kahalagahan ng wikang Filipino sa
pagdadalumat o pagteteorya.
2. Makabuo sanaysay hinggil sa isang mungkahing rebisyon
o ekspansyon ng isang umiiral na konsepto o teorya, o
kaya’y isang mungkahing bagong konsepto o teorya na
aakama sa mga realidad ng lipunang Pilipino
3. Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling teorya ng mga
Pilipino sa iba’t ibang larangan.
PAUNANG PAGTATAYA
Panuto: Isulat sa loob ng kahon ang salitang TAMA kung ang

pahayag ay may wastong ideya na nakabatay sa susunod na
talakayan at MALI naman kung wala.
SAGOT KATANUNGAN
1. Walang kakayahan ang ating wika—ang wikang Filipino—

na magamit sa larangan ng pagteteorya.
2. Hindi pa ganap na intelektwalisado ang wikang ito sa iba’t
ibang larangang pang-akademya (liban na lamang sa
panitikan) kung kaya’t nananatiling lingua franca pa
lamang ito sa kalye.
3. Ang Pagdalumat-Salita, sa anumang binubuong teorya,
mahalaga at makapangyarihan ang wika.
13
4. Mas tatalab ang hamon sa intelektuwalisasyon ng wikang
Filipino kung gagamitin ang wikang ito sa teoretikal o
pilosopikal na larangan ng mga iskolar.
5. Ang common-sense, ang balon ng kaalaman at
kamalayan ng mga tao upang sila’y kumilos at
makipagdiskurso sa pang-araw-araw nilang buhay.
6. Mahalaga ang balanang pananaw dahil nakasandig dito
ang pagdadalumat.
7. Tinatawag na dalumat-salita ang paggamit ng wika sa
mataas na antas ng pagteteorya.
8. Ang teorya ay isang salitang langyaw na inangkop sa

baybay Filipino.
9. Ayon kay Panganiban (1973) ang salitang “dalumat” ay
kasingkahulugan ng “paglilirip” at “panghihiraya”.
10. Ang kahulugan mismo ng panghihiraya ay upang maging
malikhain ang isang palaisip o teorista sa kognitibong
konstruksyon ng kabuluhan, kahulugan at kakanyahan ng
salita bilang dalumat.
DALOY NG KAALAMAN
Magkaroon ng pananaliksik tungkol sa :

PAGDADALUMAT-SALITA: Kung Bakit Hindi na Hikain ang Wika
ng Teorya sa Wikang Filipino ni Prof. Rhoderick V. Nuncio, Ph.D.
Departamento ng Filipino, Kolehiyo ng Malalayang Sining,
Pamantasang De La Salle-Maynila
14
Pansinin Ang Talahanayan sa Ibaba:
Morpolohiya Pagdadalumat-Salita
Tipo/kinabibilangang Linggwistik metalinggwistik

pag-aaral
Tipo ng palabuuan denotatibo at konotatibo at
ng salita konkreto abstrakto/teoretikal
Uri ng pag-unawa Linggwistiko pilosopikal

Pagpapakahulugan Gramatikal diskursibo
Talahanayan 1.1 Pagkakaiba ng Morpolohiya at Pagdalumat-salita
Ang pag-unawa sa salita sa morpolohikal na istruktura ay

linggwistikong nakabatay sa kumbensyonal na pamantayan. Ibig sabihin higit
nang alam ng nakararami ang salita at kahulugan nito.
Samantala, ang isang katangian ng dalumat-salita ay hindi ito
matatagpuan sa anumang diksyunaryo, dahil nga sa bagong mga salita-
konsepto ito at dahil arbitraryo itong nilikha ayon sa pangangailangang
teoretikal.
Kultural (Kontextualisasyon at Konseptuwalisasyon) Madalas
sabihin ng mga iskolar na magkatambal ang wika at kalinangan.
Gawain Blg. 1
Panuto: Tukuyin ang morpemang-salitang ugat ng mga

sumusunod na salita at isulat ang prosesong naganap sa
pagbabago ng mga salita.
15
Halimbawa:
Salita Salitang-ugat Proseso
Masaya Saya ma+saya
masaya
Salita Salitang-ugat Proseso
1. Karimlan
2. Dalhin
3. Kasakiman
4. Tupdin
5. makabayan
6. saliksikin
7. iwinasto
8. takpan
9. kitlin
10. sundin
Gawain Blg. 2
Panuto: Pakinggan ang awiting “Loob” ni Jes Santiago
Isa-isahin ang mga salita at/o parirala sa awitin ni Jes Santiago kung
saan ay ginamit ang salitang “loob” at saliksikin ang kahulugan ng
mga ito.
16
1. Ano ang iyong naging pagtanaw sa wikang Filipino matapos
Salita (1 puntos) Kahulugan (2 puntos)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
2. marinig ang awitin ni Jes Santiago? Talakayin. (5puntos)
17
Susing Salita Nagpresenta
3. Sang-ayon ka ba na nasa wika natin mabubuo ang teoryang

titingalain ng buong mundo sa darating na dantaon? Bakit oo?
Bakit hindi? Ipaliwanag.
(5 puntos)
Gawain Blg. 3
Panuto: Saliksikin ang mga salitang naitampok bilang MGA
SUSING SALITA at ang nagpresenta ng mga ito kasabay ng Indie
ni Dr. Rolando B. Tolentino at Delubyo ni Dr. Alfredo Mahar A.
Lagmay.
________________________________________________
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
Panuto: Pumili ng isang salitang laganap na ginagamit sa ating bansa

o umisip ng bagong salita na maaaring sarili mong likha. Bumuo ng
sariling teorya mula sa napili o sa naimbentong salita. Pagbatayan ang
paraan ng pagdadalumat-salita ng ilang kritiko at teorista na tinalakay
sa araling ito:
1.Pag-imbento/pagkatha ng mga bagong salita/konsepto

2. Pagsasalin at pagdagdag ng kahulugan
3. Pag-aangkop/rekontekstuwalisasyon
18
KABANATA 2
MGA TEORYA PARA SA EPEKTIBONG

PAGDALUMAT
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahang maisasagawa mo ang

sumusunod:
1. Maipaliwanag ang kahalagahan ng wikang Filipino sa pagdadalumat o

pagteteorya;
2. Matukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at kapaki-
pakinabang na sanggunian sa pagdadalumat at pananaliksik;
3. Malaman ang pagkakaiba at pagkakatulad ng bawat teorya;
4. Masuri ang kahalagahan at gamit ng bawat teoryang pampanitikan; at
5. Makapagsuri ng isang maikling kuwento na nagtataglay ng iba’t ibang
teoryang pampanitikan.
Panimula
Ang panitikan ay sumasalamin sa mga pangyayari sa buhay ng tao na

inilalapat sa mga akda at lathalaing makabuluhan. ‘Di lingid sa ating kaalaman
na nakatutulong ito upang maipahayag ang ating saloobin at damdamin,
maibahagi ang mga komposisyon mula sa ating malawak na imahinasyon at
maaaring karanasan na mapulot sa iba’t ibang sitwasyon. Lubusang
pinapalawak ng panitikan ang ating kaisipan, dito’y nahahasa ang gamit natin
sa mga salita, naibubulalas ang pagiging makata at naipapakita ang pagiging
malikhain.
May iba’t ibang teorya na bumubuo sa panitikan. Mga teorya na

maaaring makita sa mga akda, ito ay tumutukoy sa layuning iparating ng awtor,
kanyang saloobin at maging kanyang mga imahinasyon. Sa iba’t ibang akda,
maaari tayong makakalap ng impormasyon at mamulat ang ating isip sa mga
kaganapan sa ating paligid. Maipabatid ang gamit at kahalagahan ng mga
teorya sa paggawa ng mainam na akda at maging gabay ang mga teorya sa
paglikha ng matalinong lathalain.
Ang teoryang ito ay maaaring historikal na sumisiyasat sa pinagmulan

ng isang sinaunang panitikan o teksto, sosyolohikal na nagbibigay ng
pangunahing halaga sa tao, formalismo na ang layunin ay iparating sa
mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang tuwirang panitikan,
19
marxismo na isang pandaigdigang pananaw at nakasentro sa ugnayan at
hidwaan ng mga antas ng lipunan, sikolohikal na ang layunin ay ipakita at
ipaliwanag ang mga salig sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali,
paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang tauhan sa akda, feminismo na
pinagtuunan ang kalagayan o representasyon ng kababaihan sa isang akda,
kultural na binibigyan ng buhay ang isang akda sa pamamagitan ng
pagtatanghal ng kultura ng isang lipi, isang bansa o nasyon at iba pa.
PAUNANG PAGTATAYA
Panuto: Isulat ang T kapag ang pahayag ay tama at M kung mali. Isulat ang
iyong sagot sa patlang bago ang bilang.
______1. Ang historikal na pananaw ay isang uri ng kritisismong pampanitikan
na sumisiyasat sa pinagmulan ng isang sinaunang panitikan o teksto.
______2. Kung ano ang sinasabi ng may-akda sa kanyang panitikan ang
siyang nais niyang ipaabot sa mambabasa ay tuon ng teoryang post-
istrukturalismo.
______3. Ayon kay Reyes (1994), makabuluhan ang akda na may epekto sa
nakararami ang siyang tumatanggap ng akda.
______4. Ang sosyolohikal na pananaw ay nagbibigay ng pangunahing halaga
sa tao, dahil dito ang tao ang sentro ng daigdig, ang sukatang bagay at
panginoon ng kanyang kapalaran
______5. Sa teoryang sikolohikal, mas binibigyang pokus ang damdamin ng
makata at ang kanyang katha.
______6. Layunin ng marxistang pananaw na baguhin ang mga de-kahong
imahen o paglalarawan sa kababaihan sa anumang uri ng panitikan.
_______7. Ang Marxismo ay itinuturing na isang pandaigdigang pananaw at
pagsusuri ng lipunan na nakasentro sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng
lipunan.
_______8. Ang wika ay salamin ng lipunan at mabilis itong sumasabay sa
pagbabago dahil sa globalisasyon.
_______9. Itinanghal ni Ferdinand de Saussure na ang bisa ng
pangangahulugan sa isang pangungusap ay bunga ng kumbensyong dulot ng
tumbasan ng pagkakaiba. Halimbawa: Ang lalake ay lalake dahil hindi
babae, ang umaga ay umaga dahil hindi gabi.
_______10. Isang halimbawa ng feministang manunulat si Maria Milagros
Geremia-Lachica.
20
DALOY NG KAALAMAN
A. KAKAHULUGAN AT KATUTURAN
HISTORIKAL
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), na pinamagatang DalumatFil,

ang historikal na pananaw ay isang uri ng kritisismong pampanitikan na
sumisiyasat sa pinagmulan ng isang sinaunang panitikan o teksto para
maunawaan ang “daigdig sa likod” ng tekstong ito.
SOSYOLOHIKAL
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), na pinamagatang DalumatFil
ang sosyolohikal na pananaw ay tumitingin sa pangkalahatang pattern sa pag-
uugali ng mga indibidwal na kasapi sa lipunan.
FORMALISMO
Ayon sa aklat ni Villafuerte (2000), ang pagtuklas at pagpapaliwanag
sa anumang anyo ng akda ang siyang layunin ng teoryang ito at ang pisikal na
katangian ng akda ang pinakabuod ng pagdulog na ang minamahalaga ay ang
(1) nilalaman, (2) kaanyuan o kayarian, (3) paraan ng pagkakasulat.
MARXISTANG PANANAW

ito ay nakabatay sa mga naisulat ng mga pilosopo, ekonomista na sina Karl
Marx at Freidrich Engels.
SIKOLOHIKAL
ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakita ng
mga salig (factor) sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali, paniniwala,
pananaw, pagkatao) sa isang tauhan sa kanyang akda.
POST-ISTRUKTURALISMO
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), na pinamagatang DalumatFil,
para sa maraming iskolar ang Post-istrukturalismo ay nagmula sa teoryang
istrukturalismo na katatagpuan ng mga katangian na siyang magbibigay-hugis
sa Post-istrukturalismo.
21
FEMINISMO
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), pinagtuunan ng pananaw
Feminismo ang kalagayan o representasyon ng kababaihan sa isang akda.
KULTURAL
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), ang kultura ay salamin ng

lipunan at mabilis itong sumasabay sa pagbabago dahil sa globalisasyon.
Nagsulputan ang mga gawaing may makabagong dulog at napalitan ang
dating nakasanayan. Nakapaloob sa kulturang ito ang musika, panoorin,
kasuotan, inumin, at gadgets.
Gawain 1
Panuto: Magbigay ng halimbawa ng sumusunod na uri ng tunggalian sa
teoryang Marxismo. Iugnay ang mga halimbawa sa kasalukuyang epidemyang
dulot ng corona virus disease na nararanasan ng buong mundo.
1. Tao laban sa sarili
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________________
2. Tao laban sa ibang tao
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________________
3. Tao laban sa lipunan
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________________
4. Tao laban sa kalikasan
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________
22
Pagpupuntos sa gawain:
Pamantayan Puntos
Nakapagbigay ng halimbawa sa 40
bawat bilang (10 bawat isa)
Naiugnay sa kasalukuyang panahon 40
ang bawat halimbawa (10 bawat isa)
Maayos ang baybay ng mga salita 20
Kabuoan 100
GAWAIN 2
Panuto: Gamit ang teoryang Feminismo, bigyang interpretasyon ang
kalagayan ng kababaihan sa loob ng tula. Basahin ang sumusunod na tula
gamit ang mga link sa ibaba.
Tula 1: Medusa ni Benilda S. Santos
Link:http://kulturaatkasarian.blogspot.com/2011/09/medusa-ni-benilda-s-
santos.html?m=1
Interpretasyon:________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Tula 2: Paghabol sa Dyip ni Ruth Elynia S. Mabanglo
______________________________________________________________________
Link: https://babalikan.wordpress.com/2017/08/21/paghabol-ng-dyip-
______________________________________________________________________
ruth-elynia-mabanglo/
______________________________________________________________________
Interpretasyon:__________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
23
_______________________________________________________________
__________________________________
Tula 3: Haranang Walang Buwan ni Virgilio Almario
Link: https://m.youtube.com/watch?v=OVE2C5E6ePM
Interpretasyon:_________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Pamantayan Puntos
______________________________________________________________
Nabigyang interpretasyon ang bawat 40
tula __________________________
Maayos ang pagpapaliwanag 30
Maayos ang baybay ng mga salita sa 30
loob ng pangungusap
Kabuoan 100
Gawain 3
Panuto: Sumulat ng isang maikling sanaysay hinggil sa binanggit na pahayag
sa teoryang kultural na “Ang kultura ay salamin ng lipunan at mabilis itong
sumasabay sa pagbabago dahil sa globalisasyon”. Magbigay ng mga
halimbawa at patunay upang suportahan ang iyong mga ideya.
Ang kultura ay Salamin ng Lipunan at

Mabilis itong Sumasabay sa Pagbabago
dahil sa Globalisasyon
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
24
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Pamantayan Puntos
Magkakaugnay ang mga ideya 40
Nakapagbigay ng mga halimbawa at 40
patunay
Maayos ang baybay ng mga salita 20
Kabuoan 100
Panuto: Basahin ang maikling kuwento na “Tata Selo” ni Rogelio Sikat gamit
ang
linknahttps://m.facebook.com/permalink.php?story_fbid=341914506201770&i
d=215649688828253. Pagkatapos ay tukuyin ang paksa at teoryang
nakapaloob dito. Magbigay ng mga pangyayari o sipi sa maikling kuwento na
magpapatunay sa teoryang iyong napili.
Paksa:__________________________________________
Paliwanag:_______________________________________
TATA SELO
________________________________________________
________________________________________________
Ni
_______________________________________
Teoryang nakapaloob sa maikling kuwento
Mga pangyayari o sipi sa kuwento na magpapatunay sa

teoryang iyong napili
Mga pangyayari o sipi sa kuwento na magpapatunay sa

Mga
Pagpupuntos sa pangyayari o sipi sa kuwento na magpapatunay sa
gawain:
25
Pamantayan Puntos
Natukoy at naipaliwanag ang paksa 30

ng kuwento
Natukoy ang teoryang nakapaloob sa 30
kuwento
Nakapagbigay ng mga patunay sa 40
napiling teorya
Kabuoan 100
MGA SANGGUNIAN:
Aklat:
Quijano, Ma.Lourdes R. et al. 2019. DalumatFil: Diskurso sa Araling
Filipino
Hanguang Elektroniko
http://kadipanvalsci.blogspot.com/2010/08/mga-teoryang-
pampanitikan.html?m=1
http://kulturaatkasarian.blogspot.com/2011/09/medusa-ni-benilda-s-
santos.html?m=1
https://babalikan.wordpress.com/2017/08/21/paghabol-ng-dyip-ruth-
elynia-mabanglo/
https://m.youtube.com/watch?v=OVE2C5E6ePM
https://m.facebook.com/permalink.php?story_fbid=341914506201770
&id=215649688828253
26
KABANATA 2

PAGDALUMAT
LAYUNIN

sumusunod:
1. Maipaliwanag ang kahalagahan ng wikang Filipino sa pagdadalumat o

pagteteorya;
2. Matukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at kapaki- pakinabang
na   sanggunian sa pagdadalumat at pananaliksik;
3. Malaman ang mga pagkakaiba at pagkakatulad ng bawat teorya;
4. Masuri ang kahalagahan at gamit ng bawat teoryang pampanitikan; at
5. Makapagsuri ng isang maikling kuwento na nagtataglay ng iba’t ibang
teoryang pampanitikan.
PANIMULA
pinapalawak ng panitikan an gating kaisipan, dito’y nahahasa ang gamit natin
malikhain.

Ang teoryang ito ay maaaring historikal na sumisiyasat sa

pinagmulan ng isang sinaunang panitikan o teksto, sosyolohikal na
nagbibigay ng pangunahing halaga sa tao, formalismo na ang layunin
27
ay iparating sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang
tuwirang panitikan, Marxismo na isang pandaigdigang pananaw at
nakasentro sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng lipunan, sikolohikal
na ang layunin ay ipakita at ipaliwanag ang mga salig sa pagbuo ng
naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa
isang tauhan sa akda, feminismo na pinagtuunan ang kalagayan o
representasyon ng kababaihan sa isang akda, kultural na, binibigyan ng
buhay ang isang akda sa pamamagitan ng pagtatanghal ng kultura ng
isang lipi, isang bansa o nasyon at iba pa.
PAUNANG PAGTATAYA
Unang bahagi:
Panuto: Isulat ang T sa patlang kung ang pahayag ay tama at M kung mali.
________1. Ang teorya ng pagtanggap/pagbasa ay isang makabagong
teorya na lubhang impluwensyal sa Kanluran.
________2. Ang istorya sa loob ng isang likha ay mabubuo sa pamamagitan
ng relasyon ng manlilikha ng akda sa kanyang imahinasyon.
________3. Ayon sa teorya ng pagtanggap/pagbasa, ang kahulugan ng
akda ay iisa lamang at hindi na maaaring magkaroon ito ng maraming
kahulugan.
________4. Ang pag-intindi sa isang akda ay nagsasabi at nagtatakda ng
identidad ng bumabasa nito.
________5. Ang karanasan sa pagbabasa ay isang danas na maiimbak sa
iskima na magagamit at magbabago habang nadaragdagan sa tuwing
nagbabasa at nagbibigay ng pagpapakahulugan.
Ikalawang bahagi:
Panuto: Tukuyin ang ambag sa araling Filipino ng mga taong nasa
Hanay A. Hanapin ang iyong sagot sa Hanay B. Isulat ang titik ng
tamang sagot sa patlang bago ang bilang.
HANAY A HANAY B
_______1. Victor Shklovsky a. Penomenolohiya
_______2. Jan Mukarovsky b. Historikal na
pananaw
_______3. Edmund Husserl c. Sosyolohiya
_______4. Gadamer d. Depamilyarisasyon
_______5. Leo Lowenthal e. Istrukturalismo
_______6. Hans Robert Jauss f. Teorya ng pagbasa
_______7. Wolfgang Iser g.Teorya ng
interpretasyon/Hermeneyutika
28
DALOY NG KAALAMAN
B. PARAAN AT PROSESO
Teorya ng Pagtanggap/Pagbasa
Isang makabagong teorya na lubhang impluwensyal sa Kanluran ang
kalipunan ng mga kaisipan at kategorya na nagtutuon ng pansin sa
mambabasa bilang mahalagang elemento sa paglikha ng kahulugan.
Walang kabuluhan ang isang akda kung walang reaksyon galing sa
mambabasa. Ito ang nagsisilbing tulay para makabuo ng koneksyon at
maihayag ang nais iparating ng isang manunulat.
(mula sa http://dontkillmekah.blogspot.com/2016/11/teorya-ng-
pagtanggap-at-pagbasa.html?m=1)
C. APLIKASYON NG TEORYA SA ARALING FILIPINO
Balik-tanaw: Ang mga kanonisadong perspektibo na nagmula sa bagong

Formalismo
Ang Formalismo, nagbibigay-diin sa “anyo” o “porma” ng teksto at hindi

sa nilalaman nito. Malinaw na ang pag-alis ng kahalagahan ng mambabasa,
na nagbigay-daan sa isang uri ng pagsasaisantabi, na para bagang walang
kinalaman ang mambabasa sa pagbibigay ng kahulugan sa teksto.
Affective Fallacy
Ang Formalismo sa Rusya at Depamilyarisasyon
Ang Depamilyarisasyon
Kasaysayang Pampanitikan (Literary History)
Ayon kay Tynianov, ang pagpapalit o pagbabago ng mga sistemang

pampanitikan ay dapat na makita bilang pamamayani ng isang dominanteng
kalakaran sa iba pang mga kalakaran.
Ang Kontribusyon ng Instrukturalismo
Nagmula sa Intrukturalismo ang konsepto ng relasyon bilang isang

sentral na konsepto ng teorya ng pagtanggap lalo sa Europa. Bilang isang
paraan ng pag-iisip, hindi mailalarawan o maipapaliwanag ang isang
29
phenomenon kung hindi ito iuugnay sa isang sistema ng relasyon na siyang
kinapapalooban nito.
Papel ng akda para kay Mukarovsky
1. Bilang isang sagisag ng komunikasyon.
2. Bilang isang istrukturang may kasarinlan
Ang Impluwensiya ng Penomenolohiya

Isang kalakaran na pilosopiya na nagbibigay diin sa mahalagang papel
ng tao sa pagbibigay ng kahulugan. Ayon kay Edmund Husserl, sinusuri nito
ang nilalaman ng ating kamalayan. Inaangkin ng penomenolohiya ang
kapangyarihan upang imulat ang tao sa kalikasan ng kamalayang pantao at
ng mga phenomena.
Ang Impluwensiya ni Gadamer at Hermeneyutika
Ayon kay Gadamer, ang hermeneyutika ay isang pag-aaral o isang teorya ng

interpretasyon, ang pagbibigay ng kahulugan. Ang pang-unawa ay palagiang
nagmumula sa punto de bista ng isang taong umuunawa.
Ang Sosyolohiya ng Panitikan ayon kay Leo Lowenthal
Mahalaga ang akda kung ito ay nararanasan. Subalit, ang karanasang pantao
ay kalimitang nakakondisyon ng maraming puwersa kung kayat mahalagang pag-
aralan ang mga proseso ng buhay sa lipunan.
Wolfgang Iser
Isang kritikong Aleman subalit pinag-aralan din niya ang panitikan ng Ingles.
Ang aklat niyang The Act of Reading ay katatagpuan ng kanyang mga paniniwala
tungkol sa teorya ng pagbasa.
Tatlong larangang masusuri sa akdang-pampanitikan
Unang larangan: ito ay tumitingin sa teksto bilang isang potensyal na makapagbibigay-

daan sa paglikha ng kahulugan; ang mambabasa ang siyang gagawa ng aktwalisasyon
ng mga posibleng kahulugan.
 Ikalawang larangan: ito ang prosesong dinaraanan sa pagbasa o

penomenolohiya ng pagbasa. Mahalaga ang konsepto ng punto de bistang
naglalagalag (wandering viewpoint).
 Ikatlong larangan: tumutukoy sa istrukturang pangkomunikasyon na siyang
nagbibigay-daan sa interaksiyon ng teksto at mambabasa.
Hans Robert Jauss
Isang kritikong Aleman subalit kakaiba ang diin ng kaniyang teorya sapagkat
nakaugat ito sa isang historikal na pananaw, sa partikular, ang ugnayan ng panitikan
30
at kasaysayan. Ang nais ni Jauss ay isang historiograpiya na aktibong gaganap sa
papel bilang tagapamagitan sa nakaraan at kasalukuyan.
(mula sa aklat nina Quijano et.al. 2019)
Gawain 1 MGA MUNGKAHING GAWAIN
Panuto: Gamit ang teorya ng pagtanggap, ibigay ang iyong

interpretasyon batay sa iyong nakikita sa larawan. Isulat ang iyong
sagot sa loob ng kahon.
Interpretasyon:__________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
dontkillmekah.blogspot.com
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
__________________________
_______________-
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
dontkillmekah.blogspot.com
__________________________
__________________________
__________________________
____
__________________________
__________________________
__________________________
dontkillmekah.blogspot.com __________________________
Pagpupuntos sa gawain: __________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
____ 31
Pamantayan Puntos
Wasto ang interpretasyong nailahad 60

sa bawat larawan (20 puntos bawat
isa)

bawat pangungusap
Kabuoan 100
GAWAIN 2
Panuto: Gamit ang hermeneyutika o ang teorya ng interpretasyon ni

Gadamer ay ipaliwanag ang mga tanong kaugnay ng maikling kuwento ni
Genoveva Edroza-Matute na “Kuwento ni Mabuti. Basahin ang kuwento gamit
ang link na https://teksbok.blogspot.com/2010/09/kwento-ni-mabuti.html?m=1.
1. Bakit ganoon na lamang ang paghanga ng nagsasalaysay ng kuwento sa

kanyang guro na kung tawagin ay Mabuti?
2. Bakit nasabi ng nagsasalaysay na siya at ang kanyang guro na si Mabuti ay

iisa?
3. Ano ang katangian ng tauhang si Mabuti na iyong nagustuhan?

Ipaliwanag.____________________________________________________-
_____________________________________________________________
__
32
4. Ipaliwanag ang pahayag ni Mabuti sa kuwento na “Iyon lamang nakararanas
ng mga lihim na kalungkutan ang maaaring makakilala ng mga lihim na
kaligayahan”?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
5. Ano ang iyong naging interpretasyon sa katauhan ni Mabuti matapos mong

mabasa ang wakas ng
kuwento?___________________________________________________
Pamantayan Puntos
Naipaliwanag ng maayos ang bawat 50

tanong (10 puntos bawat isa)
Nakapagbigay ng mga patunay mula 40

sa kuwento

loob ng pangungusap
Kabuoan 100
Gawain 3
Panuto: Sinasabi na ang teoryang Formalismo ay nakatuon sa anyo o porma

ng teksto. Ngayon, gamit ang teoryang Formalismo, basahin at suriin mo ang
tulang “Ako ang Daigdig” ni Alejandro G. Abadilla gamit ang grapikong
presentasyon na ibinigay.
33
Ako ang Daigdig
ni Alejandro G. Abadilla
Nilalaman Kaanyuan o Kayarian Paraan ng

pagkakasulat
________________ ___________________
Pagpupuntos sa gawain:___________________
________________ __________________
___________________
________________ __________________
___________________
________________ ___________________ __________________
________________ ___________ __________________
________________ __________________
_______________
Pamantayan Puntos
Nasuri ang tula batay sa mga 50

hinihingi.
Nakapagbigay ng mga 30
patunay/suportang impormasyon.
Maayos ang baybay ng mga salita. 20
Kabuoan 100
34
Panuto: Gumawa ng sariling teoryang pampanitikan. Bigyan ng pangalan at

ilarawan ang teoryang ito. Pagkatapos ay sagutin ang tanong kaugnay nito.
Pangalan ng Teoryang
Pampanitikan:_____________________________
Deskripsyon:_____________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
______________________
Ano ang iyong isinaalang-alang sa pagbuo ng teoryang ito?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
_____________
35
Pamantayan Puntos
Makabuluhan ang teoryang 40

pampanitikan na ginawa
Maliwanag ang deskripsyon ng 30

teoryang pampanitikan
Nasagot ng malinaw ang kaugnay na 30

tanong na ibinigay
Kabuoan 100
MGA SANGGUNIAN
Aklat
Quijano, Ma.Lourdes R. et al. 2019. DalumatFil: Diskurso sa Araling

Filipino
http://dontkillmekah.blogspot.com/2016/11/teorya-ng-
pagtanggap-at-pagbasa.html?m=1
https://teksbok.blogspot.com/2010/09/kwento-ni-
mabuti.html?m=1
https://peran.wordpress.com/2007/12/08/ako-ang-daigdig/
36
KABANATA 2

PAGDALUMAT
LAYUNIN

sumusunod:
1. Makapagbasa at makapagbuod ng impormasyon, estadistika, datos

atbp. mula sa mga babasahing nakasulat sa Filipino sa iba’t ibang
larangan;
2. Makatalakay ng isang akdang makapagbibigay ng wastong paraan ng
pagdadalumat;
3. Makatuklas ng mga impormasiyon kaugnay ng dadalumating akdang
pampanitikan nang mas malalim at komprehensibo;
4. Makapagbahagi ng mga impormasiyon batay sa nadalumat na akdang
pampanitikan, kaugnay ang natuklasang kultura na nakapaloob sa
konsepto ng akda;at
5. Makapagpakita ng mga kaganapang panrealidad na nangyayari sa
kasulukuyan kaugnay ng kultura at pakikitungo at makapagmulat sa
posibleng pangyayari at resulta.
PANIMULA
Ang panitikan ay sumasalamin sa mga pangyayari sa buhay ng
tao na inilalapat sa mga akda at lathalaing makabuluhan. ‘Di lingid sa ating
kaalaman na nakatutulong ito upang maipahayag ang ating saloobin at
damdamin, maibahagi ang mga komposisyon mula sa ating malawak na
imahinasyon at maaaring karanasan na mapulot sa iba’t ibang sitwasyon.
Lubusang pinapalawak ng panitikan an gating kaisipan, dito’y nahahasa
ang gamit natin sa mga salita, naibubulalas ang pagiging makata at
naipapakita ang pagiging malikhain.
maaaring makita sa mga akda, ito ay tumutukoy sa layuning iparating ng
awtor, kanyang saloobin at maging kanyang mga imahinasyon. Sa iba’t
ibang akda, maaari tayong makakalap ng impormasyon at mamulat ang
ating isip sa mga kaganapan sa ating paligid. Maipabatid ang gamit at
37
kahalagahan ng mga teorya sa paggawa ng mainam na akda at maging
gabay ang mga teorya sa paglikha ng matalinong lathalain.
Ang teoryang ito ay maaaring historikal na sumisiyasat sa
pinagmulan ng isang sinaunang panitikan o teksto, sosyolohikal na
nagbibigay ng pangunahing halaga sa tao, formalismo na ang layunin ay
iparating sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang
tuwirang panitikan, marxismo na isang pandaigdigang pananaw at
nakasentro sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng lipunan, sikolohikal
na ang layunin ay ipakita at ipaliwanag ang mga salig sa pagbuo ng
naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang
tauhan sa akda, feminismo na pinagtuunan ang kalagayan o
representasyon ng kababaihan sa isang akda, kultural na, binibigyan ng
buhay ang isang akda sa pamamagitan ng pagtatanghal ng kultura ng
isang lipi, isang bansa o nasyon at iba pa.
May mga akdang pampanitikan na sinusuri batay sa
pinaggalingan nito – maaaring batay sa nilalaman at maaaring batay sa
pagkakabuo buhat ng karanasan o obserbasiyon ng mga manunulat.
38
PAUNANG PAGTATAYA
Magkaroon ng pananaliksik tungkol sa tulang “

MARUPOK”ni Jose Corazon De Jesus
1. Ano ang mga salitang nagpapakita ng simbolismo at ano ang

kahulugan?
_______________________________________________________
_______________________________________________________
________________________________________.
2. Ano ang sukat at tugma? Bakit? Patunayan.
_______________________________________________________
_______________________________________________________
________________________________________.
3. Nagpapakita ba ito ng kultura ng mga Pilipino? Bakit?
_______________________________________________________
_______________________________________________________
________________________________________.
4. Ano ang iyong reaksiyon sa tula?
_______________________________________________________
_______________________________________________________
________________________________________.
DALOY NG KAALAMAN
D. Pagdalumat sa mga Akdang Pampanitikan at Iba pang-Anyo ng Sining

Mabulaklak ang panitikan ng Pilipinas. Kakikitaan ito ng iba’t ibang
larawan ng bawat mga nainirahan ditto – ang kanilang kultura, paniniwala o
maging ang kinagisnang hindi maitutulad sa ibang lalawigan at pook, bawat
bahagi ay nagpapakita ng kalinangan sa kanilang kinabibilangan.
*Tematikong pagtutulad – Sa paggamit ng ganitong pamamaraan,
pinagsasama-sama ng mananaliksik ang mga artikulo, babasahin, at pag-aaral
na may iisang tema o paksang tinatalakay kahit pa ito ay gawang lokal o
banyaga.
Paalala:
1. Hindi lamang pagtutulad ang maaaring gawin sa bahagi ng intertektuwal na
pagsusuri maaari ring maglahad ng pagkakaiba ng paglalahad.
2. Maaari ring nasa anyong patalata ang paglalaad ng intertekstuwal na pagsusuri
39
Pagsusuring Kontekstuwal
1. Diaspora
2 Kahirapan
3Katandaan 4. Giyera
5. Stages of Greif
Narito pa ang ilang karagdagang paglilinaw sa pagkakaiba at pagkakatulad

ngpagbuo sa bahagi ng pagsusuri sa pagitan ng tekstuwal at kontekstuwal.
TEKSTUWAL KONTEKSTUWAL
PAGKAKATULAD:
Nagbibigay ng mga kalakip na ebidensiya mula sa
akda at ilang pagpapatunay sa ibang
mapagkakatiwalaang
PAGKAKAIBA: manunulat.
Teknikal ang tuon ng tekstuwal na pagsusuri na
masusing tinatalakay ang lahat ng aspeto ng akda at
tinatalakay ng obhektibo batay sa kung paano
inilahad, ginamit o binuo ng manunulat ang akda,
samantalang ang konseptuwal ay nakatuon sa mga
konseptong binibigyang diin sa kabuoan ng akda,
ang malalaking larawang binigyang tuon sa akda.
TANDAAN…
Ang tekstuwal, kontekstuwal at intertestuwal ay mga bahagi ng pagdalumat
para sa mas detalyado at organisadong pagdalumat sa isa at/o isa patungo sa
isa pang-akda. (pansinin ang pagdalumat sa itaas)
1. Tekstuwal na pagsusuri – bahagi ng pagsusuri sa akdang
pamapanitikan na katuon sa teknikal na aspeto ng akda, sinusuri sa
bahaging ito ang bawat bahagi ng akda at ang pagbibigay ng
pangunahing impormasiyon kaugnay ng manunulat.
2. Interterkstuwal na pagsusuri – mula sa salitang inter na
panangangahulugang
NaritoPara ang isa
makita ang
mula sa pagitan ng dalawa o ang pagtatagpo sa
pang halimbawa ng pagdalumat Jilna
Christian ay . nakabatay
Rpaghahamingin din
Benitez kaugnay
gitna. Sa kabuong
bahaging pagdalumat
ito ng ni
pagsusuri ang
nito ay pumunta sa https://core.ac.uk/download/pdf/270245618.pdf
dalawang akda para sa malalim na pagtalakay. Ito ay maaarin tula
sa kwento, kwento sa pelikula, pelikula sa dula, dula sa sayaw,
sayaw sa kanta at iba pa. ang layunin nito ay ipakita ang oagkakaiba
at pagkakatulad ng dalawang akdang dinadalumat.
3. Kontekstuwal na pagsusuri – bahagi ng pagsusuri sa akdang

pamapnitikan na nakatuon sa konseptong lumulutang sa kabuoan
ng kwento. Makikita ang mga patunay sa mga bahagi ng akda.
Layunin nitong ipakita ang mga espisipikong konseptong
binibigyang kahulugan ng akda na hindi amang nakakulong sa
simbolismong ginamit.
40
Ang pagdalumat na ito ay nagpapakita ng mas detalyadong konsepto at
nagpakita ng mga matitibay na ebidensiya sa bawat bahagi ng kanyang na
dalumat.
Mula sa pagsusuri ni Preciosa Regina A. De Joya na pinamagatang
“Ang Pagkukuwento bilang Pagbabalik-loob: Pagdalumat sa Halaga ng “Awit
ng Matandang Marinero” ni Samuel T. Coleridge sa Talambuhay ni Fr. Roque
Ferriols, S.J.”
https://www.kritike.org/journal/issue_22/de%20joya_june2018.pdf
Gawain 1
Panuto: Panooring mabuti ang dalawang video sa ibaba na nagpapakita ng
dalawang magkaibang paksa ngunit nakatuon sa
ng pagpapahayag at ang nilalaman nito, maging ang tagpuan. Sagutin ang
mga pamprosesong tanong matapos panoorin ang video clip.
Link: https://www.youtube.com/watch?=kVz5oSLrPbc
https://www.youtube.com/watch?v=M1B1bFWHWbE
1. Ano-ano ang sanhi ng kanilang mga pahayag o kilos?

________________________________________________________
________________________________________________________
________________
2. Ano ang pagkakahawaig ng dalawang akdang pamapanitikan sa
konsepto ng paglalahad ng ideya? Malinaw ba ang bawat konseptong
nais palutangin?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________________
3. Makatotohanan ba ang pangyayaring inilahad sa video? Patunayan.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
4. Sa kabuoan ng video o pahayag nakaapekto ba ang kultura sa
kanilang ipininaglalaban o ibinabahagi? Sa paanong paraan?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
41
5. Bakit sa iyong palagay ay pinagdaraanan ito ng mga tauhan sa
video? Karapat-dapat ba itong mangyari o maranasan?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
6. Sa iyong palagay, ano ang pinakamabisang solusiyon sa kinahaharap

nila? At paano mapangangalagaan ang kanilang katayuan at kultura?
Pamantayan Puntos
Nilalaman 40
May kalakip na ebidensiya at 25
karagdagang depinisiyon at
pagpapatunay.
Paraan ng paglalahad at pag-uunay 20
sa sarili
Pag-uugnay ng dalawang konsepto 15
Kabuuang puntos 100
Gawain 2
Mula sa video sa Gawain 1, dalumatin ang nilalaman. Batay sa
kontekstuwal at tekstuwal na paglalahad, maglakip ng mga patunay o
ebidensiya hango sa video at batay sa mapagkakatiwalaang tao.
Para sa intertekstuwal na pagsusuri, ihambing ang video sa isang
awitin at sumipi ng mga bahaging lubos na representasiyon o pagkakatad ng
dalawang akda. Ilahad ang pagdalumat sa pamamagitan ng isang grapikong
presentasiyon tulad ng nasa ibaba o maaring bumuo batay sa nais at
kaakmaan.
paksa paksa paksa
• patunay • patunay • patunay
42
Pamantayan Puntos
Nilalaman 40
pagpapatunay.
Paraan ng paglalahad 30
Kabuuang puntos 100
Gawain 3
Basahin at dalumatin ang dulang Tanikalang Ginto ni Juan K.
Abad. Isa ang Tanikalang Ginto sa pinakakilalang "seditious play" na
isinulat noong panahon ng pananakop ng mga Amerikano.
Link:
https://madedircrammawhoph.wixsite.com/haitrenruckcer/post/ang-
tanikalang-ginto-ni-juan-k-abad-pdf
Pamantayan Puntos
Simbolismo at kahulugan 30
Mga teknikal na impormasiyon 30
kaakibat ng kwento.
pagpapatunay
Kabuuang puntos 100
43
Batay sa estilong kambayoka, bubuo ang guro ng tatlong grupo mula

sa buong klase kung saan ang bawat pangkat ay bibigyan ng mga uri ng
akdang pampanitikan, ito ay maaaring, maikling kwento, tula, pelikula, awit,
dula, sayaw atbp. Batay sa napuntan uri ng panitikan pipili sila ng isang akda
na nakapailalim dito at dadalumatin ito. Pagkatapos ng bawat pangkat ay
magbabahaginan ang bawat pangkat ng kanilang nagawa at mula rito at
susuriin nilang ang pgakakaiba at pagkakatulad ng bawat akda kalakip ang
mga patunay mula sa mga ito (para sa bahagi ng intertekstuwal na pagsusuri).
Pamantayan Puntos
Simbolismo 20
MgaTeknikal na paglalahad ng 20
impormasiyon kaakibat ng kwento.
pagpapatunay
Kalinawan at kalaliman ng 30
paghahambing ng mga akda
Kabuoang puntos 100
MGA SANGGUNIAN
Benitez, Christian. (2017). Tungo sa Dalumat ng Bayan: Isang Metonimiya.
Kritika Kultura. 2017. 10.13185/KK2017.02917.
https://www.researchgate.net/publication/319598027_Tungo_sa_Dalu
mat_ng_Bayan_Isang_Metonimiya/citation/download
De Joya, Preciosa Regina A. (Hunyo 2018)) Ang Pagkukuwento bilang
Pagbabalik-loob: Pagdalumat sa Halaga ng “Awit ng Matandang
Marinero” ni Samuel T. Coleridge sa Talambuhay ni Fr. Roque Ferriols,
S.J. ISSN 1908-7330 Kritike Volume Twelve Number One pp. 56-72
https://www.kritike.org/journal/issue_22/de%20joya_june2018.pdf
Gannaban, M. E.. (2011). Isang Dosenang Pagdalumat-Feminismo sa mga
Piling Akda. DALUMAT E-Journal, 2(2).
http://ejournals.ph/form/cite.php?id=6209
Benitez, Christian Jil R. (2017) Tungo Sa Dalumat Ng Bayan Isang
Metonimiya. Ateneo de Manila University, Kritika Kultura 29: –385
44
KABANATA 2
MGA TEORYA PARA SA EPEKTIBONG PAGDALUMAT
LAYUNIN

sumusunod:
1. Matukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at kapaki-

pakinabang na sanggunian sa pagdadalumat at pananaliksik;
2. Malinang ang Filipino bilang daluyan ng inter/multidisiplinaring
pagdadalumat pananaliksik nakaugat realidad Pilipino;
3. Makagawa ng mga malikhain at mapanghikayat na presentasyon ng
impormasyon at analisis na akma sa iba’t ibang konteksto; at
4. Maisaalang-alang ang kultura at iba pang aspektong panlipunan sa
pagsasagawa ng pananaliksik.
Panimula
pinapalawak ng panitikan an gating kaisipan, dito’y nahahasa ang gamit natin
malikhain.
Ang teoryang ito ay maaaring historikal na sumisiyasat sa pinagmulan
ng isang sinaunang panitikan o teksto, sosyolohikal na nagbibigay ng
pangunahing halaga sa tao, formalismo na ang layunin ay iparating sa
mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang tuwirang panitikan,
marxismo na isang pandaigdigang pananaw at nakasentro sa ugnayan at
hidwaan ng mga antas ng lipunan, sikolohikal na ang layunin ay ipakita at
ipaliwanag ang mga salig sa pagbuo ng naturang behavior.
45
PAUNANG PAGTATAYA
Panuto: Bigyang kahulugan ang mga sumusunod na salita.

1. Pantayong pananaw =______________________________
2. Pilipinolohiya =____________________________________
3. Pamathalaan =____________________________________
4. Babaylan =______________________________________
5. Dating = _______________________________________
6. Bukod na bukod =________________________________
7. Gahum = _______________________________________
8. Barako = _______________________________________
9. Sangandiwa = _________________________________
10. Pantawang pananaw =_______________________________
11. Sanghiyang =______________________________________
12. SikolohiyangPilipino=________________________________
13. Kapwa=__________________________________________
14. Diwa=____________________________________________
15. Labas-Lalim-Lawak=_________________________________
DALOY NG KAALAMAN
E. Pagdalumat sa mga Saliksik na may kaugnayan sa

Gender and Development / Indigenous People (GAD/IP’s)
Mabusisi ang pagbuo at pagsuri ng isang pananaliksik. Kakikitaan ito

ng iba’t ibang larawan, ideya, paglalahad, pagpapatunay, pagpapaliwanag
nang may kaugnay na ebidensiya higit ang mapagkakatiwalaang hanguan –
na hindi lamang nakakulong sa isang isyu na maaaring masagot batay sa
tanong lamang na Ano, Sino, Saan, Bakit, at kaylan bagkus kailangan
pagsama-samahin para makamit ang nagkakaisa at mapagkakatiwalaang
resulta.
46
Pananaliksik – lohikal na proseso ng paghahanap ng sagot sa mga tanong
ng mananaliksik na nakabatay sa problema at metodo ng pag-
aaral tungo sa produksyon ng kaalaman at kasanayan upang
makatugon sa pangangailangan ng tao at lipunan.
May tatlong pangunahing layunin ang pagbuo ng isang pananaliksik. Gayong
ang bawat pananaliksik ay nakatuon din sa pagsagot sa suliraning panlipunan
maging ng kultura nito.
1. Balidasyon ng kaalaman
2. Pagpapasubali ng kaalaman
3. Pagtuklas ng bagong kaalaman
Mga Bahagi ng Pananaliksik.

A. Introduksyon at Paglalahad ng Tesis
B. Paglalahad ng Suliranin
C. Rebyu ng Kaugnay na Literatura at Pag-aaral (RRL at RRS)
D. Saklaw at Limitasyon
E. Metodolohiya
F. Dalumat
G. Daloy ng Pag-aral
H. Pagtalakay sa Resulta ng Pag-aaral
I. Kongklusyon (Buod at Rekomendasyon)
Dalumat - Gumagabay upang unawain, ipaliwanag at i-interpret ang isang
pangyayari, teksto, at diskurso, naglalahad ng mga konsepto,
ideya, o teoryang inihain. Isa itong mabusising gawaing akademikal
na nagbibigay ng kahulugan sa mga ninanais bigyan ng
makabuluhang gamit ang isang ideya na akma sa napapanahong
sitwasiyon o umiiral na kltura ng isang lugar o pook.
Gabay sa aplikasyon ng dalumat:
1. Kilalanin ang pinagkuhaan ng dalumat/teorya
2. Malinaw ang datos na kakalapin batay sa paksa
47
3. Ipaliwanag ang dalumat kung paano ito gagamitin
Paraan sa paglalahad o Proseso ng pagdalumat
 Proseso - Exposisyon
Exposisyon ng mga konsepto – magsagawa ng kasunod (follow-up) na
revlit ng mga konseptong gagamitin sa pag-aaral. Ano ang
kahulugan? Ano ang kontexto ng paggamit? Saang disiplina
ginamit?
 Proseso – Relasyon ng mga konsepto
1. Pagpapaliwanag/ilustrasyon ng relasyon ng mga
konsepto.
2. Linyar (point A – B) direkta, dalawa
3. Triangular - tatlo
4. Rectangular – apat, dalawa ang may pareho
5. Square – apat na may pareho
6. Circular – loob, labas, ganap, kontexto, setting
7. Venn diagram – overlapping relationship
8. Broken lines- indirect relationship
9. Arrow – direksyon
 Pagdalumat-salita
48
Tandaan:
-Sa pagdalumat palaging isinasaalang-alang ang pinagmulan at

kulturang kinabibilangan ng mga kasangkot para sa paglalahad at pag-
analisa ng impormasiyon sa lahat ng anggulo.
-Mahalaga na Makita ang estado sa kultura at pinagmulan upang
lubusang masuri ang konseptong ipinaglalaban.
Para sa mas malinaw na pagtalakay narito ang ilang halimbawa

at paraan ng pagdadalumat sa mga Pananaliksik. Isang pagsusuri batay
sa manunulat na sina Rommel V. Espejo, Ph.D at Marianne R. De Vera,
Ph.D na pinamagatang “Ang Teleserye Ng Totoong Buhat At Ang Buhay
Ng Totoong Teleserye: Pagsipat Sa Gahum Ng Kababaihan Sa
Teleseryeng Wild Flower”. Kung saan sa halimbawang ito maipakikita
ang paglalahad sa bawat bahagi ng pananaliksik kaugnay ang
pagdalumat para sa mas malalim na pagtalakay. Nakapailalim sa
proseso ng eksposisyon.
Puntahan ang link para sa buong iskrip ng pananaliksik:
https://www.researchgate.net/publication/328066432_E_di_Ikaw_na_ang_M
atalino_Isang_Pagsusuri_sa_Penomenon_ng_SmartShaming_sa_mga_Pilip
inong_Gumagamit_ng_Facebook
Gawain 1
Panuto: Mula sa mga balita/ideya/konsepto/isyu na nakalahad sa ibaba
tukuyin, patunayan maglahad ng katiwa-tiwalang impormasiyon kaugnay nito.
Patunayan ito sa pamamagitan ng paglalagay ng mga patunay/ebidensiya
batay na rin sa makakalap na impormasiyon.
49
Halimbawa:
1. Pinagtitibay ng
kulturang popular ang
Patunay:
Ugnayan sa pagitan
Ng Wikang Filipino
At Kulturang Popular Ayon sa
isinagawan paghihimay
Nina Wennielyn Fajilan
at Rochelle J. Rodriguez
(2011) maraming naging Sa katunayan:
implikasiyon Batay sa naging konklusiyon ng
ang ugnayan ng kulturang pananaliksik, lumutang ang tatlong
popular pangunahing implikasiyon nito, (1)
sa W. Filipino. Kaugnay implikasiyon sa pag-aaral sa W. Filipino -
nito, bitbit ipinahihiwatig ng nabanggit na
implikasiyon ang pagbibigay-
ng salita ang mahigpit na pagkakataon sa mga mag-aaral ng wika
ugnayan na maging aktibong kalahok sa panunuri
sa pagitan ng wika at at paglalarawan sa kalagayan at
kulturang popular bilang patutunguhan ng wika; (2) implikasiyon sa
kapwa ahente at obheto pagtuturo ng wikang Filipino - mas
makabago at napapanahong estratehiya
ng bawat sa pagtuturo ng wika na nagbibigay ng
isa. pagpapahalaga sa papel ng kulturang
http://ejournals.ph/for popular sa buhay ng mga mag-aaral at
m/cite.php?id=6212 bansa; (3) Implikasiyon sa pag-unawa sa
Wikang Filipino - dinamiko ito at patuloy
na nakikipagtalaban sa iba't ibang
larangan ng buhay ng mga Pilipino.
Aktwal…
1. Pagkawala at 3. Karangalang
natamo
tuluyang ng mga miyembro
pagkabago ng LGBT at IP’s
ng kulturang Patunay: sa Pilipinas
Pilipino Sa katunayan: Patunay:
Sa
katunayan:
50
2. Pagmamaliit
4. Nakadepende sa
sa kabilang sa
Kultura ang sakop ng
grupo LGBT at pananaw ng isang
IP’s Tao batay sa
Patunay:
Kanyang paligid/
Sa katunayan: Lipunan/bansa. Patunay:
Sa
katunayan:
PAMANTAYAN PUNTOS
Nilalaman 40
Balangkas o pagkakaayos ng mga salita at 20
kaisipan (ugnayan)
Mga Ebidensiya 20
Kabuoan 100
Gawain 2
Panuto: Panooring mabuti ang mga video sa ibaba na nagpapakita ng
dalawang magkaibang paksa ngunit nakatuon sa iisang konsepto. Bigyang-
pansin ang mga kaganapan, ideya, diyalago, paraan ng pagpapahayag at
ang nilalaman nito, maging ang tagpuan kaugnay ang kultura o lipunang
kanilang kinabibilangan. Sagutin ang mga pamprosesong tanong batay sa
nagkakaisang kaisipan mula sa video matapos itong panoorin. Ilagay ang
iyong sagot sa ms word at ipasa sa nakatalagang flatform ng inyong pangkat.
(groupchat via messanger o google classroom)
Link: https://www.youtube.com/watch?v=t2JBPBIFR2Y
https://www.youtube.com/watch?v=oM_cKoRWVBY
51
7. Ano-ano ang pangunahing problemang kinahaharap ng tauhan sa
video? Bakit nila ito nararanasan?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
__________
8. Bahagi ba ng kulturang matatawag ang nararanasan ng tauhan sa

video? Paano mo nasabi? Patunayan.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________
_____________________________________________________________
_________
9. Paano nakaapekto ang kailang pinagdaraan sa buhay na kanilang

kinasanayan? O sa buhay na dapat ay tinatamasa at maluwag na
pinagdaraanan?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
____________________________________
10. Sa kabuoan ng video o pahayag nakaapekto ba ang kultura sa kanilang

ipininaglalaban o ibinabahagi? Sa paanong paraan?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________
52
11. Sa iyong palagay, paano nakaaapekto ang lipunan sa kanilang kultura
at/o lipunan sa kanilang buhay? Nakaaapekto ba ang ang lipunan sa
kapasidad ng ipinaglalaban ng tao? O ng kulturang kinabibilangan?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________
12. Karapat-dapat ba nila itong maranasan? Bakit?

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________
13. Sa iyong palagay, ano ang pinakamabisang solusiyon sa kinahaharap

nila? At paano mapangangalagaan ang kanilang katayuan at kultura?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________
14. Kung bibigyan kan g pagkakataon na baguhin, itama, o magsulong ng

isang batas o panukala para sa ganitong pangyayari ano ang gagawin
mo?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________
Pamantayan Puntos
Nilalaman 40
pagpapatunay.
53
Paraan ng paglalahad at pag-uunay 20
sa sarili
Pag-uugnay ng dalawang konsepto 15
Kabuuang puntos 100
*para sa google classroom ang guro ay magbibigay ng code para maging
miyembro ng klase online at kaugnay din nito dito ipapasa ang lahat ng gawain.
Gawain 3
Panuto: Mula sa mga video sa ikalawang gawain (Gawain 2) ay bumuo ng
isang sananaysay at langkupan ng mga mapagkakatiwalaang ebidensiya, na
nakabatay sa nagkakaisang konseptong o pangunahing paksang ipinakikita ng
mga videos. Bigyang pansin o diin din ang kultura at kung paano ito
nakaapekto sa paniniwala, pagtanggap at paggawa, at sa realidad na
nangyayari sa kasalukuyan. Ilagay ang iyong sagot sa ms word at ipasa sa
nakatalagang flatform ng inyong pangkat. (groupchat via messanger o google
classroom)
PAMANTAYAN PUNTOS
Nilalaman 35
kaisipan (ugnayan)
Pag-uugnay ng sarili sa video 25
Mga Ebidensiya 20
Kabuoan 100

miyembro ng klase online at kaugnay din nito dito ipapasa ang gawain.
54
Panuto: Mula sa
ginawang sanaysay,
bumuo ng isang presentasiyon kaugnay nito. Ang presentasiyon ay maaaring
isang adbokasiya, blog (iminumungkahi ang home-based para sa kaligtasan),
multimodal o iba pang paraan sa paglalatag at paglalahad nito para maabot
ang kaalaman ng karamihan ng tao kaugnay ng ganitong paksa batay na rin
sa iyong konsepto at patunay.
PAMANTAYAN PUNTOS
Nilalaman 30
kaisipan (ugnayan)
Pag-uugnay ng sarili sa presentasiyon 20
Mga Ebidensiya 20
Pagkamalikhain 10
Kabuoan 100
miyembro ng klase online at kaugnay din nito dito ipapasa ang gawain.
55
MGA SANGGUNIAN
Aklat
Quijano, Ma.Lourdes R. et al. 2019. DalumatFil: Diskurso sa Araling Filipino.

pp 84-97.
Fajilan, W. & Rodriguez, R. (2011). Ang Sawikaan at ang

Pagbabanyuhay ng Wikang Filipino: Ilang Tala uko sa
Ugnayan ng Wika at Kulturang Popular sa Kasalukuyan..
DALUMAT E-Journal, 2(2).
Gannaban, M. E.. (2011). Isang Dosenang Pagdalumat-Feminismo sa
mga Piling Akda. DALUMAT E-Journal, 2(2).
Nuncio, Rhoderick V. PhD., 2018 Metodolohiya at Pagdalumat sa
Pananaliksik. Leyte Normal University. LNU WJJQI.
https://www.coursehero.com/file/52358987/tanggol-wika-metodo-
at-dalumatppt/
https://www.scribd.com/presentation/343401878/tanggol-
wika-metodo-at-dalumat-ppt
Rodriguez, Raphael. (2017). E, di Ikaw na ang Matalino! Isang Pagsusuri sa
Penomenon ng Smart-Shaming sa mga Pilipinong Gumagamit ng
Facebook. DIWA E-Journal, Tomo 5 (2017), 126-162
https://www.researchgate.net/publication/328066432_E_di_Ikaw_
na_ang_Matalino_Isang_Pagsusuri_sa_Penomenon_ng_Smart-
Shaming_sa_mga_Pilipinong_Gumagamit_ng_Facebook
https://www.youtube.com/watch?v=t2JBPBIFR2Y
https://www.youtube.com/watch?v=t2JBPBIFR2Y
https://www.youtube.com/watch?v=M1B1bFWHWbE
https://www.youtube.com/watch?v=oM_cKoRWVBY
56
KABANATA 3
PAGSASALIN NG PILING TEKSTONG

MAKABULUHAN SA DALUMAT NG/SA FILIPINO
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahang;
 Maipaliwanag ang kahalagahan ng wikang Filipino sa

pagdadalumat o pagteteorya.
 Makapagbasa at makapagbuod ng impormasyon, estadistika,
datos atbp. Mula sa mga babasahing nakasulat sa Filipino sa
iba’t ibang larangan.
 Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling teorya ng mga
Pilipino sa iba’t ibang larangan.

PAUNANG PAGTATAYA
Panimula
Ang DALUMATFIL ay isang maagwat na kursong nagpapalawak at
nagpapalalim sa kasanayan sa malalim at manuring pagbasa, pagsulat at
pananaliksik sa wikang Filipino sa iba’t ibang larangan, sa konteksto ng
kontemporaryong sitwasyon at mga pangangailangan ng bansa at ng mga
mamayang Pilipino. Sa kabanatang ito ay tatalakayan ang mga
sususunod: Pagsasalin ng Piling Tekstong Makabuluhan sa Dalumat
ng/sa Filipino, Sulyap sa Kasaysayan ng Pagsasalin sa Filipinas ni Virgilio
S. Almario, Tungkulin ng Tagasalin ni Walter Benjamin, Salin ni Michael
M. Coroza, Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal: Kalikasan, Mga Teorya,
at Metodolohiya Lilia F. Antonio at Florentino A. Iniego, Jr., Dalumat Pag-
aaral: Mga Babasahin Hinggil sa Teorya at Praktika ng Pagsasalin, Hinggil
sa Pagsasalin ni John Dryden, Salin ni Virgilio S. Almario, Hinggil sa Iba’t
ibang Pamamaraan ng Pagsasalin ni friedrich Schieimacher, Salin ni
Roberto T. Añonuevo. Sa kabanata na ito ay higit na mapapaunlad ang
kaisipan ng bawat mag-aaral ukol sa kahalagahan ng pagsasalin hindi
lamang sa asignaturang ito gayundin sa iba’t ibang larangan.
57
Pangalan: ______________________ Puntos: ______
Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Tukuyin kung Tama o Mali ang mga pahayag. Isulat ang T
kung tama at M kung mali. Isulat ang sagot sa patlang.
1. Odyssey ang pinakamatandang nakaulat na salin

sa bersiyong Latin noong 240 B.C.
2. Noong ika-14 na siglo Bibliya at akdang
panrelihiyon ang unang pokus ng pagsasalin.
3. Ang "Meddicationes" ay unang salin sa Tagalog ng
mga gawaing espiritwal o Exercitia spiritualia ni
San Ignacio de Loyola.
4. Ang awit at korido ay naging babasahing popular at
aliwan sa tahanan.
5. Noong 1879, lumabas ang isang nobena ni Fray
Francisco Encina na isina-Tagalog ni Melchor
Fernandez at isina-Bikol ni Ibo Mella.
6. Ang Doctrina Christiana ang ikalawang aklat sa
Filipinas. Ito ay salin ng mga pangunahing dasal at
tuntunin ng simbahang Katoliko na kailangan sa
pagpapalaganap ng Kristiyanismo.
7. Ang pag-unlad at pagsalimuot ng diwang
mapagpalaya mula sa panahon ng La Solidaridad
ang pangunahing lakas sa pagdaloy ng
kasaysayan ng panitikan at kalinangan ng Filipinas
hanggang sa kasalukuyan.
8. Noong ikawalo't ikasiyam na dantaon, ang
Espanya naman ang sityo ng pakikinabang sa
dakilang pamana ng kulturang Griyego.
9. Noong 1940 lumabas na salin ni Dionisio San
Agustin ng dakilang Don Quixote ay batay na sa
saling Ingles.
10. Ang unang nobela sa Ingles, ang "A Child of
Sorrow" ni Zoilo Galang ay isinalin niya mismo
bilang Anak Dalita.
DALOY NG KAALAMAN
Magkaroon ng pananaliksik tungkol sa“Sulyap sa Kasaysayan ng

Pagsasalin sa Filipinas”Ni Virgilio S. Almario
58
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
GAWAIN 1
Panuto: Gamit ang Timeline Graphic Organizer ibuod ang Sulyap sa
Kasaysayan ng Pagsasalin sa Filipinas.
TIMELINE GRAPHIC ORGANIZER
59
GAWAIN 2
Pangalan: ______________________ Puntos: ______
Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Magsaliksik ng isang katutubong akda pagkatapos ay

magsagawa ng
pagsasalin ng mga salita mula Ingles patungong Filipino.
PAMANTAYAN PUNTOS
Napalutang ang nilalaman ng 40%

katutubong akdang isinalin
Gumamit ng mga angkop na 30%

salita sa pagsasalin
Nakabuo ng isang mahusay na 30%

salin mula sa wikang Ingles
patungong Filipino
100%
Kabuuan
Sanggunian:
Karagdagang babasahin:
DalumatFil Diskurso sa Araling Filipino nina:
Dr. Ma. Lourdes R. Quijano
Dr. Andrea P. Adigue
Rommel V. Espejo
Christopher G. Francisco
Dr. Marian R. Rivera
Suzette DC. Domingo
60
KABANATA 3

LAYUNIN
 Maipaliwanag ang kahalagahan ng wikang Filipino sa pagdadalumat

o pagteteorya.
 Makagawa ng mga malikhain, mapanghikayat na presentasyon ng
impormasyon at analisis na akma sa iba’t ibang konteksto.
 Mapahalagahan ang dinamikong ugnayan ng teorya at praktika sa
pananaliksik.
PAUNANG PAGTATAYA
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Gamit ang Concept Map alamin natin ang iyong kaalaman
hinggil sa pagsasalin. Magbigay ng mga katangian na sa tingin mo ang
tungkulin ng isang tagasalin.
Tungkulin ng
Tagasalin
61
DALOY NG KAALAMAN
Magkaroon ng pananaliksik tungkol sa
Tungkulin ng Tagasalin ni Walter Benjamin
GAWAIN 1
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Matapos mabasa ang aralin hinggil sa Tungkulin ng Tagasalin. Bilang

mag-aaral ano ang kailangan mong isaalang-alang upang maging mahusay na
Tagapagsalin. Isulat ang iyong paliwanag sa pamamagitan ng paggawa ng
isang Sanaysay.
PAMANTAYAN PUNTOS
Gumamit ng mga angkop na 30%

salita
Nakabuo ng isang malinaw na 40%

paliwanag hinggil sa paksang
binigyang paliwanag
Paggamit ng malikhaing
pamamaraan sa pagsulat ng 30%
sanaysay
100%
Kabuuan
62
GAWAIN 2
Pangalan: ______________________ Puntos: ______
Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Pumili ng 5 pangungusap sa sumusunod na sanaysay na sa
palagay mo ay mali ang salin at gawin ang kaukulang pagwawasto.
Ingles
There are several dimensions to the poet’s freedom.
There is, first of all, his freedom to be different.
In this first dimension the poet expresses his freedom by

destroying the harmony of the written and the spoken word.
For the poet, poetry is “the highest form to talk’’ and it is in

pursuing this that the poet destroys the harmony in speech. The poet
speaks poetry and poetry is different from pose.
The highest form of prose is the declarative statement that

begins with a subject and ends with a predicate. And even if this should
be the highest form possible to prose, the poet insists on going even
higher. For when the poet speaks poetry, he speaks with methapors.
Metaphor is the highest form of talk because it goes beyond

pointing out things. Or naming things. Or describing things. A metaphor
makes us look beyond the thing itself. It gives new dimensions to the
thing. It makes us look at things differently.
Filipino
Mayroong iba’t ibang dimension sa kalayaan ng makata.
Una sa lahat ay ang kalayaan niyang maiba.
Sa unang dimensyong ito, inihahayag ng makata ang kanyang

kalayaan sa pamamagitan ng pagsira sa harmonya ng pagsulat at ng
pagbigkas ng salita.
Para sa makata, ang poesya ay “ang pinakamataas na anyo ng

pagsasalita” at dahil sa pagmimithi niya nito, sinisira niya ang
63
harmonya ng pagsasalita. Ang makata ay nagsasalita ng poesya at
ang poesya ay naiiba sa prosa.
Ang pinakamataas na anyo ng prosa ay ang pasalasay na

pahayag na nagsisimula sa simuno at nagtatapos sa panaguri. At kahit
na ito ang pinakamataas na anyong possible sa prosa, iginigiit ng
makata na magkrron ng higit pa roon. Sapagkat kapag nagsalita ng
poesya ang makata, siya ay gumagamit ng metapora.
Ang metapora ay ang pinakamataas na anyo ng pagsasalita

sapagkat ito’y humihigit pa sa paglalahad ng mga bagay o sa
pagbibigay-ngalan at paglalarawan ng mga bagay. Ipinakikita sa atin
ng metapora ang higit pa sa mga mismong bagay. Nagbibigay ito ng
bagong dimension at ibang kahulugan sa isang bagay.
Mga Maling Salin Pagwawasto
1.
2.
3.
4.
5.
Sanggunian:
Santiago, Alfonso O.Sining ng Pagsasaling Wika (sa Filipino mula

Ingles)2003; C.M. Recto Avenue, Rex Bookstore
Rommel V. Espejo
Suzette DC. Domingo
64
KABANATA 3

LAYUNIN
 Matukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at

kapaki-pakinabang na sanggunian sa pagdadalumat at
pananaliksik.
 Makapagbasa at makapagbuod ng impormasyon, estadistika,
datos atbp. mula sa mga babasahing nakasulat sa Filipino sa
iba’t ibang larangan.
 Mapahalagahan ang dinamikong ugnayan ng teorya at praktika
sa pananaliksik.
PAUNANG PAGTATAYA
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Basahin ang sumusunod na tanong. Piliin at bilugan ang
tamang sagot.
1. Ito ang pagsasalin ng buong teksto, maging napakahabang
siyentipikong ulat o mailing abstrak, ng salita sa salita at walang
anumang intensyonal na paglalaktaw.
a. Complete Translation c. Condensed
Translation
b. Selective Translation d. Summary Translation
2. Pagsasalin na kung saan posibleng makumpleto ang ng dalawa o
higit pang tagasalin kung teksto sa orihinal na wika ay naisulat sa
dalawa o higit pang mga wika.
a. Condensed Translation c.Summary Translatio
b. Composite Translation d. Complete
Translation
65
3. Dito ang tagasalin ay nanghahawakan sa kalayaan, hindi lamang
para lumihis sa mga salita at ibig sabihin, kundi maging para
talikdan kapuwa ang mga ito kung makita niyang hinihingi ng
pagkakataon.
Dagdag bawas c. Paraphrase
a. Itanghal ang awtor d. Imitasyon
4. Dapat palitawin ng tagasalin ang kaniyang awtor na kaakit-akit
hanggang makakaya niya, hangga’t napapanatili niya ang
kaniyang karakter at naitatanghal niya itong hindi katulad nito.
a. Muling pagbuhay sa luma c. Itanghal ang awtor
b. Laban sa literal na salin d. Metaphase
5. Kailangang isang ganap na paggagap sa wika ng isinasalin niya at

sa wikang pinagsasalinan niya.
a. Paraphrase c. Huwarang Tagasalin
b. Dalubhasa sa dalawang wika d. Dagdag bawas
6. Ang naiibang kagandahan ay nasa kaniyang pagpili ng mga salita.
a. Problema sa modernong wika c. Paraphrase

b. Imitasyon d. Dagdag bawas
7. Ayon sa kanya, tinutukoy na teknikal na wika ang “isang varayti

ng pangkalahatang lengguwahe na nagtataglay ng tiyak at
partikular na mga katangian ng bokubularyo at sa higit na
limitadong saklaw ng gramatika.”
a. Pinchuck c. Panchuck
b. Punchuck d. Penchuck
8. Ayon dito, kinakailangan ang mga sumusunod na katangian
upang maging tagasalin ng mga dokumentong siyentipiko at
teknikal:
a. London Institute of Language c. London Institute of
Linguistics
b. London Institute of Linguist d. London Institute of Lingua
9. Ayon sa kanya “Lahat ng pagsasalin, sa tingin ko, ay maaaring
ipaloob sa tatlong pangalang sumusunod: metaphrase,
paraphrase at imitasyon.”
a. John Dryden c. John Dewey
b. John Dizon d. John Dalton
10. Ito ay sinasabing brainwashing o paghuhugas isipan.
a. Saling hiram c. Saling-angkat

b. Saling paimbabaw d. Saling-
panggramatika
66
DALOY NG KAALAMAN
A. Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal: Kalikasan, Mga

Teorya, at Metodolohiya
Lilia F. Antonio at Florentino A. Iniego, Jr.
Hindi matatawaran ang kahalagahan ng pagsasaling

siyentipiko at teknikal (ST) sa pagpapalaganap ng impormasyon sa
iba’t ibang sangay at institusyon ng bansa.
Paghahambing sa mga wika: daan sa pagsasalin
1. Gramatikal
2. Morpolohikal (pag-aaral ng salita)
3. Sintaktikal (pagbuo, sugnay, pangungusap, ayos ng mga salita)
4. Leksikal(depende ang kahulugan sa tao, lugar atbp.)
5. Denotatibo
6. Konotatibo (brainwashing)
7. Kultural
Ang Siyentipiko at Teknikal na Wika
Ayon kay Pinchuck, tinutukoy na teknikal na wika ang
“isang varayti ng pangkalahatang lengguwahe na nagtataglay ng tiyak
at partikular na mga katangian ng bokubularyo at sa higit na
limitadong saklaw ng gramatika.”
URI NG WIKA SA SUB-VARIETIES
• Wikang pangsiyentipiko
• Wikang pangkasanayan
• Wikang pangnegosyo
Mga Suliranin sa Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal
Maraming suliraning kaakibat ang mga pagsasaling ST sa

kasalukuyan. Kabilang dito ang paparaming bilang ng mga dayuhang
publikasyon na kailangang maisalin sa lalong medaling panahon.
Mga pamamaraan sa pagsasaling siyentipiko-teknikal
Complete translation
Selective Translation
Condensed translation
Summary Translation
Composite Translation
67
PANGKALAHATANG TUNTUNIN SA PANGHIHIRAM AT
PAGSASALIN NG MGA SALITANG BANYAGA
• Sikapin munang ihanap ng katumbas ang salitang banyaga sa wikang

Filipino.
• Kapag walang makitang katumbas ang hinihiram na salitang banyaga
sa Filipino, ihanap ito ng katumbas sa alin mang wikang rehiyunal.
• Kapag hindi maihanap ng katumbas ang salitang banyaga ayon sa (1)
at (2), ihanap ito ng katumbas sa wikang Kastila.
• Kapag walang makitang katumbas ang hinihiram ng salita ayon sa (1),
(2), at (3), hiramin ang tunog sa Ingles at baybayin sa Filipino ang salita
kung ito’y Ingles, o ihanap ng katumbas ang salitang hinihiram sa Ingles
kung ang salita ay galling sa iba pang wikang banyaga.
Mga paraan sa pagpapaunlad ng teknikal na wika
• Saling-angkat (direct borrowing)ang salita at kahulugan ay hind

nagbabago. Hal. Perception, amnesia at moron
• Saling -paimbabaw (surface assimilation) hal.
Reinforcement(reimporsement)
• Saling-panggramatika (gramamatical translation)
• Saling-hiram (loan translation) brainwashing o paghuhugas isipan
• Salitang likha (word invention)
• Salitang daglat (abbreviated words) (S-R, IQ, EQ)
• Salitang tapat (parallel translation) hal. Social interaction
• Salitang taal (indigenous-concept oriented translation)
• Salitang-sanib (amalgated translation)
• Salitang-tapat (parallel translation)
• Salitang-taal (indigenous-concept oriented translation)
• Salitang-sanib (amalgamated translation)
Mga Serbisyo sa Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal sa Internet
1. American Translators Association, (www.atanet.org)
2. Bioscience Writers/Survey Translation Bureau
(www.biosciencewriters.com)
3. Integraldocs, (www.integraldocs.com)
4. PTI Global (www.ptiglobal.com)
5. Technical Translation Services (www.techtranslations.lu/services)
6. Translation Central (www.translationcentral.com)
7. Vox Translation, Corp (www.vortranslatio.com)
8. Web translation (www.web-translation.eu.com)
68
GAWAIN 1
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Magsaliksik ng mga halimbawa ng teksto na gumamit ng

pagsasaling siyentipiko-teknikal. Sumipi lamang ng isang bahagi nito.
Pagkatapos ay magbigay ng sariling kaisipan hinggil dito.
 Complete Translation
_______________________________________________________
_______________________________________________________
___________________________________________
 Condensed Translation
_______________________________________________________
_______________________________________________________
___________________________________________
 Summary Translation
_______________________________________________________
_______________________________________________________
___________________________________________
 Composite Translation
_______________________________________________________
_______________________________________________________
___________________________________________
69
GAWAIN 1
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Mula sa iba’t ibang paraan ng pagpapaunlad ng teknikal na wika,

magbigay ng tatlong halimbawa sa mga sumusunod:
1. Saling-angkat
______________________
______________________
______________________
2. Saling-paimbabaw
______________________
______________________
______________________
3. Saling-panggramatika
______________________
______________________
______________________
4. Saling-hiram
______________________
______________________
______________________
5. Salitang-likha
______________________
______________________
______________________
6. Saling daglat
______________________
______________________
______________________
7. Salitang-tapat
______________________
______________________
70
______________________
8. Salitang-taal
______________________
______________________
______________________
9. Salitang-sanib
______________________
______________________
_____________________
71
72
Gawain 2
Panuto: Sumulat ng isang maikling repleksiyong papel hinggil sa
kahalagahan ng pagsasaling Siyentipiko at Teknikal.
Repleksiyong Papel
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________.
Sanggunian:
Rommel V. Espejo
Suzette DC. Domingo
KABANATA 3
73
PAGSASALIN NG MGA PILING TEKSTONG
MAKABULUHAN SA DALUMAT
LAYUNIN
1. Mapahalagahan ang dinamikong ugnayan ng teorya at

praktika sa pananaliksik
2. Makabuo ng isang sanaysay hingil sa isang

mungkahing rebisyon o ekspansyon ng isang umiiral na
konsepto o teorya na akma sa mga realidad ng lipunang
Pilipino
3. Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa

pamamagitan ng tradisyonal at modernong midyang akma
sa kontekstong Pilipino.
74
PAUNANG PAGTATAYA
Gawain 1
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Tukuyin kung tama o mali ang sumusunod na mga

pahayag
___________1. Ang pagwawalang bahala sa isang bantas,
intensyonal o hindi intensyonal ay maaring magdulot na
malaking pagkakamali sa pagsasalin.
___________2. Ang layon ng pagsasalin ay suriin ang lahat
ng paraan posibleng pagpilian at pagkatapos ay gumawa ng
pagpapasya.
___________3. Maituturing na hindi mahalaga ang
pagsasalin sa araw-araw nating pamumuhay.
___________4. Dapat maging natural ang dating ng salin
upang madaling maunawaan at makapag-iwan ng kakintalan
sa mambabasa.
___________5. Ang pagwawalang bahala sa isang bantas,
intensyonal o hindi intensyonal ay hindi maaring magdulot na
malaking pagkakamali sa pagsasalin.
___________6. Ang unang tungkulin ng nagsasalin ay
alamin at tukuyin ang kahulugan ng isang suliranin sa
pagsasalin.
___________7. Ang pagsasalin ay dapat gawin ng grupo
hindi lamang ng isang tao upang makuha ang pananaw ng
75
nakararami at hanggat maari ay magtalaga ng ibang tao na
magrerebisa sa mga sinalin.
___________8. Sinabi ni Newmark na ang pagsasalin ay
isang bagong disiplina, isang bagong propesyon, isang
lumang pakikihamok na nakatalaga sa iba’t ibang layunin.
___________9. Isa sa mga elemento ng pagsasalin ay
Istandardisayon ng mga katawagan.
___________10. Isang madaling gawain ang pagsasalin.
Gawain 2
Pangalan: ______________________ Puntos: ______
Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Magtala ng mga salita/impormasyon na naiisp mo kapag

narinig/nakita ang salitang pagsasalin. Punan ang mga bilog na
nasa ibaba. Maari mo pa itong dagdagan. Pagkatapos ay
pagugnay-ugnayin ang mga salta/impormasyon na iyong isinulat.
Pagsasalin
_______________________________________________
_______________________________________________
76
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
______________________________________________.
DALOY NG KAALAMAN
D. Dalumat Pag-aaral: Mga Babasahin Hinggil sa Teorya

at Praktika ng Pagsasalin
Gawain 1
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan
1. Bakit mahalaga na pag-aralan ang mga teorya sa pagsasalin?

________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________.
2. Ano ang kahalagahan ng mga teorya ng pagsasalin sa iyong

napiling larang?
77
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
3. Paano mo maipapakita sa ating lipunan ang kahalagahan ng
mga teorya ng pagsasalin?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________.
Gawain 2
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Muling basahin ang tulang “Three Wishes” at ang

dalawang naging salin, alin sa dalawang salin ang sa palagay mo
ay mas maayos? Ipaliwanag kung bakit. Ibatay ang talakay sa
mga sumusunod:
1. Tugmaan at sukat
2. Pagkamatulain at dulas ng pagpapahayag
3. Bagsak ng mga sensura
4. Nadagdag na diwa
5. Nabawas na diwa
6. Maling diwa
7. Malabong diwa
78
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Magbasa/manood ng mga halimbawa ng mga

babasahin o panoorin na may kaugnayan sa pagsasalin. Maari
kang mamili sa mga link na nasa ibaba o magbasa ng mga aklat
na may kinalaman sa pagsasalin. Unawain at magtala ng 10
mahahalagang punto na iyong natutununan sa binasa o
pinanood.
https://yuotu.be/4PhLLo9551Y
https://yuotu.be/h5rQTNAOEbY
Mga mahahalagang impormasyong/ punto na natutunan mula

sa binasa/pinanood:
1. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
2. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
3. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
4. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
5. ___________________________________________________
79
___________________________________________________
__________________________________________________.
6. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
7. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
8. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
9. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
10. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
80
Sanggunian
Rommel V. Espejo
Suzette DC. Domingo
Hanguang Elektroniko:
Google Images para sa mga larawan
https://yuotu.be/4PhLLo9551Y
https://yuotu.be/h5rQTNAOEbY
http://www.slideshare.net/kristinaevora/81917105-
theoryngpagsasalin1?from_m_app=android
Santiago, Alfonso O.Sining ng Pagsasaling Wika (sa Filipino
mula Ingles)2003; C.M. Recto Avenue, Rex Bookstore
81
KABANATA 3
PAGSASALIN NG MGA PILING TEKSTONG

MAKABULUHAN SA DALUMAT
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahang
1. Mapahalagahan ang dinamikong ugnayan ng teorya at

praktika sa pananaliksik
2. Makabuo ng isang sanaysay hingil sa isang mungkahing

rebisyon o ekspansyon ng isang umiiral na konsepto o teorya na
akma sa mga realidad ng lipunang Pilipino

pamamagitan ng tradisyonal at modernong midyang akma sa
kontekstong Pilipino
PAUNANG PAGTATAYA
Panuto: Tranfer it! kumuha ng dalawang bote na walang

laman. Lagyan mo ng tubig ang isang bote at pagkatapos
ay isalin mo ito sa kabilang bote na walang walang laman.
Matapos mo itong gawin ay sagutin mo ang mga
sumusunod na katanungan.
Google Image
82
1. Sa tingin mo ba ay naisalin mo ang lahat ng tubig na iyong
isinalin mula sa isang bote patungo sa boteng walang
laman? Oo o Hindi, Bakit?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
__________________________________________
2. Mayroon bang tumapon na tubig habang ito ay iyong

isinalin?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
__________________________________________
3. Ano ang mga bagay na isinaalang-alang mo habang

isinasalin mo ang tubig sa isa pang boteng walang laman?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
__________________________________________
4. Sa tingin mo ba ay naging maingat ka sa iyong ginawang

pagsasalin? Ipaliwanag
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
__________________________________________
5. Naging madali ba o mahirap para sa iyo ang ginawa mong

pagsasalin? Bakit?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
__________________________________________
83
DALOY NG KAALAMAN
E. Hinggil sa Pagsasalin ni John Dryden
“Lahat ng pagsasalin, sa tingin ko, ay maaaring ipaloob sa tatlong

pangalang sumusunod: metaphrase, paraphrase at imitasyon.”
Dalubhasa sa Dalawang Wika

Walang sinumang may kakayahang magsalin ng tula, na, katulad
sa isang henyo sa naturang sining ay hindi dalubhasa kapuwa
sa wika ng kaniyang awtor at sa kaniyang sarili.
Dagdag-bawas
Ngunit sa kabila ng lahat, dapat kong tanggapin na malimit akong
lumalagpas sa aking komisyon; sapagkat kapuwa ako gumawa
ng pagdadagdag at paglikwad.
Mga posibleng kahinaan ng salin:

1. May dadag na diwa ang salita
2. Kulang ang diwa ng salin
3. Mali/iba ang diwa ng salin
4. May mga bahaging Malabo ang kahulugan kaya’t
nagkakaroon ng higit sa isang kahulugan
5. Hindi nauunawaan ng pinag-uukulang mambabasa ang salin.
(http://www.slideshare.net/kazekage15/pagsasalingwika?from_
m_app=android)
84
Itanghal ang Autor
Dapat palitawin ng tagasalin ang kaniyang awtor na kaakit-akit
hanggang makakaya niya, hangga’t napapanatili niya ang kaniyang
karakter at naitatanghal niya itong hindi katulad nito.
Problema sa Modernong Wika

Ang naiibang kagandahan ay nasa kaniyang pagpili ng mga salita.
Tayo, at ang modernong wika, ay higit na maraming mga pantukoy at
panghalip, bukod sa senyas para sa mga pamanahon at mga kaso at
iba pang barbaridad na pinagsandigan ng ating pangungusap bunga
ng mga kahinaan ng ating mga ninuno.
Muling Pagbuhay sa Luma

May mga higit na dakilang talino kay Chaucer na ang kahinaan ay ang
sobrang talinghaga. Hindi kailangang isulat ng awtor ang lahat ng kaya
niya; manapa, yaon lamang kailangan niyang isulat.
Ang Huwarang Tagasalin

Kailangang isang ganap na paggagap sa wika ng isinasalin niya at sa
wikang pinagsasalinan niya.
Mga Katangiang Dapat Taglayin ng Isang Tagapagsalin

Arellano,Ungab,Velasco
1. Sapat na kaalaman sa dalawang wikang kasangkot sa

pagsasalin
2. Sapat na kakayahan sa pampanitikang paraan ng

pagpapahayag.
3. Sapat na kaalaman sa paksang isasalin.

4. Sapat na kaalaaman sa kultura ng dalawang bansang kaugnay
sa pagsasalin.
5. Sapat na kaalaman sa gramatika ng dalawang wikang kaugnay
sa pagsasalin.
85
https://prezi.com/rklxtlpdiydl/mga-katangiang-dapat-taglayin-ng-
isang-tagapagsalin/)
Ingles Filipino
(wikang isinasalin) wikang pinagsasalinan
Tagabasa A Tagabasa B
Gawain 1
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan
1. Sa lahat ba ng pagkakataon ay kailangan na literal ang

pagsasalin? Ipaliwanag
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
______________
2. Bakit kailangang dalubhasa ang isang tagasalin sa dalawang

wikang kasangkot sa kaniyang isinasalin?
___________________________________________________
___________________________________________________
86
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
______________
3. Ano ang mga posibleng mangyari kapag tayo ay nagdagdag at

nagbawas sa wikang ating isinasalin?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
______________
4. Bakit mahalaga ang ginagampanang papel ng pagsasaling-wika

sa lipunan?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
______________
5. Sa iyong palagay, mayroon bang perpektong pagsasalin?

Ipaliwanag
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
______________
87
Gawain 2
Panuto: Isalin ang mga sumusunod na salita ayon sa pamantayan ng

isang tagasalin.
1. John bought a candy for Mary

___________________________________________________
2. He ate a cup of rice
___________________________________________________
3. The farmers harvested rice
___________________________________________________
4. He bought a kilo of rice
___________________________________________________
5. Tell the children to return to their seats.
___________________________________________________
6. His paper was soaked in water.
___________________________________________________
7. Jose watered the plants
___________________________________________________
8. The plants were watered by Jose
___________________________________________________
9. Her heart is as white as snow
___________________________________________________
10. Pedro saw a movie.
__________________________________________________
88
Gawain 1
A. Paghahambing at pagkokontrast ng isang musika mula sa

orihinal patungong salin
Panuto: Pakinggan ang kantang “Dance with my father again”
ni Luther Vandross at ang bersiyon nito sa Filipino na “Mahal kita
o Aking Ama”ni Lil Coli, matapos mo itong pakinggan ay suriin
ang nilalaman mula orihinal patungong salin at gumawa ng isang
paghahambing at pagkokontrast sa katangian at nilalaman ng
nasabing musika sa pamamagitan ng ilustrasyon na nasa ibaba.
Ilagay ito sa Microsoft Word at i-send sa pamamagitan ng iba’t
ibang online platforms na itatalaga ng guro.
Dance with my father again Mahal Kita o Aking Ama
89
Gawain 2
Panuto: Magsaliksik ng isang katutubong akda o akdang

bernakular na wala pang naisasagawang pagsasalin sa Filipino at
tangkain itong isalin. Malayang pumili ng uri ng akda. Ilagay ito sa
Microsoft Word ang akdang iyong napili at ang salin nito. I-send sa
pamamagitan ng iba’t ibang online platforms na itatalaga ng guro.
Mga dapat ikonsidera bago isagawa ang pagsasalin:

1. Humanap at kapanayamin ang orihinal o taal sa wikang isasalin.
2. Alamin ang nilalaman ng orihinal na akda.
3. Magkaroon ng malayang talakayan hinggil sa nilalaman ng orihinal
na akda, ano ang nais ipakahulugan at iba pa.
4. Saka pa lamang sumulat ng sariling bersyon ng salin, sundin ang
mga dapat isaalang-alang ng isang tagasalin.
5. Magsagawa ng pagdalumat salin.
Sanggunian
Rommel V. Espejo
Suzette DC. Domingo
Hanguang Elektroniko:
Google Images para sa mga larawan
(https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Literal_na_pagsasalinwika)
(http://www.slideshare.net/kazekage15/pagsasalingwika?from_app=an
droid)
(https://prezi.com/rklxtlpdiydl/mga-katangiang-dapat-taglayin-ng-isang-
tagapagsalin/)
90
KABANATA 3
PAGSASALIN NG MGA PILING
TEKSTONG MAKABULUHAN SA DALUMAT
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahang
1. Mapahalagahan ang dinamikong ugnayan ng teorya at praktika

sa pananaliksik
2. Makabuo ng isang sanaysay hingil sa isang mungkahing

rebisyon o ekspansyon ng isang umiiral na konsepto o teorya na
akma sa mga realidad ng lipunang Pilipino

pamamagitan ng tradisyonal at modernong midyang akma sa
kontekstong Pilipino.
91
PAUNANG PAGTATAYA
Panuto: Whoggle. Mula sa Google ay magsaliksik ng

impormasyon kung sino si Friedrich Schieimacher. Itala ito sa
ibaba.
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
____
92
DALOY NG KAALAMAN
Magkaroon ng isang pananaliksik :

F. Hinggil sa Iba’t ibang Pamamaraan ng Pagsasalin ni
Friedrich Schieimacher, Salin ni Roberto T. Añonuevo
Panuto: Sumulat ng isang maikling sanaysay ukol sa

kahalagahan ng pagsasalin sa ating lipunan. Paano ito
nakatutulong sa pagpapaunlad ng ating kakayahan bilang isang
mamamayang Pilipino?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
93
Panuto: Sumulat ng konseptong papel mula sa Dalumat

Pag-aral: Mga babasahin hinggil sa teorya at praktika ng
pagsasalin.
 Hinggil sa Iba’t ibang Pamamaraan ng Pagsasalin ni
Friedrich Schieimacher, Salin ni Roberto T. Añonuevo
Rubrics
Kakayahan: nakasusulat ng isang konseptong papel
mula sa mga dalumat pag-aaral, gumamit ng mga
modelo sa pagbuo ng pangungusap tulad ng: sanhi at
bunga, analohiya, proseso at pagkakasunud-sunod sa
pagbibigay ng organisasyon ng diskursong pasulat.
Sanggunian:
Rommel V. Espejo
Suzette DC. Domingo
94
KABANATA 4
Batayan sa Mahusay- Di- Marka ng
Pagmamarka Napaka Mahusay husay gaanong Guro
husay 3 2 Mahusay
4 1
Nilalaman
25%
Kaisahan 25 %
Ugnayan
(lohikal,
panahon,
espasyo) 25%
Tuon(posisyon
, proporsyon,
pag-uulit ng sa
salita) 25%
Kabuuan
PAGDALUMAT SA PELIKULANG PILIPINO
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahan na ang mga mag-aaral ay:

Kalaaman:
1. Makapagsaliksik ng mga pelikulang Pilipino na tumutukoy sa
mga napapanahong isyu;
2. Matukoy ang katuturan ng Indie Films at teleserye sa industriya
ng pelikula at kultura; at
3. Mailahad ang konsepto at gamit ng documentary films tungkol sa
paghahatid ng mga isyung may kinalaman sa lipunan.
95
Kasanayan:
1. Makapagtalakay ng mahahalagang impormasyon tungkol sa

katangian ng Pelikulang Pilipino at iba pang uri nito (Indie Film,
Teleserye, Documentary Film);
2. Makabuo ng mahahalagang konsepto tungkol sa mga
napapanahong isyu na maaaring mapanood sa mga pelikula o
mainstream at Indie Film;
3. Makapagsagawa ng isang posisyong papel tungkol sa kalagayan
ng Pelikulang Pilipino sa pagpasok ng documentary Film bilang
isang yugto sa kalinangan ng pagbibigay impormasyon;
4. Makagawa ng isang sanaysay tungkol sa implikasyon ng Indie
Films sa Pelikulang Pilipino bilang kultural na kapital;
5. Makapagbalangkas ng isang iskrip para sa isang episodyo ng
teleserye; at
6. Makabuo ng isang pagsusuring pampanitikan sa mga Pelikulang
Pilipino at mga kaugnay na uri nito.
Kahalagahan:
1. Mapalalim ang pagpapahalaga pagdating sa pagtangkilik ng mga

pelikulang Pilipino;
2. Makapagbigay ng mga makabuluhang pananaliksik patungkol sa
mga pelikulang Pilipino;
3. Maibahagi ang kahalagahan ng Teleserye at Indie Films na
nagpapakita ng kultura ng mga Pilipino; at
4. Maisaalang-alang ang papel ng documentary films sa
pagpapakita ng mga kalagayang panlipunan.
96
PAUNANG PAGTATAYA
Panimula
Mayaman ang Pilipinas sa iba’t ibang anyo ng kultura. Bawat isa
sa mga ito ay nagbibigay ng makabuluhang tungkulin upang mapaunlad
ang ating bansa. Nagiging daan rin ito upang magkaroon ng
pagkakabuklod-buklod ng mga mamamayan.
Sa iba’t ibang aspeto ng pamumuhay hindi matatawaran ang
maraming mga suliranin na kinakaharap ng lipunang, mga isyung
nagpapabigat sa estado ng pamumuhay ng bawat tao at mga
napapanahong usapin na umiiral sa ating bansa. Dahil sa mga ganitong
sitwasyon ay nagkaroon ng ilang mga palabas na mapapanood sa
telebisyon kung saan ang mga ito ay nagpapakita ng mga paksang
panlipunan. Ilan na rito ay ang pelikula, documentary films, teleserye, at
Indie films.
Ayon kay Ediny (2010), hinding-hindi mawawala sa mga tahanan
ng mga Pilipino ang mga telebisyon. Para kasing mababaliw ka sa
kalungkutan kung wala ito para magbigay saya at aliw sa atin.
Binaggit ni Omnes (2013) sa kanyang blog na ang panonood ay isang
kasanayang pangkomunikasyon na umuunawa sa mga nakikitang
imahe sa kapaligiran ng tao. Ito ay nakatutulong sa pagpapaunlad ng
kaalaman sa higit na malalim na paghihinuha sa mga nakikita at
naririnig. Binanggit din niya mula sa aklat ni Considene na ang
panonood ay tumutulong sa mga bata na madebelop ang isang bagong
karunungan – ang biswal na kaalaman na dapat nilang paunlarin sa
isang teknolohikal na mundo.
Sa kabanatang ito ay matatalakay ang kahalagahan at kahulugan ng
pelikula, documentary films, teleserye, at Indie films pagdating sa
aspeto ng pagtalakay sa mga napapanahong isyung kinakaharap ng
ating bansa at ang naitutulong ng mga ito sa pagpapataas ng ekonomiya
ng ating bansa.
97
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot. Ilagay sa patlang bago ang
mga bilang ang iyong mga sagot.
____1. Ito ay kilala rin bilang sine at pinilakang tabing.
a. Indie Films c. komersyal
b. pelikula d. dokumentaryo
_____2. Siya ang kauna-unahang babaeng naging direktor noong sumikat ang
mga pelikulang Pilipino sa Pilipinas.
a. Carmelita Concha c. Carmen Concha
b. Consuelo Chanda d. Corazon Chanda
_____3. Ito ang kauna-unahang pelikula na ginawa at ipinalabas sa Pilipinas
a. Dalagang Bukid c. Syncopation
b. Ang Aswang d. Patria Amore: Mutya ng Katipunan
_____4. Ayon sa kanya, isang hamon sa pelikula ngayon ang pagkawala ng
tatak nito bilang isang Pilipinong anyo ng midya.
a. Tan c. Ansay
b. Villaverde d. Lacunio
_____5. Ang sumusunod ay mga pelikulang ipinalabas noong dekada ’50.
Maliban sa:
a. Garison 13c. Dugo ng Bayan
b. Syncopation d. Walang Kamatayan
_____6. Ang tema ng pelikulang ito ay kung saan ang kuwento ay nagaganap
sa iba’t ibang lugar at tumatalakay sa mga tao o lunan ukol sa angkop na
pagkakarehistro ng nangyari sa kuwento ng pelikula.
a. Romansa/pag-ibig c. katatakutan
b. pakikipagsapalaran d. patalambuhay
_____7. Mga taon kung saan ang pelikula ay ginamit na laban sa Martial
Law.
a. 1930-1940 c. 1970-1980
b. 1950-1960 d. 1990-2000
_____8. Ang kauna-unahang pelikulang may tunog na ipinalabas sa Radio
Theater sa Maynila.
a. Syncopation c. Ang Aswang
b. Guerilyera d. Garison 13
_____9. Ito ang naging dahilan kung bakit bumaba ang bilang ng mga
manonood noong taong 1996 hanggang 2004.
a. dahil sa mga pirated videos.
b. dahil sa kakulangan ng pondo.
98
c. dahil ipinagbawal ang panonood ng pelikula.
d. dahil sa hindi gusto ng mga manonood ang ginagawang pelikula.
_____10. Noong mga panahong ito ay ipinitigil ang pagpapalabas ng
pelikulang Pilipino dahil nais nilang ipakilala ang kanilang mga ginawang
pelikula.
a. Panahon ng mga Amerikano c. Panahon ng mga Kastila
b. Panahon ng mga Hapon d. Panahon ng mga Tsino
_____11. Siya ang kumuha ng ilang mga eksena sa pagkahilig ng mga
Pilipino sa sabong.
a. Burton Holmes c. Kimwood Peters
b. Antonio Ramos d. Raymond Ackmeman
_____12. Ang petsa kung kailang unang lumitaw ang pelikula sa Pilipinas.
a. Enero 1, 1895 c. Enero 1, 1897
b. Enero 1, 1896 d. Enero 1, 1898
_____13. Ito ay base sa mga pangyayari na hindi tanggap ng agham gaya ng
daigidig ng mga alien, mga kakaibang nagagawa ng tao at paglipad sa ibang
panahon.
a. Science Fiction c. katatakutan
b. pantasya d. Epiko
_____14. Hinggil kay Magcamit (2013), ang mga pelikulang napapanood sa
mga sinehan ay tinatawag na mga pelikulang komersiyal o mas kilala sa
tawag na_____?
a. Indie Films c. Philippine movie
b. dokumentaryo d. mainstream
_____15. Nabubuhay ang pelikula nang dahil sa_____na iniinterpret ng
direktor.
a. script c. tauhan
b. paksa d. senaryo
99
DALOY NG KAALAMAN
Daloy ng Kaalaman
ANG PELIKULA
GOOGLE IMAGES
Ang pelikula ay kilala rin bilang sine at pinilakang tabing. Isang

larangan na sinasakop ang mga gumagalaw na larawan bilang isang
anyo ng sining o bilang bahagi ng industriya ng libangan.
.
MGA KATANGIAN NG PELIKULA
Narito ang ilang mga katangian na makikita sa pelikula:
 Ito ay audio-visual (hearing and seeing) – ang paningin at pandinig
ang ginagamit.
 Ang mga damdamin o kaloob-looban o di-konkretong kaisipan o
diwa ay dapat na maipakita nang malinaw sa screen.
 May tiyak na haba ang pelikula.
 Gawa ng maraming tao ang pelikula.
 Nabubuhay ang pelikula nang dahil sa script na iniinterpret ng
direktor.
100
MGA URI NG PELIKULA
Nagkakaroon ng pagkakaiba ang mga pelikula dahil sa sentral na
kuwento, emosyong ipinapadama nito at ang mga kaisipang pinapairal
sa bawat palabas.
1. Romansa/Pag-ibig
2. Komedya
3. Musikal
4. Pakikipagsapalaran
5. Aksyon
6. Patalambuhay
7. Krimen
8. Drama
9. Epiko.
10. Pantasya
11. Katatakutan
12.Science Fiction
MGA SANGKAP NG PELIKULA
Sa pagbuo ng isang pelikula, kinakailangan ng mga sangkap na
siyang magbibigay ng kulay at magpapaganda rito.
1. Kuwento
2. Tema
3. Pamagat
4. Tauhan
5. Diyalogo
6. Sinematograpiya
7. Iba pang aspetong teknikal
101
 Tunog
 Musika
 Direksyon
 Editing
 Disenyong Pamproduksyon
Gawain 1
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
I. Panuto: Sagutin ang sumusunod na mga tanong.
1. Magbigay ng isang halimbawa ng pelikula na iyong napanood.

Paano nito naapektuhan ang iyong damdamin, kaisipan at
kaasalan? Ipaliwanag ang iyong sagot.
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
______________________________________________.
2. Mula sa napili mong halimbawa ng pelikula na nasa bilang 1, sa

paanong paaraan mo ito maiuugnay sa iyong buhay?
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
102
II. Panuto: Gumawa ng isang maikling ouline ng sariling pelikula.
Ibigay ang sumusunod na nasa ibaba.
PAMAGAT:______________________________________________
PAKSA:_________________________________________________
URI NG
PELIKULA:_______________________________________________
MGA TAUHAN:_______________________ ____________________

_______________________ ____________________
_______________________ ____________________
BUOD NG PELIKULA:
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
_____.
103
Gawain 2
Pangalan: ______________________ Puntos: ______

Antas:_________________________ Petsa:________
I. Panuto: Tukuyin kung ang mga pangungusap na nasa ibaba ay tama

o mali. Isulat ang PELIKULA kung ang pangungusap ay tama, at
PILIPINO naman kung mali. Isulat sa patlang bago ang mga bilang
ang iyong mga sagot.
_____1. Pinatitingkad ng diyalogo ang atmospera at damdamin ng
pelikula.
_____2. Noong panahon ng mga Amerikano, ang paggawa ng pelikula
ay pansamantalang itinigil.
_____3. Nagkakaroon ng pagkakaiba ang mga pelikula dahil sa sentral
na kuwento, emosyong ipinapadama nito at ang mga kaisipang
pinapairal sa bawat palabas.
_____4. Ang pelikula ay kilala rin bilang sine at pinilakang tabing.
_____5. Ang pelikulang “Collegian Love” ay nilapatan ng tunog sa
pamamagitan ng pagdadubing o Talkie.
_____6. Gumagalaw na anino ang pelikula sa kasaysayan.
_____7. Nilikha ang pelikula sa pamamagitan ng pagrekord ng “totoong
tao” at bagay.
_____8. Nabubuhay ang pelikula nang dahil sa script na iniinterpret ng
direktor.
_____9. Ang komedya ay maaari ding walang salita na nauso nong
panahon ng Silent Movie na makikita sa ‘di pagbuka ng bibig kundi sa
pagkilos ng katawan.
_____10. Noong 1929, ipinalabas ang “Ang Aswang”. Ang kauna-
unahang pelikulang may tunog na ipinalabas sa Radio Theater sa
Maynila sa Plaza Sta. Cruz.
104
II. Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot. Ilagay sa patlang bago ang
mga bilang ang iyong mga sagot.
_____11. Hinggil kay Magcamit (2013), ang mga pelikulang
napapanood sa mga sinehan ay tinatawag na mga pelikulang
komersiyal o mas kilala sa tawag na_____?
a. Indie Films c. Philippine movie
b. dokumentaryo d. mainstream
_____12. Ang petsa kung kailang unang lumitaw ang pelikula sa
Pilipinas.
a. Enero 1, 1895 c. Enero 1, 1897
b. Enero 1, 1896 d. Enero 1, 1898
_____13. Ito ay base sa mga pangyayari na hindi tanggap ng agham
gaya ng daigidig ng mga alien, mga kakaibang nagagawa ng tao at
paglipad sa ibang panahon.
a. Science Fiction c. katatakutan
b. pantasya d. Epiko
_____14. Siya ang kumuha ng ilang mga eksena sa pagkahilig ng mga
Pilipino sa sabong.
______15. Ito ay nagbibigay-diin ito sa dramang pantao sa mas
malawak na anggulo na karaniwang tumatalakay sa mga kaganapang
maalamat, mahiwaga at makasaysayan.
a. Epiko c. Science Fiction
b. pantasya d. pakikipagsapalaran
______16. Siya ang kumuha ng ilang mga eksena sa Battle of Baliwag
taong 1899.
105
______17. Ito ay isinulat ni Julian Manansala na mayroong elemento ng
propagandang Anti-Spanish.
a. Syncopation
b. Patria Amore: Mutya ng Katipunan
c. Ang Aswang
d. La Place l’ Opera
_____18. Ito ang naging dahilan kung bakit bumaba ang bilang ng mga
manonood noong taong 1996 hanggang 2004.
a. dahil sa mga pirated videos.
b. dahil sa kakulangan ng pondo.
c. dahil ipinagbawal ang panonood ng pelikula.
d. dahil sa hindi gusto ng mga manonood ang ginagawang
pelikula.
_____19. Ayon sa kanila, ang pelikula ay maituturing ding isang uri ng
sining na nagsisilbing libangan at gumigising sa isip at damdamin ng
isang tao.
a. Lacunio at Villaverde c. Ansay at Villaverde
b. Lacunio at Tan d. Ansay at Tan
_____20. Ito ang kauna-unahang pelikula na ginawa at ipinalabas sa
Pilipinas
a. Dalagang Bukid c. Syncopation
b. Ang Aswang d. Patria Amore: Mutya ng Katipunan
106
Panuto: Gumawa ng isang promotional video kung

bakit kinakailangang panoorin at tangkilikin ang mga pelikulang Pilipino.
Pagkatapos ay i-upload ito sa Youtube upang mapanood ng marami.
Ang gagawing bidyo ay aabot lamang ng hanggang lima (5) o anim (6)
na minuto. Maaaring kumuha ng ilang mga impormasyon sa internet na
makatutulong sa iyong gagawing promotional video.
Pagpupuntos sa Gawain:
PAMANTAYAN PUNTOS
Orihinalidad 20
Kaangkupan ng nilalaman sa 20
paksang ibinigay
Pagiging malikhain sa paggawa 10
ng bidyo
Kabuuang Puntos 50
Sanggunian:
https://www.slideshare.net/mobile/delcriz/pelikula
https://www.academia.edu/36152653/Kabanata_I_ANG_SULIRANIN_
AT_KALIGIRAN_NG_PAG-AARAL
https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Pelikulang_Pilipino
http://pelikulangpilipinosataong1912at1998.blogspot.com/p/kabanata-
ii.html?m=1
107
KABANATA 4
PAGDALUMAT SA PELIKULANG PILIPINO

INDIE FILM
LAYUNIN
1. Maipaliwanag ang katuturan ng Indie Films bilang isang konsepto ng

pelikula at kultura;
2. Makabuo ng isang pagsusuring pampanitikan na maaaring tumatalakay sa
Indigenous People (IP’s) at Gender and Development; at
3.Maibahagi ang kakaibang aspeto ng Indie Film na naiiba sa iba pang uri ng
pelikula sa Pilipinas bilang bagong batayan sa pagpapalaganap ng
impormasyon.
PAUNANG PAGTATAYA
Naging bahagi na ng buhay ng bawat Filipino ang pagtangkilik sa

iba’t ibang panoorin. May naaaliw sa mga panonood ng teatro, teleserye
at maging pagpunta sa malalaking sinehan upang manood ng mga sikat
na pelikula. Ang mga pelikulang ito ay may iba’t ibang genre, may
pumapaksa sa iba’t ibang uri ng pag-ibig, may mga kababalaghan, may
nagbibigay kasiyahan, may mga trahedya at homosekswalidad. Ngunit
ang pinakamahalaga sa lahat kahit ito’y may iba’t ibang genre ito ay
nagbubunsod sa mga manonood upang mamulat sa realidad ng buhay.
Isa sa uri ng pelikula na nagmumulat sa mga manonood hinggil sa

katotohanan ay ang indie films. Ang pelikulang ito ay hindi umaayon sa
mga paksa ng mga pelikula sa mainstream.
108
Unang Bahagi
TAMA O MALI
Panuto: Tukuyin ang bawat pahayag. Isulat ang T, kung ang pahayag
ay tama at M naman kung ito ay mali. Isulat ang sagot sa patlang bago
ang bilang.
______1. Ang Independent Film, ay tinuturing na alternatibong pinilakang

tabing.
______2. Ayon kay Tiongson (2003), ang Indie films ay nagpapakita ng bawat
aspeto ng buhay, hindi lamang ang mga bagay-bagay na ikinalulugod ng
madla.
______3. Si Lamberto ang nananatiling pinaka-sikat at pinakamagaling sa
mga naunang kilalang Independent filmmakers, kung saan naisulat niya ang
Makabagong Bangungot.
______4. Nabuo ang Indie Film upang kumita ng malaking pera mula sa mga
manonood at masasabing mayroong malaking pondo.
______5. Madalas ipalabas sa mga Indie film ang tema na tumatalakay sa
Homosekswalidad.
______6. Ayon kay Mendoza (2014), ang pinakalayunin ng Indie Film ay
buksan ang kaisipan ng mamamayan tungkol sa mga layuning panlipunan.
______7. Ang Oscar Award, ang taun-taong paligsahan para sa mga
nalilikhang Indie Film.
______8. Sinasabing ang Independent Film ay gawa sa imahinasyon ng mga
manunulat kung saan ang limitasyon ay ang kanilang imahinasyon.
______9. Ang pelikulang Boses ay tungkol sa sandaang bagay na nais gawin
ng isang babaeng may kanser sa huling tatlong buwan ng kaniyang buhay.
______10. Halos ang mga artista na gumaganap sa isang Indie film ay
nagmula lamang sa tinatawag na freelancer o on-call artist.
______11. Ayon kay Attorney Laxa sa paggawa ng pelikula maraming
kailangang isaalang-alang katulad na lamang ng magandang istorya, maayos
na pagkakasulat ng iskrip, mahusay na pagganap, pagdirehe, mga aspetong
teknikal at kailangan ay kapani-paniwala.
______12. Ang pelikulang Concerto ay kuwento ng pagkakaibigan ng isang
pamilyang Pilipinon sa mga Hapon noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
______13. Taong 2005 nang unang nagtampok ang Cinemalaya na may 8000
manonood.
______14. Masasabing ang Independent Film ay isa sa paraan ng mga
direktor upang mamulat ang maraming tao sa totoong estado ng lipunan.
______15. Taong 2003, sumikat ang mga pelikula tulad ng Magnifico,
Homecoming, Babae sa Breakwater, at Crying Ladies.
109
DALOY NG KAALAMAN
ANG KASAYSAYAN
Mayaman ang kasaysayan ng
independent film sa Pilipinas. Ayon sa CCP
Encyclopedia, sabay na umusbong ang
tradisyon ng independent film at mainstream
cinema sa bansa.
Ang Independent Film Google Image

Maituturing na ang Indie Film ay isa sa Google Image
sikat na panuorin lalo na ng mga
kabataan sa kasalukuyan na
nasa ika-21 na siglo, isang uri ng
pelikula na may kakaibang
pagtanggap sa lipunan at tiyak
na makapagpapamulat sa
reyalidad ng buhay.
Dahil sa tema at nilalaman, lumalabas sa mainstream ang indie films
upang makapaghatid ng pelikulang “non-commercial” na may kalidad.
Sa taong 2003, sumikat ang mga
pelikula gaya ng Magnifico (Violett
Films), Homecoming (Teamwork
Productions), Babae sa Breakwater
(Entertainment Workhouse), at
Crying Ladies (Unitel Pictures).
110
Sa pahayag ni Tiongson (2003), ang indie films ay nagpapakita ng bawat
aspeto ng buhay, hindi lamang ang mga bagay-bagay na ikalulugod ng madla.
Google Image
Ang Cinemalaya
Mula sa Inquirer.net, ang pag-usbong ng industriya ng Philippine

independent films, ang nakapagpatatag ng Cinemalaya. Isang paligsahang
pampelikula ng mga independent film na naglalayong maipakita ng mga
bagong direktor ang kanilang pagkamalikhain sa paggawa ng pelikula.
Ang Cinemalaya ay isang

taun-taong paligsahan para
mga indie films. Dahil dito,
mas mailalantad ang mga
karaniwang tema sa indie
film. Madalas homosekswal
ang mga bida ng mga
ganitong klase ng pelikula, at
Google Image ang buong istorya ay umiikot
sa mga problema ng isang
homosekswal.
TEMA NG INDEPENDENT FILMS
Ang mga Independent films ay gawa sa imahinasyon ng mga

manunulat kung saan ang limitasyon ay ang kanilang imahinasyon. Dahil sa
paraang ito, nabubuo lamang ang mga ginagawang independent film kung
ikukumpara sa mga gawa ng mga production companies na limitado ang tema.
PAGPASOK NG INDEPENDENT FILMS
Mula nang ilabas ang

“Ang Pagdadalaga ni
Maximo Oliveros” sa
sinehan at makakuha ng
karangalan mula sa iba’t
Google Image ibang pampelikulang
paligsahan sa labas ng bansa, naengganyo na ring gumawa ng pelikula
ang iba pang nagnanais na maging lokal na direktor ng pelikula.
111
100- ito ay tungkol sa sandaang bagay na nais gawin ng isang babaeng may
kanser sa huling tatlong buwan ng kanyang buhay.
Ang Pagdadalaga ni Maximo Oliveros- ito ay kuwento ng isang baklang

pinapipili kung sino ang kailangan niyang protektahan, ang kaniyang
pamilyang puro magnanakaw o ang isang batang pulis na tumutugis sa mga
magnanakaw.
Boses- isang kuwento ito ng mabuting pagkakaibiogan ng isang violin teacher

at ng batang minaltrato ng kaniyang ama. Malalaman nila ang kahinaan at
kalakasan ng bawat isa sa pamamagitan ng pagtugtog ng violin.
Brutus- umiikot ang kuwento nito sa dalawang batang Mangyan na inarkilahan

ng mga illegal loggers upang kumulimbat ng mga troso sa gubat ng Mindoro.
Sa kanilang pagtatrabaho, makikita nila ang malaking kaibahan ng mundo sa
pamamagitan ng mga ganid na tao.
Concerto- kuwento ito ng pagkakaibigan ng isang pamilyang Pilipino sa mga

Hapon noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Huling Pasada- ito ay tungkol sa isang manunulat na gumagawa ng kuwento

tungkol sa isang taxi driver na nagsisilbing ama sa isang batang lansangan.
Habang minamatyagan niya ang taxi driver at sa kaniyang ugnayan sa bata,
makakahanap siya ng bagay na hindi niya inakalang makikita niya.
Inang Yaya- Ito ay kuwento ng isang Ina na nakakaramdam ng pagmamahal

ng dalawang-anak, ang kaniyang tunay na anak at ang kaniyang anak-anakan.
Kubrador- Kuwento ito ng isang kubrador sa jueteng. Tinatalakay din nito ang
pang araw-araw na buhay ng mga pangkaraniwang mamamayan.
Magnifico- ito ay kuwento ng isang batang kinulang sa talino ngunit

maabilidad. Umikot ang kuwento sa pagiging maabilidad niya upang malutas
ang pangangailangan ng kanilang pamilya.
Masahita- ito ay tungkol sa isang batang masahista na bukod sa

pagmamasahe ay nagbibigay din ng panandaliang aliw.
112
PARAAN NG PAGPAPALABAS
Ayon sa mga director, upang maipakilalas sa madla ang kanilang mga

gawa, sila ay nagpupunta sa mga paaralan kung saan kanilang ipinapakita ang
kanilang ginagawa.
Ang indie films ay ang mga pelikulang gawa sa labas ng production

studio.
Sa pag-usbong ng indie films, nagkaroon ng espasyo sa sinehan ang mga

pelikulang Filipino.
Gawain 1
Panuto: Gamit ang Venn Diagram, ilahad ang pagkakaiba at
pagkakatulad ng Indie Film sa Mainstream Movies, kailangan ito ay
binubuo ng 5-6 na pangungusap bawat paksa.
PAGKAKATULAD
PAGKAKAIBA PAGKAKAIBA
113
Gawain 2:
Panuto: Panuorin ang isang Indie Film tungkol sa ilang IP’s (K’na the
Dreamweaver) sa ating bansa gamit ang link na nasa ibaba. Pagkatapos ay
gumawa ng isang banghay ng pelikula na mula sa inyong sariling imahinasyon,
gagawin ito sa pamamagitang ng Worm Graph.
Link: https://ph.asiatatler.com/life/filipino-independent-feature-length-
and-short-films-you-can-watch-for-online-and-for-a-cause
KASUKDULAN SAGLIT NA
KASIGLAHAN
WAKAS
TUNGGALIAN
KAKALASAN PANIMULA
Pamantayan Puntos
Iskrip 30%
Organisasyon ng ideya 20%
Sining sa pagkakalahad ng mga senaryo 20%
Paggamit ng Teoryang Realismo 30%
Kabuoan 100%
114
Panuto: Magsagawa ng isang Pagsusuring Pampanitikan

tungkol sa isang Indie Film (Shift) na tumatalakay sa Gender and
Development kung saan mapapanood gamit ang link na nasa ibaba. Maaaring
mangalap ng impormasyon mula sa mga sites sa internet.
Link: https://ph.asiatatler.com/life/filipino-independent-feature-length-and-
short-films-you-can-watch-for-online-and-for-a-cause
Pormat ng Panunuring Pampanitikan
I. Pamagat ng Pelikula
II. Mga Tauhan
III. Buod ng Pelikula
IV. Banghay ng mga Pangyayari
a. Tagpuan
b. Protagonista
c. Antagonista
d. Suliranin
e. Mga Kaugnay na Pangyayari o Mga Pagsubok sa Paglutas
ng Suliranin
f. Mga ibinunga
V. Paksa o Tema
VI. Mga Aspektong Teknikal
a. Sinematograpiya
b. Musika
c. Visual effects
d. Set Design
VII. Kabuoang Mensahe ng Pelikula
Pagpuputos sa Gawain:
Pamantayan Puntos
Sistematikong naipaliwanag ang pelikula 30%
Naibalangkas ng maayos ang mga 20%
konsepto
Gumamit ng mga suportadong detalye 25%
Wastong paggamit ng gamatika at 25%
pagbabaybay
Kabuoan 100%
115
KABANATA 4
Kaligirang Pangkasaysayan ng Soap Opera sa Pilipinas
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahang ang mag-aaral ay:
Kalaaman:
1. Makapagsaliksik ng mga pelikulang Pilipino na tumutukoy sa mga

napapanahong isyu;
2. Matukoy ang katuturan ng Indie Films at teleserye sa industriya ng
pelikula at kultura; at
3.Mailahad ang konsepto at gamit ng documentary films tungkol sa
Kasanayan:
4. Makapagtalakay ng mahahalagang impormasyon tungkol sa katangian

ng Pelikulang Pilipino at iba pang uri nito (Indie Film, Teleserye,
Documentary Film);
5. Makabuo ng mahahalagang konsepto tungkol sa mga napapanahong
isyu na maaaring mapanood sa mga pelikula o mainstream at Indie Film;
6.Makapagsagawa ng isang posisyong papel tungkol sa kalagayan ng
Pelikulang Pilipino sa pagpasok ng documentary Film bilang isang yugto
sa kalinangan ng pagbibigay impormasyon;
7. Makagawa ng isang sanaysay tungkol sa implikasyon ng Indie Films
sa Pelikulang Pilipino bilang kultural na kapital;
8. Makapagbalangkas ng isang iskrip para sa isang episodyo ng
teleserye; at
9. Makabuo ng isang pagsusuring pampanitikan sa mga Pelikulang
Pilipino at mga kaugnay na uri nito.
Kahalagahan:
1.Mapalalim ang pagpapahalaga pagdating sa pagtangkilik ng mga

2.Makapagbigay ng mga makabuluhang pananaliksik patungkol sa mga
3.Maibahagi ang kahalagahan ng Teleserye at Indie Films na nagpapakita
ng kultura ng mga Pilipino; at
4. Maisaalang-alang ang papel ng documentary films sa pagpapakita ng
mga kalagayang panlipunan.
116
PAUNANG PAGTATAYA
I.TAMA O MALI
Panuto: Tukuyin kung mga pahayag ay Tama o Mali. Isulat ang T kung
tama, at M naman kung mali. Isulat ang iyong kasagutan sa mga patlang
bago ang mga bilang.
____1. Ang mga dulang pantelebisyon ang pinakatutukan sa loob ng

tahanan ng pamilyang Pilipino noong dekada 50 at kinilala itong soap
opera.
____2. Kung bibigyang kahulugan ang teleserye o teledrama, ito ay

mula sa salitang “tele” na ibig sabihin ay telebisyon at “serye” sa salitang
Tagalog ng “series” at “drama” para sa salitang drama.
____3. Ang istraktura ng isang teleserye ay ipinalalabas nang 15

hanggang 30 minuto.
____4. Ang soap opera ay kilalang genre ng mga babae dahil sa

karamihan sa mga manonood nito ay babaeng naiiwan sa bahay
(Cantor and Pingree, 1983)
____5. Ang ABS-CBN ang nagpalabas ng mga Asianovela noong

dekada 80. Ipinalalabas ito sa umaga tuwing Sabado ngunit hindi naka-
dub sa Filipino.
117
____6. Ang kauna-unahang soap opera ay “Hiwaga sa Bahay na Bato”
noong 1963 na tumagal hanggang 1968.
____7. Dala ng komersyalismo ay nauuri ang mga dramang

pantelebisyon, soap opera o teleserye na isang pop culture.
____8. Tunay ngang sinubaybayan ng karaniwang mamamayang

Pilipino ang mga soap opera sa telebisyon dahil sa mga tema nito na
sumasalamin sa buhay ng karaniwang mamamayan; paghihirap at
pananagumpay ng mga api sa lipunan, kabiguan at kaligayahan sa pag-
ibig at marami pang iba.
____9. Kung babalikan natin ang kasaysayan ng dramang

pantelebisyon, buwan ang binibilang ng soap opera at taon naman sa
teleserye.
____10. Gumawa ng tatak ang ABS-CBN nang ilunsad nila ang kanilang
unang teleserye na “Pangako sa Iyo.” Nakilala ang mga karakter nina
Angelo Buenavista (Jerico Rosales) at Yna Macaspac (Kristine
Hermosa). Gayundin ang tarayan ng mga karakter nina Claudia
Buenavista (Jean Garcia) at Amor Powers (Eula Valdez).
118
DALOY NG KAALAMAN
Magkaroon ng pananaliksik tungkol sa:
Kaligirang Pangkasaysayan ng Soap Opera sa Pilipinas

Ni Allan A. Ortiz
Ang mga dulang pantelebisyon ang pinakatutukan sa loob ng
tahanan ng pamilyang Pilipino noong dekada 50 at kinilala itong soap
opera. Ang soap opera ay kuwento tungkol sa ilang karakter at sa
kanilang pakikibaka sa buhay, na inilalahad sa naratibo na punong-puno
ng emosyon (melodrama) at kadalasan, sa eksaheradong paraan. Ang
istraktura nito ay ipinalalabas nang 30 hanggang 45 minuto..
Ang soap opera ay kilalang genre ng mga babae dahil sa

karamihan sa mga manonood nito ay babaeng naiiwan sa bahay
(Cantor and Pingree, 1983). Ayon naman kay Hobson, ang mga
tauhang babae sa soap opera ay matatapang at isa ito sa pinasikat na
katangian ng mga soap opera. Kitang-kita na ang kapangyarihan ng
mga babae sa mga soap opera dahil sa usaping gender equality. Ang
mga babaeng api noon ay palaban na ngayon.
Noong 1949 nagsimulang pumainlalanlang ang

“Gulong ng Palad” na soap opera sa DZRH
noong 1949 hanggang 1956 na tinutukan ng
mga tagapakinig. Binuhay ito sa telebisyon ng
BBC (Banahaw Broadcasting Corporation)
Channel 2 nong 1977 na pinagbidahan nina
Marianne dela Riva (Luisa), Ronald Corveau
(Carding), Augusto Victa (Mang Emong), (Caridad
119
Sanchez (Aling Idad), Beth Bautista (Mimi) at 4 na taong gulang na si Romnick
Sarmenta (Peping) na tumagal hanggang 1985.
Ang kauna-unahang soap opera ay “Hiwaga sa Bahay na Bato” noong 1963

na tumagal hanggang 1964 na sinundan ng “Larawan ng Pag-ibig” 1964 at
“Prinsipe Amante” 1966 na ipinalabas sa ABS-CBN. Taong 1978 ay
tinutukan gabi-gabi ang soap operang “Flordeluna” sa RPN 9
hanggang 1983 at ipinagpatuloy sa BBC 2 noong 1982Googlehanggang 1986 na

Image
pinagbibidahan nina Janice de Belen, Dindo Fernando at Laurice Guillen.
Taong 1979 hanggang dekada 80 tinutukan rin gabi-gabi ang soap operang
Google Image “Anna Liza” na pinagbibidahan ng namayapang si Julie Vega. Dekada 80
Google Image
nang ipalabas sa telebisyon ang mga soap
opera sa hapon. Ilan
lamang sa mga
namayagpag na soap
opera noon ay “Nang
Dahil sa Pag-ibig”
(1981), “Yagit” (1983),
“Kaming mga Ulila” Google Image
Google Image
(1987) ng GMA7, “Ang
Pamilya Ko” (1987),
“Ula, Ang Batang
Gubat” (1988) na
pinagbidahan ni Judy
Ann Santos ng
IBC 13, “Agila”
(1989), “Anna
Luna” (1989) ng
ABS-CBN,.
Sabi ni Dorothy
Hobson “Soap opera speaks to millions of
individual and mirrors aspects of their lives back
to them.” Tunay ngang sinubaybayan ng
karaniwang mamamayang Pilipino ang mga soap
opera sa telebisyon dahil sa mga tema nito na
sumasalamin sa buhay ng karaniwang mamamayan; paghihirap at
pananagumpay ng mga api sa lipunan, kabiguan at kaligayahan sa pag-ibig at
marami pang iba.
Google Image
120
Nagpatuloy ang mga soap opera nang dekada 90 at ilan sa mga I to ay ang
“Valiente” (1992-1995) “Mara Clara” (1992 –
1997) at “Esperanza” (1997-1999).
Taong 1994 unang
ipinakilala ng RPN
ang Latin American
Telenovela na “La
Google Image Traidora.” Hindi
gaanong tinangkilik
ito subalit kinatuwaan
dahil sa nahuhuli ang
pag-dub ng mga diyalogo sa Filipino sa mga
Google Image
karakter. Sinasabing
ito ang unang inangkat na na teleserye sa ibang
bansa. Subalit bago pa man makilala ang “La
Traidora” ay ipinalabas ng RPN 9 ang “Oshin,”
isang seryeng pantelebisyon na mula sa
bansang Japan. Mas nakilala ang mga
telenovela nang naging matunog at
inantabayanan ng mga manonood ang “Mari
Google Image Mar” mula sa “Maria” trilogy” ang una ay “Maria
Mercedes” na kalaunan ay ipinalabas sa ABS-CBN noong 1996 at
“Rosalinda” noong 2000, “Maria la del Bario”, na ipinalabas sa RPN 9 noong
1996 na pinagbibidahan ng Mexican superstar na si Thalia. Dahil sa
kasikatan ng Mexican telenovela, nagsipagsunuran na rin ang ibang networks
na magpalabas ng ganito ABC 5 (TV5 ngayon) “Morena Clara” at “Agujetas
de Color de Rosa” sa GMA. Napalitan ang katawagan ng soap opera na
telenovela sa mga panahong ito. Sunod-sunod na mga Latin American
telenovela ang ipinalabas sa Pilipinas na ipinalalabas sa umaga, hapon
hanggang gabi.
Google Image Gumawa ng tatak ang ABS-CBN nang ilunsad

nila ang kanilang unang teleserye na “Pangako
sa Iyo.” Nakilala ang mga karakter nina Angelo
Buenavista (Jerico Rosales) at Yna Macaspac
(Kristine Hermosa). Gayundin ang tarayan ng
mga karakter nina Claudia Buenavista (Jean
Garcia) at Amor Powers (Eula Valdez).
Sinundan ito ng sikat na teleserye na “Kay Tagal

Kang Hinintay” na pinagbidahan ni John Lloyd
Cruz, Bea Alonzo, Lorna Tolentino, Jean Garcia,
Google Image Edu Manzano at John Estrada. Taong 2010
ganap na ginamait ng GMA ang “teledrama”
121
bilang pagkakakilanlan sa kanilang mga dramang pantelebisyon at
dramaseryes naman sa TV5.
Kung bibigyang kahulugan ang teleserye o teledrama, ito ay mula sa

salitang “tele” na ibig sabihin ay telebisyon at “serye” sa salitang Tagalog ng
“series” at “drama” para sa salitang drama. Ito ay maaaring mauri sa iba’t
ibang anyo at genre. Anumang katawagan ng mga ito ito ay mga dramang
palabas sa telebisyon na nag-ugat sa soap opera. Ang mga kuwento nito ay
makabagdamdamin na umiikot sa pag-ibig at drama sa pamilya na sumasabay
sa panlasa ng mga manonood.
Ang RPN 9 ang nagpalabas ng mga Asianovela

noong dekada 80. Ipinalalabas ito sa umaga tuwing
Sabado ngunit hindi naka-dub sa Filipino. Mga
Chinese series ang ipinalalabas noon hanggang
ipnalabas nila ang “Oshin” ng bansang Japan noong
1991. Taong 2003 ipinalabas sa ABS-CBN ang
Meteor Garden na kinagat ng mga manonood.
Sinundan ito ng Meteor Rain at Meteor Garden II.
Hindi rin nagpahuli karibal na network na GMA sa

parehong taon sa pagpapalabas ng mga Google Image
teleserye na mula naman sa bansang Korea ang
“Bright Girl” na sinundan ng “Endless Love:
Autum in my Heart” (2003) na pinabidahan nina
Song Seung-heon, Song Hye-kyo and Won Bin.
Dahil sa naging maganda ang pagtagkilik ng mga
manonood ay sinundan ito ng GMA na Endless
Love: Winter Sonata (2003) at Endless Love:
Summer Scent (2004). Pinalabas sa ABS-CBN
ang Spring Walts (2007) na mula sa Korean
series na Endless Love.
Google Image
122
Dala ng komersyalismo ay nauuri ang mga dramang pantelebisyon,
soap opera o teleserye na isang pop culture. Ayon kay Gilda Fernando at
M.G. Chavez ang pop o popular culture ay kung ano ang tanggap ng
nakararami na nagmula sa mga impluwensiya ng teknolohiya at mass media
gaya ng print, radyo, telebisyon at pelikula kaya madaling makilala ng masa.
Sa isang artikulo sa wordpress.com na may pamagat na “Ang Teleserye ng
Buhay Ko, ng Buhay Mo at ng Buhay Nating Lahat!” kapansin-pansin na kaya
madalas mapuna ang mga kuwento ng teleserye ay dahil di umano sa
pagkopya ng mga istorya mula sa ibang bansa
gaya na lamang ng mga punang nakuha ng mga
teleseryeng “Sana Maulit Muli” na mula raw sa
pelikulang If Only, ang “Imortal” na ang
ogle Image inspirasyon daw ay Twilight at ang Lord of the
Rings naman ang sa “Encantadia”. Kung sina
Fernando at Chavez (2001) ang tatanungin, ang
Google Image pangongopya na nga ang pinakaeksaktong
depinisyon ng Pinoy pop culture dahil sabi nga nila
ang Pinoy pop ay laging gaya.
Kung ang mga Pilipino ay nahumaling sa

mga Korean novela, hindi rin pahuhuli ang mga
teleserye sa ating bansa na namayagpag sa ibang
bansa. Ang “Pangako Sa’yo” na pinagbidahan ni
Jerico Rosales at Kristine Hermosa ay tinangkilik sa
bansang Malaysia, Indonesia, Singapore,
Cambodia, at Africa.
ogle Image
Google Image
Sa arikulong
inilathala ni Crispina
Martinez-Belen pinanoodGoogle Image
din ang teleseryeng ito sa
China noong 2010 na nakakuha ng 1.3 bilyong manonood mula sa 2,000
channel sa nasabing bansa.
123
Naging malaki ang impluwensya ng telebisyon sa mga Pilipinong manunuod.
95% o humigit kumulang 34 milyong tao sa populasyon sa urban areas sa
bansa ang nakokober ng National Urban Television Audience Measerement
(NUTAM) ng AGB Nielsen Philippines. Taong
2008, 92% – 95% Pilipino ang naaabot naman ng
telebisyon.
Ipinakikita lamang
nito ganoon katas
ang dami ng Pilipino
nanunood ng
telebisyon at
kapangyarihan ang
Google Image impluwensya nito.
Taong 2011 ang
dalawang dambuhalang network sa bansa ay
may apat hanggang limang oras na nilalaan kada
20 oras sa broadcast para sa teleserye.
Gawain 1
Pangalan:_________________________ Puntos:_______
Google Image
Pangkat:___________________ Petsa:________
III. Panuto: Sagutin ang sumusunod na mga tanong.
1. Sa paanong paraan nakatutulong ang teleserye / soap opera sa paghubog

ng ating lipunan?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
124
2. Ano-ano ang hamon sa teleseryeng Pilipino upang mapantayan ang
teleserye ng mga banyaga?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__
3. Kung ikaw ay gagawa ng isang telserye / soap opera , anong isyung

panlipunan ang nais mong talakayin? Ipaliwanag.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Gawain II.
Panuto : Pumili lamang ng ISA mula sa clip ng apat na magkakaibang
teleserye na nasa ibaba na sa tingin mo ay may kaugnayan sa iyong sariling
karanasan .
https://www.youtube.com/watch?v=9QKcOt76D2M - The Good Son: Obet and

Joseph weep over their mother's death
https://www.youtube.com/watch?v=fuOm6hyx_4M - Peachy, nagmakaawa na

huwag pigilan ang relasyon nila ni Nathan | Pamilya Ko
https://www.youtube.com/watch?v=rxLsHVNFCUs - The Greatest Love:

Alegre siblings' intense argument
https://www.youtube.com/watch?v=Lth4RrkLuHE - Cassie, naluha habang

pinasasalamatan si Romina | Kadenang Ginto
Matapos makapili ay sagutin ang tanong sa tulong ng grapikong
representasyon
PANGYAYARI SA CLIP NG KAUGNAYAN NITO SA IYONG

NAPILING PERSONAL NA KARANASAN
125
TELESERYE
126
Gawain I : Sa pagsasagawa ng ano mang dulang pantelebisyon , pelikula , at

teleserye ang pangunahing pangangailangan ay ang iskrip dahil ito ang
nagsisilbing mapa ng bawat tauhan at ng buong produksyon.
Dito inilalarawan ang kabuoang takbo ng kuwento., ang pag uusap ng mga
tauhan , kilos ng katawan at ekspresyon ng mukha , at marami pang iba.
Mula rito , upang mas bigyang pagpapahalaga ang paggawa ng isang
teleserye , lumikha ng iyong sariling maikling iskrip (3-5 pahina) na
kinapapalooban ng iyong mungkahi sa kasalukuyang suliraning panlipunan.
Narito ang ilan sa mga isyung panlipunan na maaaring gawing paksa:
 Kasalukuyang paglala ng mga kaso ng Corona Virus.

 Pagpapasara ng ABS-CBN.
 Pagpapapasok ng POGO sa bansa
Pamantayan Puntos
Nilalaman 25
Orihinalidad 15
Makatotohanan 10
KABUOAN 50 pts
Sanggunian
https://www.academia.edu/33765254/Kaligirang_Pangkasaysayan_ng_Soap
_Opera_sa_Pilipinas
https://www.youtube.com/watch?v=9QKcOt76D2M - The Good Son: Obet
and Joseph weep over their mother's death
https://www.youtube.com/watch?v=fuOm6hyx_4M - Peachy, nagmakaawa na
huwag pigilan ang relasyon nila ni Nathan | Pamilya Ko
https://www.youtube.com/watch?v=rxLsHVNFCUs - The Greatest Love:
Alegre siblings' intense argument
https://www.youtube.com/watch?v=Lth4RrkLuHE - Cassie, naluha habang

pinasasalamatan si Romina | Kadenang Ginto
127
KABANATA 4
DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON
LAYUNIN
1. Mailahad ang konsepto at gamit ng documentary films tungkol sa

2. Makapagtalakay ng mahahalagang impormasyon tungkol sa
katangian ng Pelikulang Pilipino at iba pang uri nito (Indie Film,
Teleserye, Documentary Film)
3. Maisaalang-alang ang papel ng documentary films sa pagpapakita
ng mga kalagayang panlipunan.
PAUNANG PAGTATAYA
Panuto: Magbigay ng salitang may kaugnay sa salitang DOKUMENTARYO at

gamit ang mga salitang ito ay bumuo ng isa o higit pang pangungusap na
pumapakahulugan dito.
DOKUMENTARYO
128
KAHULUGAN:
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
______________________________________________________________.
DALOY NG KAALAMAN
Dokumentaryong Pantelebisyon
Isa pang mahalagang midyum sa

larangan ng broadcast media at
hindi maikakailang bahagi ng buhay
ng bawat Pilipino ang telebisyon.
Naging bahagi at sinasabing
kasama nga sa daily routine ng mga
Image
Pilipino ang panonood ng mga
palabas sa telebisyon simula sa paggising sa umaga sa mga morning
show hanggang sa oras na bago matulog sa mga prime time na mga
panooring kabilang na ang mga teledrama, balita at mga
dokumentaryong pantelebisyon.
Dokumentaryong Pantelebisyon- Mga palabas na naglalayong

maghatid mh komprehensibo at estratehikong proyekto na sumasalamin
sa katotohanan ng buhay at tumatalakay sa kultura at pamumuhay sa
isang lipunan.
129
Mga Dokumentaryong Pantelebisyon
 Rated K
 Matanglawin
 Motorcycle diaries
 I-witness
 Pinoy meets world
 Reporter’s Notebook
 Weekend Getaway
 Jessica Soho
Katangian ng Dokumentaryong Pantelebisyon
1. Paksa
2. Layunin
3. Anyo
4. Estilo at/o Teknik
5. Uri ng Karanasan
Mga Dapat Tandaan sa Pakikipanayam Upang Maisakatuparan ang
Pagbuo ng Dokumentaryong Pantelebisyon:
1. Paghahanda para sa panayam

2. Pakikipanayam
3. Pagkatapos nh Panayam
Gawain 1
Panuto: Panoorin ang isang dokumentaryo ni Kara David na may pamagat na
“Pag-asa sa Pagbasa” sa pamamagitan ng link sa ibaba. Pagkatapos ay
sagutin ang mga tanong kaugnay nito.
Link: https://youtu.be/J7JegoKjpmM
1. Anong isyung panlipunan ang tinalakay sa dokumentaryong

pinanoood? Ipaliwanag.
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_________________________________________.
130
2. Suriin ang pkatangian ng dokumentaryong pantelebisyon na
pinanood batay sa:
a. Paksa:
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________.
b. Layunin:
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________.
c. Anyo:
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________.
d. Estilo at/o Teknik:

__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________.
e. Uri ng Karanasan:
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________.
3. Tinalakay sa dokumentaryo ang mga slow readers, sa iyong
palagay, paano kaya nakapasa sa elementarya ang mga slow
readers? May kinalaman kaya ito sa sistema ng edukasyon sa
bansa? Pangatwiranan.
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
4. Sa iyong palagay, paani masosolusyonan ang suliraning tinalakay

sa dokumentaryong iyong pinanood? Ipaliwanag.
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
__________________________________.
131
5. Paano nakatutulong ang isang dokumentaryong pantelebisyon sa
paghahatid ng mga isyung panlipunan sa mga
manonood/mamamayan? Ipaliwanag.
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
__________________________________.
Panuto: Gumawa ng sarili mong balangkas sa isang dokumentaryong

pantelebisyon na nais mong gawin.
PAMAGAT: _______________________
PAKSA: __________________________
LAYUNIN:
a. _________________
b. _________________
c. _________________
SULIRANING NAIS MONG
TALAKAYIN:___________________________________
MGA TAONG KASANGKOT:
MGA TANONG PARA SA PAKIKIPANAYAM:

_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
____________________
132
Sanggunian
https://tnhsg7filipinobanawan.wordpress.com/2014/11/05/an0-ang-
dokumentaryong-pantelebisyon/
https://janahighfilipino8.bogspot.com/2015/01/panitikan-popular.html?m=1
https://filipinomatuto.wordpress.com/tag/dokyumentaryong-pantelebisyon/
uang Sanggunian
KABANATA 1
ELEKTRONIKO:
 http://detectivedindin.blogspot.com/2017/01/ang-musika-ay-isang-uri-
ng-sining-na.html?m=1
 https://varsitarian.net/news/20090404/wika_sa_saliw_ng_musika/
 https://www.bulatlat.com/2017/02/25/pili-na-mga-persona-sa-himno-
ng-people-power-awit-protesta/
 https://www.upd.edu.ph/~updinfo/jan15/articles/Selfie_ang_salita_ng_
taon.html
 http://kwf.gov.ph/tanong-sagot-ukol-sa-sawikaan-pagpili-sa-salita-ng-
taon/
 https://varsitarian.net/filipino/20181107/tokhang-ang-salita-ng-taon-sa-
sawikaan-2018
 (http://isaganircruz.blogspot.com/2006/11/kung-bakit-mas-dato-gid-
ang-wikang.html)
 http://www.etymonline.com/index.php?term=theory
KABANATA 2
AKLAT:
 Quijano, Ma.Lourdes R. et al. 2019. DalumatFil: Diskurso sa Araling
Filipino
 Quijano, Ma.Lourdes R. et al. 2019. DalumatFil: Diskurso sa Araling
Filipino. pp 84-97.
133
ELEKTRONIKO:
 http://kadipanvalsci.blogspot.com/2010/08/mga-teoryang-
pampanitikan.html?m=1
 http://kulturaatkasarian.blogspot.com/2011/09/medusa-ni-benilda-s-
santos.html?m=1
 https://babalikan.wordpress.com/2017/08/21/paghabol-ng-dyip-ruth-
elynia-mabanglo/
 https://m.youtube.com/watch?v=OVE2C5E6ePM
 https://m.facebook.com/permalink.php?story_fbid=341914506201770
&id=215649688828253
 http://dontkillmekah.blogspot.com/2016/11/teorya-ng-pagtanggap-at-
pagbasa.html?m=1
 https://teksbok.blogspot.com/2010/09/kwento-ni-mabuti.html?m=1
 https://peran.wordpress.com/2007/12/08/ako-ang-daigdig/
 https://www.researchgate.net/publication/319598027_Tungo_sa_Dalu
mat_ng_Bayan_Isang_Metonimiya/citation/download
 https://www.kritike.org/journal/issue_22/de%20joya_june2018.pdf
 http://ejournals.ph/form/cite.php?id=6209
 https://core.ac.uk/download/pdf/270245618.pdf
 https://philnews.ph/2020/01/07/tula-10-halimbawa-ng-mga-tulang-
pilipino-philnews/
 https://www.youtube.com/watch?v=t2JBPBIFR2Y
 https://www.youtube.com/watch?v=M1B1bFWHWbE
 https://www.youtube.com/watch?v=oM_cKoRWVBY
 https://madedircrammawhoph.wixsite.com/haitrenruckcer/post/ang-
tanikalang-ginto-ni-juan-k-abad-pdf
 Benitez, Christian. (2017). Tungo sa Dalumat ng Bayan: Isang
Metonimiya. Kritika Kultura. 2017. 10.13185/KK2017.02917.
 De Joya, Preciosa Regina A. (Hunyo 2018)) Ang Pagkukuwento bilang
Pagbabalik-loob: Pagdalumat sa Halaga ng “Awit ng Matandang
Marinero” ni Samuel T. Coleridge sa Talambuhay ni Fr. Roque Ferriols,
S.J. ISSN 1908-7330 Kritike Volume Twelve Number One pp. 56-72
 Gannaban, M. E.. (2011). Isang Dosenang Pagdalumat-Feminismo sa
 Benitez, Christian Jil R. (2017) Tungo Sa Dalumat Ng Bayan Isang
Metonimiya. Ateneo de Manila University, Kritika Kultura 29: –385
 Fajilan, W. & Rodriguez, R. (2011). Ang Sawikaan at ang
Pagbabanyuhay ng Wikang Filipino: Ilang Tala uko sa Ugnayan ng
Wika at Kulturang Popular sa Kasalukuyan.. DALUMAT E-Journal,
2(2).
 Gannaban, M. E.. (2011). Isang Dosenang Pagdalumat-Feminismo sa
134
 Nuncio, Rhoderick V. PhD., 2018 Metodolohiya at Pagdalumat sa
Pananaliksik. Leyte Normal University. LNU WJJQI.
 https://www.coursehero.com/file/52358987/tanggol-wika-metodo-at-
dalumatppt/
 https://www.scribd.com/presentation/343401878/tanggol-wika-
metodo-at-dalumat-ppt
 Rodriguez, Raphael. (2017). E, di Ikaw na ang Matalino! Isang
Pagsusuri sa Penomenon ng Smart-Shaming sa mga Pilipinong
Gumagamit ng Facebook. DIWA E-Journal, Tomo 5 (2017), 126-162
 https://www.researchgate.net/publication/328066432_E_di_Ikaw_na_
ang_Matalino_Isang_Pagsusuri_sa_Penomenon_ng_Smart-
Shaming_sa_mga_Pilipinong_Gumagamit_ng_Facebook
 https://www.youtube.com/watch?v=M1B1bFWHWbE
 https://www.youtube.com/watch?v=oM_cKoRWVBY
KABANATA 3
AKLAT:
 Santiago, Alfonso O.Sining ng Pagsasaling Wika (sa Filipino mula
Ingles)2003; C.M. Recto Avenue, Rex Bookstore
 Karagdagang babasahin:
Rommel V. Espejo
Suzette DC. Domingo
ELEKTRONIKO:
 Google Images para sa mga larawan
 https://yuotu.be/4PhLLo9551Y
 https://yuotu.be/h5rQTNAOEbY
 http://www.slideshare.net/kristinaevora/81917105-
theoryngpagsasalin1?from_m_app=android
 (https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Literal_na_pagsasalinwika)
 (http://www.slideshare.net/kazekage15/pagsasalingwika?from_app=a
ndroid)
 (https://prezi.com/rklxtlpdiydl/mga-katangiang-dapat-taglayin-ng-
isang-tagapagsalin/)
135
KABANATA 4
ELEKTRONIKO:
 https://www.slideshare.net/mobile/delcriz/pelikula
 https://www.academia.edu/36152653/Kabanata_I_ANG_SULIRANIN_
AT_KALIGIRAN_NG_PAG-AARAL
 https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Pelikulang_Pilipino
 http://pelikulangpilipinosataong1912at1998.blogspot.com/p/kabanata-
ii.html?m=1
 https://www.academia.edu/33765254/Kaligirang_Pangkasaysayan_ng
_Soap_Opera_sa_Pilipinas
 https://www.youtube.com/watch?v=9QKcOt76D2M - The Good Son:
Obet and Joseph weep over their mother's death
 https://www.youtube.com/watch?v=fuOm6hyx_4M - Peachy,
nagmakaawa na huwag pigilan ang relasyon nila ni Nathan | Pamilya
Ko
 https://www.youtube.com/watch?v=rxLsHVNFCUs - The Greatest
Love: Alegre siblings' intense argument
 https://www.youtube.com/watch?v=Lth4RrkLuHE - Cassie, naluha
habang pinasasalamatan si Romina | Kadenang Ginto
 https://tnhsg7filipinobanawan.wordpress.com/2014/11/05/an0-ang-
dokumentaryong-pantelebisyon/
 https://janahighfilipino8.bogspot.com/2015/01/panitikan-
popular.html?m=1
 https://filipinomatuto.wordpress.com/tag/dokyumentaryong-
pantelebisyon/
 https://www.google.com/amp/s/kritikasatabitabi.wordpress.com/2009/
12/06/pagdalumat-salita-tungo-sa-pagteteoryang-filipino/amp/
 https://kritikasatabitabi.wordpress.com/tag/dalumat-salita/
 https://www.scribd.com/presentation/446639550/Pagdadalumat-ng-
Salita
 https://prezi.com/ojom2g1lk7j7/filipino/
 https://www.google.com/amp/s/slideplayer.com/amp/14114122/
Iba pang Sanggunian
CHED Memo. No. 57, Series of 2017 at MGA SILABUS SA FILIPINO SA

KOLEHIYO (Nobyembre 2017). Para sa regular updates:
www.facebook.com/TANGGOLWIKA .
Mabisang Komunikasyon sa Wikang Pang-akademiko(Edisyong 2013) nina

Bernales et al, 2013.Malabon City: Mutya Publishing House, Inc.
136
Akademikong Filipino Tungo sa Epektibong Komunikasyon( Edisyong 2009)
nina Bernales,et al 2009. Malabon City: Mutya Publishing House,Inc.
Iba pang Sanggunian:
Bernales, Rolando A., Quijano, Ma. Lourdes R. et. Al 2007 Komunikasyon sa

Makabagong Panahon( Batayang at Sanayang Aklat sa Filipino 1, Antas
Tersyarya) Valenzuela City: Mutya Publishing House
Atienza, Glecy C., et.al. Guro sa Sining ng Bayan, Inc. Ang Pagtuturo ay
Dula-
Ang Dula Ay Pagtuturo
Baroman, Cesar C. Nueva Ecija, 1896-1946, Hasta La Vista Printing Press.

Cabanatuan City.
1993.
Bernales, Rolando A. Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang

Pilipino, Mutya
Publishing House, Inc. Malabon City, 2016.
Nuncio, Rhoderick V. Ligaya ang Utopia. De La Salle University. 2018. Print.
Nuncio, Rhoderick V. at Nuncio Elizabeth M. Sangandiwa, Araling Filipino

bilang Talastasang
Pangkalinangan at Lapit-Pananaliksik, University of the Philippines
Publishing House,
Pilipinas, 2004.
Panganiban Diksyunaryo-Tesauro (1971).
Salazar, Dionisio S. Pitong Dula, M. Colcol & Co. Inc. Maynila. 1963.
Soriano, Rafaelita H. Gen. Mariano Llanera, Nueva Ecija and the Pampango
Nation’s
Greatest Contribution to the Philippine Revolution. Kayumanggi Press,
Quezon City. 1999.
Amtalao, John A. et.al. 2015. Ang Wika ng Sillag Festival Bilang Daluyan ng
Kultura, at Identidad ng mga Ilokano. Malay Journal, De La Salle
University, Manila. pdf
De Quiros, Condrado. 1996. Ang Kapangyarihan ng Wika, Ang Wika

ng Kapangyarihan. Nasa Daluyan, Tomo VII, Blg.1-2, Unibersidad ng
Pilipinas.
137
Cassanova, Arthur P. 2001. Diksyunaryo sa Drama at Teatro. Rex Book
Store, Inc.
Sampaloc, Maynila.
Estoquia, Ma. Lyn Ragasa. 2009. Lapay Bantigue: Tungo sa Pagbuo ng

Identidad at
Komunidad ng Masbate. Tesis. Programang Gradwado. Araling Filipino-
Wika, Kultura at Midya.Pamanatsang De La Salle. Manila, Filipinas.
Disertasyon.
Lumbera, Bienvenido. 2000. “Isang Maikling Kasaysayan ng

Dulang Mapanghimagsik”. Writing the Nation, Pag-akda ng Bansa . UP
Press. Quezon City. Sanaysay.
Mabaquiao, Napoleon M. 2007. Globalisasyon, Kultura, at Kamalayang

Pilipino,
Malay Journal, Tomo XIX.Blg 3.De La Salle Univerist, Manila. Pdf.
Nuncio, Rhoderick V. et.al., 2004.” Saysay at Salaysay ng Pantawang

Pananaw
Mula Pamumusong Hanggang Impersonasyon”, Sangandiwa Araling
Filipino bilang Talastasang Pangkalinangan at Lapit –Pananaliksik, University
of Sto. Tomas Publishing House, Pilipinas.
Rubrico, Jessie Grace U. 2009.Language and Culture Brief. Universiti

Malaya KL/090210
San Juan, David Michael M. 2012. Glosaryo ng mga Termino sa Panitikan.

Manila. Philippines.
Sakili, Abraham P. 2016. Kuntaw: Sayaw ng Ugnayan at Alay ng Kamusliman

sa
Kapayapaan ng
Mindanaw. Pandiwa: Lathalain sa Wika at Kultura. Komisyon sa
Wikang Filipino. M.M.
Demeterio, F.P.A. at Liwanag, Leslie Anne. 2014. Ang Pilosopiya ni Pierre
Bourdieu bilang
Batayang Teoritikal sa Araling Filipino. Kritike, Volume Eigth,
Number Two.
Garcia, Fanny A. 2006. Ang Mangarap ng Gising sa Only You at mga

Katulad na Korean
Novela at sa ating Telenovelang Midya. De La Salle University,
Manila.
138
Lumbera, Bienvenido. 2000. Writing the Nation/ Pag-akda ng Bansa.
University of the
Philippines Press.
Mendoza, Paul, B. et. al. 2016. 21st Century Literature from the Philippines
and the World, St.
Andrew Publishing House, Plaridel, Bulacan.
Pe-Pua, Rogelio. 2011. Sikolohiyang Pilipino: Teorya, Metodo at Gamit,
University of the
Philippines Press, Diliman, Quezon City.
Reyes, Soledad. 1992. Kritisismo: Mga Teroya at Antolohiya para sa

Epektibong Pagtuturo ng
Panitikan. Unvil Publishing Inc, Metro Manila.
Tolentino, Rolando et.al. 2015. Kritikal na Espasyo ng mga Kulturang

Popular. Ateneo De
Manila University Press.
Tolentino, Rolando at Santos Josefina. 2014. Midya at Lipunan. The
University of the
Philippines Press, Diliman, Quezon City.
Yu-Torres, Rosario. 2011. Alinagnag: Sanaysay ng mga Panlipunang
Panunuri sa Panitikan.
University of Sto. Tomas Publishing House.
Cruz, Rachel (2017) Ang Marka ng Pagiging Solong Magulang ay Nariyan na
Kahit
Noon.
Del Rosario, Marjie Rita C. (2012) Tatay na, nanay pa: isang pag-aaral
kaugnay
sa mga karanasan ng mga piling single fathers sa Imus, Cavite.
Undergraduate thesis, De La Salle University-Dasmarinas.
Amato, P. (2005). The Impact of Family Formation Change on the Cognitive,

Social, and Emotional Well-Being of the Next Generation.
Navarro, Atoy, et. al. 2000. Pantayong Pananaw: Ugat ng Kabuluhan,
Pambungad sa Pag-aaral ng Bagong Kasaysayan, Lungsod ng
Quezon. Palimbagan ng Lahi.
Reyes, Soledad S. 1992. Kritisismo: Mga Teorya at Antolohiya para sa

Epektibong Pagtuturo ng Panitikan, Anvil Publishing, Inc., Pasig Metro
Manila.
139
http://sawikaan.blogspot.com/
news.abs-cbn.com
http://www.google.com
Rappler.com
http://futureofchildren.org/publications/journals/article/index.xml?journalid=37
&articleid=107&sectionid=692
www.e-lawyersonline.com.
(LiveScience.com)
https://quizlet.com/250088137/disenyo-metodo-at-uri-ng-pananaliksik-flash-
cards/
https://entertainment.abs-cbn.com/tv/shows/wildflower/main
https://kritikasatabitabi.wordpress.com/tag/kritika/
https://kritikasatabitabi.wordpress.com/tag/teoryang-filipino/
https://kritikasatabitabi.wordpress.com/2009/12/06/
https://allanalmosaortiz.blogspot.com/2017/
https://allanalmosaortiz.blogspot.com/2017/07/kaligirang-pangkasaysayan-
ng-soap-opera.html
140

Fil3 Dalumat Modyul 2020

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fil3 Dalumat Modyul 2020

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Republika ng Pilipinas

NUEVA ECIJA UNIVERSITY OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

KOLEHIYO NG MGA SINING AT AGHAM

Ma. Lourdes R. Quijano, PhD Marianne R. De Vera, PhD

KASAMA ANG MGA GURO NG/SA FILIPINO

Higino D. Chavez, MAEd Josephine B. Soriano, MM-EM, MAEd

Darhyl John B. Cacananta, PhD Joan Lei M. Gonzales

May C. Gepolgani Mary Rose S. Gonzales

Joanna Joy F. Batungbakal Ma. Cecilia M. Paraiso

Ronald B. Pederes Christan M. Raga

Kassandra C. Salipsip Eunice T. Galman

RESERBADO ANG LAHAT NG KARAPATAN

Ang Wika ay isang behikulo at instumentong ginagamit ng mga tao at institusyon sa

Ang Wika ay makapangyarihan. May kakayahan itong maglimita, magpalawak,

… yaon lamang may pangalan ang maibabahagi. Ang mga persepsyong

Sa ngayon, lumalawak at lumalalim ang gamit ng wika. Patutunayan ng aklat sa

Kasihan nawa tayo ng pagpapala ng Maykapal sa mabilis at magaan na pag-aaral ng

Mga guro ng/sa Filipino at mga Editor 2020

A. Kahulugan ng salitang “Pagdadalumat” at

Matapos ang yunit na ito, inaasahang matututuhan ng mga

Ang paksa at mga gawaing inilahad sa modyul na ito ay

Usaping Diskurso sa Salitang Dula

A. Konsepto ng mga salitang itinanghal na salita ng

MGA MUNGKAHING GAWAIN

Magtala ng limang mga salita na hindi pa

Panuto: Panuorin ang epikseryeng AMAYA na binagbidahan ni

1. Magtala ng dalawampu (20) na katutubong salita na ginamit sa

DALUMAT-SALITA: Mga Salita ng Taon/ Sawikaan

1. Malikhain at mapanuring makapag-ambag sa

Tama o Mali : Panuto: Isulat sa patlang ang T kung ang pahayag ay

_____1. Unang kinilala ang selfie sa wikang Ingles at sa katunayan ay

_____2. Nangangahulugan ang “selfie” ng pagkuha ng sariling larawan

_____3. Magiging ambag ang bagong baybay na “Fotobam” sa

_____4. Kailangang unawain at angkinin ang salita upang magkaroon ng

_____5. Naging madalas ang paggamit ng “tokhang” mula nang ilunsad

_____6. Naging parte na ng buhay ng lahat ang pagkuha ng retrato ng iba

_____7. Ang tokhang ay hango sa salitang Ilocano na “toktok” o katok at

_____8. Kung may mga kailangang salitang isa-Filipino, kailangan

_____10. Ang selfie ang nagbukas sa isyu sa madla na umabot hanggang

 Sawikaan 2014: Selfie.

Hango sa salitang Ingles na

 Sawikaan 2016: Tokhang

Hinirang ang “tokhang” bilang

3. Ano-anong mga salik ang nakapagpanalo sa mga salitang nasa ibaba

Panuto: Panoorin ang video na ISKOnaryo kung saan pinaliwanag ni Alkalde

Panuto: Mula sa mga salitang nauuso sa kasalukuyan ay pumili ng

PAGSIPAT SA MGA AWITIN BILANG

Matapos ang yunit na ito, inaasahang:

1. Malikhain at mapanuring makapag-ambag sa

Ang Elemento ng musika

MGA MUNGKAHING GAWAIN

 Ang Huling El Bimbo

DALUMAT-SALITA: MGA SALITA NG TAON/ SAWIKAAN

Matapos ang yunit na ito, inaasahang:

Panuto: Isulat sa loob ng kahon ang salitang TAMA kung ang

1. Walang kakayahan ang ating wika—ang wikang Filipino—

8. Ang teorya ay isang salitang langyaw na inangkop sa

Magkaroon ng pananaliksik tungkol sa :

Tipo/kinabibilangang Linggwistik metalinggwistik

Uri ng pag-unawa Linggwistiko pilosopikal

Talahanayan 1.1 Pagkakaiba ng Morpolohiya at Pagdalumat-salita

Ang pag-unawa sa salita sa morpolohikal na istruktura ay

MGA MUNGKAHING GAWAIN

Panuto: Tukuyin ang morpemang-salitang ugat ng mga