ცნობა საერთაშორისო სამართალში

ტერმინი ცნობა გულისხმობს კონკრეტული სახელმწიფოს ნებას, რომელიც

მიამრთულია ახლადწარმოშობილ სახელმწიფოსთან ურთიერთობის
დამყარებისაკენ საერთაშორისო სამართლით გათვალისწინებული
წესისამებრ.

თეორიები
კონსტიტუციური თეორია

კონსტიტუციური თეორიის თანახმად, ახლადწარმოშობილი

სახელმწიფო(მთავრობა) მხოლოდ მაშინ ხდება საერთაშორისო სამართლის
სუბიექტი, როდესაც მას ცნობენ სხვა სახელმწიფოები. წინააღმდეგ შემთხვევაში
იგი მოკლებულია უფლებას გახდეს საერთაშორისო ურთიერთობის
სრულუფლებიანი წევრი, გამოიყენოს საერთაშორისო სამართლით
გათვალისწინებული უფლებები და იკისროს ვალდებულებები.
დეკლარაციული თეორია

დეკლარაციული თეორიის თანახმად, ცნობა მხოლოდ და მხოლოდ

აკანონებს ახლად წარმოქმნილ სახელმწიფოს საერთაშორისო-სამართლის
ურთიერთობის მონაწილედ. ახლადშექმნილი სახელმწიფო ხდება
საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი წარმოშობისთანავე.

მიუხედავად ამისა, დღესდღეობით, აღარ არის შეუთავსობლობის პრობლემა

ცნობის კონსტიტუციურ და დეკლარაციულ თეორიებს შორის. ერთი მხრივ,
სახელმწიფო სახეზეა მაშინ, როდესაც იგი არსებობს და გააჩნია ეფექტური
მმართველობის განსახორციელებლად საჭირო ელემენტები, მაგალითად,
ხელისუფლება. ხოლო მეორე მხრივ, იმისათვის, რომ მან საერთაშორისო-
სამართლებრივი ურთიერთობა დაამყაროს სხვა სახელმწიფოსთან და მიიღოს
გარკვეული უფლებები და ვალდებულებები, საჭიროა სხვა სახელმწიფოს
თანხმობა.

ცნობის სახეები

სახელმწიფოსა და მთავრობის ცნობის გარდა, სხვა სახის ცნობასაც შეიძლება

ჰქონდეს ადგილი
 აჯანყებულ მხარედ ცნობა

როდესაც ადგილი აქვს არა უბრალოდ ამბოხებას, არამედ ფართო

მასშტაბიან შეიარაღებულ ბრძოლას, სახელმწიფოებმა შეიძლება სცნონ
აჯანყებულთა ორგანიზაცია „აჯანყებულ მხარედ.“ ამ შემთხვევაში აჯანყებულებს
იხილავენ არა როგორც მეკობრეებსა და ბანდიტებს, არამედ როგორც
მოცემულ ტერიტორიაზე განმტკიცებულ პოლიტიკურ ორგანიზაციას,
რომელთანაც წარმოებს გარკვეული სამართლებრივი ურთიერთობები .
მაგალითად, უცხო სახელმწიფო ღებულობს ზომებს, რომ უზრუნველჰყოს
აჯანყებულთა ტერიტორიაზე მყოფი თავისი მოქალაქეების დაცვა და ხელი
შეუწყოს თავისი სავაჭრო ინტერესების შეუფერხებლობას.
 მეომარ მხარედ ცნობა

როდესაც აჯანყება გადადის სამოქალაქო ომში და მებრძოლი ძალები

თანაბრდება, შეიძლება ადგილი ჰქონდეს „მეომარ მხარედ“ ცნობას. ამ
შემთხვევაში სახელმწიფოსათვის მებრძოლთა პოლიტიკურ ორგანიზაციას
მიენიჭება ყველა ის უფლება, რომელიც გააჩნია საომარ მდგომარეობაში მყოფ
სახელმწიფოს.
 ერის ცნობა

ამ სახის ცნობა წარმოიშვა პირველი მსოფლიო ომის დროს, როდესაც

ჩეხები, სლოვაკები და პოლონელები იბრძოდნენ თავისი დამოუკიდებელი
სახელმწიფოების ჩამოყალიბებისათვის. ომის დროს ამ ხალხებმა გამოთქვეს
დამოუკიდებელი სახელმწიფოს შექმნის სურვილი და ჩაერთვნენ ომში
ანტანტის მხარეს.
 ეროვნული განთავისუფლების ორგანიზაციის ცნობა

ყოველი ერი, რომელიც იბრძვის კოლონიალიზმის წინააღმდეგ

დამოუკიდებელი სახელმწიფოს შექმნისათვის, სარგებლობს თანამედროვე
საერთაშორისო სამართლის მხარდაჭერით. ხელმძღვანელი ორგანოები,
რომლებიც სათავეში უდგანან ამ ბრძოლას, იცნობიან სხვა ქვეყნების მიერ
როგორც ეროვნული განთავისუფლების ორგანიზაციები და მათთან მყარდება
საერთაშორისო-სამართლებრივი ურთიერთობები, რაც უადვილებთ მათ
თავისუფლებისათვის ბრძოლას.

ცნობის ფორმები

 ფაქტობრივი ცნობა

სახელმწიფო ამყარებს ახლადშექმნილ სახელმწიფოსთან საქმიან კავშირს,

მაგრამ ამავე დროს თავს იკავებს მისი ოფიციალური ცნობისაგან. ორ
სახელმწიფოს შორის წარმოებს მხოლოდ მოლაპარაკება ამა თუ იმ საკითხზე
ანუ ადგილია ქვს ე.წ. „საქმიან ცნობას.“
 ოფიციალური იურიდიული ცნობა

ახლად შექმნილი სახელმწიფოს ცნობის ფაქტი გამოხატული უნდა იყოს

რომელიმე დოკუმენტში(დეკლარაცია, ნოტა, ხელშეკრულება). ამგვარად,
სახელმწიფომ, რომელიც ცნობს სხვა სახელმწიფოს, აშკარად უნდა აღიაროს
ცნობის ფაქტი, რის შედეგადაც ცნობის საკითხზე დავა შეუძლებელი ხდება.

ოფიციალური ცნობის სახეები

  De facto(დე ფაქტო)

სახელმწიფო იცნობა, როგორც სინამდვიეში არსებული, მაგრამ მასთან არ

ამყარებენ დიპლომატიურ და ზოგჯერ საკონსულო ურთიერთობასაც კი.
ურთიერთობა სავაჭრო ხელშეკრულების დადებით ამოიწურება. „დე ფაქტო“
ცნობას აქვს დროებითი, არასტაბილური ხასიათი და თანამედროვე პრაქტიკაში
იგი იშვიათად გვხვდება.
 De jure(დე იურე)

ორ სახელმწიფოს შორის მყარდება სტაბილური ურთიერთობა. ორივე

სახელმწიფოს მხრიდან მიმდინარეობს დიპლომატიური, საკონსულო,
საკანონმდებლო თუ ადმინისტრაციული აქტების აღიარების საკითხი და ა.შ .
ამგვარად, მხოლოდ „დე იურე“ ცნობა ქმნის მყარ, ჭეშმარიტ მდგომარეობას
სახელმწიფოებს შორის.

სახემწიფოს გაქრობის ნებაყოფლობითი ფორმები

გაქრობას.სახელმწიფოს გაქრობას ადგილი აქვს მაშინ როდესაც
სახელმწიფო ორგანოები თავისი ნებით ამბობენ უარს თავის ცალკეულ
იდენტობასა და დამოუკიდებლობაზე , მაგ : სახელმწიფოთა
გაერთიანების შემთხვევაში,ან თვითმმართველი ერთეულის
იმპერიასთან მიერთების შემთხვევაში.
სახმწიფოს ნებაყოფლობითი უარი
1. სახემწიფოს გამოყოფა
2. სახემწიფოთა გაერთიანება
3. მიერთერთება

გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის შემთხვევაში -გერმანიის

გაერთიანება გამოიწვია გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის
გაქრობა,თუმცა ამ შემტხვევაში სახეზე იყო თავად გერმანიის
დემოკრატიული რესპუბლიკის ნება.ამ შემთხვევაში გდრ-ს შეერთებიტ
გაიზარდა გფრ და ამავდროულად შეინარჩუნა იდენტობაც.
განსხვავებული მაგალითი იყო იემენის შემთხვევაში,1990 წელს
ჩრდილოეთ და სამხრეთ იემენის გაერთიანებით შეიქმნა იემენის
რესპუბლიკა,რამაც გამოიწვია როგორც ჩრდ. ასევე სამხ.იემენის
გაქრობა,განსხვავებით გერმანიის შემთხვევისგან ამ შემთხვევაში
შეიქმნა ს.ს.-ს ახალი სუბიექტი და ამავდროულად გაქრა 2
წინამორბედი სახელმწიფო.
ნებით გაყოფის შედეგად 1992 წელს გაქრა ჩეხოსლოვაკიის
ფედერაციული რესპუბლიკა.არსანიშნავია რომ ხელშეკრულებების
უმეტესი ნაწილი მოქმედებას აგრძელებდა ქვეყნის გაქრობის
მიუხედავად.

სამართლის სუბიექტის ცნება

საზოგადოდ სუბიექტია ის, ვისაც აქვს სამართლებრივი უფლებები და

ვალდებულებები. სამართლის სუბიექტი და პირი (ფიზიკური და იურიდიული).
პირს აქვს უფლებაუნარიანობა და ქმედუნარიანობა.
საერთაშორისო სამართალში ამ ორი კატეგორიის დაკავშირება
მოხდა, შესაბამისად სუბიექტია ის ვინც ფლობს უფლებებსა და
ვალდებულებებს, მაგრამ ამასთანავე ვისაც აქვს უნარი
განახორციელოს ისინი საერთაშორისო მოთხოვნის გზით
(international claim).გარდა ამისა დაემატა კიდევ ნიშანი -
მონაწილეობს ნორმათა ქმნადობასა და აღსრულებაში.
სახელმწიფოს გარდა თანამედროვე საერთაშორისო სამართალის
სუბიექტებია (შესაძლოა არა უნივერსალური, არა შეუზღუდავი –
სფეროები, კომპეტენციები თუ სხვა – მაგრამ მაინც) საერთაშორისო
ორგანიზაცია, ხალხი, დამოუკიდებლობის გზაზე, სახელმწიფოს
მაგვარი სუბიექტები (მაგალითად, წმინდა საყდარი).

ICJ -ს თანახმად საერთაშორისო სამართლის სუბიექტია-ერთობა

რომელსაც აქვს საერთაშორისო სამართლით განსაზღვრული
უფლება/მოვალეობანი,ხოლო საერთაშორისო სამართლის პირია-
საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი,რომელსაც სხვა დანარჩენ
უფლება.მოვალეობებთან ერთად აქვს საჩივრის წარდგენის
უფლება.მაგ ხალხს აქვს თვითგამორკვევის უფლება საერთაშორისო
სამართალში შესაბამისად იგი საერთაშორისო სამართლის
სუბიექტია,თუმცა მას არ აქვს საჩივრის წარდგენის უფლება და
შესაბამისად არ გააჩნია საერთაშორსი სამართლის პერსონალურობა
(საერთაშორისო სამართლის პირობა).საერთაშორისო სამართლის
პერსონალუროა გააჩნია სახელმწიფოს,საერთაშორისო ორგანიზაციასა
და ზოგიერთ შემთხვევაში ადამიანს. თუმცა სახელმწო მაინც რჩება
საერთაშორისო სამართლის უმთავრეს სუბიექტად და სამართლებრივ
პირად.
კლასიკურ მიდგომას რომლის თანახმადაც მხლოდ სახელმწიფო
შესაძლოა ყოფილიყო ს.ს.-ს სუბიექტი არაერთი მოწინააღმდეგე
ჰყავს.მაგ:ლაუტერპრახტის განცხადებით საერთაშორისო სამართალში
არ არსებიბს ნორმა რომელიც გამორიცხავს ინდივიდების ან
სახელმწიფოს გარდა სხვა ორგანოების მიერ ს.ს დან უფლებების
აღებას.
სახელმწიფოს მახსითებლები მონტევიდეოს კონვენციის თანახმად :
1.მუდმივი მოსახლეობა 2.განსაზღვრული ტერიტორია
3.ხელისუფლება 4.უნარი ჰქონდეს ურთიერთობა სხვა
სახელმწიფოებთან. კონვენციის მე-4 კრიტერიუმი მჭიდროდაა
დაკავშირებული ცნობს ინსტიტუტთან.

სახელმწიფოს ელემენტები

სახელმწიფოს მახსითებლები მონტევიდეოს კონვენციის თანახმად:

1.მუდმივი მოსახლეობა
2.განსაზღვრული ტერიტორია
3.ხელისუფლება
4.უნარი ჰქონდეს ურთიერთობა სხვა სახელმწიფოებთან.

კონვენციის მე-4 კრიტერიუმი მჭიდროდაა დაკავშირებული ცნობს

ინსტიტუტთან.
განსაზღვრული ტერიტორია
არაა დადგენილი რა სიდიდის უნდა იყოს ტერიტორია
განსაზღვრულობა ნიშნავს რომ ტერიტორია უნდა იყოს
მკაფიო, საზღვრებით შემოსაზღვრული.
დავის არსებობა არ ნიშნავს რომ ტერიტორია არაა
განსაზღვრული.
სახელმწიფო ტერიტორია
ტერიტორია საზღვრებს შიგნით
მათ შორის:
სახმელეთო
საზღვაო - შიდა წყლები და ტერიტორიული ზღვა
წიაღი - სახმელეთო და საზღვაო ტერიტორიის ქვეშ
ჰაერი - სახმელეთო და საზღვაო ტერიტორიის თავზე
სახელმწიფო ტერიტორია არაა:
ე. წ. მოძრავი ტერიტორიები, მიუხედავად იმისა რომ
ხშირად მათი „ასიმილაცია“ ხდება სახელმწიფო
ტერიტორიასთან .
უცხოეთში სამხედრო ბაზები და მისიები.
იჯარით, სერვიტუტით ან სხვა სამართლებრივი ფორმით
აღებული ტერიტორიები.
მუდმივი მოსახლეობა
ასევე არც მოსახლეობის ოდენობისთვისაა
დადგენილი ზღვრული სიდიდე.
მოსახლეობა უნდა იყოს ორგანიზებული.
მოსახლეობა უნდა ჰქონდეს მტკიცე კავშირი იმ
სუბიექტთან, რომელსაც სურს განიხილონ
სახელმწიფოდ - საკუთარ თავს თავს უნდა
აღიქვამდეს ამ სახელმწიფოს წევრად.
არ არსებობს რაიმე ნორმა, რომელიც ადგენს
მოსახლეობის კომპოზიციას. ის შეიძლება იყოს
მონოეთნიკური, პოლიეთნიკური და ა.შ.
ხელისუფლება
ხელისუფლებაზეც არ არსებობს
საერთაშორისო ნორმები რომლებიც მის
შინაარსს, ფორმირების წესს, თვით
ლეგიტიმურობასაც კი დააკავშირებდა
სახელმწიფოს კრიტერიუმთან.
მხოლოდ ორი სავალდებულო
მახასიათებელია:
 ეფექტიანობა
 დამოუკიდებლობა

სხვა სახელმწიფოებთან
ურთიერთობებში შესვლა (ან შესვლის უნარი)
სადაო კრიტერიუმი. ის არ იყო
გათვალისწინებული ტრადიციული ‘სამი
ელემენტის დოქტრინით’
მისი კავშირი ცნობასთან.
მისი კავშირი სუვერენიტეტთან.
მისი კავშირი სხვა კრიტერიუმებთან -
მაგალითად, სახელმწიფო ხელისუფლების
ნიშნად მისი გააზრება.
 წმინდა საყდარი და ვატიკანის ქალაქ-სახელმწიფო

სახელმწიფო საერთაშორისო სამართლის ყველაზე მნიშვნელოვანი და

ცენტრალური სუბიექტია, ვინაიდან მხოლოდ სახელმწიფოს შეუძლია
სამართალშემოქმედება და შემდგომში მისი სრულფასოვნად
აღსრულება. თუმცა, საერთაშორისო სამართალში გვხვდება სხვა
მსგავსი სუბიექტებიც, რომლებსაც სახელმწიფოებად ვერ
მოვიაზრებთ, აქედან გამომდინარე, საჭიროა მათთვის გარკვეული
სტატუსის მინიჭება და სახელის დარქმევა. ამ წარმონაქმნებს sui
generis სუბიექტები ეწოდებათ. დღეისათვის ჩვენთვის ცნობილი
ყველაზე მნიშვნელოვანი sui generis სუბიექტებია: წმინდა საყდარი,
მალტის ორდენი, ჰონგ-კონგი და ტაივანი.
წმინდა საყდარი თავისუფალი და დამოუკიდებელია და მოქმედებს
საკუთარი წესებით და კანონებით. ერთი შეხედვით, შესაძლოა ის
სახელმწიფოს ჰგავდეს, თუმცა, როგორც მონტევიდეოს 1933 წლის
კონვენციიდან არის ცნობილი შემდეგი ოთხი ელემენტი უნდა
ჰქონდეს სუბიექტს, რომ მას სახელმწიფო ეწოდოს: მუდმივი
მოსახლეობა, განსაზღვრული ტერიტორია, ხელისუფლება და
საერთაშორისო ურთიერთობებში შესვლის უნარი. ვატიკანს აქვს
განსაზღვრული ტერიტორია და ბოლო პერიოდში საერთაშორისო
ურთიერთობებშიც მონაწილეობს. რაც შეეხება მოსახლეობას, მისი
მოსახლეობა შედგება კათოლიკური ეკლესიის მსახურებისგან და
ხელისუფლება არ აქვს მას.

გარდა იმ ფაქტისა, რომ მონტევიდეოს კონვენციის მოთხოვნების

მიხედვით ვატიკანი არ არის სახელმწიფო, მას არც სურს
ჩამოყალიბდეს ამგვარ სუბიექტად. ეს სწორედ წმინდა საყდრის
განსაკუთრებული დანიშნულებიდან გამომდინარეობს. საუკუნეების
მანძილზე რომის პაპს და კათოლიკურ ეკლესიას დიდი როლი ჰქონდა
და განსაკუთრებულ პატივისცემას იმსახურებდა როგორც ამ
ეკლესიის ისე სხვა სარწმუნეობის მიმდევრებისგან. დღეისათვის,
რომის პაპი სამ სუვერენულ სახებას აერთიანებს: წმინდა საყდრის
სუვერენი - მონარქი; რომის ეპისკოპოსი - კათოლიკური ეკლესიის
მეთაური და ქალაქი ვატიკანის სუვერენი. როგორც ლატერანის
შეთანხმების მეორე მუხლშია მოცემული, წმინდა საყდარს
განსაკუთრებული საერთაშორისო მისია აკისრია და სწორედ ამ მისიას
ახორციელებს ის დამოუკიდებლად, რაც არ ნიშნავს იმას, რომ
ვატიკანი სახელმწიფოა ან სურს რომ ასეთი იყოს.

იტალიის განსაკუთრებით იცავს წმინდა საყდარს და კონკრეტულად

ვატიკანის ქალაქ-სახელმწიფოს, რაც ლატერანის შეთანხმებებით
გამოიხატება. სწორედ ამ შეთანხმებით, აკრძალულია ნებისმიერი
სახის მშენებლობა ქალაქში და მასთან ახლოს, ასევე აკრძალულია
ქალაქის თავზე საჰაერო ხომალდების გადაფრენა. იტალია არ ერევა
წმინდა საყდრის შიდა პროცედურებში, მღვდელმსახურთა, პაპის
არჩევის წესებში. ამასთან, უმაღლესი პონტიფიკი ანუ პაპი
განსაკუთრებული დაცვით სარგებლობს, ლატერანის შეთანხმების მე-
8 მუხლით, ის აღიარებულია როგორც წმინდა და ხელშეუხებელი
პირი და მის წინააღმდეგ განხორციელებული ქმედებები უნდა
განიხილებოდეს როგორც მეფის წინააღდეგ განხორციელებული
ქმედება და მსგავსად უნდა დასაჯოს.

ამ სუბიექტის აღწერისას გვხვდება ორგვარი სახელი: „წმინდა

საყდარი“ და „ვატიკანის ქალაქ-სახელმწიფო“. წმინდა საყდარი და
ვატიკანი განსხვავდება ერთმანეთისგან, ის დიპლომატიურ და
პოლიტიკურ მოლაპარაკებებში წარმოადგენს მთლიანად კათოლიკურ
ეკლესიას და არა ვატიკანის ქალაქ-სახელმწიფოს. წმინდა საყდარს
ხშირად შეცდომით იხსენიებენ როგორც "ვატიკანს," თუმცა ის
ადრეული ქრისტიანობის ხანიდან მოყოლებული არსებობდა მაშინ
როდესაც ვატიკანი მხოლოდ 1929 წელს დადების შემდგომ დაარსდა.
ელჩები ოფიციალურად იგზავნებიან წმინდა საყდარში და არა
ვატიკანში. აქედან გამომდინარე, წმინდა საყდარი არის
საერთაშორისო სამართლის ძირითადი სუბიექტი, ხოლო ვატიკანი
მხოლოდ მისგან გამომდინარეობს, როგორც სუვერენული
ტერიტორია. ვატიკანს სამართალშემოქმედება შეუძლია მხოლოდ
ისეთ საკითხებზე რაც მის ტერიტორიას ეხება, რაც განსხვავებულია
წმინდა საყდრისგან, რომელსაც შეუძლია სამართალშემოქმედება მისი
სტატუსიდან გამომდინარე. თუმცა მათ საერთო აქვთ ნეიტრალიტეტი
და ის, რომ ორივე მათგანს შეუძლია იყოს საერთაშორისო
ორგანიზაციის წევრი და გააჩნდეს ორგანიზაციებში გარკვეული
სტატუსი.

როგორც აღვნიშნე, წმინდა საყდარს შეუძლია დიპლომატიური

ურთიერთობების დამყარება, თუმცა მის დიპლომატიურ
წარმომადგენლებს განსხვავებული სახელი აქვთ. როგორც
„დიპლომატიური ურთიერთობების შესახებ“ ვენის 1961 წლის
კონვენციის მე-14 მუხლი ადგენს, წარმომადგენლობათა მეთაურების
კლასების განაწილების ნაწილში, ელჩების კლასს ნუნციუსების კლასი
შეესაბამება წმინდა საყდრისთვის, ხოლო დესპანს - ინტერნუნციუსი.
აღსანიშნავია, რომ საქართველოს დამყარებული აქვს დიპლომატიური
ურთიერთობა წმინდა საყდართან. ~

რაც შეეხება პოლიტიკურ სისტემას, ვატიკანის პოლიტიკური სისტემა

არის არა-მემკვიდრეობითი მონარქია. პაპი არის თეოკრატიული
მონარქი და მისი ტიტული არა მემკვიდრეობით, არამედ კარდინალთა
კოლეგიის არჩევნის მიხედვით გადაეცემა მომდევნო პონტიფიკოსს.
შესაბამისად, ვატიკანის პოლიტიკური სისტემა არის
ამომრჩევლობითი მონარქია. ვატიკანის ქალაქ-სახელმწიფოს
მთავრობის სტრუქტურა არის უნიკალური. როგორც ზემოთ აღვნიშნე,
პაპი არის სახელმწიფოს სუვერენი. საკანონმდებლო ძალაუფლება
გააჩნია პაპის სახელმწიფო საქმეების ვატიკანის კომისიას —
კარდინალთა ინსტიტუცია, რომელსაც პაპი ხუთი წლით ნიშნავს.
აღმასრულებელი ძალაუფლება პაპის კომისიის პრეზიდენტს აქვს.
კომისიის პრეზიდენტს ამ ძალაუფლების აღსრულებაში ეხმარებიან
გენერალური მდივანი და გენერალური მდივნის მოადგილე.
ვატიკანის სახელმწიფოს საგარეო ურთიერთობებზე პასუხისმგებელი
წმინდა საყდრის სახელმწიფო კანცელარია და დიპლომატიური
სამსახურია. ვატიკანს ასევე გააჩნია სპეციალური დეპარტამენტები
(სამინისტროები), რომლებიც ჯანმრთელობას, უსაფრთხოებას,
ტელეკომუნიკაციებსა და ა. შ. განაგებენ. ამის მიუხედავად, ვატიკანის
ტერიტორიაზე პაპს გააჩნია სრული და აბსოლუტური
აღმასრულებელი, საკანონმდებლო და სასამართლო ძალაუფლება.
რომის პაპი ამჟამად ევროპის ერთადერთი აბსოლუტური მონარქია.
ამასთან, აღსანიშნავია, რომ დღესდღეობით წმინდა საყდარს,
რომელიც დამოუკიდებელია ვატიკანისაგან, აქვს მუდმივი
დამკვირვებლის სტატუსი გაეროში და სარგებლობს სრული წევრის
ყველა უფლებით, გენერალურ ასამბლეაში ხმის უფლების გარდა.

ლატერანის ხელშეკრულება
წმინდა საყდარის სტატუსი ლატერანის შეთანხმებებით განისაზღვრა.
ლატერანის შეთანხმება 1929 წელს იტალიის სამეფოსა და წმინდა
ეპარქიას შორის დაიდო და ის შემდეგი დოკუმენტებისგან
შედგებოდა: პოლიტიკური შეთანხმებისგან, რომელიც ცნობდა წმინდა
ეპარქიის სრულ სუვერენიტეტს ვატიკანში; შეთანხმებისგან, რომელიც
დაარეგულირებდა კათოლიკური ეკლესიის პოზიციასა და
კათოლიციზმს იტალიაში და ფინანსური კონვენციისგან, რომელიც
ითვალისწინებდა წმინდა ეპარქიის მოთხოვნის საბოლოო მოგვარებას,
რომელსაც მოჰყვებოდა ტერიტორიებისა და ქონების ზარალი. ამ
შეთანხმებებთან დაკავშირებით მოლაპარაკებები 1926 წლიდან
მიმდინარეობდა და საბოლოოდ 1929 წელს საბოლოო სახით მიღებულ
დოკუმენტს ხელი მოაწერეს პრემიერ-მინისტრმა ბენიტო მუსოლინიმ
და ვატიკანის სახელმწიფო მდივანმა პიეტრო გასპარიმ. ამ
შეთანხმებით იტალიის სამეფომ აღიარა, რომ ვატიკანი არის
დამოუკიდებელი, sui generis ერთეული და შეთანხმების პირველი
მუხლით კათოლიციზმი სახელმწიფო რელიგიად გამოაცხადა.
სწორედ ამ შეთანხმებებით დაუშვებელია რაიმე სახის ინტერვენცია
და ვატიკანის საქმეებში ან საკუთრების საკითხებში არჩევა.
1984 წლის 18 თებერვალს, მრავალრიცხოვანი მოსამზადებელი სამუშაოების
შემდეგ, ლატერანის კონკორდატის შესწორებულ ვერსიას მოეწერა ხელი.
ამ დოკუმენტში, სხვა საკითხებთან ერთად, აღიარებულია ყველა რელიგიური
კონფესიის თანასწორუფლებიანობა და თავისუფლება, ამასთან, სახელმწიფო
„აღიარებს რელიგიური კულტურის ღირებულებას და ითვალისწინებს, რომ
კათოლიკეობის პრინციპები იტალიელი ხალხის ისტორიული მემკვიდრეობის
ნაწილია“ (პარ. 9, თავ. 2). სახელმწიფო ვალდებულებას იღებს უზრუნველყოს
კათოლიკური რელიგიის სწავლება არასაუნივერსიტეტო საჯარო სკოლებში და
უზრუნველყოს თითოეულისათვის ამ სწავლებით სარგებლობისა თუ მასზე
უარის თქმის არჩევანის უფლება.
ხელშეკრულება ასევე შეეხება შემდეგ საკითხებს:  ვატიკანის ტერიტორიაზე
არსებული ძეგლების დაცვა  წყლის, სარკინიგზო ხაზის, საკომუნიკაციო
საშუალებების საკითხები  იტალიის მთავრობის ვალდებულება არ დართოს ნება
ისეთ ადგილებზე მშენებლობას, რომელსაც ხედი აქვს ვატიკანზე  ვატიკანის
ტერიტორიაზე ფრენების აკრძალვა  ვატიკანის ტერიტორიაზე მცხოვრებ ყველა
ადამიანზე ვრცელდება წმინდა საყდრის იურისდიქცია  სასულიერი პირები
თავისუფლდებიან სამხედრო ვალდებულებისგან, ასევე ვალდებულებისგან იყვნენ
ნაფიცი მსაჯულები. აღნიშნული ვრცელდება იმ პირებზეც, რომლებიც მუშაობენ
სხვადასხვა თანამდებობებზე აღნიშნულ ტერიტორიაზე  იტალია აღიარებს წმინდა
საყდრის უფლებას ჰყავდეს წარმომადგენლობა სხვადასხვა ქვეყნებში

სამართალმემკვიდრეობის წინაპირობები

xelSekrulebebTan dakavSirebiT saxelmwifoTa

samarTalmemkvidreobis Sesaxeb~ konvenciaSi vxdebiT
saxelmwifoTa samarTalmemkvidreobis winapirobebis Semdeg
tipebs (kategoriebs):
1) axali damoukidebeli saxelmwifo;
2) saxelmwifoTa gaerTianeba;
3) saxelmwifoTa gamoyofa, (saxelmwifos nawilebis
gamoyofa);
4) samarTalmemkvidreoba teritoriis nawilTan dakavSirebiT;
~saxelmwifo qonebasTan, saxelmwifo arqivebTan da
saxelmwifo valebTan dakavSirebiT saxelmwifoTa
samarTalmemkvidreobis Sesaxeb~ konvenciaSi ki vxvdebiT
Semdeg tipebs (kategoriebs):
1) axali damoukidebeli saxelmwifo;
2) saxelmwifoTa gaerTianeba;
3) saxelmwifos teritoriis nawilis an nawilebis gamoyofa;
4) saxelmwifos gayofa;
5) saxelmwifos teritoriis nawilis gadacema;
გარდა ამისა სამართალმემკვიდრეობის წინაპირობებად შეგვიძლია
მივიჩნიოთ cesia _ saxelmwifo teritoriis gadasvla erTi
saxelmwifodan meoreze saerTaSoriso samarTlebrivi
xelSekrulebis safuZvelze (cesiis saxeebs Soris avtori asaxelebs
agreTve mis ~gansakuTrebul saxes _ mosaxleobis gacvlas~,
romelic ar ukavSirdeba teritoriis gadasvlas. magaliTad
asaxelebs TurqeTsa da saberZneTs Soris miRweul 1923 wlis 30
ianvris SeTanxmebas); adiudikacia_ sadavo saxelmwifo
teritoriis gadasvla erTi saxelmwifodan meoreze arbitraJis, an
amisaTvis uflebamosili sxva saerTaSoriso organos, an mravali
saxelmwifos gadawyvetilebis safuZvelze; sruli aneqsia;
gamoyofa (emansipacia) _ winamorbedi saxelmwifodan axali
saxelmwifos gamoyofa; gayofa (dismembracia) _ Zveli
saxelmwifos arsebobis Sewyveta da mis adgilze axali
saxelmwifoebis warmoqmna; saxelmwifoTa gaerTianeba
(Serwyma); federaluri saxelmwifos formireba;
a.rainiSi da g.hafneri gamoyofen saxelmwifoTa ~sruli~ da
~nawilobrivi~ samarTalmemkvidreobis tipebs, pirvelis qveS
gulisxmoben iseT cvlilebebs saxelmwifoTa sivrceSi, rodesac
winamorbedi saxelmwifo an saxelmwifoebi, rogorc saerTaSoriso
samarTlis subieqtebi, srulad wyveten arsebobas. magaliTad
asaxeleben fuziis (gaerTianebis) an dismembraciis (gayofis)
tipebs. saxelmwifoTa nawilobrivi samarTalmemkvidreobis qveS
ki gulisxmoben im tipebs, roca winamorbedi subieqti an
subieqtebi ganagrZoben arsebobas. am SemTxvevis
magaliTebad asaxeleben cesias (~or saxelmwifos Soris
teritoriis transferi~), separacias (winamorbedi saxelmwifodan
misi Tanxmobis safuZvelze axali saxelmwifos gamoyofa),
secesias (winamorbedi saxelmwifodan misi nebis
sawinaaRmdegod axali saxelmwifos gamoyofa) da rogorc
separaciis qvetips, dekolonizacias.
amdenad, iseve rogorc aneqsia, aseve marTlsawinaaRmdego
qmedebis ganxorcielebis Semdeg xandazmuli flobiT teritoriis
SeZena, Tanamedrove saerTaSoriso samarTlis mixedviT
ganixileba, rogorc misi jus cogens normisagan gadaxveva da
ese igi, saxelmwifoTa samarTalmemkvidreobis winapirobebis
marTlsawinaaRmdego tipi. am tipebis sruli ignorireba
saxelmwifoTa samarTalmemkvidreobis sferoSi Tundac
imitomacaa gaumarTlebeli, rom gansazRvrul istoriul periodSi
isini marTlsawinaaRmdego formebs ar warmoadgendnen
(vinaidan Zalis gamoyenebasa da ZaliT damuqrebaze uaris
Tqmis principi, rogorc iuridiulad savaldebulo, imperatiuli norma
im istoriul etapze saerTod ar arsebobda.). meores mxriv,
miuxedavad jus cogens normebis dRes arsebuli realobisa, es
tipebi mainc sainteresoa saxelmwifoTa samarTalmemkvidreobis
sferosaTvis, vinaidan saerTaSoriso samarTlebrivi normebi
gansazRvrul SemTxvevebSi marTlsawinaaRmdego faqtebis
Sedegebis regulirebasac axdenen da am Sedegebsac uqmnian
samarTlebriv CarCos.
irevoluciis, agreTve putCis, mTavrobis Secvlis, konstituciuri
cvlilebebis dros, saxelmwifo, rogorc gansazRvruli individualoba,
rogorc saerTaSoriso samarTlis subieqti ar wyvets arsebobas, ar
wyvets arsebobas mocemul saxelmwifo teritoriaze, mocemuli
saxelmwifo xalxi da mocemuli saxelmwifo xelisufleba_ rogorc
mocemuli saxelmwifos saxelmwifo xelisufleba, icvleba mxolod
saxelmwifo xelisuflebis pirovnuli Semadgenloba, Sinaarsi,
marTvis prioritetebi da a.S. am SemTxvevaSi SeuZlebelia
saubari saxelmwifos, rogorc saerTaSoriso samarTlis subieqtis
arsebobis Sewyvetaze. amdenad, revolucia, putCi, mTavrobis
Secvla, konstituciuri cvlilebebi, ar warmoadgenen saxelmwifoTa
samarTalmemkvidreobis winapirobebis tips.
ar warmoadgens saxelmwifoTa samarTalmemkvidreobis
winapirobebis tips arc saxelmwifoTa kavSirSi an msgavs
gaerTianebaSi Sesvla, Tu gaerTianebaSi Sesuli saxelmwifoebi
inarCuneben saerTaSoriso samarTlebriv samarTalsubieqtobas.
xolo Tu gaerTianebaSi Sesvla am saxelmwifoebis, rogorc
saerTaSoriso samarTlis subieqtebis gaqrobas iwvevs, maSin
saqme gvaqvs ukve saxelmwifoTa samarTalmemkvidreobis
winapirobebis sxva tipTan_ gaerTianebasTan an mierTebasTan,
da ara saxelmwifoTa kavSirSi an msgavs gaerTianebaSi
SesvlasTan.
ar aris saxelmwifoTa samarTalmemkvidreobis winapirobebis tipi
gaSualebuli samarTalmemkvidreobac. vinaidan
samarTalmemkvidreoba yovelTvis konkretuli winamorbed
subieqtsa da mis memkvidre subieqts Soris arsebuli
samarTlebrivi kavSiria. gaSualebuli samarTalmemkvidreobis
dros samarTalmemkvidreobis rogorc minimum or modelTan
gvaqvs saqme. romlebic SesaZloa uSualo kavSirSia
erTmaneTTan, magram isini mainc damoukidebeli
samarTlebrivi mocemulobebia.
agreTve sainteresoa iseT formaze yuradRebis SeCereba,
rogoricaa okupacia. saerTaSoriso samarTalSi okupaciis orgvar
gagebas vxvdebiT.
jer erTi okupacia warmoCenilia pirdapiri gagebiT, rogorc terra
nullius (aravis miwis) dakaveba (aTviseba). anu am gagebiT
okupacia niSnavs iseTi teritoriis dakavebas, romelic arc erTi
sxva saxelmwifos teritorias ar warmoadgens. am gagebiT
okupacia saxelmwifoTa samarTalmemkvidreobis sferosaTvis ar
aris saintereso, vinaidan saxeze ar aris winamorbedi subieqti.
meore gagebiT, saerTaSoriso samarTalSi okupaciis qveS
moiazreba Zalis elementis gamoyenebis safuZvelze sxva
saxelmwifos teritoriis an teritoriis nawilis droebiTi dakaveba.
magram es SemTxvevac ar aris saxelmwifoTa
samarTalmemkvidreobis winapirobebis erT-erTi kategoria,
vinaidan ar xdeba okupirebuli saxelmwofos iurisdiqciis
gauqmeba mocemul saxelmwifo xalxze, mocemul teritoriaze.
amisaTvis saWiroa is mocemuloba, rom okupacia sxva iuridiul
formaSi (magaliTad: aneqsiaSi) gadaizardos.
yovelive zemoTTqmulis gaTvaliswinebiT, SesaZlebelia daskvnis
saxiT warmovaCinoT saxelmwifoTa samarTalmemkvidreobis
winapirobebis tipebis sakuTari CamonaTvali da maT
mivakuTvnoT Semdegi formebi:
I. SemTxvevebi, rodesac winamorbedi saxelmwifo
wyvets arsebobas:
1) saxelmwifos gayofa _ roca winamorbedi saxelmwifo
wyvets arsebobas da mis adgilze warmoiqmneba ori an
ufro meti memkvidre-saxelmwifo;
2) saxelmwifoTa gaerTianeba _ roca ori an ramdenime
winamorbedi saxelmwifo wyvets arsebobas da maT
adgils ikavebs erTi memkvidre-saxelmwifo;
3) saerTaSoriso samarTlis Sesabamisad erTi an
ramdenime saxelmwifos mierTeba sxva saxelmwifosTan;
4) saxelmwifos aneqsia;
II. SemTxvevebi, rodesac winamorbedi saxelmwifo
wyvets arsebobas mis nawilze:
1) gamoyofa _ roca winamorbed saxelmwifos
gamoeyofa erTi an ramdenime memkvidre-saxelmwifo;
2) cesia _ roca winamorbed da memkvidre subieqtebs
Soris SeTanxmebis safuZvelze erTi saxelmwifo mis
nawilze wyvets arsebobas da mis adgils ikavebs sxva
saxelmwifo;
3) adiudikacia _ saxelmwifos sadavo nawilis
(saxelmwifo teritoriis, saxelmwifo xalxisa da am
teritoriaze da am xalxze saxelmwifo xelisuflebis)
gadasvla erTi saxelmwifodan meoreze arbitraJis, an
amisaTvis uflebamosili sxva saerTaSoriso organos, an
mravali saxelmwifos gadawyvetilebis safuZvelze;
4) saxelmwifo-winamorbedis, romelic ganagrZobs
arsebobas, nawilis aneqsia

კონტიუნიტეტი ,იდენტურობა

saerTaSoriso samarTlis mixedviT maSin, rodesac

konkretul saxelmwifosTan dakavSirebiT saxezea
kontinuiteti da identuroba, ar arsebobs am
saxelmwifosTan mimarTebaSi samarTalmekvidreoba.
am postulats adasturebs ubralod is, rom
samarTalmemkvidreobis cneba saxezea, roca arsebobs
ori subieqti mainc. anu Tu Semdgom arsebuli subieqti
manamde arsebuli subieqtis identuria an saxezea
uwyvetoba, maSin SeuZlebelia saubari erTidaimave
samarTlis subieqtis sakuTar TavTan
samarTalmemkvidreobis sakiTxze. Sesabamisad, Tu
erTi saxelmwifo meore saxelmwifosTan identuria an
saxezea uwyvetoba, maSin imavdroulad is ver iqneba
am meore saxelmwifos samarTalmemkvidre. ანუ
იდენტურობის ისევე როგორც კონტინუიტეტის შემთხევევაში წინამორბედი
სახელმწიფო როგორც სამართლის სუბიექტი უცვლელი რჩება. იდენტურობის
შემთხვევაში შესაძლოა არსებობდეს წყვეტა,ხოლო კონტირუიტეტის შემთხვევაში
სახეზე ესეც არ გვაქვს. აღსანიშნავია რომ იდენტურობის განსასაზღვრად ს.ს. _ში
არსებობს ობიექტური და სუბიექტური კრიტერიუმები.

მაგ:obieqtur kriteriumebs miakuTvneben saxelmwifos

oficialur dasaxelebas, saxelmwifoebriv simbolikasa da
organoebs, konstitucias da samarTlebriv sistemas,
teritoriis sidides, mosaxleobis odenobas, ekonomikur da
samxedro Zalasa Tu sistemas.თუმცა მხოლოდ ობიექტური
კრიტერიუმები იდენტურბის განსასაზღღვრად საკმარისი არაა ობიექტურ
კრიტერიუმებთან ერთად მნიშვნელოვანი განისაზღვროს ტავად კონკრეტული
სახელმწიფოს ნება,გარდა ამისა სხვა დაინტერესებული და მესამე სახელმწიფოთა
ნება რომელიც ცნობის სახით შეიძლება გამოვლინდეს,გარდა ამისა
სამართლებრივი აქტები,საერთ.ორგანიზაციებთან გამოფორმებული
ხელშეკრულებები და ა.შ ამ შემტხვევაში ეფექტურობის პრინციპი თამაშიბს
განმსაზღვრელ როლს.

saqarTvelosTan mimartebiT arsebobs Semdegi 3 pozicia

1.საქართველო ბალტიის ქვეყნების მსგავსად, არ ყოფილა
საერთაშორისო სამართლის შესაბამისად სსრკ-ში, ის იდენტურია
საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკასთან (1918-1921 წლები)
და სამართლებრივი თვალსაზრისით სახეზეა კონტინუიტეტი
მასთან;
2. საქართველო გამოეყო სსრკ-ს, საბჭოთა კავშირის გაყოფამდე. ის
წარმოადგენს სსრკ-ს სამართალმემკვიდრეს, მაგრამ როგორც
გამოყოფილი სახელმწიფო.
3. საქართველო არის სსრკ-ს ისეთივე სამართალმემკვიდრე,
როგორც სხვა 11 პოსტსაბჭოთა სახელმწიფო. საერთაშორისო
სამართლის თვალსაზრისით ქართული სახელმწიფოებრიობა აღდგა
მხოლოდ სსრკ-ს გაყოფის შემდეგ.

saqarTvelos uzenaesi sabWo თავდაპირველად სულაც

კონტინუიტეტის პოზიციის ჩამოყალიბებას
ცდილობდა,brals debda ruseTs 1920 wlis xelSekrulebis
darRvevaSi, faqtobriv aneqsiaSi da miiCnevda rom ssrk
–Si saqarTvelos Tanxmbois gamomxatveli dokumenti
iyo baTili.-arCevnebis Semdeg saqarTvelos uzenaesi
sabWo –agreTve ukanonod miiCnevs ssrkSi Sesvlas-im
safuZvliT rom saq-los imJamindel xelisuflebas
kapitulaciaze xeli ar mouweria,acxadebs
damoukideblobis aRdgenis aqts.Tavdapirvelad cdilobs
ისე იდენტურობი თეორიას.am Teoriis misamarTiT
arsebobs Semdegi argumentebi :იდენტურობის
obieqturi niSnebi rac gamoixata imaSi rom im periodSi
saqarTvelomm aRiara 1918 wlis saqartvelos respublikis
fuZemdebluri aqtebi,gvqonda igive regaliebi
:droSa,himni. Gგarda amisa uari iTqvა კონტინუიტეტის
Teriaze vaRiaret ra konstituviuri wyveta.identurobis
principi aisaxa 1995 wlis konstituciaSic. იდენტურობის
თეორიის ჩვენ შემტხვევაზე გავრცელების ერთ-ერთი უმთავრესი
დამაბრკილებელი გარემოებაა ის რომ 1921 წლისთვის,ანუ იმ
პერიოდისთვის როდესაც მოხდა საქარტველოს ანექსირება.ს.ს-ში არ
იყო ნორმა რომელიც ამგვარ ანექსიას უკანონოდ
აცხადებდა,შესაბამისად ჩვენ ბალტიისპირეთის ქვეყნებისგან
განსხვავებით (რომელტა ანექსია იმ პერიოდის ს.ს-ს მოთხოვნებს
ეწინააღმდეგებოდა)ვერ გავავითარებთ იმ ტეორიას რომლის
თანახმადაც უკანონო ანექსია წარმოშობს ქვეყნის სსრკ-ში ყოფნის
ბათილობას.
არსებობს მეორე თეორიაც რომელიც საქართველოს მიიჩნევს სსრკ-ს
სამართალმემკვიდრედ თუმცა არა გაყოფის არამედ გამოყოფის
შედეგად.აღნიშნულ თეორიიის სასასრგებლოდ მეტყველებენ სემდეგი
ფაქტები,კერძოდ :საქართველომ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა სსრკ-
ს დაშლამდე,გარდა ამისა სახეზე იყო სახელმწიფოებრიობის 3
ელემენტი,თუმცა სამართალმემეკვიდრეობის ამ წინაპირობის
არარსებობაზე ჩვენს მაგალითზე მიუთიტებს შემდეგი გარემოებები :
საქარტველოს სახელმწიფოს მასშტაბურო ცნობა მოხდა მხოლოდ
სსრკ-ს დაშლის შემდეგ, სწორედ სსსრკ-ს დაშლის შემდეგ გამოვიდა
საქართველო საერთ.ურთიოერთობების ასპარეზზე.

გარდა ამისა saqarTvelos imJamindeli xelisufleba sagareo

asparezze Temastan mimartebiT aviTarebs erTob
araTanmimdevrul politikas,kerZod Tu SidasamarTlebriv
aqtebSi igi Tavs ar miicnevs ssrks
samarTalmemkvidred,1996 wels xels awers da 2000
welSi ratificirebas ukeTebs დადგენილება #725 ~რუსეთის
ფედერაციასა და საქართველოს რესპუბლიკას შორის ყოფილი სსრ
კავშირის საგარეო ვალისა და აქტივების მიმართ
სამართალმემკვიდრეობის საკითხების მოწესრიგების შესახებ~ am
SeTanxmebiT საქართველომ თავი ცნო საერთაშორისო
სამართლებრივი თვალსაზრისით სსრკ-ს სამართალმემკვიდრედ,
თანაც ისეთივე სამართლებრივ რეჟიმში, როგორც სხვა თერთმეტმა
პოსტსაბჭოთა სახელმწიფომ. ანუ საქართველოს მიერ ამ
საერთაშორისო სამართლებრივი დოკუმენტების იურიდიული
სავალდებულოობის მიღება ნიშნავს, რომ საქართველო წარმოადგენს
სსრკ-ს გაყოფის და არა საბჭოთა კავშირიდან გამოყოფის შედეგად
ფორმირებულ სახელმწიფოს, რომელიც სსრკ-ს ერთ-ერთი
სამართალმემკვიდრეს.
არანაკლებ მნიშვნელოვანია ისიც რომ საქართველომ საკუთარი ნება,
როგორც სსრკ-ს სამართალმემკვიდრემ, განსაზღვრულ შემთხვევებში
სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებებთან შეერთების დროსაც
წარმოაჩინა. ამის მაგალითია, თუნდაც ევროპაში ჩვეულებრივი
შეიარაღების შესახებ ხელშეკრულებასთან დაკავშირებული ზემოთ
მოყვანილი ფაქტი.
რაც შეეხება სახელმწიფო საზღვრების, მათ შორის ყოფილ მოკავშირე
რესპუბლიკებთან საზღვრების, სამართალმემკვიდრეობის საკითხს.
ამ მხრივაც საქართველომ გამოიყენა სხვა პოსტსაბჭოთა
სახელმწიფოების ანალოგიური სამართლებრივი მოდელი, მათ შორის
საზღვრების ურღვეობის პრინციპის გაფართოებული გაგებიდან
დაწყებული და უტი პოსსიდეტის კონცეფციით დამთავრებული.
~საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის შესახებ~ საქართველოს
კანონის პირველი მუხლის პირველი და მეორე პუნქტებით
დადგენილი რომ საქართველოს სახელმწიფო საზღვარი განისაზღვა
1991 წლის 21 დეკემბრის ანუ სსრკ-ს დაშლის თარიღის
მდგომარეობით,რაც კიდევ ერტი არგუმენტია იმ თეორიის
სასარგებლოდ რომ საქართველო წარმოადგენს სსრკ-ს დაყოფის და
არა გამოყოფის შედეგად სამართალმემკვიდრეს.

1918 წლის 26 მაისს საქართველოს ეროვნულმა საბჭომ გამოაცხადა

საქართველოს დამოუკიდებლობა. პარალელურად დათხოვნილ იქნა
კავკასიის სეიმი. ~საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტით~
საქართველოს ეროვნული საბჭო, რომელიც არჩეულ იქნა 1917 წლის 22
ნოემბერს საქართველოს ეროვნული ყრილობის მიერ, აცხადებს:
~ 1) ამიერიდგან საქართველოს ხალხი სუვერენულ უფლებათა
მატარებელია და საქართველო სრულუფლებოვანი დამოუკიდებელი
სახელმწიფოა;
2) დამოუკიდებელ საქართველოს პოლიტიკური ფორმა
დემოკრატიული რესპუბლიკაა;
3) საერთაშორისო ომიანობაში საქართველო მუდმივი ნეიტრალური
სახელმწიფოა;
4) საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას ჰსურს საერთაშორისო
ურთიერთობის ყველა წევრთან კეთილმეზობლური განწყობილება
დაამყაროს, განსაკუთრებით კი მოსაზღვრე სახელმწიფოებთან;~
 ამრიგად, საქართველოს შემთხვევაში სახეზეა სახელმწიფოთა
სამართალმემკვიდრეობის წინაპირობების (ცვლილებები
სახელმწიფოთა სივრცეში, როდესაც წინამორბედი სახელმწიფო (ან
სახელმწიფოები) _ მოცემულ სახელმწიფო ტერიტორიაზე
სახელმწიფო ხალხი და სახელმწიფო ხელისუფლება _ წყვეტს
არსებობას და მის ადგილს იკავებს მემკვიდრე სახელმწიფო (ან
სახელმწიფოები), რომლისთვისაც ეს ტერიტორია და ეს ხალხი მისი
სახელმწიფო ტერიტორიისა და სახელმწიფო ხალხის სამართლებრივ
შინაარს იძენს, და რომელიც ავრცელებს სახელმწიფო ხელისუფლებას
ამ სახელმწიფო ტერიტორიაზე და ამ სახელმწიფო ხალხზე) ტიპი
(კატეგორია) _– სახელმწიფოს გაყოფა, შესაბამისად, ამ შემთხვევაში
სახელმწიფოთა სამართალმემკვიდრეობა თავისთავად (ის
სამართლებრივი მოდელი, რომელიც მოსდევს სახელმწიფოთა
სამართალმემკვიდრეობის წინაპირობებს და რომელიც განსაზღვრავს,
თუ რა მასშტაბითა, თუ ფორმით იღებს წინამორბედი სახელმწიფოს
(ან სახელმწიფოების) უფლებები და ვალდებულებები მემკვიდრე
სახელმწიფოს (ან სახელმწიფოების) სამართლებრივი უფლებებისა და
ვალდებულებების სახეს) სახელმწიფოს გაყოფის სამართლებრივი
მოდელია.
დასასრულს დასკვნის სახით უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს
შემთხვევის საერთაშორისო სამართლებრივ ანალიზს მივყავართ
მტკიცებამდე, რომ:
ა) ის განსაზღვრულია საბჭოთა კავშირის გაყოფის ერთიანი
სამართლებრივი მოდელიდან;
ბ) ის ხასიათდება განსაზღვრული სპეციფიკით და ამ მხრივ
სამართლებრივი თვალსაზრისით განსხვავებულია სხვა პოსტსაბჭოთა
სახელმწიფოების მოდელისაგან სახელმწიფოთა
სამართალმემკვიდრეობის კუთხით.
ესე იგი მართებულია იმის მტკიცება, რომ სახელმწიფოს გაყოფის
დროს, მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფოთა
სამართალმემკვიდრეობის ცალკეული შემთხვევა
სამართალმემკვიდრეობის თვალსაზრისით ერთიან მთლიან
სამართლებრივ მოდელში ხვდება, მაინც ყოველი ცალკეული
მემკვიდრე-სახელმწიფოს მაგალითის ანალიზის დროს საჭიროებს
სპეციფიკური ნიშნების გამოკვეთას და შედეგად ეს სპეციფიკა ამ
კონკრეტული მემკვიდრე-სახელმწიფოს შემთხვევას განასხვავებს სხვა
მემკვიდრე-სახელმწიფოების სამართლებრივი რეალობისაგან.

ბალტიის სახელმწიფოები და საბჭოთა კავშირი

vsaubrobT ra sabWoTa kavSiris SemTxvevis specifikurobaze,

upirveles yovlisa xazi unda gavusvaT im samarTlebriv
realobas, rom aq saqme gvaqvs saxelmwifoTa
samarTalmemkvidreobis Zalzed kompleqsur magaliTTan _ or
samarTlebriv modelTan. pirvels warmoadgens baltiis qveynebis
SemTxveva, xolo meores ki sabWoTa kavSiris daSla (gayofa).
1991 wlis 8 dekembers beloveJis SeTanxmebaSi sabWoTa
kavSiris, rogorc saerTaSoriso samarTlis subieqtis, arsebobis
Sewyvetis damafiqsirebel sam ZiriTad normas vxvdebiT: zogad-
deklaraciuli, erTiani samarTlebrivi sivrcis gauqmebisa da ssrk-s
saxelmwifo organoTa kompetenciis Sewyvetis debulebebis
saxiT. 1991 21 dekembers almaaTi
ბალტიის პირეთის სამართა;მემკვიდრეობასთან მიმართებით მნიშვნელოვანია
დადგინდეს რამდენად შესაძლოა სსრ-ის მიერ გახორციელებული აგრესია
შეწინააღმდეგებოდა იმ პერიოდისთვის არსებულ ს.ს-ს. იმ პერიოდში არსებობდა
ერთა ლიგის წესდება 1928 wlis 27 agvistos brian-kologis paqti - parizis
paqti(ომის აკრძალვის გენერლური ნორმა,არ იყო დადგენილი სანქცია. stimsonis
doqtrina(efuZneba princips: samarTali ar SeiZleba daefuZnos
aramarTlzomier aqts .)მნიშვნელოვანია ჰახას ეპიზოდი რომელზეც
ნიურნბერგმა ჩვეულებით სამართალზე დაყრდნბით განაცხადა რომ ფორმალური
თანხმობა ვერ შეცვლიდ ოკუპაციის არაამართლზომიერეას) rom
baltiis
qveynebi saerTaSoriso samarTlebrivi TvalsazrisiT arc
yofilan ssrk-s SemadgenlobaSi da Sesabamisad saqme
ara gvaqvs sabWoTa kavSiridan gamoyofis
samarTlebriv modelTan, anu baltiis qveynebis mier
damoukideblobis aRdgena ar warmoadgens
saxelmwifoTa samarTalmemkvidreobis SemTxvevas.

რუსეთის საკითხი

alma-aTis SeTanxmebebSi ruseTis aqtiuri

monawileobiT fiqsirdeba sabWoTa kavSiris, misi
samarTlebrivi sivrcisa da saxelmwifo organoebis
sistemis arsebobis sruli Sewyveta. imave midgomis
dadasturebaa sxva mniSvnelovani saerTaSoriso
SeTanxmebebi postsabWoTa sivrceSi, maT Soris
samarTalmemkvidreobis Temaze. anu samarTlebrivi
TvalsazrisiT erTis mxriv, Tu aRniSnul dokumentebs
davefuZnebiT, udavo unda iyos mtkiceba, rom ruseTic
iseTive samarTalmemkvidrea ssr kavSirisa, rogorc sxva
postsabWoTa saxelmwifoebi (baltiis qveynebis garda).
xolo Tu is samarTalmemkvidrea, Tu sabWoTa kavSirma
arseboba Sewyvita, maSin kontinuitetsa da
identurobaze saubari dauSvebelia imave saerTaSoriso
samarTlebrivi normebis Sesabamisad.რუსეთის
კონსტიტუციაც არ საუბრობს სსრკ-სთან იდენტურბაზე ან
კონტინუიტეტზე ოირიქით რფრ-ს სუვერენიტეტის აღდგენის ფაქტს
უსვამს ხაზს.
თუმცა მიუხედავდ მის მიერ ალმა-ათის,ბელოვეჟის
ხელშეკრუელებებში ჩამოყალობებული პოზიციებისა რომ სსრ-მ
როგორც ს.ს.-ს სუბიექტმა არსებობა შეწყვიტა,რაც გამორიცხავს იმას
რომ რომელიმე სახელმწიფოს სსრკ-სთან მიმართებით შეიძლება
ისაუბროს იდენტურობაზე ან კონტინუიტეტზე, რუსეთი ჩამაყალიბა,
ახალი გამგრძელებელი სახელმწიფოს საერთაშორისო
სამართლებრივი კონცეფცია, gamgrZelebeli saxelmwifos~ cnebis
qveS moiazrebs ~ZiriTad, generalur samarTalmemkvidres~.
Tavis mxriv, es ukanaskneli terminic dazustebas saWiroebs da
winaaRmdegobriv midgomebs ganapirobebs.

არსებობს მოსაზრებაც რომლის თანახმადაც ssrk-s SemTxvevaSi

saqme gvaqvs ~nawilobriv kontinuitetTan~. sakuTar
pozicias ki mraval praqtikul Tu samarTlebriv faqtorebze
afuZneben. isini afiqsireben ruseTis geografiul-
ekonomikur da politikur masStabebs. magaliTad imas,
rom ruseTis mosaxleoba yofili sabWoTa kavSiris 51,7%-
s warmoadgens, teritoria _ 76,3%-s, erovnuli produqti _
60%-s. marTalia kontinuitetis sasargeblod ar
metyvelebs mravali obieqturi faqtori, iseTebi,
rogorebicaa saxelmwifoebrivi simbolikis, konstituciis,
saxelmwifos dasaxelebis da a.S. Secvla, magram ufro
subieqturi kriteriumebi, maTi azriT, nawilobrivi
kontinuitetis samarTlebriv models gamokveTs. maT
Soris. gansakuTrebiT xazgasmulia saerTaSoriso cnobis
kriteriumi. Tumca meores mxriv, avtorebi afiqsireben
imasac, rom kontinuitetis models mizanmimarTulad
uwevda winaaRmdegobas ukraina, romlis samarTlebrivi
poziciac mdgomareobda imaSi, rom ruseTs ara
gamgrZelebeli saxelmwifos, aramed
samarTalmemkvidris statusi unda hqondes da
postsabWoTa sivrceSi daeWira mxari mxolod gaerosa
da mis sistemaSi myofi organizaciebis farglebSi ruseTis
gansakuTrebul uflebebsa da valdebulebebs.
კიდევ ერთი ს.ს-ური მიდგომა გულისხმობს იმას,რომ სსრკ-სთან
მიმართებიტ რუსეთი მხოლოდ მნიშვნელოვან სამარტალმემკვიდრედ
ან საგარეო ურთიერთობების გამგრძელებლად შეიძლება ჩაითვალოს
(იქედან გამომდინარე რომ რუსეთმა დაიკავა სსრკ-ს ადგილი გაეროს
უ.ს-ში).
თემასთან მიმართებით წინააღმდეგობრივია საერთ.პრაქტიკაც :
მაგ:ბრიტანეთმა და ნიდერლანდებმა რუსეთი სსრკ-ს გამგრძელებლად
აღიარეს,ამავდროულად ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღების შესახებ
ხელშეკრულებაში სსრკ-ს დაშლის შემდეგ სსრკ-ს ადგილას ჩაიწერა
სსრკ--ს შემადგენლობაში შემავალი 8 ევროპული სახელმწიფო (გარდა
ბალტიისა)ანალოგიურ მიდგომას ითვალისწინებს სსრკ-ს საგარეო
ვალის შესახებ დსთ-ს სივრცეში გაფორმებული
ხელშეკრულება,თუმცა რუსეტმა 1993 წელს, სსრკ-ს საგარეო ქონების
გადანაწილების შესახებ ხელშეკრულებისა და სხვა
ხელშეკრულებებზე გვერდის ავლით თავი სსრკ-ს გამგრძელებლად
გამოაცხადა,პრეზიდენტის ბრძანებულების ანახმად რუსეთი საკუთარ
თავზე იღებდა სსრკს ყველა უფლებასა და მოვალეობას,აღნიშNულ
პოზიციიას შეეწინააღმდეგა უკრაინა.
საბოლოოდ სხვადასხვა ხელშეკრულებების ანალიზი,აგრეთვე
არაერთი ობიექტური კრიტერიუმის :მაგრ რფრ-ს სახელის,
სიმბოლიკის, კონსტიტუციის ,რომ რფრ- სსრკ-სგან განსხვავებული
სახელმწიფოა და სახეზე არ უნდა იყოს არც იდენტურობა არც
კონტინუიტეტი. მეორეს მხრივ არსანიშნავია ისიც,რომ ალმა-ათში
მიღებულ გადაწყვეტილებას იმის შესახებ რომ გაერო უ.ს-ში სსრკ-ს
რუსეთი ჩაანაცვლებდა უფრო მასშტაბურად იქნა საერთ.
საზოგადოების წინაშე რუსეთის მიერ წარდგენილი და ამ მოვლენას
მიეცა საერთ. ურთიერთობებში გამგრძელებლის კონცეფციის სახე რაც
საბოლოოდ ჩამოყალიბა გამგრძელებელი სახელმწიფოს
მოდელად,თუმცა რეალურად ალმაათში ქვეყნები მხოლოდ გაეროს
უ.ს-ში ჩანაცვლებაზე შეთანხმდნენ.და აღნიშნული შეთანხმების
მსგავსი ფართო განმარტება სამართლებრივ საფუძველს მოკლებულია.

4 და 5 საკითხები მესამე საკითში

და კიდევ დავამატოთ რაც დაგვჭირება.